зар
Улаанбаатар
Өнөөдөр / 2025.07.13
Өдөртөө
Шөнөдөө
ХАЙЛТ ХИЙХ
Эхлэл
Улс төр
Эдийн засаг
Нийгэм
Дэлхий
24 баримт
24 фото
Элчин сайд ярьж байна
Спорт
Видео
Сошиал мэдээ
  • Эхлэл
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • 24 баримт
  • 24 фото
  • Элчин сайд ярьж байна
  • Спорт
  • Видео
  • Сошиал мэдээ

Нутагтаа хайргүй өмнийн говьчууд

Нийтлэлч: Г.Нацаг-Эрдэнэ 2019-6-03
0
ЖИРГЭХ

Эх орон, төрсөн нутаг, уул, ус... хаанаас, юунаас эхлэлтэй, ямар ухагдахуунтай үг бэ. Магад зарим хүнд төрсөн ээж, аав, гэр бүлээс нь ялгаагүй дотно санагдах тийм л гүн утга агуулгатай байх. Гэтэл нутаг, нутаг гэж цээжээ дэлдэх зарим иргэдийн хувьд зүгээр л нэг хоосон үг төдийхөн бололтой. Яг ийм бодол төрж, сэтгэл урж, харууслын гуниг төрүүлсэн мэдрэмжийг одоогоос хэд хоногийн авсан юм.

Зэвэргэн салхи хавирга нэвтэлж, хүйтэн бороо хувцас норгосон өдөр болоод ч тэр үү, говь нутгийн үзэмж тийм ч таатай биш харагдана. Энэ цаг дор өмнийн шаргал говийн элсэн манхан дундах Ханбогд сум алсаас дүнсийн уйтгартай харагдах нь сэтгэлд эгшээсэн өнөөх бодлыг үлдэн хөөх аж. Учир нь “Оюутолгой”-н гүний уурхайн бүтээн байгуулалттай зэрэгцэн Ханбогд сумын сэргэн мандалт эхэлсэн тухай мэдээлэл цацагдахад говь нутгийнхны нуруу тэнийж, ахуй амьдрал нь дээшилж, нутаг, усаа хөгжүүлж байгаа юм байна даа гэж бодсон. Энэ л горьдлогыг тээсээр тус суманд ирээд ийн урам хугарсан нь энэ.

 

Говь нутгийнхны амьдрал дээшилжээ. Гоё ганган хашаатай гэж жигтэйхэн юм. Ганган хашаа бүрт том том хаус сүндэрлэж байна. Хаус бүрийн гадна 2-3 машин дэнхийж байна. Приусээс эхлээд том жип машинууд гудамжаар сүлжилдэх нь сүрдмээр. Даана ч энэ бүхэн зөвхөн хэрэглээ төдий хоосон зүйл. Учир нь өмнийн говьчууд ганган хашаа, чамин хаус, том машинтай атлаа хашаандаа, гудамжиндаа мод, бут тарьсан нь хэд гуравханаас цааш хэтрэхгүй харагдана. Тоолоод үзье, нүхлээд харая гэсэн ч гарын арван хуруунд багтахаар цөөхөн. Бүхэл бүтэн 7000 иргэний дунд шүү дээ. Уг нь “Оюутолгой”-н гэрээт компани тус суманд говь нутгийн уугуул ургамлыг тарьж, үржүүлдэг юм байна. Тус үржүүлгийн талбайд нутгийн бүхий л төрлийн ургамлаас гадна нэн ховордсон ургамлыг хүртэл өсгөн бойжуулсан байх аж.

Үржүүлгийн талбай алсаас ногоорон харагдах нь Ханбогдын ганц нүд хужирлах “эрдэнэс” гэлтэй.

Хашаагаар орохтой зэрэгцэн ногоон байгууламжийн сэнгэнэсэн анхилам үнэр хамар цоргиж, үзэсгэлэнт төгөлийн гоо үзэмж нүд баясгаж, сэтгэл сэргээв. Хүлэмжинд суулгацаа төлжүүлсний дараагаар ил талбайд гаргаж, хөрсөндөө суулгах бөгөөд жилийн дараагаас нөхөн сэргээлтийн талбайд гаргадаг. Энэ цикл жилийн дөрвөн улирал тасралтгүй үргэлжилдэг гэсэн.

“Оюутолгой” компанийн хувьд 2013 оноос загийн бортоготой суулгацын тариалалт хийж эхэлсэн байдаг. Одоогийн байдлаар 70 га орчим талбайд суулгац суулгаж, арилчилгааг нь хийж байна. Говь нутагт 70 га талбай гэдэг бол маш их тоо. Нэг ширхэг суулгац суулгаж, түүнийгээ ургуулахад ихээхэн хичээл зүтгэл гаргадаг. Үүнийнхээ үр шимээр хөрсний усаа хамгаалаад зосохгүй, элсний нүүдлийг барих сайн талтай. Тарьж, тордсон мод, сөөгөө нөхөн сэргээлт хийх шаардлагатай талбайд гаргаж, тарих ажлыг “Оюутолгой”-н ажилчид өөрсдөө хариуцан ажилладаг. Ингэхдээ хүсэлт гаргасан иргэн, аж ахуйд үнэ төлбөргүй өгөөд зогсохгүй, суулгацыг анх суулгахаас эхлээд нас биед хүртэл нь арчилгаа, тордолгоон дээр нь тусалж дэмждэг байна.

 

Хамгийн гол нь энэ бүх процесс үнэ төлбөргүй. Үнэгүй юмыг ашиглаад хашаагаар дүүрэн мод тарьчихмаар санагдана. Гэвч тэд тэгсэнгүй. Тэгэх сэтгэл ч алга. Уг нь Ханбогдчууд хүнээс үнэгүй юм царай алдаад байх хэмжээий ядарсан улс биш. Тус сум нийтдээ 7000 орчим хүн амтай. Үүн дээр Оюутолгойд ажилладаг, ирж, очин байдаг иргэдийг нэмбэл бараг 12 мянга орчим болно. Явуулын хүмүүсийн хувьд олонх нь дэн буудлаар байрладаг. Сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд шилжин ирэгсэд олноор нэмэгдсэн. Бүр Улаанбаатарын утаанаас зугтаж, Ханбогдод өвөлжчихөөд буцдаг гийчид хүртэл цөөнгүй гэсэн. Энэ мэтчилэн ганган хашаа, том хаус, бандгар жийпнээс үзвэл тус суманд амьдардаг хүмүүс нэг байтугай нэлээд хэдэн бут, сөөг тарьчих бэлтэй, хөрөнгөтэй хүмүүс. Гэсэн атлаа ганц, хоёрхон бут аваад хашаандаа тарьчих сэтгэлгүй гангарч сууна.

Сумын хувьд сургууль, цэцэрлэг гээд тоотой хэдхэн албан байгууллагын хашаанд мод, сөөг тарьсан байх. Харамсалтай нь үүнийг нутгийн иргэд гэхээс илүүтэй өнөө л Оюутолгойн санал санаачилгын хүрээнд ажилчид нь тарьжээ.

Дээр нь хэдхэн жилийн өмнө нь хөрсний ус эс бөгөөс гүний худагны хужир, шүүтэй усаар амны цангаагаа тайлдаг байсан Ханбогдчууд өнөөдөр хэд дахин цэвэршүүлсэн гүний усыг хоолойгоор дамжуулан авч, шүдээ угааж байна. Усыг бол бараг л үнэгүй хэрэглэдэг юм билээ. Нийслэлийн зарим гэр хороолол шиг олон км-ын цаанаас ус зөөнө гэж зүдрэх юм алга. Алаг дарам сумын төвд дөрвийн дөрвөн гүнийн худаг байна. Ая тааваа тааруулаад, ахиухан мод, зүлэг тарьчихаад сүүдэрт нь тарвалзаж суусан ч Ханбогдчуудын дур байлтай. Гэсэн ч тэдэнд тийм хүсэл, сэтгэл алга болох нь харагдсан юм.

Энэ бол юу ч биш. Ханбогд сумыг алсаас харахад цоохор эрээн нүүртэй хүн шиг л харагдана.

Ойртоод очихын хэрээр гялгар уутнаас эхлээд элдэв хог энд тэнд хийсэх нь хийсч, эсвэл бутанд торсон зарим нь салхи исгэрүүлэн сэрчигнэнэ. Энэ бүхэн нь цаанаа л эвгүй харагдах аж. Хэчнээн цэвэрлээд ч нэмэргүй. Учир нь хашаа болгонд шинэ хаус сүндэрлэхийн хэрээр барилгын материалын хаягдал хог болон “үйлдвэрлэгдэнэ”. Энэ бүх хаягдал мэдээж хогийн цэгийг зорино. Хогийн цэг гэх зүйл нь ил задгай. Хүчтэйхэн шиг салхи сэвэлзэх төдийд л өнөөх хог новш нь энд тэндгүй хийсч, заг, тоорой зэрэг модыг “чимэглэх” нь жихүүдэс төрүүлнэ. Хогондоо дарагдаж, ногоон байгууламжийн гачигдалд орсон Ханбогдчууд ийм л байр байдалтай байна.

 

Өөрсдийн нөөц боломжоо дайчлаад хажуу хавиргаа цэвэрлэж чадахгүй хэрнээ “Төр засаг болохгүй байна. Уул уурхайн компаниуд бага татаас өгч байна” гэнэ. Худалч хүнд ирээд хашаа цэвэрлэ гэх нь холгүй.

Зөвхөн Ханбогдчууд ч гэлтгүй. Зэргэлдээ сум, Өмнөговь аймгийн төв хүртэл ийм нөхцөл байдалтай байх аж. Мод үржүүлгийн талбайгаас мод авахыг хүсвэл үнэ төлбөргүй өгдөг гэж дээр хэлсэн. Ийм байхад л аймгийн төв, зэргэлдээх сумынхан үл ойшоодог байна.

 

Өмнөговь аймгийн Засаг даргаар Н.Наранбаатар, Тамгын даргаар нь Ө.Баянмөнх гэж хүн бий.

Нас залуу, цус шингэн залуу хүмүүс. Эрч хүчтэй, санал санаачилгатай ажиллана гэж энэ албан тушаалд тухалсан байлгүй. Гэтэл тэдний хийж бүтээсэн зүйл хаана байна вэ.

Тус аймгийн хувьд ашигт малтмалын 80 гаруй орд, 200 гаруй илрэлтэйгээс  "Тавантолгой", "Оюу толгой", "Нарийнсухайт" гэсэн стратегийн ач холбогдолтой гурван  томоохон ордтой. Дээр нь нийт нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд  "Оюутолгой", "Тавантолгой", "Эрдэнэставан толгой", "Энержи ресурс", "Мөнх ноён суварга", "Дун юань", "Олон овоот гоулд", "Зөв зүг", "МАК", "Чинхуа-Мак-Нарийн сухайт", "Саус гоби сэндс", "Өсөх зоос", "Терра энержи", "Жавхлант" орд зэрэг 14 компаниуд ашигт малтмалын олборлолтын үйл ажиллагаа явуулж байна. Эдгээрээс их бага гэлтгүй аймгийн данс руу мөнгө ордог. Дээр нь нийгмийн хариуцлагын хүрээнд бага гэлтгүй ажил зохион байгуулдаг. Гэсэн атал говь нутаг хогондоо дарагдаж, элсэндээ живж байхад улс төрийн намчирхал төдийхнөөс хэтрэхгүй байгаа нь харамсалтай. Бусад сумдын Засаг дарга нар ч ялгаа алга.

Ерөөс ганц нэгхэн хувийн байгууллагууд л мод тарих хүсэлт гаргаж байснаас биш төрийнхөн бол таг гэдгийг тус үржүүлгийн ажилчид хэлсэн. Өнөөдөр элсний нүүдэл газар авч, Монгол Улсын нийт газар нутгийн дийлэх нь цөлжилтөд өртөөд буй. Элсний нүүдлийг сааруулах цор ганц арга бол ногоон байгууламжийг олноор бий болгох.

100 гаруйхан км-ын цаана хятадууд ойн хот байгуулчихаад бидэн рүү марсайн инээж байна.

Гэтэл монголчууд бид тэр дундаа БНХАУ-тай хил залгаа, улсаас татаас авдаггүй хамгийн баян аймаг гэгддэг Өмнөговь өнөөдөр ийм байр байдалтай дүнсийн байна. Ингэж болно гэж үү. Муухайгаар хэлбэл, “Хоолоо аягалаад ид ээ” гээд бэлдээд өгчихсөн байхад л аягалаад идчих сэтгэлгүй. Амаа ангайн хэвтэх  мэт харагдаж байна. 

Тиймээс нэг л асуулт асууя.

Өмнийн говьчууд аа, нутгаа хайрлаж мод оо тавьж, хогоо цэвэрлээч ээ. Нутаг, нутаг гэж цээжээ дэлдэх атлаа нутгаа хайрлах сэтгэл тань хаана гээгдчихээ вэ.

 

Г.Нацаг-Эрдэнэ

 

АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
  • Шинэ
  • Их уншсан
  • Их сэтгэгдэлтэй
  • Гачууртад шүлхий бүртгэгдэж, хөл хорио тогтоожээ
    3 цаг 32 мин
  • Энэ жилийн наадмын түрүү бөх Улсын арслан Э.Батмагнай гэж хэн бэ?
    3 цаг 38 мин
  • Э.Цэндбаатар WBA холбооны Хойд Америкийн 2x аварга боллоо
    3 цаг 56 мин
  • У.Хүрэлсүх: Хаана эв нэгдэл байна, тэнд хүч чадал оршдог билээ
    4 цаг 59 мин
  • Улсын арслан Э.Батмагнай 1 секундэд учраа бөхөө өвдөг шороодуулж байжээ
    5 цаг 18 мин
  • Монгол наадмын тэнгэрт “шинэ салхи” сэвэлзэв
    5 цаг 53 мин
  • Бороо орж байгаа үед нөөлөг салхинаас болгоомжлохыг зөвлөв
    6 цаг 2 мин
  • Тэмээтэй хөшөөний уулзварыг хааж шинэчилнэ
    6 цаг 10 мин
  • Улаанбаатарт өдөртөө 27 хэм дулаан, оройдоо дуу цахилгаантай аадар бороо орно
    6 цаг 14 мин
  • Г.Занданшатар: Хонгор нутгийн хүү 76 жилийн дараа наадмын түрүү бөх боллоо
    18 цаг 49 мин
  • Наадам: Улсын начингаас “Улсын арслан”, аймгийн Хурц арслангаас “Улсын гарьд”
    18 цаг 51 мин
  • Э.Батмагнай: Энэхүү сайхан мэдрэмжийг өглөө босохдоо бодож, шөнө унтахдаа зүүдэлж, 15 жилийг зориулсан байна
    19 цаг 2 мин
  • Б.Пүрэвсайхан: Сайхан зүтгэж л байна, болох байгаа
    21 цаг 44 мин
  • Улсын начин Э.Батмагнай, аймгийн Хурц арслан Н.Өсөхбаяр нар “Улсын заан” цолны болзол хангалаа
    22 цаг 17 мин
  • Танилц: “Улсын харцага” цолны болзол хангасан бөхчүүд
    23 цаг 21 мин
  • Танилц: “Улсын начин” цолны болзол хангасан бөхчүүд
    Өчигдөр 16 цаг 31 мин
  • Наадмын өдрүүдэд 3700 цагдаагийн алба хаагч ажиллаж байна
    Өчигдөр 12 цаг 39 мин
  • Яруу найрагчдын НААДАМ гоёсон шүлгүүд
    Өчигдөр 12 цаг 16 мин
  • Энэ жилийн наадамд гурав давсан АЙМГИЙН цолтонгууд
    Өчигдөр 12 цаг 02 мин
  • Наадам: Манлай уяач, УИХ-ын гишүүн З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
    Өчигдөр 11 цаг 51 мин
  • Дэлхийд ганцхан Монгол наадмын тухай 24 баримт
  • У.Хүрэлсүх: Монгол наадам бол төрт ёс, түүх, соёлын үнэт өв, тусгаар тогтнол, мандан бадрахын бэлгэдэл юм
  • "Бүх цэргийн наадам"-аар шөвгөрсөн найман бөхийн допингийн хариу иржээ
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • Наадмын өвөрмөц мэндчилгээнүүд
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • Улсын цолон ойрхон бөх #8: Аймгийн заан С.Доржпалам
  • Улсын цолон ойрхон бөх #7: Аймгийн арслан Ц.Төмөрцоож
  • Аварга цолтон төрүүлдэг могой жилийн наадам
  • Улсын баяр наадамд зодоглох Улсын цолтой 102 бөх
  • Улсын цолонд ойрхон бөх #9: Аймгийн хурц арслан М.Еркебулан
  • ​​​​​​​Архангай аймгаас хамгийн олон буюу 13 бөх хоёр даваад байна
  • Б.Энхбаяр: ХЭҮК-ын тайланг хэлбэр төдий сонссон болоод өнгөрдөг байсан асуудал түүх болсон
  • УИХ-ын дэд хороодыг залуу гишүүд ахалж эхэллээ
  • Г.Тэмүүлэн: Төсвийн тодотголыг хэлэлцэхдээ 126 гишүүний ирцтэй байх ёстой
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы хуралдаан үргэлжилж байна
  • "Багануур" ХК-ийн ажилчид ТУЗ-ийн зөвлөлийн шийдвэрээ эсэргүүцэж, ажил хаялт зарлахаа мэдэгдээд байна.
  • Тэдний "Чингис Жагаа"-гийн "Төрийн шагнал" хүртэж байгаа уран бүтээлд дайн үлдээсэн үгс
  • Д.Амарбаясгалан: Хараат бус байдал, шийдвэр гаргах чадамж, хариуцлагын тогтолцоог төгөлдөржүүлж парламентын засаглалыг бодит утгаар нь баталгаажуулж чадлаа
  • Наадам айсуй: Төрийн наадамд ганц ч сум алдалгүй 40 онон түрүүлсэн Хөдөлмөрийн баатар, Дархан мэргэн Ш.Даваахүү
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы хуралдаан үргэлжилж байна
  • "Багануур" ХК-ийн ажилчид ТУЗ-ийн зөвлөлийн шийдвэрээ эсэргүүцэж, ажил хаялт зарлахаа мэдэгдээд байна.
  • УИХ-ын дэд хороодыг залуу гишүүд ахалж эхэллээ
  • Улсын цолон ойрхон бөх #7: Аймгийн арслан Ц.Төмөрцоож
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • Г.Тэмүүлэн: Төсвийн тодотголыг хэлэлцэхдээ 126 гишүүний ирцтэй байх ёстой
  • Б.Энхбаяр: ХЭҮК-ын тайланг хэлбэр төдий сонссон болоод өнгөрдөг байсан асуудал түүх болсон
  • Аварга цолтон төрүүлдэг могой жилийн наадам
  • Монголчууд донтох хандлага хамгийн бага таван үндэстний нэгээр тодров
  • Ойрын өдрүүдийн цаг агаарын урьдчилсан төлөв
  • Улсын цолон ойрхон бөх #8: Аймгийн заан С.Доржпалам
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • Наадам айсуй: Төрийн наадамд ганц ч сум алдалгүй 40 онон түрүүлсэн Хөдөлмөрийн баатар, Дархан мэргэн Ш.Даваахүү
  • Боломжгүй мэт гайхамшигтай спортын 4 таамаг 
  • Японы Цог Жавхлант Эзэн Хаан Нарүхито “Монгол Коосэн технологийн коллеж”-ид зочиллоо
  • Д.Амарбаясгалан: Хараат бус байдал, шийдвэр гаргах чадамж, хариуцлагын тогтолцоог төгөлдөржүүлж парламентын засаглалыг бодит утгаар нь баталгаажуулж чадлаа
  • Наадмын өвөрмөц мэндчилгээнүүд
  • Наадмын өдрүүдэд 3700 цагдаагийн алба хаагч ажиллаж байна
  • Улсын баяр наадамд зодоглох Улсын цолтой 102 бөх
  • Монгол наадам болон монгол нутгийн тухай тэд юу хэлэв?
24 баримт
  • У.Хүрэлсүх: Монгол наадам бол төрт ёс, түүх, соёлын үнэт өв, тусгаар тогтнол, мандан бадрахын бэлгэдэл юм
  • Дэлхийд ганцхан Монгол наадмын тухай 24 баримт
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • Хамгийн залуу эмэгтэй МУГТ болж буй Н.Нандинхүсэл гэж хэн бэ?
Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Нийгэм Дэлхий 24 баримт 24 фото Элчин сайд ярьж байна Спорт Видео Сошиал мэдээ
Холбоо барих Сурталчилгаа байршуулах Зар Вэб сайт хийх

Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Мэдээлэл хуулбарлах хориотой.

Вэб сайтыг хөгжүүлсэн: Sodonsolution ХХК