Монголын Засгийн газар болон Люксенбургийн Их гүнт улсын Засгийн газар хоорондын гэрээний дагуу Эрүүл мэндийн яам, Шастины нэрэмжит улсын гуравдугаар төв эмнэлэгт төвлөрөн үндэсний хэмжээнд хэрэгжиж байгаа “Монголын зүрх судасны үндэсний төв, зүрх судасны тусламж үйлчилгээг уялдуулан сайжруулах нь МОН/006” төслийн шугамаар Нийслэлийн боловсролын газар, “Шинэ нийгмийн эрүүл мэнд” нийгэмлэг хамтран Хэрхийн шалтгаант зүрхний өвчнөөс сэргийлэх ухуулга, нөлөөлөл, мэдээлэл сургалт, сурталчилгааны цогц арга хэмжээний хүрээнд ерөнхий боловсролын сургуулиудын багш, эмч, нийгмийн ажилтнуудад зориулсан сургалт явуулж байгаа юм. Сургалтын талаар анагаах ухааны доктор Г.Цэцэгдарьтай ярилцлаа.
-Ямар сургалт зохион байгуулж байгаа талаар мэдээлэл өгнө үү?
-МОН/006 төслийн хүрээнд 120 сургуулийн эмч, нийгмийн ажилтан, багш зэрэг нийт 240 хүнийг сургалтад хамруулж байна. Энэ төсөл зөвхөн сургалтаар хязгаарлагдахгүй, ухуулга, нөлөөллийн арга хэмжээ, Хэрх өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх аяныг сургуулиуд дээр зохион байгуулахаар төлөвлөж байна. Сургалт энэ сарын 28-ны өдрийг хүртэл үргэлжилнэ.
-Хэрх өвчнний халдварыг илрүүлэх үзлэгт сурагчдыг хамруулах уу?
-Ерөнхий боловсролын сургуулиудын сурагчдад хэрхийн шалтгаант зүрхний өвчин үүсгэдэг стрептококк хэмээх нянг илрүүлэх хурдавчилсан тестээр шинжилгээ хийх ажил ЭМЯ, Зүрх судасны төвийн төлөвлөгөөнд орсон.
-Сурагчдын дунд хэрх өвчний халдварын талаар хийсэн судалгаа бий юу?
-“Шинэ нийгмийн эрүүл мэнд” ТББ-аас дурдсан төслийн шугамаар 2016 онд хэрхийн шалтгаант зүрхний өвчнийг үүсгэдэг стрептококк нянг илрүүлэх хурдавчилсан оношлуурыг захиалж, 58 дугаар сургуулийн нийт сурагчдад шинжилгээ хийж үзсэн. Шинжилгээгээр сурагчдын 10 орчим хувь нь стрептококк нянгийн халдвартай гэж гарсан юм. Мөн Эрүүл мэндийн шинжлэх ухааны их сургууль /Хуучин нэрээр/ 2004 онд хоолойны ангин нийслэлийн хүүхдүүдийн дунд хэр зэрэг байгаа талаар судалгаа хийсэн байдаг. Судалгаагаар хотын захад амьдардаг хүүхдүүд орон сууцанд амьдардаг хүүхдүүдээс илүү өвчилдөг нь тогтоогдсон. Үүний 60 орчим хувь нь эмчид хандалгүйгээр дур мэдэн эм уудаг бөгөөд эмчилгээгээ дутуу хийсэн байна. Хүмүүс хоолой нь өвдөхөөр хоёр, гурван хоног эм уугаад л хөндүүргүй байвал эдгэчихлээ гэж боддог. Гэтэл 10 хоногоос доошгүй хугацаанд антибиотик эмчилгээ хийж байж эдгэрдэг юм.
-Энэ өвчинд ихэвчлэн хэдэн насны хүүхдүүд өртөж байна вэ?
-Хоолойны цочмог өвдөлт буюу ангинаар 5-17 насны хүүхдүүд гол төлөв өвдөж байна. Тийм ч учраас энэ насны хүүхдүүд хэрхийн шалтгаант зүрхний өвчнөөр өвчлөх эрсдэлтэй байдаг.
-Стрептококкийн халдвар илэрвэл хэрх өвчин тусах байх магадлал өндөр юм байна. Тийм үү?
-Тийм. Ийм халдвар авах үед хүний гүйлсэн булчирхайд энэ нян байрлаж байдаг. Үүрлэдэг гэсэн үг шүү дээ. Харин тухайн хүний биеийн байдал сулрах, даарах үед идэвхжин, хоолой нь өвдөж улмаар зүрх, үе мөч, тархи, арьс зэрэг холбогч эд бүхий эд эрхтэн рүү дамждаг.
-Стрептококкийн халдвар, хэрх өвчний шинж тэмдэгүүд яаж илрэх вэ?
-Эхлээд хоолой буюу гүйлсэн булчирхай өвдөнө. Үүний хажуугаар залгиур хоолойн ханын үрэвсэл, хамар дайвар хөндийн үрэвсэл, арьсны идээт үрэвсэл зэрэг үүснэ. Ингээд 1-5 долоо хоногийн дараа хэрхийн цочмог халууралт бий болно. Мөн тодорхой хугацааны дараа дахин халуурч эхлэх магадлал өндөр байдаг. Тиймээс хэрхийн цочмог халууралтаар өвдсөн хүүхдийг дахин халууруулахгүй байх арга хэмжээг авах шаардлагатай. Хамгийн гол нь уг өвчин ямар анибиотикт мэдрэг байгааг тогтоож, түүгээр нь эмчилдэг. Өөрөөр хэлбэл, тухайн хүний хоолойд илэрсэн стрептококк нь ямар антибиотикт устаж байгааг нян судлалын шинжилгээ хийж илрүүлэх ёстой.
-Тэгэхээр хэрхийн халдвар эмчлэгдэх боломжтой гэсэн үг үү?
-Хамгийн гол нь хоолойн ангинаар өвдсөнөөс хойш 1-5 долоо хоногийн дараа өндөр халуурч хэрхийн цочмог халууралт болдог. Хэрхийн цочмог халууралтаар дахин дахин өвдвөл хэрхийн шалтгаантай зүрхний өвчин болж зүрхний хавхлагуудыг гэмтээчихдэг. Дан ганц зүрх гэлтгүй арьс, үе мөч, тархи, бөөр зэрэг холбогч эд эрхтнүүдийг гэмтээнэ. Энэ тохиолдолд эмчлэгдэх боломжгүй эд эрхтэн нь зүрх юм. Цусны хэвийн урсгал алдагдсанаар амь насанд аюултай ийм л өвчин.
-Эрүүл мэндийн яамны төлөвлөгөөнд сурагчдын дунд хэрх өвчнийг илрүүлэх тест авах төлөвлөгөө багтсан гэсэн. Энэ ондоо багтаад уг ажлыг хэрэгжүүлэх болов уу?
-Ямар ч гэсэн төлөвлөгөөнд тусгагдсан байна билээ. Хэрэгжих байх гэж найдаж байна.
-Та бүгдийн хийсэн шинжилгээгээр сурагчдын 10 орчим хувь нь стрептококкийн халдвартай байна гэж гарсан. Энэ тоо цаашид ямар хандлагатай байна вэ?
-Дэлхийн ихэнх улсад сурагчдын дунд хэрх өвчний халдвар ямар байгаа талаар судалсан нь бий. Үүнд сурагчдын 10-20 хувь нь хэрх өвчний халдвартай байдаг гэсэн мэдээ бий. Манай улсад ч энэ тоо ижил хэмжээтэй байна. Тиймээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авах нь чухал байгаа юм.
-Шүдний өвчлөл стрептококкийн халдварыг бий болгодог нэг шалтгаан гэж яриад байна. Энэ үнэн үү?
-Шүд, хоолой нэг дор учир шүд, буйл өвчтэй байх нь хоолойн ангин үүсэхэд нөлөөлдөг. Хоолойны ангиныг стрептококкийн халдвар, мөөгөнцөр, вирүс, орчны бохирдол тоосжилт ч бий болгож болно. Тиймээс юунаас болж хоолойн ангинаар өвчилж байгааг мэргэжлийн эмч нарт үзүүлэн тодорхойлуулж эмчилгээг гүйцэт хийлгэж байвал хэрхийн шалтгаант зүрхний өвчнөөс сэргийлэх бүрэн боломжтой юм.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (1)