Хүүхэлдэйн урлагийн түүх болон хөгжлийн талаар Урлаг судлаач М.Аминаатай ярилцлаа. Тэрбээр Монголын хүүхэлдэйн уран бүтээлчдийн анхдугаар нэгдсэн үзэсгэлэнгийн куратороор ажиллаж буй юм.
-Танд энэ өдрийн мэндийг хүргэе. Ярилцлагаа хүүхэлдэй гэж юу вэ гэдэг асуултаас эхэлье. Хүүхэлдэй гэдгийг тоглоом л гэж ойлгодог шүү дээ.
-Тийм ээ. Хүүхэлдэйг тоглоом гэж ойлгох нь түгээмэл. Тоглоом гэх ойлголт 19-р зуунаас Европод үүссэн. Харин үүнээс өмнө буюу 14 дүгээр зуунд хүүхэлдэйн "fashion doll" гэдэг төрөл байсан. Тухайлбал, Европын хамгийн үзэсгэлэнтэй хатдууд Франц зэрэг өндөр хөгжилтэй орнууд юу өмсөж байна вэ гэдгийг сонирхдог байсан. Тиймдээ ч арай илүү загварын хөгжилтэй орнууд өөрсдийн загварын чиг хандлагаа бусад улс орнууд руу хүүхэлдэйгээр дамжуулан оруулдаг байсан. Тэр хүүхэлдэйнүүд эрх дархтай. Учир гэвэл, хоёр улсынх нь хил хаагдчихсан үед хүртэл хатны ямар хувцас өмсөхийг зааж өгөх гэж байгаа хүүхэлдэй шууд хил давдаг байсан. Энэ мэт хүүхэлдэйн хөгжил бол бусад бүх салбаруудтай харилцаж байсан.
Харин хэзээнээс тоглоом болсон бэ гэхээр сэтгүүл үүссэн тэр цагаас. Хэн юу өмсөж байна гэдгийг сэтгүүлээс харах нь амар болсон. Ингээд л хүүхэлдэйгээ хүүхэддээ өгдөг болсон юм билээ.
-Монголын орчин үеийн хүүхэлдэйн хөгжил хаанаас эхлэлтэй вэ?
-Монголын орчин үеийн хүүхэлдэйн хөгжлийн 1976 оноос авч үзэж болно. Тухайн үед Дүрслэх урлагийн дунд сургуульд Хүүхэлдэй, сувинерийн анги гэж нээгдээд н.Доржхорол, н.Уранжаргал зэрэг уран бүтээлчид төрж байсан. Тэд хүүхэлдэйг уламжлалаа хойч үедээ өвлүүлэх хэрэгсэл болгож хөгжүүлсэн.
Социолимзмын үед дипломат хүмүүст зориулж байсан бол 1990-ээд оноос аялал жуулчлалын чиглэлээр хүүхэлдэйнүүдийг хийх болсон. Нэг талаараа эдийн засагт нөлөөлж байна гэсэн үг.
1990-ээд он гэдэг бол Монгол хүн гэж хэн бэ гэдэг асуултыг Монголчууд өөрсдөдөө тавьж байсан үе. Энэ үед хүүхэлдэй Монгол хүн гэж ийм өв соёл, дүр төрх, хувцас хэрэглэлтэй хүмүүс байдаг шүү гэдгийг хойч үедээ дамжуулж буй хэрэгсэл болсон. Энэ чиглэлийг одоо ч барьж буй уран бүтээлчид цөөнгүй бий.
-Монголын хүүхэлдэйн уран бүтээлчдийн нэгдсэн үзэсгэлэн маргааш нээлтээ хийнэ. Хүүхэлдэйн уран бүтээлчид анх удаа нэгдэж байна уу?
-Уран бүтээлчид уран бүтээлээ хийхдээ бясалгаж хийнэ. Онгодоо дуудна, дотоод сэтгэлээ илэрхийлнэ гээд маш их ур дүй шаардаж байгаа шүү дээ. Урлан болгондоо өөр өөрсдийн уран бүтээлийг хийгээд, хүүхэлдэйн хөгжлийн авч явсаар л байсан. Харин энэ жил уран бүтээлчид маань өөрсдөө нэгдээд, нэгдсэн үзэсгэлэнгээ гаргах гэж байна. Бид хэдийн зорьж буй үзэсгэлэнгийн зорилго бол хүүхэлдэй бол урлагийн бүтээл юм хэмээн танилцуулах. Энэ үзэсгэлэн бол "Монголд хүүхэлдэйн урлаг байна шүү" гэж цагаан хоолойгоор дугарч буй тийм үзэсгэлэн болж байна.
-Үзэсгэлэнд зориулж шинэ уран бүтээлүүд хийгдсэн үү? Нийт хэдэн уран бүтээлч оролцох вэ?
-Одоогоор 23 уран бүтээлч оролцохоор байна. Энэ уран бүтээлчид өөр өөрсдийн олон төрлийн уран бүтээлүүд бий. Тухайлбал, загварын, анимейшн, кино болон тухайн уран бүтээлчийн ертөнцийг харуулж буй хүүхэлдэйнүүдийн төрөл байгаа. Их баялаг үзэсгэлэн болсон.
-Уг үзэсгэлэнгээр дамжуулан ямар санаа, мэдрэмжийг үзэгчдэд хүргэхийг зорьсон бэ?
-Үзэсгэлэнг үзээд хүүхэлдэйн ертөнцөд тэр их авъяас, онгод, ур дүй энэ бүхнээр бүтсэн амьд оршихуй ярилцаад, өөрөө өөрийнхөө дотоод сэтгэлийг сонсоосой л гэж бодож байна. Тийм л ертөнцөд аваачихыг бид зорьж байгаа.
-Үзэсгэлэнгээс гадна хэлэлцүүлэг, сургалтууд болох юм билээ. Энэ талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?
-Үзэсгэлэн наймдугаар сарын 13-нд 18:00 цагаас Монголын урчуудын эвлэлийн их танхимд нээнэ. Наймдугаар сарын 26-ны өдөр хүртэл буюу 14 хоног үргэлжилнэ. Мөн үзэсгэлэнгийн явцад хүүхэлдэйн хөгжлийн талаар урлаг судлаач, уран бүтээлчид, эрдэмтэн багш нарыгаа уриад хэлэлцүүлэг өрнүүлнэ.
-Ярилцсанд баярлалаа.
Д.Батчулуун
