Улаан нүдэн гараг буюу Ангараг гаргийг манай хүн төрөлхтөн судалж эхлээд чамгүй хугацаа өнгөрөөд байна. Шинжлэх ухааны ачаар техник технологи боловсронгуй хөгжиж буй энэ үед бид оршин буй дэлхийгээс алс байх гараг ертөнцийг ч тольдон харж чаддаг болжээ.
Үүний баталгаа нь өнгөрсөн баасан гарагт буюу зургадугаар сарын 2-ны өдөр Европын Сансрын Агентлаг/ESA/ анх удаа Ангараг гаргаас шууд дамжуулалт хийлээ. ЕСА-ийн Марс Экспресс хэмээх энэхүү урт хугацааны, бүтээмж өндөр, Ангарагийн тойрог замын хөлөг дээрх Харааны хяналтын камераас шууд тусгагдсан шинэ зургуудыг ойролцоогоор 50 секунд тутамд харах боломжтой дамжуулжээ.
"Энэ бол дэлхийгээс бараг гурван зуун сая километрийн зайд, инженерийн зориулалтаар төлөвлөгдсөн хуучин камер бөгөөд үүнийг өмнө нь туршиж байгаагүй. Үнэндээ бид үүнийг ажиллана гэдэгт 100% итгэхгүй байна. Гэхдээ би маш өөдрөг байна. Ер нь бид Ангараг гаргаас авсан зургуудыг хараад хэд хоногийн өмнө авсан бэ гэдгийг мэддэг. Яг одоо Ангараг гаргийг байгаагаар нь, олж чадах чинээгээрээ харж байгаад баяртай байна” гэж Германы Дармштадт дахь EСА-ийн сансрын нислэгийн удирдлагын төвийн Сансрын хөлгийн ажиллагааны менежер Жеймс Годфри тайлбарлав.
Өнөөгөөс 20 жилийн өмнө буюу 2003 онд Европын Сансрын Агентлаг анх удаа Ангараг гараг луу бие даасан хөтөлбөр хэрэгжүүлсний нэг нь Марс Экспресс хэмээх тойрог замын төхөөрөмж, нөгөөх нь Бийгл 2 хэмээх газардагч төхөөрөмж юм. Бийгл төхөөрөмжийг Дарвины нүдийг нээж, хувьслын механизмыг тайлахад үнэтэй хувь нэмэр оруулсан Beagle хөлгийг бэлгэдэж нэрлэжээ. Хэдийгээр Бийгл 2 амжилттай газардсан ч нарны хавтан нь ажиллаагүй тул эрчим хүчгүй болж харамсалтайгаар ажлаа өндөрлөсөн байна.
Харин Марс Экспресс тойрог замд амжилттай тогтож үе үе тасалдсан ч гэсэн 20 жилийн турш шаргуу ажиллаж Улаан нүдэн гаргийн талаар чамгүй мэдээллийг хүн төрөлхтөнд дамжуулсан юм. Ийнхүү 20 жилийн ойгоороо Ангараг гараг дээрээс 1 цагийн турш "шууд дамжуулалт" хийжээ.
Улаан нүдэн гараг дээрээс хийсэн, нөгөөтэйгүүр, дэлхийгээс гадна анх удаа хийсэн шууд дамжуулалтыг та үзэхийг хүсвэл ЕСА-ийн албан хуудас дээр тавигдсан "First livestream from the Red Planet" хэмээх бичлэгийг ютюб сувгаар хайн үзэх боломжтой. Хоёр гаргийн хооронд 300 сая километр зай байгаа тул гэрлийн хурдаар мэдээлэл дамжсан ч 17 минут хоцорч ирэх аж. Энэхүү төхөөрөмж нь яг доогоор Ангараг гаргийн тойрог замд идэвхтэй ажиллаж буй 7 орбитерийн нэг юм. Шинжлэх ухаанаар энэхүү гаргийг судалж эхлээд 20 жил өнгөрч байгаа ч тэртээ зуугаад жилийн өмнөөс манай их зохиолч Д.Нацагдорж "Од" хэмээх шүлгээ бичиж, "Марс" нэрийг монголчуудад анх танилцуулж байсан билээ.
Холхи газраас гялалзан харагдах өнгөт од оо
Хязгааргүй огторгуйн дунд зугаалсан олон улаа оч оо
Нарт ертөнцийн дотор суугаа Марс од оо
Манай хүн төрөлхтөн чамтай танилцахыг хэдийнээ хүсэв.
Алтан сайхан бие дээр чинь ямар хүн эрдэнэ оршном?
Уул, ус, цэцэг мод чинь юугаар бүтсэн бэ?
Манай ертөнц шиг янз янзын юм холилдон байна уу? Үгүй юу?
Нийгэм журмын байдал чам дээр тогтсон уу? Үгүй юу?
Од чиний тэндээс энэхүү дэлхий ямар өнгөтэй үзэгднэм.
Орчлон ертөнц гэдгийг чи мэднэ үү? Үгүй юу?
Янаглал амраглалын дөл аль зэрэг хурц вэ?
Юунд манай ертөнцөд захиа үл илгээнэ чи?
Эрдэмт марс од оо! чи нэгд нэгээр харж байна.
Энэхүү дэлхийн түмэн байдлыг юу гэж сонирхоно чи.
Огторгуйн оргилын олон эрдэмтэн чамайг хэдийнээс сонирхов.
Урьдаар нийгэм журмыг байгуулж, дараагаар чамтай ураг болсугай гэнэ.
Р.Батхишиг
Мэдээллийн эх сурвалж: Гэж юу вэ?