Хууль өөрчилж байж дархан аварга болсон А.Сүхбат, Г.Өсөхбаяр хоёрын маргаан наадмын дэвжээнээс хальж түмэн олныг хамрах болсон. Энэ хэрүүл маргаан нь эцэстээ МҮБХ-г мэдэгдэл гаргахад хүргэлээ.

МҮБХ-ны мэдэгдэл олон зүйлийг өгүүлэв.

Нэгд: Хуулийг өөрчилж дархан аварга болсон.

Хоёрт: Энэ хоёр бөхийн хэн нэг нь түрүүлж дархан аварга болоогүй. Нэг өдөр дархан аварга болсон.

Гуравт: Амжилтаар нь эрэмбэлж дархан аварга цол өгөх ёстой байсан. Тэгвэл Г.Өсөхбаяр түрүүлж дархан аварга болох байсан.

Дөрөвт: Хоёр бөхийн маргаанд МҮБХ-ны дүрмийг биш Монгол Улсын хууль, Засгийн газрын тогтоолыг баримталсан гэжээ.

МҮБХ зүгээр ч нэг “Г.Өсөхбаярыг зүүний магнайд гарна” гэж зарлуулаагүй байна. МҮБХ өөрийн дүрэм журмаа биш Монгол Улсын Засгийн газрын тогтоолыг баримталжээ. Тухайлбал Монгол Улсын Засгийн 2003 оны 164 дүгээр тогтоолоор баталсан “Үндэсний их баяр наадмын үндэсний бөхийн барилдааны дүрэм”-ийн 3.6.1-д “ижил цолтой бөхчүүдээс тухайн цолны болзлоо олон биелүүлснийг, энэхүү нөхцөл ижил байвал доод давааг олон давсныг эхэнд нь ... эрэмбэлнэ” гэсэн заалтыг үндэслэн Г.Өсөхбаярыг эхэнд, А.Сүхбатыг удаад эрэмбэлсэн ажээ. Эндээс дүгнэж үзвэл Г.Өсөхбаяр, А.Сүхбат хоёрын маргаанд МҮБХ буруугүй болж таарч байна. Учир нь МҮБХ байтугай төрийн яам, түшээд хүртэл Засгийн газрын тогтоолоо хэрэгжүүлнэ. Тэгэхээр “намайг зүүний магнайд гаргахгүй бол барилдахгүй, би зүүний магнайд гарах ёстой, МҮБХ буруутай” хэмээн мэдэгдээд байгаа А.Сүхбат МҮБХ-той биш Монгол Улсын Засгийн газартай заргалдах хэрэгтэй боллоо. Учир нь энэ тогтоолыг МҮБХ биш Засгийн газар батласан. Засгийн газрын баталсан тогтоолыг МҮБХ өөрчлөх эрхгүй. Зөвхөн Засгийн газар л өөрчилнө. Тэгэхээр дархан аварга А.Сүхбатын гомдолд Засгийн газар буруутай болж, Засгийн газар гэсэн субъект татагдан орж ирлээ.

    Үүнээс гадна А.Сүхбат “би түрүүлж дархан аварга цолны болзлоо хангасан” гэсэн гомдлыг гаргаад байгаа. Тэгвэл Засгийн газрын дээрх тогтоолоор бол бөхчүүдийг хэн түрүүлж цолны болзлоо хангаснаар нь биш, илүү амжилттайг нь өмнө эрэмбэлэх зарчим тогтоон баталгаажуулсан байна. Маргаантай хоёр аваргыг амжилтаар нь эрэмбэлвэл даян аварга цолтой байхдаа Г.Өсөхбаяр улсын наадамд 3 удаа 8 давсан, 4 удаа долоо давсан бөгөөд энэ амжилтаараа улсын наадамд 3 удаа долоо давсан даян аварга А.Сүхбатын өмнө эрэмбэлэгдэх нь зөв ажээ. Г.Өсөхбаяр улсын наадамд 4 түрүүлсэн. А.Сүхбат 3 түрүүлсэн. Гэхдээ нэг удаа 10 давсаныг 2 түрүүнд тооцвол Г.Өсөхбаярын амжилттай ижилсэнэ.

Мөн А.Сүхбат “дархан аварга цолтнуудыг эрэмбэлдэггүй” гэсэн бас нэг гаргалгааг гаргасан. Үнэхээр ч “Үндэсний их баяр наадмын тухай хууль”-ийн 7.9-д “амжилтын эрэмбээр ам авах заалт нь дархан аварга цолтонд хамаарахгүй” гэж заасан байдаг аж. Хуульчдын тайлбарлаж байгаагаар бол энэ нь дархан аварга цолтой болсныхоо дараа барилдаж гаргасан амжилтаар дахин эрэмбэлэхгүй, хуучин эрэмбийг хадгална гэсэн заалт гэнэ. Тэгэхээр А.Сүхбат дархан аварга болохдоо амжилтаараа Г.Өсөхбаярын дор орсон байсан. Тийм учраас Г.Өсөхбаяр нь түрүүлж зүүний магнайд гарах ёстойг хууль батлан харуулжээ.

    Ийм байтал маргаан дагуулах хэд хэдэн ноцтой зүйл гарч ирэв. Нэгд Ерөнхийлөгч дархан аварга цол олгохдоо эхлээд Г.Өсөхбаярт яагаад өгөөгүй вэ? Уг нь хууль болоод тогтоолоор бол Г.Өсөхбаярыг түрүүлж дуудаж өгөх ёстой байж. Учир нь дархан аварга цолны 08 тоот үнэмлэхийг А.Сүхбатад, 09 тоот үнэмлэхийг Г.Өсөхбаярт олгосон нь маргааны нэг сурвалж болов. Тэгэхээр марганад Монгол Улсын Ерөнхийлөгч бас татагдан орж ирэв.

Мөн Монгол Улсын хууль тогтоолоо биелүүлээгүй МҮБХ ч буруутай. Учир нь Монгол Улсын нутаг дээр хэрэгжиж байгаа баяр наадмын тухай хууль, Засгийн газрын тогтоолоо МҮБХ өөрсдөө биелүүлээгүй. Тэд зүүний магнайд Г.Өсөхбаярыг гаргах ёстой байсан. Тэгээд А.Сүхбатын хэл ам, хэрүүл тэмцэл, “би барилдахгүй” гэсэн шантааж, наадамчдыг үймүүлэх гэсэн ажиллагаанаас айгаад хуулиа биелүүлж чадаагүй.

    Тэр ч бүү хэл дархан аварга А.Сүхбат Монгол Улсын хууль, Засгийн газрын тогтоолуудыг зөрчиж зүүний магнайд гарч байхад ямар нэгэн арга хэмжээ аваагүй. Бас хууль, дүрмээ зөрчиж Г.Өсөхбаярыг амалж авахад ч дуугай байсан. Энэ бүхнийхээ төлөө МҮБХ хариуцлага хүлээх нь шударга болно. Цаашдаа улсын арслан цолтой бөх МҮБХ-ныхныг айлгаад дархан аварга цолтой бөхийг амлаж аваад байж болох нь л дээ. Ийм л ойлголтыг төрүүлж байна.

Үүнээс гадна А.Сүхбат гэдэг хуулиар дархан аварга болсон хүн хуулиа биелүүлэхгүй байна. Бас Засгийн газрын тогтоолыг ч үл хэрэгсэн “би зүүн талд гарах ёстой”, “зүүний магнайд гаргахгүй бол барилдахгүй” гэж шантаажилж хуулиас давсан хувийн эрх ашгаа хамгаалж байгаа бөхөд ямар хариуцлага ногдуулах вэ гэсэн асуудал гарч ирэв.

Тэр ч бүү хэл хууль өөрчилж бөхчүүдийг дархан аварга болгосон Р.Гончигдорж гишүүн ч гэсэн энэ асуудалд анхаарал хандуулах ёстой. Түүний санаачилсан, УИХ-ын гишүүдийг лоббидож батлуулсан хуулиар дархан аварга болсон хүмүүс ийм авир гаргаж байна. Тиймээс тэр энэ талаар бас байр сууриа илэрхийлэх ёстой. Энэ мэт олон асуулт шинэ хариулт нэхэж байна.