Богд хааныг таалал төгссөний дараа зарласан Гандан хийдийн хэвлэлийн бага хурлын үеэр хийдийн тэргүүн хамба Д.Чойжамцын хэлсэн үгийг бүрэн эхээр нь хүргэе.

    Өнөөдөр 17 дугаар жарны Баясгалан хэмээх усан луу жилийн хаврын эхэн сарын шинийн найманд буюу Бурхан багшийн их дүйцэн 15 өдрийн хамгийн оргил өдөр нь болсон энэ өглөө Богд лам маань таалал барьж, сүсэгтэн олон, монголын ард түмэн бидэнд их гарз хохирол учирлаа. Багш маань Түвдийн оронд мэндэлж, бага цагт нь Түвдийн ч, Монголын ч улс төрийн байдал хүнд хэцүү байсан учраас цаг үеийн шалтгаанаар ирж чадахгүй байсан. Гэсэн ч монголын ард түмний хүслээр Богдыг тодруулсан. Тэгээд Энэтхэгт очиж байж байгаад 1999 онд Монголд ирж байсан бол 2009 онд дахин ирж шашин амьтны тусыг агуу ихээр бүтээсэн. Та бүгд мэднэ хөдөө гадаа явж, сүм хийдээрээ орж, ард түмэнтэй уулзан, эв нэгдэлтэй байх, улс орноо хөгжүүлэх, гэр орондоо бүлээн дулаан байх талын сургаал зарлигаа байнга айлдаж ирсэн. Бурхан шашнаа хөгжүүлэх, лам хуврагуудыг эв нэгдэлтэй байхыг сургаж байсан. Монголын нийт ард түмний шүтээн болсон Жанрайсигийн хоёр талд Манзушир, Очирваань бурхан шүтээнийг бүтээж ажил үйлсээ туурвисаар байгаа таалал төгслөө.

    Богд багш маань байхдаа бидэндээ олон сайхан зарлиг айлдсаны дотроос таалал төгсөхийнхөө өмнөхөн аливаа нэг ажлаа урьдаас мэдэж, хэлж байдгийг биеэрээ харж, мэдэж байлцсан юм, би. Аргагүй дээд төрөлтөн, хувилгаад гэдэг агуу байдаг юм байна. Ирсэн цагаасаа эхлээд л Дүйнхор дацанд айлтгал хийхдээ “Монгол орондоо ирж шашин амьтны тусыг их хийж амжихгүй нь ээ. Дараагийн аравдугаар дүр маань илүү сайн байх болно” гэж айлдаж байсан. Тэр өдөр Гандангийн дэнж дээр солонго татаж, их олон хүн харсан. Тэгээд баярлаж байсан шүү дээ. Өнгөрөхийнхөө өмнөхөн бид бүгдийг дуудаад хоёр янзын зарлиг айлдсан юм. Нэгдүгээрт би маш хатуу залбирч Монгол орондоо төрнө гэсэн. Хоёрдугаарт, би бол улс төрийн ажлыг ямар нэг хэлбэрээр сонирхож байгаагүй. Тэрэнтэй адил миний хойд дүр улс төрийн асуудалд оролцохгүй гагцхүү шашныхаа ажилд анхааран байна гэсэн юм. Энэ зарлигаа айлдаж байхдаа бие нь их сайн байсан. Тэгээд “Би одоо ингээд явна даа” гэж хэлэхэд өмнө нь хэд хэдэн удаа айлдаж байсны адил хөдөө хийдээр явж, ард иргэдтэй уулзах тухай бид бодож байснаас өнгөрнө гэж санасангүй ээ.

    Өчигдөр унтаад буюу хүндэтгэлийн хэлээр бол жаргасан. Өглөө хажууд нь байдаг хүн сэрээд гэрэл гэгээ татаад байгаа юм шиг санагдаад байна, ямар учиртай вэ гээд намайг, манай бусад ламыг дуудаж ирүүлсэн. Өрөөнд нь ороход нүд нь нээлттэйгээр жаргасан байна лээ. Багшид нь дуулгая даа гээд бид утас аваад ярихад нүдээ хаагаад, жаргалтай маягтай таалал төгслөө. Бүх зүйл нь өөрийн эрх, өөрийнх нь бодлоор байдаг юм байна.

    Дээхэн нэг удаа бие нь муудахад Далай багшаас асууж байсан, ийм цаг үе нь хэзээ вэ гэсэн. Тэгэхэд нь “Жилийн сүүл болчихлоо. Одоо хэрэггүй биз дээ. Жил гаргаж байгаад яваарай” гэсэн байдаг. Богд өөрөө гурав, дөрөвдүгээр сард явдаг юм бил үү дээ гэж хэлж байсан. Түүнийг нь бид бас л сайн ухаж мэдээгүй байсан, тэгэхээр том бодьсад улсууд өөрийн эрхтэй, урьдаас хэлж байдаг юм байна.

   Одоо ингээд Гандан хийдээсээ оршуулгын ажлыг нь бодож, оршуулгын комисс гаргаж байна. Бас төр, засгаас санаа тавьж байгаа. Өнөөдөр бид Богдынхоо хойд дүрийн талаар бас нэлээд бодож, өнөөдөр комисс байгуулсан байна. Үүнд, би, манай дэд хамба лам, Лувсанжамц лам, Амгалан лам, Осор ринбүүчи, Бямбажав лам нар “Богдын хойд дүр тодруулах комисс”-т орсон. Оршуулгын ажлыг нь бид ямар янзаар сүүлийн ажлыг нь өнгөрүүлэх вэ гэдгийг ярилцаж байна. Богд нарыг жинс өргөж оршуулдаг эсвэл шуумал байдалтай оршуулдаг ёс бий. Түүнээс аль нэгийг шийдээд, эргээд сэтгүүлч та бүхэнд дуулгах болно. Өнөөдөр бол зөвхөн өнгөрсөн, хойд дүрийг тодруулах комисс байгуулагдсан энэ талаар мэдээлэл өгөхөөр цуглуулсан юм.