Сонгууль дөхөөд ирмэгц популимз гэдэг үг мода болсон. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд энэ үгийг их хэрэглэх болж, үүнтэй зэрэгцэн улстөрчид ч бие биеэ популист хэмээн цоллох боллоо. Гэтэл популимзийг зөвхөн улстөрчид хийдэг нь өрөөсгөл ойлголт аж. Энд би өөр нэгэн “популист”-уудын тухай бичих гэсэн юм.

Гол ус, байгаль хамгаалахыг дагаж бас нэгэн өвөрмөц “популизм” бий болж байна. Энэ бол ус мөрөн бохирдвол иргэдийн ухаан бохирдсоноос, хогны асуудал хүчрэгдэхээ больвол хүмүүсийн тархинд хог ургаснаас үүдсэн гэх буруутгал юм. Ажаад байхад Монголын дийлэнх хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл байгаль орчны асуудал хөндөхдөө нэг бол ард иргэд, нөгөө бол төр засгийг ерөнхийлөн буруутгадаг уламжлал тогтжээ.

Нийгмийн сайн сайхны төлөө хүчин зүтгэдэг үзэг нэгт нөхдөө популист хэмээн нэрлэхэд эвгүй ч асуудлын учир шалтгааныг тогтоохоосоо өмнө бурууг нийгэм рүү чихээд өнгөрдөг сэтгүүлчид олширсон нь нууц биш. Борооны дараах мөөг шиг асуудал дэгдсэний дараах олон нийтлэлд “Үүнийг шидэхийн тулд эхлээд иргэдийн тархин дахь хогийг цэвэрлэх ёстой” гэсэн шийдэл л харагдах юм.  

Сэтгүүл зүйн онолын хичээл дээр багш маань “Цагдаа, эмч, багш, сэтгүүлч мэргэжлийг нийгмийн хамгийн хариуцлагатай мэргэжил хэмээн үздэг. Гэтэл эдгээрээс бүр хамгийн их хариуцлага шаарддаг нь сэтгүүлч юм. Цагдаа, эмч хүн хэргийг буруу тогтоогоод, өвчтөнөө буруу оношилбол нэг хүн, нэг гэр бүл хохирно. Багш хүн хичээлээ буруу заавал нэг анги хохирно. Харин сэтгүүлч хүн буруу мэдээлэл түгээвэл нийгэм тэр чигээрээ хохирно” хэмээн тайлбарлаж байсан юмдаг.  

Гэтэл бид нийгмийн сайн сайхны төлөө асуудал хөндөж байж ямар их хүчтэйгээ мартчихаад эргээд нийгмээ сүүдэрлээд байх юм. Асуудлыг хөндөхдөө шалтгаан, гарцыг нь нийгэм сэтгэхүй дордсон руу чиглүүлчихдэг. Гэтэл үүнийг уншсан хүн эргээд нийгэм даяараа хог хаядаг, голд машинаа угаадаг гэдэг итгэл үнэмшлийг авч байна. Ингээд тэр цэвэрч нөхөр сонингоо унших зуураа идсэн шоколадныхаа цаасыг ил хаяхдаа “За яахав дээ, бусад нь ч бас ийм юм чинь” гэж хэлээд буруучуудын эгнээнд элсэх жишээтэй.  

Нийгэм тэр чигээрээ голын усанд машинаа угаадаг юм бол энэ жил нийслэлд техникийн үзлэгт орсон 165 мянган машин Туул голд багтана гэж үү? Хүн бүр хог хаяад байдаг юм бол ТҮК-ийн 300 гаруй ажилтан түүж амжих юм уу?

Нуухыг нь авах гээд нүдийг нь сохлов гэгчээр нийгмийн асуудлыг хөндөх, анхааралд оруулах гэж байгаад сэтгэхүйг л цэвэрлэ гэсэн ганцхан гарц, хаашдаа өнгөрсөн гэх өнгөцхөн дүгнэлт, “хар итгэл”-ээр олон нийтийг “урамшуулах” эрх бидэнд байхгүй. Тэгэхээр соёлтойгоосоо цөөн тооны соёлгүй хүмүүсийг гэрэлтүүлэхэд анхаарах хэрэгтэй байна.

        Олон нийтийн сэтгэхүйг цэвэрлэх нь мэдээж туйлын зөв шийдэл. Гэвч бидний хамгийн түрүүнд бодох ёстой зүйл нь хэн үүнийг хийж чадах вэ? хэрхэн хийх вэ? гэдэг асуудал.

Хогны тулгамдсан асуудлыг шийдэхэд төр засгийн менежментээс гадна нийгмийн сэтгэл зүйд нөлөөлөх хамгийн хүчтэй зэвсэг бол хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл. Хэвлэлийн байгууллагууд сайт, сонин, телевизийн холбоо гээд баг болон нэгдсэн тул нэг асуудалд зоривол бүр хүчирхэг байж чадна. Тэгэхээр энэ асуудлыг хамгийн зардал багатайгаар хэн шийдэж чадах нь ойлгомжтой боллоо.

Харин одоо хэрхэн хийх вэ? Энд Эстонийн засгийн газрын дэмжсэн төслийг хэрэгжүүлж болмоор санагдлаа. 2008 онд Эстонийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд хог хаядлаас салах “My Estonia- Let’s do it” төслийг хэрэгжүүлж эхэлсэн байна. Сайн дурын хэдхэн залуусын санаачлагыг хэвлэлийн холбоо дэмжсэнээр төсөл болон хэрэгжиж 50 мянган хүн Эстонийн нутаг дэвсгэр дэх 10 мянган тонн хогийг цэвэрлэж чаджээ. Нийгмийн сүлжээ, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл асар их нөлөөтэйг баталсан “My Estonia- Let’s do it” Европ төдийгүй дэлхий нийтийн анхаарлыг татаж 2012 онд дэлхийн 96 оронд хэрэгжиж буй “World Cleanup Action 2012”-т нэгдсэн байна. Төслийг дэмжихээр болсон хэвлэлийн холбоод гишүүн байгууллагууддаа хогоо зөв зохистой хаях, хүрээлэн буй орчноо цэвэрлэхийг ухуулсан мэдээ, сурвалжлагуудыг долоо хоног бүр нийтлэхийг үүрэг болгосон байна. Хэвлэлүүд хогны асуудлыг хөндөж, олон нийтэд уриалахдаа “нэг нийтлээд зогсохгүй үргэлжлэх үүлэх ёстой” гэдэг зарчмыг баримталсан нь нийгмийн сэтгэл зүйд хүчтэй нөлөөлжээ. Үүний ачаар Эстони өнөөдөр Европын цэвэрхэн хотод тооцогдох болсон юм.

Манай хэвлэлийн холбоод Эстони шиг “Монголоо цэвэрлэе” хөдөлгөөн өрнүүлэх бүрэн боломж байна. Эсвэл нийгмийн сүлжээнд ихээхэн яригдаж буй #ХогBucketChallenge хөдөлгөөнийг төсөл болгон өргөжүүлэх ч боломжтой юм. Энд зөвхөн хог түүх биш хогны менежментэд тулгамдсан асуудал, туршлага, шийдлийг эрэлхийлнэ гэдгийг та анзаарсан бие. Сайт, сонин, телевизийн холбооны гишүүн байгууллагууд ядаж 3 сарын турш хогны асуудлыг долоо хоногтоо нэг удаад бичвэл, ингэхдээ шүүмжлэх бус хийж бүтээж буйг онцолбол олон нийтийн сэтгэл зүй эерэгээр бүрэлдэж л таараа. Хөрөнгө мөнгө шаардлагатай бол Эстонийн хэвлэлүүд шиг төсөл бичээд, үндэсний томоохон компаниудаасаа санхүүжилт босгох арга ч байна.

Бороо орвол орсон шиг ор, асуудлыг хөндвөл хөндсөн шиг хөнд. Дөрөв дэх засаглалын үүргээ харанхуй шүүмжлэлийг “арчилж” биш эерэг сэтгэл зүйг бүтээж биелүүлцгээе.

Нийтлэлч Д.Идэржаргал