Р.Бурмаа сайдын балаг үрийн буудайгаар үргэлжилж, МХЕГ-ын дарга Ц.Шаравдоржийг “ороов”. ОХУ-аас оруулж ирсэн дөрвөн мянган тн үрийн буудайг чанарын шаардлага хангана, хангахгүй гэсэн мэргэжлийн хяналтын улсын байцаагчдын дүгнэлт дуулиан тарьж, олны гайхшрлыг төрүүлж байна.
ХХАА-н сайд Р.Бурмаагийн “дурлаж” оруулж ирсэн үрийн буудай нь чанарын шаардлага хангахгүй байгааг Сэлэнгэ аймгийн Мэргэжлийн хяналтын лабораторийнхан нотолж, улсын байцаагчийн дүгнэлт гаргасан. Тодруулбал, аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газрын даргын баталсан 2016 оны 4 сарын 8-ны өдрийн 18-02-008/45 тоот удирдамжийн хүрээнд урьдчилсан сэргийлэх хяналт шалгалтыг Сайхан сумын Тариалан эрхлэлтийг дэмжих сангийн салбарт хүлээн авч буй ОХУ-аас импортоор орж ирсэн тарих үрийн улаанбуудайн вагон тус бүрээс 2016 оны 4 дүгээр сарын 19-нд тус сангийн лабораторийн эрхлэгч Б.Мөнгөншагай, ТЭДС-гийн ажилчдыг байлцуулан зохих журмын дагуу дээж авч, аймгийн Мэргэжлийн хяналтын газрын Итгэмжлэгдэгдсэн лабораторид хүргэсэн байна.
Шинжилгээгээр нэгдүгээр зэргийн репордукци “Алтайская Жница” сортын тарих үрийн улаанбуудай нь Монгол Улсын ”Үрийн буудай сортын болон үрийн чанар, Ерөнхий шаардлага MNS 0246:2010 стандартын шаардлага хангахгүй байна” гэж гарсан байна. Нөгөөтэйгүүр, таримал ургамлын үрийн сортын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6,24 дэх заалт/ тарих үрийн чанарын стандарт хангасан үр импортлох-д нийцэхгүй байна. Монгол Улсын Хөдөө аж ахуйн сайдын А-90 тушаалаар баталсан Ургамлын гадаад, дотоод хорио цээртэй өвчин, хөнөөлт шавьж, хог ургамал, мэрэгч амьтдын нэрсийн жагсаалтад заасан дотоод хорио цээртэй хог ургамлын үр илэрлээ” гэх дүгнэлийг гаргасан.
Монголын үр тариа эрхлэгчдийн газар тариалангийн холбооны ерөнхийлөгч Л.Цандэлэг “Харуу гэх өвчлөлтэй үрийн сорт л доо. Хүнд ойлгуулах талаасаа ДОХ –той, халдварт гэсэн үг. Ийм үрийн буудайг хөрсөнд таривал газар шороогоо бохирдуулж, хэдэн жилдээ үр ашгаа өгдөггүй. Харин ийм үрээр гурил хийвэл идсэн хүний эрүүл мэнд болоод ходоод гэдсэнд цөвтэй гэж ахмад тариаланчид хэлдэг байсан. Одоо ч хууль, тушаал гууль болж дээ. ХХАА-н сайдын А-90 дугаар тушаалаар нутагшаагүй сортын үр тарихыг хориглосон байдаг юм. Гэтэл Алтайская Жница сортын үрийг чинь манайх өмнө нь тарьж байгаагүй, Р.Бурмаа сайд тушаалаа өөрөө зөрчөөд явж болдог юм байна. Нөгөөтэйгүүр, наад сортын үрийг чинь газар тариалангийн ямар ч мэдлэггүй гуанз эрхэлдэг хүн оруулж ирсэн шүү дээ. Гацууртын Чинбатын Канадаас авчирсан үрийг болохоор Монголд тарьж байгаагүй, хуулиа баримтал гээд хураан авч улсын орлого болгох мөртлөө өөрөө болохоор хуулиа зөрчиж болдог юм уу. Тэгээд байгаа байдлыг нь хэлэхээр шантаажилсан нэр зүүх юм. Үнэн үг хэлсэн хүнд үхэр өшөөтэй гэж санасан бодсоноо нуулгүй шууд хэлэхээр хүнд адлагдаад хэцүү юм” хэмээн учирласан байдаг.
Дархан-Уул аймгийн МХГ-ын ургамал хамгаалал, хорио цээрийн хяналтын байцаагч П.Болормаа энэхүү дүгнэлтийг эрс үгүйсгэж, “ОХУ-аас оруулж ирсэн үрийн улаан буудай нь тус улсын шаардлагад бүрэн нийцэж байна” гэсэн дүгнэлтийг гаргав. Түүний энэхүү дүгнэлтийг ч МХЕГ-аас хүлээн зөвшөөрч газрын дарга Ц.Шаравдорж үрийн улаан буудайд “онц” дүн тавьсан П.Болормаа нар мэдээлэл хийсэн. Тэд “ОХУ-аас оруулж ирсэн улаан буудайг шаардлага хангана, харин жаахан хогтой гэхдээ цэвэрлээд л тариал” гэх тайлбарыг хийсэн. Харин “Монгол Улсын Хөдөө аж ахуйн сайдын А-90 тушаалаар баталсан Ургамлын гадаад, дотоод хорио цээртэй өвчин, хөнөөлт шавьж, хог ургамал, мэрэгч амьтдын нэрсийн жагсаалтад заасан дотоод хорио цээртэй хог ургамлын үр илэрлээ” гэж импортын үрийн буудайнд муу дүн тавьсан Д.Цэрэндуламыг төв газраас нь дарамталж, хийж байсан ажлыг нь өөр хүнд шилжүүлчихсэн гэх мэдээлэл ч гарав.
Юуны учир хоёр улсын байцаагчийнхаа нэгийг адлаж, нөгөөг нь дэмжиж байгааг гайхаг хүн олон байсан тиймээс ч Ц.Шаравдорж нарыг мэдээлэл хийх үед сэтгүүлчид энэ жил ургац алдаж, чанар муутай буудай хурааж авбал хариуцлагыг хэн хүлээх вэ гэсэн асуултыг тодруулахад, Ц.Шаравдорж “Бид мэдэхгүй” хэмээн өнөөдөр энэ буудайг хүлээн зөвшөөрөөд тариалбал маргааш яах нь бидэнд хамаагүй гэх аястай арьсаа хамгаалсан хариултыг өгсөн нь мөн л анхаарал татаж байсан билээ.
ХХААЯ-ны тогтоосон квотын дагуу “Нямбайгаль даваа” компани ОХУ-ын “Алтайская жница” сортын дөрвөн мянган тонн үрийн буудайг импортоор оруулж ирсэн. Тэгвэл энэхүү компани нь Ц.Шаравдоржийн хүргэний компани гэх мэдээлэл ч гараад амжсан. Харин тэрбээр үүнийг үгүйсгэж байсан ч даравч далдайна гэгчээр хэргийн “эзэн” болсон “Нямбайгаль даваа” компанийн нууц ноёнтой Ц.Шаравдоржтой төрлийн хүн гэдгийг эх сурвалж мэдээлэв.
Тодруулбал, “Нямбайгаль Даваа” ХХК-ийн захирал Ц.Зундуй нь Ц.Шаравдоржтой төрөл садангийн хүн аж. Лавшруулбал Ц.Шаравдорж даргын хүргэн н.Золбоо нь ОХУ-аас үрийн буудай оруулах ажлыг хийсэн гол нууц ноёнтон гэнэ.
Харин н.Золбоо нь “Нямбайгаль Даваа” ХХК-ийн захирал Ц.Зундуйн эхнэртэй ураг төрлийн ойрын хамаатан. Ц.Зундуйг компанийн захирлаар тавьсан байгаа боловч “Нямбайгаль даваа” ХХК-ийн жинхэнэ гол эзэн нь Золбоо гэгч гэдгийг ойрын эх сурвалж мэдээлсэн юм. Тиймээс ч Ц.Шаравдорж нь хүргэн Золбоогийнхоо бизнесийг дэмжиж чанаргүй үрийн буудайг чанартай гэж улайрсан болж таарав.
Үрийн буудайн асуудалд хүчний байгууллагыг ч буруутгагдаад амжсан. Тиймээс ч өчигдөр ЦЕГ-ын Хэвлэл мэдээллийн төвийн дарга, цагдаагийн дэд хурандаа Б.Баатархүү мэдээлэл хийж, тайлбарыг өгсөн.
Тэрбээр “МХЕГ-аас улаанбуудайтай холбоотой сонин мэдээллүүд хийгээд байгаа юм. Үүнтэй холбогдуулан албан ёсоор тайлбар хийе. Тодруулбал, зарим нэгэн улстөрчид албан тушаалтнуудаас ХХААЯ-ны захиалгаар ОХУ-аас оруулж ирсэн улаанбуудайн тараалттай холбоотой цагдаагийн байгууллагаас хориглосон үйл ажиллагааг нь зогсоосон гэх мэт ташаа мэдээллийг олон нийтэд гаргаад байна. ХХААЯ-ны захиалгаар ОХУ-аас оруулж ирсэн үрийн улаанбуудайнаас Сэлэнгэ аймгийн, Дархан-Уул аймгийн мэргэжлийн хяналтын газруудаас дээж авч шинжилгээ хийсэн. Энэ хоёр шинжилгээний хариу дүгнэлт зөрүүтэй гарсан.
Сэлэнгэ аймгийн мэргэжлийн хяналтын газраас “Энэ буудайг ашиглах боломжгүй” гэсэн дүгнэлт гаргасан бол Дархан-Уул аймгийн МХГ-аас хоёдугаар зэрэглэлийн үрийн улаанбуудай байна гэсэн. Хүн ардын хүнсний аюулгүй байдалд аюул учруулж болзошгүй гэж үзсэн учир мөн зөрүүтэй мэдээллийг шалгаж үзэх үүднээс Эрүүгийн хуульд заасны дагуу цагдаагийн байгууллага улаанбуудайнаас дээж авах ажлыг зохион байгуулсан.
Дээж авахдаа Тариалан эрхлэлтийг дэмжих холбоо, МХГ, гаалийн улсын байцаагч хөндлөнгийн гэрчийг байлцуулан дээж авсан. Дээжээ холбогдох шинжилгээнд хүргүүлсэн байгаа. Үүнтэй холбогдуулан цагдаагийн байгууллага төрийн байгууллага аж ахуйн нэгжээс хураасан, битүүмжилсэн, үйл ажиллагааг нь зогсоосон, үрийн буудайг хүргүүлэхэд саад учруулсан ямар нэгэн арга хэмжээ аваагүй гэдгийг албан ёсоор хариуцлагатайгаар мэдэгдэж байна. Цаашид тодорхой албан тушаалтан, холбогдох хүмүүсээс худал ташаа мэдээлэл тараахгүй байхыг мэдэгдэж байна” гэсэн билээ.
Монгол Улсын хүнсний аюулгүй байдалтай холбоотой энэхүү асуудлыг хэн нэгний эрх ашигийн төлөө хөөсрүүлж болохгүй байлтай. Энэ бүхний цаана ард түмний эрүүл мэнд, амь нас оршиж буйг холбогдох албаныхан анхааралдаа авч асуудлыг үнэн мөнөөр шийдээсэй гэх үүднээс энэхүү мэдээллийг бэлтгэлээ.
24tsag.mn Б.Энхжин
Сэтгэгдэл (11)