зар
Улаанбаатар
Өнөөдөр / 2025.07.09
Өдөртөө
Шөнөдөө
ХАЙЛТ ХИЙХ
Эхлэл
Улс төр
Эдийн засаг
Нийгэм
Дэлхий
24 баримт
24 фото
Элчин сайд ярьж байна
Спорт
Видео
Сошиал мэдээ
  • Эхлэл
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • 24 баримт
  • 24 фото
  • Элчин сайд ярьж байна
  • Спорт
  • Видео
  • Сошиал мэдээ

Ч.Баяндэлгэр: "Хоригийн ам"-аас хосгүй олдворууд илэрсэн. Гэхдээ 90 хувийг нь тоносон байна лээ

2019-8-19
0
ЖИРГЭХ

Монголын Үндэсний музей хэдхэн хоногийн өмнө шинэхэн олдворуудаа танилцуулсан билээ. Уг судалгааг үргэлжлүүлж ажиллана гэдгийг тэд тодотгож байгаа юм. Гэвч тухайн олдворуудыг хадгалах байр савны хувьд манайд нэн дутмаг. Цаашид зайлшгүй шаардлагатай зүйлийн нэг гэдгийг энд тодотгох хэрэгтэй. Энэ асуудлаар Монголын Үндэсний музейн эрдэм шинжилгээний мэргэжилтэн Ч.Баяндэлгэртэй ярилцсанаа хүргэе.


-Монголын эзэнт гүрний үед хамаарах олдворуудыг саяхан танилцуулсан. Олдворыг судлахад хэдий хугацааг зарцуулсан бэ?

-2016 онд энэ талаарх мэдээллийг авсан юм. Тухайн үед зөвшөөрөл байхгүйн улмаас 2017 оноос судалж эхэлсэн. Нийт 20 орчим булшин дээр ажилласан.

-Дээрх олдворуудыг 700-800 жилийн өмнөх үеийнх гэдгийг хэрхэн тодорхойлсон юм бол?

-Нарийвчилсан он цагийг олох хамгийн эхний алхам бол харьцуулалт. Тухайлбал, Дундад зууны үеийн булш чулуун дараастай байдаг. Тухайн чулуун дараас ямар байхаас шалтгаалаад таамаг гаргана. Үүний дараа малтлагын явцад олдсон олдвор дээр ямар нэгэн хээ, дүрс, чимэглэл байлаа гэхэд тухайн хэлбэр дүрсийг аль үед хэрэглэж байсан эсэхийг харьцуулах аргаар дараагийн он цагийг авч үзэж болно. Дараа дараагийн гарсан олдворыг үүнтэй адил харьцуулна. Мөн С14-/лаборатори/-ийн гэсэн шинжилгээ байдаг. Амьд организм үгүй болох үед нүүрстөрөгч задардаг юм. Тухайн задралыг лабораторид шинжилж хэдий хэмжээний нүүрстөрөгч задарсныг олж тогтооно. Уг шинжилгээгээр тухайн олдворын нарийвчилж тогтоож болно.

-Малтлагын явцад ваартай өрөм, шар тос олдсон тухай?

-Өнгөрсөн жил зургаан хүний ясан дээр С14 судалгаа, шинжилгээ хийсэн. Шинжилгээгээр XI-XVI зууных гэж гарсан. Олдворуудыг Юань гүрний үеийн дурсгал гэж тогтоосон. Тухайлбал, XIII зууны үеийн сумны зэв зэрэг олон зүйлээс баталж болно. Монгол булшны гол элемент шагай чөмөг гэж байдаг. Энэ нь “Хоригийн ам” /Хөвсгөл аймгийн Улаан Уул сумын Мунгараг багийн нутаг/-нд ажиглагдаж байгаа юм.

Монголын эзэнт гүрний үеийн иргэдийн булш байдаг. Өмнө нь цөөнгүй судлагдаж байсан юм. “Хоригийн ам” нь байршил зүйн хувьд өөр. Иргэдийн булш голдуу уулын бэлээр байдаг бол бидний малтсан булш уулын хяраар байрлаж байснаараа онцлогтой. Их сонирхолтой. Өмнө нь язгууртны гэж нэрлэгддэг булш Сүхбаатар аймгийн Түвшинширээт сумын Тавантолгой гэдэг газраас олдож байсан. Энэ нь дараагийн олдсон Монголын эзэнт гүрний үеийн язгууртны томоохон булш байсан юм. Харамсалтай нь хэдхэн жилийн өмнө тонуулчид бүгдийг нь эвдлэн сүйтгэсэн. Үзмэр болгож тавьсан олдворууд бидний олж ирсэн олдворын ердөө 10 хувь нь. Өөрөөр хэлбэл, асар их түүх, шинжлэх ухааны мэдээлэл агуулж байгаа олдворыг үгүй хийсэн гэсэн үг шүү дээ. Өөрсдийнхөө түүхийг баллуурдаад хаячихаж байгаад харамсаж байна.

-Музейд хэчнээн хувь нь байна вэ?

-“Хоригийн ам”-наас олдсон олдворын 10 орчим хувь нь музейд хадгалагдаж байна.

-Үлдсэн олдворыг хаана хадгалдаг юм бэ?

-Бид сан хөмрөгийн өрөөтэй. Тэнд баглаа, боодолтойгоо бий. Бага багаар нь гаргаж судалж байгаа.

-Олдворуудыг зөөх тусгай тоног төхөөрөмж гэж байдаг уу?

-Тусгай машин байдаггүй. Харин гэмтээхгүйн тулд цаасан хайрцаг болон зөөлөн жийргэвчээр авчирдаг.

-Өрөм, шар тосны хувьд хадгалалтын горимыг барилаа гэхэд цаашид хэдэн жил хадгалах боломжтой вэ?

-Хадгалалт хамгаалалтын тусгай мэргэжилтнүүд байх ёстой. Тэд хадгалалтын асуудалд түлхүү анхаарах байх. Хүйтэн хөргөгчинд хадгалж байгаа тул хэдэн жилдээ гайгүй байх гэж бодож байна. Хамгийн гол нь аливаа олдворыг хадгалж хамгаалах лаборатори, байр алга. Мөн ажлын байр их дутмаг байдаг.

-Төрөөс ямар нэгэн дэмжлэг байдаггүй юм уу?

-Байхгүй.

-Археологийн нэг судалгаа хийхэд дунджаар хэдий хугацаа зарцуулдаг вэ?

-Тухайн малтаж байгаа объектоос хамаарна. Долоон хоногоос эхлээд гурваас дөрвөн  долоо хоног зарцуулж, судлах үе бий. Археологийн судалгааг дан ганц малтаад зогсохгүй, олдвороо баримтжуулах, судлах, харьцуулах шаардлагатай. Малтлага бол ажлын зөвхөн 10 хувь нь.

Б.Лхам

0
ЖИРГЭХ
Санал болгох
Барилгын салбартаа олон жил идэвх зүтгэлтэй албан хаагчдад төрийн дээд цол, медаль гардууллаа
Наадмын өдрүүдэд 24 цагаар ажиллах эрүүл мэндийн байгууллагууд
Баянгол дүүргийн хэмжээнд улаанбурхан өвчний эсрэг нөхөн дархлаажуулалтын явц 87,4 хувьтай байна
Наадмын өдрүүдэд Хүй долоон худаг, Төв цэнгэлдэх хүрээлэн чиглэлд нийтийн тээвэр үнэ төлбөргүй үйлчилнэ
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.

Сэтгэгдэл (2)

  • zochin (31.165.225.30)
    archaagui umnuud zagdaa sergiileh ni yu hiij baidag um be,….ene tord er ni uls ornoo medej hyanaj hamgaalj baih estoi toriin alban haagchid gej er ni baina uu ???? ard irgedch gesen tonood baihaar tonoj baigaag medeeleh yyregtei shdee,,,,ter chigeeree tyyheeree togloson ustgasan zarj idsen amia bodson mulguu mongolchuud
    2019 оны 08 сарын 19 | Хариулах
  • Дархан (43.242.243.14)
    Тонуулчдаас л долоон дор юм. Дандаа л сүйтгэсэн хойно нь үнэ цэнэтэй олдвор байсан гэх юм. Арчаагүй академийнхан
    2019 оны 08 сарын 19 | Хариулах
  • Шинэ
  • Их уншсан
  • Их сэтгэгдэлтэй
  • Барилгын салбартаа олон жил идэвх зүтгэлтэй албан хаагчдад төрийн дээд цол, медаль гардууллаа
    16 мин
  • Танилц: Засгийн газрын хуралдаанаас гаргасан шийдвэрүүд
    32 мин
  • Наадмын өдрүүдэд 24 цагаар ажиллах эрүүл мэндийн байгууллагууд
    1 цаг 13 мин
  • Баянгол дүүргийн хэмжээнд улаанбурхан өвчний эсрэг нөхөн дархлаажуулалтын явц 87,4 хувьтай байна
    1 цаг 24 мин
  • М.Мандхай: Шинэ хуулийн үр дүнд хүнсний хяналт, баталгаажуулалт, стандарт тогтоох боломж бүрдлээ
    1 цаг 42 мин
  • Наадам айсуй: Харваачдын ГОЦ амжилт
    1 цаг 47 мин
  • Наадмын өдрүүдэд Хүй долоон худаг, Төв цэнгэлдэх хүрээлэн чиглэлд нийтийн тээвэр үнэ төлбөргүй үйлчилнэ
    2 цаг 4 мин
  • Улсын цолонд ойрхон бөх #9: Аймгийн хурц арслан М.Еркебулан
    2 цаг 4 мин
  • Японы эзэн хаан Нарүхито: Монголын нийгэм эрч хүчээр бялхаж байгаа нь мэдрэгдэж байна
    2 цаг 5 мин
  • Япон Улсын Цог Жавхлант Эзэн Хаан Нарүхито, Эрхэм дээд Хатан Масако нарыг хүндэтгэн төрийн зоог барилаа
    2 цаг 12 мин
  • П.Өсөхбаатар: Энэ жил Завханы хоёр дэвжээ маань нэгдээд, бөхчүүд их өнгөтэй байна
    2 цаг 35 мин
  • Ж.Чинбүрэн: Салбар бүрийн төлөөлөл парламентад сонгогдон ажиллахын ач холбогдлыг анх таниулсан гэж боддог
    3 цаг 11 мин
  • Н.Учрал: Гадаадын хөрөнгө оруулалтын хууль гарахгүй бол Монгол Улсад дахиж эдийн засгийн форум болохгүй
    3 цаг 14 мин
  • БОУАӨ-ийн сайд Б.Батбаатар Заамар суманд ажиллалаа
    3 цаг 52 мин
  • Аварга цолтон төрүүлдэг могой жилийн наадам
    4 цаг 9 мин
  • Наадам айсуй: Түрүү жил айргийн тавд хурдалсан таван ИХ НАС
    4 цаг 28 мин
  • Г.Занданшатар: Орон нутагт эрх мэдэл түлхүү өгч, бие даан хөгжих, орлого олох нөхцөл бүрдүүлнэ
    4 цаг 38 мин
  • Засгийн газрын ээлжит хуралдаан хуралдаж байна
    5 цаг 5 мин
  • Нийслэлийн долоон дүүргийн нутаг дэвсгэрт үерийн эрсдэлтэй бүсэд 7784 хүн амьдарч байна
    5 цаг 16 мин
  • Статистик: Манай улсад Наадам нэртэй 27, Цэнгэлдэх нэртэй 2 хүн байна
    5 цаг 25 мин
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • "Бүх цэргийн наадам"-аар шөвгөрсөн найман бөхийн допингийн хариу иржээ
  • П.Мөнхтулга: Морин уралдаанд малчдын морь уралдах боломжгүй болсон
  • Улсын цолон ойрхон бөх #6: Цэргийн заан Б.Батсуурь
  • Х.Тэмүүжин: Хууль зүйн байнгын хороо яг л шүдгүй арслан шиг байна
  • Б.Энхбаяр: АН хуралд суудаггүй хүмүүсээ татаж ав
  • Г.Занданшатар: Хүн төвтэй хандлага төрийн албаны үндсэн зарчим болох ёстой
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан эхэллээ
  • Г.Дамдинням: Увс аймаг дахь асуудал “Алт” аяны хүрээнд яригдахгүй
  • Б.Түвшин: Эдийн засгийн байдлаа алсдаа харж, төлөвлөж чадахгүй байна
  • Б.Батцэцэг: Манай дипломатууд цөөн хүчээр асар их ажлыг амжуулдаг
  • Танилц: Засгийн газрын хуралдаанаас гаргасан шийдвэрүүд
  • Монгол тогооч нар дэлхийн аваргын хагас шигшээд оролцох эрхээ авлаа
  • Ч.Ундрам: Олимпийн төрөлд байдаг спортуудаа төрөөс дэмжих нь зүйтэй
  • Улсын цолон ойрхон бөх #3: Аймгийн хурц арслан Н.Амгаланбаатар
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • 115 мянган тул загасны, 60 мянган зэвэг, хадран загасны жараахайг нутагшуулжээ
  • Улсын цолон ойрхон бөх #5: Аймгийн хурц арслан О.Наранбаатар
  • Голомт банк 2024 оны Тогтвортой хөгжлийн тайлангаа нийтэллээ
  • Мотокроссын улсын аварга шалгаруулах цуврал Дархан-Уул аймагт болно
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан эхэллээ
  • Б.Энхбаяр: АН хуралд суудаггүй хүмүүсээ татаж ав
  • П.Мөнхтулга: Морин уралдаанд малчдын морь уралдах боломжгүй болсон
  • Г.Занданшатар: Хүн төвтэй хандлага төрийн албаны үндсэн зарчим болох ёстой
  • Б.Батцэцэг: Манай дипломатууд цөөн хүчээр асар их ажлыг амжуулдаг
  • Б.Түвшин: Эдийн засгийн байдлаа алсдаа харж, төлөвлөж чадахгүй байна
  • 115 мянган тул загасны, 60 мянган зэвэг, хадран загасны жараахайг нутагшуулжээ
  • Улсын цолон ойрхон бөх #7: Аймгийн арслан Ц.Төмөрцоож
  • Улсын цолон ойрхон бөх #3: Аймгийн хурц арслан Н.Амгаланбаатар
  • Улсын цолон ойрхон бөх #6: Цэргийн заан Б.Батсуурь
  • Х.Тэмүүжин: Хууль зүйн байнгын хороо яг л шүдгүй арслан шиг байна
  • Х.Булгантуяа: Хүн төвт үзэл баримтал бүхий төрийн албыг хөгжүүлнэ
  • Г.Дамдинням: Увс аймаг дахь асуудал “Алт” аяны хүрээнд яригдахгүй
  • Ч.Ундрам: Олимпийн төрөлд байдаг спортуудаа төрөөс дэмжих нь зүйтэй
  • Мотокроссын улсын аварга шалгаруулах цуврал Дархан-Уул аймагт болно
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы хуралдаан үргэлжилж байна
  • Г.Тэмүүлэн: Төсвийн тодотголыг хэлэлцэхдээ 126 гишүүний ирцтэй байх ёстой
  • Б.Энхбаяр: ХЭҮК-ын тайланг хэлбэр төдий сонссон болоод өнгөрдөг байсан асуудал түүх болсон
  • Улсын цолон ойрхон бөх #4: Аймгийн хурц, бадрангуй арслан Э.Мөнхбаатар
24 баримт
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • Хамгийн залуу эмэгтэй МУГТ болж буй Н.Нандинхүсэл гэж хэн бэ?
  • 17 жилийн өмнөх 7 дугаар сарын 1-ний өдрийг сануулах хуучирч, мартагдахгүй 24 баримт
  • Зуныг зугаатай, үр бүтээмжтэй өнгөрүүлэхэд тань туслах 24 зөвлөмж
Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Нийгэм Дэлхий 24 баримт 24 фото Элчин сайд ярьж байна Спорт Видео Сошиал мэдээ
Холбоо барих Сурталчилгаа байршуулах Зар Вэб сайт хийх

Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Мэдээлэл хуулбарлах хориотой.

Вэб сайтыг хөгжүүлсэн: Sodonsolution ХХК