Хойд эцгийнхээ гарт харамсалтайгаар амиа алдсан хэрэг олны анхааралд хүрч, хүүхэд хамгааллын чиглэлийн үйл ажиллагаанууд идэвхжиж эхлээд байна. Хамгийн гол нь ирээдүй хойч үеэ балмад этгээдийн хүчирхийллээс хэрхэн хамгаалах, ангид байлгах талаар иргэн, иргэний нийгмийн байгууллага, төр засаг гээд шат шатанд бодлого эрэлхийлж, шийдэлд хүрэхээр хэлэлцэж байна. Хүүхдийг эрхийг хамгаалахад хүн бүрийн оролцоо чухал. Тиймээс зөвхөн эмэгтэйчүүд гэлтгүй аавуудын оролцоо, дуу хоолой, акц үгүйлэгдэж буй. Тэгвэл УИХ-ын гишүүн Х.Ганхуяг хүүхдийн хүчирхийллийн эсрэг нэгдэж лобби бүлэг байгуулахаар болжээ. Түүнтэй хэсэг хором ярилцсанаа хүргэе.
-Архи, согтууруулах ундааны хэрэглээг хязгаарлахад төрийн бодлого зохицуулалт зайлшгүй шаардлагатай байгааг мэргэжлийн байгууллага, судлаачид онцолж байна. Үүний тулд архи худалдан борлуулах цэгүүдийн тоог багасгах, үнийг нэмэгдүүлэх, татвар тогтоох зэрэг олон асуудал ярьж байна. Таны хувьд ямар байр сурьтай байна вэ?
-Хүчирхийлэл нэмэгдэж байгаа шалтгааны нэг хэсэг архидан согтууралт яах аргагүй мөн. Тиймээс Архидан согтуурахтай тэмцэх хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахыг хувь гишүүнийхээ хувьд дэмжиж байгаа.
Архидан согтууралт нэмэгдэж байгаа шалтгаан нь ихэвчлэн ажлын байр, өрхийн эдийн засгийн байдалтай уялддаг. Хүмүүс ихэвчлэн стрессээ тайлах гэж согтууруулаа ундааны зүйл хэрэглэх нь түгээмэл. Тиймээс архины зөв зохистой хэрэглээг бий болгох шаардлага гарч байна. Бусад улс орнуудын туршлагаас харахад архи, согтууруулах ундааныхаа градус, савлагаас багасгах арга хэмжээ авсан байна. Тухайлбал, Солонгос, Япон улсын жишээг дурдаж болно. Мөн энэ төрлийн сурталчигааг давхар явуулах хэрэгтэй.
-Нийгэмд гарч буй олон асуудалд зөвхөн ээжүүд, эмэгтэй гишүүд санаа тавих ёстой мэт дүр зураг ажиглаад байдаг. Аавууд, эрэгтэй гишүүд яагаад дуу хоолойгоо хүргэдэггүй юм бол гэсэн асуулт урган гарч байна л даа?
-Тийм болохоор 30 жилийн түүхэнд анх удаа эрэгтэй гишүүн гэр бүлийн хүчирхийллийн эсрэг лобби бүлэг байгуулахаар санаачилж байна. Хүчирхийлэл хамгийн өндөр байгаа Дархан, Баян-Өлгий аймгийн гишүүдтэй уулзлаа. Хамтраад ажиллая, дуу хоолойгоо нэгтгэе гэсэн. Лобби бүлэг 8-10 гишүүнтэй л байдаг. Явцын дунд эрэгтэй гишүүд манлайлаад оролцоод явах байх.
Одоогийн байдлаар лобби бүлэг байгуулах хүсэлтээ гишүүдээр зуруулах гээд явж байна. Эмэгтэй гишүүдийг мөн оролцох болов уу гэж бодож байна. Хүчирхийллийн асуудлыг эмэгтэй гишүүдийн ажил шиг боддог. Тийм биш. Би ч бас аав хүн. Хүүхдийн хүчирхийллийн асуудалд эрэгтэй, эмэгтэй гэлтгүй санаа зовних ёстой. Яах аргагүй нийгмийн захиалга болчихоод байна.
-Лобби бүлэг ямар чиглэлээр ажиллах юм бэ?
-Бүлэгт гишүүдийг өөрсдийнх нь саналаар оруулна. Ингэхдээ эрх зүй, төсөв мөнгөний асуудал ярихаас гадна сургуулиуд сэтгэлзүйчтэй болох уу, эсвэл нийгмийн ажилтан нь хариуцаад явах юм уу гэдэг ажил үүргийн хуваарийг бий болгоно. Бид бүх зүйлийг мөнгө рүү чихээд байна л даа. Мөнгөгүйгээр энэ асуудлыг шийдэх арга замыг хайна.
-Хүчирхийлэлд өртсөн хүнд зөвлөгөө өгч, дахиад өртөхгүйн тулд ямар арга зам байна тэр гаргалгаань нь гаргаж өгдөг. Мөн сэтгэл зүйн үйлчилгээ үзүүлдэг байх нь чухал юм шиг?
-Хүчирхийллийн эсрэг эрх зүйн хувьд ямар өөрчлөлт оруулах, нийгмийг танин мэдүүлэх, боловсролын салбарт ямар өөрчлөлт оруулах зэрэг өргөн цар хүрээтэй авч үзэх шаардлага тулгарч байна. Хүчирхийллийг ихэнхдээ бие махбод эсвэл бэлгийн хүчирхийллээр ойлгодог. Гэтэл эдгээрээс гадна эдийн засгийн, сэтгэл санааны, нөлөөлийн зэрэг долоон төрлийн хүчирхийлэл бий. Зарим төрлийн хүчирхийллийг хууль хяналтын байгуулладаг хандах хэцүү. Энэ тохиолдолд сэтгэл зүйн зөвлөгөө гэдэг газарт ханддаг байх ёстой.
Харамсалтай нь хүчирхийлэлд өртсөн хүмүүсийн 10 хувь нь л хуулийн байгууллагад ханддаг. Үлдсэн нь лам, бөө, эцэг эх, хамаатан садан гээд явдаг.
-Ялангуяа хүчирхийлэлд өртсөн хүүхэд хаана хэнд хандахыг тодорхой болгох хэрэгтэй юм шиг. Хүүхэд ээждээ, аавдаа хүчирхийлүүллээ гээд хандахад тухайн орон гэрийн байдлыг шалгадаг, эргэж тойрдог, төр байнгын хяналтандаа авдаг зохицуулалт хэрэгтэй байх?
-Гэр бүлийн хүчрхийллийн гэмт хэрэгт голдуу эмэгтэйчүүдийг яриад байдаг. Энэ удаад тусгайлан хүүхдүүд дээрээ чиглэх хэрэгтэй байна. Насанд хүрсэн хүн бол мэргэжлийн байгууллагадаа хандаж болно. Гэтэл хүүхдүүд хэнд ханадахаа мэддэггүй. Хүчирхийлэлд өртөж байгаа хүүхэд ээжтэйгээ хамт өртдөг. Ээж нь хуулийн байгууллагад хандахгүй л хүчирхийлэлд өртсөн хэвээр л байна гэсэн үг. Тиймээс ерөнхий боловсролын сургуульд энэ чиглэлээр мэдлэг олгодог болох нь чухал байна.
Мөн танихгүй хүн чихэр өгье гэхэд хэнд хандах, ямар үйлдэл үзүүлэх ёстой гэдгийг хүүхдүүд мэддэг байх ёстой. Сурагч нь ямар нэгэн хүчирхийлэлд өртсөн байж болзошгүй ул мөртэй ирвэл багш нь лавладаг болох хэрэгтэй. Анги дүүргэлт 30, 40 хүүхэдтэй байгаа болохоор тулж ажиллахад хэцүү байна гэж яриад байдаг. Тийм биш. Нүүрэн дээрээ хөх няц болсон эсвэл сэтгэл санааны гутралд орсон хүүхдийг багш хараад л мэднэ шүү дээ. Тэр хүүхдээ дуудаж ярилцаад нийгмийн ажилтангаараа ажлыг нь хийлгэдэг. Шаардлагатай бол хууль хяналтын байгууллагад ханддаг байх хэрэгтэй.
-Орон нутагт хүчирхийллийн эсрэг төв байгуулах шаардлагатай гэсэн санал гарч байсан. Ойрын хугацаанд энэ асуудлыг шийдвэрлэх боломж бий юу?
-Өнөөдөр хүчирхийллийн эсрэг гуравхан төв байдаг. Тэр нь нийслэлд бий. Гэтэл орон нутагт энэ төв байдаггүй. Орон нутагт хүчирхийлэлд өртсөн хүн хэнд хандах юм бэ. Зөвхөн цагдаагийн байгууллагад л хандана. Сэтгэл зүйч байхгүй. Бүх зүйл уялдаа холбоотой байх ёстой.
Ихэнх эмэгтэйчүүд Хүчирхийлэлд өртсөнөө хэлж чаддаггүй нуудаг. Учир нь цагдаад хандлаа гэхэд хоёр, гурав хоног хориод л суллачихна. Эргээд хүчирхийлэл үйлдэж байгаа этгээд нь гарч ирээд дарамталдаг. Энэ асуудлыг шийдэх ёстой.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (14)