Цаг хугацаа бүхний шалгуур гэдэг. Хэн нэгний гар хөл болж, эсвэл бодлогогүйгээр бусдыг аялдан дагалдсанаар гарах хор уршиг нь хэмжээлшгүй их байдгийн горыг өнөөдөр бид амсаад сууж байна. Тодруулбал, УЕП-ын дэргэдэх Мөрдөн байцаах албыг татан буулгах хуулийг есөн гишүүн санаачилж, өргөн барьснаар түүхэндээ хамгийн богино хугацаанд “гэрлийн хурд”-аар баталсан хууль болсон билээ. Хожмоо олон хүний эрх ашгийг хөндсөн, цаанаа “зорилготой”-гоор, улс төрийн сэдлээр тус албыг татан буулгасныг хэн бүгд хүлээн зөвшөөрдөг. Ийнхүү айхгүй ч аягүй гэгчээр цагдаа, шүүх, прокуроруудын эмээдэг, халгадаг байсан ганц албыг улс төрийн зорилгоор татан буулгаснаар өнөөдөр хуулийнхны авлига, албан тушаалын сүлжээ бий болж, хэрэг наймаалцдаг, хэн нэгнийг хэлмэгдүүлдэг, эрүү шүүлт тулгадаг явдал гаарчээ. Тодотговол,
УИХ-аас 2014 оны нэгдүгээр сарын 24-нд Эрүүгийн байцаан шийтгэх хууль болон Прокурорын байгууллагын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, тухайн үед шүүгч, прокурор, цагдаа, тагнуул, АТГ-ын хэрэг бүртгэгч, мөрдөн байцаагчийн холбогдсон хэргийг шалгадаг байсан арван жилийн түүхтэй Улсын ерөнхий прокурорын дэргэдэх Мөрдөн байцаах албыг татан буулгасан билээ. Прокурорын мөрдөнг татан буулгах энэхүү хуулийг тухайн үеийн Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Ш.Түвдэндорж, УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан, Р.Бурмаа, О.Баасанхүү, Л.Цог, Д.Оюунхорол, А.Тлейхан, Д.Хаянхярваа нар санаачилж өргөн барьсан. Хуулийг батлах явц маш түргэн хугацаанд үргэлжилж, санаачилсан гишүүдийн нэрийг нууцалж байв. Ш.Түвдэндорж дээрх хуулийг нэгдүгээр сарын 9-нд өргөн бариад л Хууль зүйн байнгын хороо хэлэлцэхийг дэмжиж, нэг, хоёрдугаар хэлэлцүүлгээр оруулан хууль санаачлагчид УИХ-ын гишүүдийн дэмжлэгтэйгээр шуурхай батлуулсан байдаг. Хууль хяналтынхныг шалгадаг тусгай ганц байгууллагыг татан буулгасан дээрх асуудал хожим нь хууль санаачлагч найман гишүүн цаанаа “шантаажинд” орсон байсан гэдгийг эх сурвалжууд хэлдэг.
Энэ цагаас хойш хуулийнхны хууль бус үйлдэл гаарч, өдгөө бүр цагаандаа гарч байна. Тиймдээ ч НҮБ-ын Эрүүдэн шүүхийн эсрэг хороо, “Эмнести интернэшл”, Хүний эрхийн үндэсний комисс болон хүний эрхийн бусад байгууллагууд Улсын ерөнхий прокурорын дэргэдэх Мөрдөн байцаах албыг дахин байгуулах асуудлыг тавьж ирсэн. Энэ дагуу 2016 оны Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн шинэчилсэн найруулгад, 2017 онд өргөн барьсан Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөлд Засгийн газраас УЕП-ын дэргэдэх Мөрдөн байцаах албыг “Дэмжлэг үзүүлэх алба” нэрээр дахин байгуулахаар тусгасан. Энэхүү алба нь хуульд заасан хэргийн харьяаллаар мөрдөн байцаалт явуулах эрхтэй боловч мөрдөн шалгах нууц ажиллагаа явуулах эрхгүй байхаар тусгасан байдаг.
Харамсалтай нь, ажлын хэсэгт орсон байгууллагын төлөөлөл эрх мэдэл, амбицаа хамгаалж, Дэмжлэг үзүүлэх алба байгуулахыг эсэргүүцэж, Прокурорын дэргэдэх Мөрдөн байцаах албыг дахин байгуулбал Үндсэн хууль зөрчинө. Хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаах ажиллагаанд хяналт тавих эрхтэй, шүүх хуралдаанд төрийн нэрийн өмнөөс яллах чиглэлийг барьж орох ёстой байгууллага өөрсдөө байцаалт явуулдаг байж болохгүй. Энэ байдлаар хуульчилбал прокурорууд дур зоргоороо аашилж, дуртай хэргээ татаж шалгадаг, хуулийнхныг дарамталдаг бүтэц болно гэх мэтээр элдвээр эсэргүүцсээр өнөөдрийн байдлаар мөн гацаанд ороод байгаа билээ.
У.Тэргэл
Сэтгэгдэл (3)