УИХ-ын гишүүн Ж.Чинбүрэнтэй ярилцлаа.
-Та Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн төслийг ахалж ажиллаж байгаа. Хуулийн төслийн зорилго, онцлог нь юу вэ?
-Монгол Улсад эмийн хэрэглээг зөв зохистой болгох, чанартай эмийг иргэддээ санхүүгийн дарамтгүй хүргэх зорилготой Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн төслийн ажлын хэсгийг ахалж ажиллаж байна. Уг хуулиар зах зээл дээр байгаа нийт эмийн гуравны нэг нь шаардлага хангаагүй, стандарт бус, зөвшөөрөлгүй зэрэг зах зээл дээр хяналтгүй худалдаалагдаж байгаа явдлыг цэгцэлж сайжруулах. Хоёрдугаарт, сүүлийн 30 жил хямд үнэтэй эм хаана байна гэдэг зүйл рүү явсан. Чанар нэгд биш үнэ чухал гэдэг байдлаар эмийн чанарын асуудал орхигдсон байсныг залруулах юм.
Уг хуулийн төслийг 2016 онд өргөн барьж байсан ч буцаагдсан. Улмаар хоёр Их Хурал дамжсан юм. Хуулийг зайлшгүй шинэчилж эмийг зөв зохицуулалтад оруулах нөгөөтээгүүр, монополь системийг багасгах өөрчлөх шаардлага бий. Мөн үндэсний үйлдвэрлэгчид сайн эмнэлгийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг болох тогтолцоог нэвтрүүлж эм чанарын шаардлага хангасан байх ёстой гэсэн шалгуур бий болгохыг оролдож байна.
Эм өөрөө том зах зээл.
Зайлшгүй шаардлагатай буюу архаг хууч өвчтэй хүмүүс тухайн эмийг уухгүй л бол амь нас нь эрсдэх аюултай байдаг. Тиймээс тэдгээрийг хөнгөлдөг тогтолцоо ил тод, үнийг хөнгөлөлт бодитой байх, нэг хүнээс хамааралгүй байх зэрэг шинэчлэлийг оруулсан.
2020 оны Эрүүл мэндийн даатгалын багц шинэчлэлийн хүрээнд эмийн агентлагийг бий болгосон. Үүгээр дамжуулж дэлхий дахинд худалдаалагдаж байгаа чанартай эмүүдийг үйлдвэрлэгчээс нь хямд оруулж ирэх тогтолцоог ярьж байгаа. Шийдэх, хийх ажил их байна. Эмийн хуулийн гол зорилго нь чанар. Дараагийнх нь үнэ. Үнийг хямдруулах дэлхийн жишиг, тогтолцоог нэвтрүүлэх боломжийг гаргахаар ажиллаж байна.
-Эрүүл мэндийн салбарыг шинэчлэх таван чиглэл гарган ажиллаж байгаа шүү дээ. Энэ хүрээнд ирэх онд эрүүл мэндийн салбарыг цахим хэлбэрт бүрэн шилжүүлэхээр ажиллаж байгаа юм байна лээ?
-Өнгөрсөн онд баталсан Эрүүл мэнийн даатгалын сангийн өөрчлөлттэй холбогдуулан Эрүүл мэндийн салбарыг цогцоор нь шинэчилж байгаа. Үүний эхний алхам бол санхүүжилтийн тогтолцоо. Өмнө нь улсын эмнэлгүүдэд цахилгаан, дулаан, цалинг зэрэг татаасыг нь өгчихдөг. Мөн эмчилгээнийх нь зарим зардлыг даатгалаас даадаг ойлгомжгүй санхүүжилтийн тогтолцоотой байсан бол одоо нэг худалдан авагчийн тогтолцоо буюу төрөөс дааж байгаа тусламж үйлчилгээг эрүүл мэндийн даатгалын сан болон иргэдээс цуглуулж байгаа даатгалын хураамжтай нэгтгэн тусламж үйлчилгээ үзүүлсэн дурын эмнэлгээс авдаг болсон.
Үүний давуу тал нь улсын эмнэлгийн хэт их төвлөрлийг бууруулах, чанараар өрсөлдөх боломж олгож байгаа юм.
Тухайлбал, хүн хөл, гараа хугалаад заавал гэмтлийн эмнэлэг дээр очих шаардлага гардаг. Учир нь тус газарт яаралтай тусламжийнх нь мөнгийг улсаас өгдөг, харин хувийн эмнэлэг дээр очвол төлбөрийг нь хувиасаа төл гэдэг байсан зохицуулалт үйлчилдэг байсныг өөрчилсөн. Ингэснээр иргэн гэмтсэн бол өөрт ойр дурын эмнэлэгтээ үзүүлнэ. Харин тухайн эмнэлгийн санхүүжилтийг улсаас олгодог ийм агуулга руу явж байгаа.
Шинэчлэл хийж байгаа учраас бүх зүйл төгс төгөлдөр болж чадаагүй байна. Эрүүл мэндийн салбарын шинэчлэлийн хуультай холбоотой хэрэгжилт газар дээрээ ямар байна гэдэгт ажлын хэсэг гарган ажиллаж байна. Юуг сайжруулбал анхан шатны тусламж үйлчилгээнд гарч байгаа доголдлуудыг арилгах, өвчтөнөөсөө зугтаадаг биш тосож авах сонирхлыг төрүүлэх зэрэг олон дутуу зүйлийг засаж залруулах ажлыг судлах зөвлөмжийг Их Хурлаас гаргаж байна.
Мөн шинэчлэлийн хүрээнд биеллээ олсон зүйл нь хөнгөлөлттэй эм. Архаг хууч өвчтэй, настай хүмүүс өмнө нь сарын эхэнд дугарлаж байж хөнгөлөлттэй эм арай эж авдаг байсныг болиулсан. Өөрөөр хэлбэл, иргэн дурын эмийн сангаас хөнгөлөлттэй эмээ авах боломжтой. Ингэдээ эмийн хүртээмжийг нэмэх зорилгоор төсвийг хоёр дахин нэмэгдүүлсэн.
Дараагийн томоохон шинэчлэл нь цахим шилжилт.
Дэлхийн банкны санхүүжилтээр хэрэгжүүлж байгаа ажил жил шахам хугацаанд гацсаныг Инновац, цахим бодлогын байнгын хороо болон миний бие тухайн ажлын хэсгийг ахалж ажиллаад гацаанаас нь гаргасан. Энэ хүрээнд 2022 оны зургаадугаар сар гэхэд эрүүл мэндийн салбар бүрэн цахимжина гэж үзэж байна.
-УИХ-ын чуулганаар ирэх оны төсвийг хэлэлцэж байна. Эрүүл мэндийн салбарт хэчнээн төгрөгийн санхүүжилт тусгагдсан байна вэ?
-Эмнэлгийн тусамж үйлчилгээнд зарцуулах төсөв ойролцоогоор 330 орчим тэрбум төгрөгөөр тэлж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, эрүүл мэндийн салбар тусламж үйлчилгээ үзүүлснийхээ төлөө санхүүжилтээ авна. Үүгээрээ ажилчдынхаа цалинг нэмэх, эмнэлгээ хөгжүүлэх боломжийг олгоод байгаа юм. 2021 оны гүйцэтгэлийг харахад ойролцоогоор Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас 140 гаруй тэрбум төгрөгийн алдагдал гарах гээд байгаа. Тиймээс тусламж үйлчилгээнд зарцуулах төсвөө нэмж байж ажилчдын цалин зэргийг нэмэх боломж гарна. Эмнэлгүүдийн засаглалыг илүү бие даасан болох тогтолцоог бий болгоход дэмжлэг үзүүлж байгаа.
-Ковид-ын үеийн төсөв, зарцуулалт шүүмжлэл дагуулаад байгаа. Зарим гишүүд гаднаас авсан зээл тусламжаа гамтай зарцуулж, шаардлагатай зүйлд зарцуулж чадахгүй байна хэмээн шүүмжилж байсан. Та энэ асуудалд ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-Шинэ санхүүжилтийн тогтолцоогоор ковид-той холбоотой хүнд хүмүүсийг эмчлэх зардлыг хангалттай тавьж чадлаа гэж үзэж байгаа. Жишээлбэл, маш хүнд хүнийг хэвтэн эмчлэхэд гарах зардлын хэмжээ 7.3 сая, хүндэвтэр бол 4.6 сая, гэрээр эмчлүүлж байгаа иргэнд 160 мянган төгрөг зарцуулж байна.
Энэ нь эмнэлэг цар тахлаар өвчилсөн хүнээс зугатах биш тэдгээрийг эмчэх сонирхлыг төрүүлж байгаа эдийн засгийн хөшүүрэг юм.
Учир нь эмнэлэг ковид-оор өвчилсөн иргэдэд тусламж үйлчилгээ үзүүлснийхээ төлөө өөрөө алдагдалд орохгүй байх ёстой шүү дээ.
Цар тахлын улмаас дэлхий дахинд хэчнээн хүн амь насаа алдаж байгаа билээ. Монгол Улсын тоо баримтыг аваад үзвэл ойролцоогоор 500 мянга гаруй хүн халдвар авч, 1420 гаруй хүн эндсэн байна. Дэлхийн дунджаар 100 халдвар авсан хүний хоёр нь эндэж байгаа бол манай улсад 1000 халдвар авсан хүний гурван нь эндэж байна.
Дэлхий дээр эндэгдэлгүй нэг ч улс байхгүй. Харин нөхцөл байдлыг хэр зэрэг бага хохиролтой даван туулж байгаа нь чухал юм.
-Өчигдөр чуулганаар Монгол Улс, Азийн дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын банк хоорондын зээлийн хэлэлцээрийг хэлэлцсэн. Уг зээлийг юунд зарцуулах юм бэ?
-Өмнө авсан вакцины 50 хувийн төлбөрийг төлөх шаардлагатай байгаа юм байна лээ. Урьдчилсан сэргийлэхэд зарцуулсан мөнгө, хүндэрсэн үед гаргах мөгө хоёрын хоорондын зөрүү асар их байдаг. Өөрөөр хэлбэл, урьдчилсан сэргийлээд зарцулсан нэг ам.доллар ирээдүйн 12 ам.долларыг хэмнэж байдаг юм. Тиймээс энэ бол зөв гарц.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (7)