УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэнгээс тодрууллаа.
-Ирэх оны төсвийг өөдрөгөөр төсөөлж байгаа талаар гишүүд хэлж байгаа. дэлхий нийтэд амаргүй байгаа цаг үед хоёр яам, дөрвөн агентлаг байгуулахаар орж ирж байна. 2022 оны төсөв дээр та хэрхэн анхаарч байна вэ?
-Төсвийн орлого талаас харахад хүндрэл үүсэж болзошгүй дүр төрх бий. Манай экспортын орлогын 40-50 хувь цэвэр нүүрснээс хамааралтай байдаг. Нүүрсний гаргалт дээр өнөөдрийн үүсээд байгаа нөхцөл байдлыг үзвэл төлөвлөж байгаа 32 сая тонн нүүр гарах уу гэдэг эргэлзээтэй. 2021 оны 9 сарын гүйцэтгэлээр харахад төлөвлөсөн нүүрсний хэмжээ 42 сая тонн бүү хэл 10 гаруй сая тонноор л гарсан байна.
Нүүрсний экспорт үүн шиг дээр нь үнэ уначихвал эрсдэлтэй гэсэн үг.
Зардал талд санал нэг байна. Уг нь төсвийн зарчим дээр тохиролцохдоо урсгал, зардал нэмэхгүй гэж тохирсон. Тэгснээ хоёр яам, агентлаг оруулж ирж байгаа нь зардалд яах аргагүй нөлөөлнө л дөө.
-УИХ-ын гишүүдийн тойрогтоо зарцуулна гэсэн мөнгийг хөгжлийн төсөв рүү оруулна гэсэн бодлого барьж байгаа гэж ойлгосон. Үүн дээр гишүүд ямар саналтай байгаа бол?
-Аймаг бүрд зам, эрчим хүч, дэд бүтцийн төсөл, эмнэлэг, сургууль гээд харилцан адилгүй төсөв суугдсан байгаа. Миний хувь энэ удаагийн төсвийг ажлын байр бий болгох чиглэлд хөрөнгө оруулалт тухайлбал, сум, аймаг бүрд ажлын байр бий болгох үйлдвэр байгуулбал яасан юм гэж. Миний байр суурь ийм байсан. Гэвч өмнөх шиг ээ сургууль, цэцэрлэг, дотуур байр, соёлыг төв гэж оруулж ирсэн төсөв болсон.
-Барилгын үнэ өсөж, компаниуд жагсаж байна. Энэ асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэх нь тодорхойгүй байхад дэд бүтцийг хөгжүүлэх төсөл ороод ирлээ. Энэ дээр Засгийн газраас тайлбар хийсэн үү?
-Бараа бүтээгдэхүүний үнэ өсөхтэй зэрэгцэн барилгын материалын үнэ дагаад өсчихсөн. Ингээд ирэхээр хуучин төлөвлөж байсан барилгын материалын үнэ өсчихөөр компаниудад хүндрэлтэй нөхцөл байдал үүсэж байгаа. 2022 оны төсөв дээрээс харахад зарим компаниуд үнийн тооцоогоо экспертээр баталгаажуулаад оруулаад ирсэн байна лээ. Гэхдээ дийлэнх нь үнийн өсөлтийн асуудлаа шийдэж орж ирж чадаагүй. Барилгын материалын үнэ хоёр дахин өсчихсөн энэ үед үүнийг төсвийн тодотгол хийгээд ч юм уу шийдэхээс өөр аргагүй.
Яг ийм нөхцөл байдал 2014, 2015 онд үүсэж байсан юм. Аудитаар дүгнэлтийг нь гарган баталгаажуулж байж бүх объектын төсвийг нэмж байсан тохиолдол бий. Үүнтэй адил нөхцөл байдал үүссэн гэж хараад байгаа.
-Төсвийг одоо хэлэлцэгдэж байгаагаас илүү танах боломж байсан уу?
-Энэ цаг үед хүний орлого, ажлын байрыг багасгана гэдэг хүнд байх гэж бодож байна. Ер нь бол шийдэх ёстой юм олон бий. Гэхдээ цар тахлын нөхцөл байдлаас шалтгаалж хүндрэл үүссэн байх гэж харж байна.
-2022 оны төсөвт дэд бүтэц рүү нэлээд хөрөнгө суулгасан байна лээ. Эрчим хүчний салбарт ч чамгүй төсөв нэмэгдсэн харагдсан. Төсвөө нэмээд ажил урагштай явж чадна гэж харж байна уу?
-Эрчим хүчний салбарт төсөв нэмэгдэж шалиагүй байна лээ. Энэ өвөл эрчим хүч хязгаарлалтад орно. Учир нь жилд 60-80 мегаваттын эрчим хүчний хэрэглээ өсдөг. Түүнтэй тэнцэх хэмжээний шинэ эх үүсвэр байх ёстой. Гэвч энэ жил тийм төсөв байгаагүй. 35 мегаваттын шинэ эх үүсвэр зөвхөн Эрдэнэтэд орсон. Өөр хаана ч ороогүй. Ингээд үзвэл цаана нь 40-50 мегаваттын дутагдал үүсэж байгаа юм. Үүнийг энэ өвлийн улиралд нөхөж чадах нь тун эргэлзээтэй.
Ялангуяа, ирэх оны өвөл 100 гаруй мегаваттын шинэ эх үүсвэр шийдэж чадахгүй бол яалт ч үгүй өвлийн ид хүйтнээр хязгаарлалт хийж эхэлнэ.
Тухайлбал, 18.00-19.00 цагийн хооронд нэгдүгээр хороолол, 19.00-20.00 цагийн хооронд Хан-Уул дүүргийг эрчим хүчний хзягаарлалтад оруулна гэдэг ч юм уу. Ийм нөхцөл байдал ирэх онд үүснэ.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (8)