Уртын дуучин, аймгийн мэргэн, спортын мастер Алтангэрэлийн Дагзмаатай ярилцлаа.
-Та уртын дууны мэргэжлийг хэзээ эзэмшсэн бэ?
-Уртын дуугаар мэргэшиж бол суралцаагүй. Монголын уламжлалт баярын өдрүүдээр өв соёлоо түгээж, ард түмнээ соён гэгээрүүлэх үүднээс л дуулж байна. Сонирхогч гэсэн үг. Мэргэжлийн уран бүтээлч биш хэрнээ уртын дуу дуулж байна гэхээр хүмүүс их сонирхож, талархан хүлээн авч байна. Эгч нь халх сурын аймгийн мэргэн, спортын мастер цолтой хүн.
-Яаж яваад уртын дуутай холбогдох болов?
-Би Эрх зүйч мэргэжилтэй ч Хөвсгөл аймгийн Нэгдсэн эмнэлэгт эмч мэргэжлээр 37 жил ажилласан. Одоо гавьяаныхаа амралтанд гарсан. Тэглээ гээд зүгээр суухыг бодоогүй. Багын мөрөөдлөө биелүүлэхээр уртын дуугаар сурч байна. Миний аав, ээжийн талд нутаг усандаа нэртэй уртын дуучид байсан гэдэг. Ээж маань шанз хөгжим сайхан хөгжимддөг урлагт хайртай хүн байж билээ. Нутгийн зон олон андахгүй. Ё.Магсаржав гээд Хөвсгөл аймгийн соёлын ордонд хөгжимчин байсан.
-Халх сурын аймгийн мэргэн цолтой гэлээ?
-Тийм ээ. Би 1980 оны эхэээр аймгийн мэргэн болж, 60 гарсан хойноо халх сурын спортын мастер болсон.
-Өнөөгийн уртын дууны хөгжлийн өнгө төрхийн талаар таны бодол?
-Энэ их ач холбогдолтой, гүн агуулгатай зүйл. Манай залуус сүүлийн үед өв соёлоо дээдлэх нь олширч байна. Маш зөв. Уртын дууг манай ард түмэн сонсох дуртай байдаг нь бие сэтгэлд нь зуу зуун жилээр хадгалагдаж, одоог хүртэл оюуных нь дархлаа болж үлдсэн гэж дүгнэх байна. Уртын дууны цаана үндэсний хувцас, найр наадмын дэг жаяг, ёс уламжлал маань давхар өвлөгдөн уламжлагдаж байна. Ийм гүн агуулга цаана нь дагаж оршиж байдаг юм шүү дээ.
-Та хэр олон дуу мэдэх вэ?
-Тэд гээд шууд хэлж мэдэхгүй юм. Энэ чиглэлээр судалгаа хийсэн эрдэмтэд бол 300-гаас дээш уртын дуу байдаг гэлцдэг. Миний хувьд уртын дуу бүгдийг сурахыг эрмэлзэж байгаа.
-Багадаа хэр дуучин байв?
-Дөрөвдүгээр ангид байсан шиг санагдана. Багш нар малчны магтаал, уртын дуу, бөх, морины цол дуудах, сурын уурхай хийхийг зааж, өвлүүлж байсан. Энэ уламжлалыг үргэлжлүүлбэл зүгээр шиг бодогдоно. Нэг зүйл санаанаас огт гардаггүй юм. Аав, ээжтэйгээ онгоцоор Улаанбаатар орох замд нэрт дуучин Долгоржав гуайтай хамт явж таарлаа. Онгоцонд байсан хүмүүс уртын дуучин Долгоржав гуайг дуулуулах санал гаргаж байна. Долгоржав гуай “Хулст нуур”, “Шалстайхан шарга” гэхчлэн дууг дуулсаар нэг мэдэхнээ Улаанбаатарт ирдэг юм. Тун сайхан дуулж билээ. Тэгэхээр уртын дуу гэж зүйл хүний сэтгэлд ямар гүн дурсамж, яасан сайхан зорилгыг хүнд өгч байна гэдгийг бодолцох хэрэгтэй. Уртын дуу дуулахад ойртоно гэж байдаггүй юм.
Б.Жаргал
Сэтгэгдэл (1)