Хуульзүйн шинэчлэлийг хүмүүс янз бүрээр л ярьж байна. Нэг хэсэг нь хууль, шүүхийн салбарт шинэчлэл зайлшгүй байх хэрэгтэй гэж байхад нөгөө хэсэг нь хуулийн шинэчлэл хийж байна гээд бүх зүйлийг эмх замбараагүй болгож, хэтэрхий их төсөв мөнгийг дэмий үрж байна гэх мэтээр тайлбарлаж байгаа юм.Тэр дундаа Шинэчлэсэн хуулиар цагдаа, шүүхийн системийг өөрчилж, бүтэц бүрэлдэхүүн хийгээд цалин төсөвт нь хүртэл өөрчлөлтийг хийсэн нь зарим хүмүүст таалагдсангүй бололтой. Мэдээж юм хоёр талтай. Зарим хүмүүс хууль шүүхийн шинэчлэлийг дэмжиж байгаа ч буруутгах хүн ч мундахгүй гарч ирсээр. Улмаар шүүх хуулийн байгууллагыг тойрсон зөрчил маргааныг улам л хүчээ авсаар байх шиг.
Юутай ч иргэдийг хоёр талд талцахад хүргээд байгаа нэг зүйл бол шүүгчдийн цалин болж таарлаа. Учир нь шүүгчдийн цалин сая саяаар нэмэгдэх болсон нь зарим иргэдийн шүүмжлэлтэй тулгараад эхэллээ.
Монгол Улсад одоогоор 413 шүүгч байдгаас тун удахгүй 70 шүүгчээр энэ тоо өсөх гэж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, шүүгчийн сул орон тоо их байгаагаас 70 шүүгч сонгон шалгаруулах ажил аль хэдийнэ эхэлсэн. Харин 413 шүүгч цалин мөнгөө голж, нэмүүлсэн нь хүмүүсийн сонирхолыг ихэд татаад байна. Шүүгчдийн цалин шинэ хууль хэрэгжсэнээс хойш бараг л сая шахуу төгрөгөөр нэмэгдэж өдгөө 3.5-4.1 сая төгрөгийг авдаг болсон гэдгийг албаныхан онцлов. Тэгэхээр одоо ажиллаж байгаа бүх шүүгчид ийм хэмжээний мөнгөөр цалинждаг болсон гэсэн үг.
Энэ мөнгийг тооцоолоход, манай улс нэг шүүгчид жилд 44 сая төгрөгийг цацчихдаг болж таарч байгаа юм. Харин энэ төсвийг нийт шүүгчдийн цалинтай үржүүлвэл багагүй мөнгөн дүн гарах нь ойлгомжтой.
Гагцхүү шүүгчдийн цалинг ингэж өсгөх нь зөв үү, буруу гэдэг дээр л асуудал тогтоно. Зарим хүмүүс зүгээр нэг тогтоол уншиж, хэргийг тасалж, албан конторт сууж байдаг шүүгч нар ийм өндөр цалин авах нь зохимжгүй. Гэтэл доорх албан тушаалтнууд нь тэднээс 10 дахин бага цалин авч байна гэх мэтээр шүүмжилж байна.
Харин нөгөө хэсэг нь шүүгчдийн цалинг нэмж, амжиргааг нь дээшлүүлсэнээр авлига хээль хахуулийг багасгана гэж ярьж сууна. Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжин ч энэ хэсэгтэй санал нэг.
Юутай ч ийн хоёр хэсэг болж зөв, буруугаа ярилцаж байгаа нь хуулийн салбарыг шинэчлэлийг тойрсон маргааныг бүр ч “үзүүрлээд” байх шиг. Цаг хугацааны явцад хэнийх нь зөв, аль нь үнэн яриад байсан нь харагдах биз ээ. Тиймээс хууль, шүүхийн салбарын шинэчлэлийн ололтой, дутагдалтай талыг ажиглаад л сууж байх болж дээ.
Д.Дуулим
Сэтгэгдэл (9)