Их удирдагчийнхаа үхлийн араас ихээхэн гашуудал зарлаад долоо дахь өдөртэйгөө золгож буй Хойд Солонгосын 1500 гаруй иргэн манай оронд аж төрдөг. Монгол дахь солонгосчуудыг нэгдмэл удирдлагаар хангагч дипломат алба нь чимээ ихтэй Улаанбаатар хотын төвд чимээгүйхэн оршино. Улаанбаатарт буй гаднын яамдын байрыг нүд цавчилгүй харуулдах монгол цагдаагийн шовгор Хойд Солонгосын ЭСЯ-ны хоёр давхар цагаан байшингийн орчимд үзэгдэхгүй. Машинаасаа харуулдах цагдаа ахаас учрыг тодруулбал хөл хөдөлгөөн багатай болохоор хааяа шаардлага гарвал /баяр ёслол, гашуудлын үед/ ирдэг юм хэмээв. Гэхдээ өнөөдрөөс өмнөх тав хоног, маргааштай нийлээд долоо хоногтоо ЭСЯ хөл хөдөлгөөнтэй байна. Ким Чен Ирийн араас гашуудах ёслолтой холбогдуулан солонгосчууд өдөр бүр энд олноор ирж байгаа бөгөөд өнөөдөр л гэхэд 90 гаруй хүн иржээ. Дан эрчүүд юм. Яамныхаа гадна тамхилан зогсох тэдний нүүрнээс уйлсаар байгаад нүд нь бүлцийж, хамар нь улайжээ гэх шинжийг хайгаад олсонгүй. “Сайн байна уу, монголоор ярьдаг уу” гэхэд өөдөөс ганцхан л үг хэлнэ. “Мэдэхгүй” гэдэг үгийг Монгол дахь солонгосчууд харин ч нийтээрээ сайн мэддэг бололтой. Монголчуудаас нуруугаар илт намхан тэднээс ганц хоёр хүн надтай ярилцахыг дуртай дургүй оролдов. Хар өнгийн зузаавтар хүрэмтэй, хар ноосон малгай, хар өмд, хар гуталтай 40 орчим насны хүн. Тэрбээр хамгийн их асуултад хариулсан солонгос болов.
-Сайн байна уу, та монголоор ярьдаг уу?
-Ярина, ярина.
-Гашуудлын ёслол өнөөдөр дуусч байгаа юм уу?
-Үгүй ээ, маргааш маргааш.
-Та нар өдөр бүр энд ирж гашуудаж байгаа юу? Гашуудлаа яаж илэрхийлж байна?
-Мэдэхгүй ээ.
-Та нар бүгд нэг газар ажилладаг юм уу? Барилга дээр үү?
-Өөр өөр. Олон газар ажиллана.
-Дандаа эрчүүд байна, барилга дээр ажилладаг уу?
-Мэдэхгүй, мэдэхгүй ээ.
Үүнээс хойш асуусан болгонд толгой сэгсэрч, “Мэдэхгүй мэдэхгүй ээ” гээчийгээ давтаад байв. Үнэхээр хэлж байгаа монгол үгийг ойлгохгүй байв уу, эсвэл гэнэт их юм ярьчихсаныгаа ухаараад амаа хамхив уу гэдгийг хэлж мэдэхгүй юм. Дараа дараагийн хүмүүс мөнөөх л “мэдэхгүй” гэдэг үгээрээ миний амыг таглаж байлаа. 10 гаруй хүнийг удирдан ирсэн нэгэн хүнээс “Гашуудлын ёслол өнөөдөр дуусч байгаа юм байна, тийм үү?” гээд тулгатал “Үгүй ээ, нөгөөдөр” хэмээн өөр хариулт өглөө. Тэр ч мөн хар өнгийн зузаавтар хүрэмтэй, малгайгүй, хар өмд, элэгдсэн бор гуталтай, надаас арай намхан, 30 гаруй насны хүн байв. Хар өнгийн хувцастай солонгос эрчүүд бүгдээрээ зангиа зүүж, захтай цамц өмссөн нь хуучин хүрэмнийх нь цаанаас харагдана. Зарим нь энгэрээ задгайлж, өнгөнөөс бусдаар нэгэн жигд костюмоо ил харуулжээ. Туранхай солонгосчууд дундаа дарга байрын цүнх барьсан, махлагдуу нэгэн хүн зураг авахыг минь хориглож байгаа бололтой гар, толгойгоо зэрэг сэгсэрнэ. Яамных нь үүдэнд зураг авч байсан би холоос зураг авахаар явах үед монгол цагдаа надтай мэндэлж, амрыг эрэв. Хаанаас яваа хэн бэ гэхчлэн хийдэг ажлаа гүйцэтгэж, биеийн байцаалт асуух зуур өнөө солонгосчууд хашаа руу орцгоолоо.
Манайд буй 1500 гаруй солонгосын долоон хувь нь өнөөдөр энд цугларчээ. Гэхдээ онцлог нь дандаа эрэгтэйчүүд. Зарим нь гартаа цагаан сарнай атгажээ. Солонгос гашуудагч эмэгтэйчүүд цагаан хувцас, эрчүүд хар хослолтой ирдэг, талийгаачид цагаан сарнай барьдагийг өмнөдийнх нь олон ангит киноноос бид андахгүй мэддэг болсон. Тэр ч уламжлал энд явж байх бололтой. Ким Чен Ирийг нас барсан тухай мэдээлэгч эмэгтэй хар өнгийн хувцас өмссөн нь олон улсын жишигт нийцүүлсэн явдал болов уу. Цагаан сарнайг ч нийтээр нь тараасан болов уу гэж бодтол үгүй бололтой. Ирсэн хүмүүсийн 30 хувь нь цагаан сарнай барьсан байсан бол ганцхан хүн өнгийн шар цэцэг барьжээ.
Хашааны гадна хаа хамаагүй, тамхилан ярилцаж байсан солонгосчууд дотогш ормогц эгнээ байраа эзэлж авав. Жагсаалын байдалд шилжсэн эрчүүд дотогш ороод ч эгнээгээ алдаагүй байлаа. Хашаа тийш орж, дипломат ёсоор бол улсынхаа хилийг нэвтэрсэн болоод ч тэр үү бүгд гашуудлын төлөвт шилжлээ. Солонгосчуудын гашуудал маргааш өндөрлөнө. Түүнээс хойш Хойд Солонгосын элчин сайдын яам дахиад л нам гүм болох биз ээ.
-Сайн байна уу, та монголоор ярьдаг уу?
-Ярина, ярина.
-Гашуудлын ёслол өнөөдөр дуусч байгаа юм уу?
-Үгүй ээ, маргааш маргааш.
-Та нар өдөр бүр энд ирж гашуудаж байгаа юу? Гашуудлаа яаж илэрхийлж байна?
-Мэдэхгүй ээ.
-Та нар бүгд нэг газар ажилладаг юм уу? Барилга дээр үү?
-Өөр өөр. Олон газар ажиллана.
-Дандаа эрчүүд байна, барилга дээр ажилладаг уу?
-Мэдэхгүй, мэдэхгүй ээ.
Үүнээс хойш асуусан болгонд толгой сэгсэрч, “Мэдэхгүй мэдэхгүй ээ” гээчийгээ давтаад байв. Үнэхээр хэлж байгаа монгол үгийг ойлгохгүй байв уу, эсвэл гэнэт их юм ярьчихсаныгаа ухаараад амаа хамхив уу гэдгийг хэлж мэдэхгүй юм. Дараа дараагийн хүмүүс мөнөөх л “мэдэхгүй” гэдэг үгээрээ миний амыг таглаж байлаа. 10 гаруй хүнийг удирдан ирсэн нэгэн хүнээс “Гашуудлын ёслол өнөөдөр дуусч байгаа юм байна, тийм үү?” гээд тулгатал “Үгүй ээ, нөгөөдөр” хэмээн өөр хариулт өглөө. Тэр ч мөн хар өнгийн зузаавтар хүрэмтэй, малгайгүй, хар өмд, элэгдсэн бор гуталтай, надаас арай намхан, 30 гаруй насны хүн байв. Хар өнгийн хувцастай солонгос эрчүүд бүгдээрээ зангиа зүүж, захтай цамц өмссөн нь хуучин хүрэмнийх нь цаанаас харагдана. Зарим нь энгэрээ задгайлж, өнгөнөөс бусдаар нэгэн жигд костюмоо ил харуулжээ. Туранхай солонгосчууд дундаа дарга байрын цүнх барьсан, махлагдуу нэгэн хүн зураг авахыг минь хориглож байгаа бололтой гар, толгойгоо зэрэг сэгсэрнэ. Яамных нь үүдэнд зураг авч байсан би холоос зураг авахаар явах үед монгол цагдаа надтай мэндэлж, амрыг эрэв. Хаанаас яваа хэн бэ гэхчлэн хийдэг ажлаа гүйцэтгэж, биеийн байцаалт асуух зуур өнөө солонгосчууд хашаа руу орцгоолоо.
Манайд буй 1500 гаруй солонгосын долоон хувь нь өнөөдөр энд цугларчээ. Гэхдээ онцлог нь дандаа эрэгтэйчүүд. Зарим нь гартаа цагаан сарнай атгажээ. Солонгос гашуудагч эмэгтэйчүүд цагаан хувцас, эрчүүд хар хослолтой ирдэг, талийгаачид цагаан сарнай барьдагийг өмнөдийнх нь олон ангит киноноос бид андахгүй мэддэг болсон. Тэр ч уламжлал энд явж байх бололтой. Ким Чен Ирийг нас барсан тухай мэдээлэгч эмэгтэй хар өнгийн хувцас өмссөн нь олон улсын жишигт нийцүүлсэн явдал болов уу. Цагаан сарнайг ч нийтээр нь тараасан болов уу гэж бодтол үгүй бололтой. Ирсэн хүмүүсийн 30 хувь нь цагаан сарнай барьсан байсан бол ганцхан хүн өнгийн шар цэцэг барьжээ.
Хашааны гадна хаа хамаагүй, тамхилан ярилцаж байсан солонгосчууд дотогш ормогц эгнээ байраа эзэлж авав. Жагсаалын байдалд шилжсэн эрчүүд дотогш ороод ч эгнээгээ алдаагүй байлаа. Хашаа тийш орж, дипломат ёсоор бол улсынхаа хилийг нэвтэрсэн болоод ч тэр үү бүгд гашуудлын төлөвт шилжлээ. Солонгосчуудын гашуудал маргааш өндөрлөнө. Түүнээс хойш Хойд Солонгосын элчин сайдын яам дахиад л нам гүм болох биз ээ.
Б.Болдсүх