“Марта 8” хэмээн орсоор хэлдэг энэ баяр манай улсад ЗХУ-тай ах
дүүгийн харилцаанд байх үеэс нэвтэрчээ. Гэхдээ монголоор Эмэгтэйчүүдийн
эрхийг хамгаалах өдөр хэмээн онцолдог. Гэтэл уг баярыг үүсэл гарвал нь
АНУ гэдгийг хүмүүс төдийлөн мэддэгүй болов уу. “Марта 8” хэмээн орсоор хэлдэг энэ баяр манай улсад ЗХУ-тай ах
дүүгийн харилцаанд байх үеэс нэвтэрчээ. Гэхдээ монголоор Эмэгтэйчүүдийн
эрхийг хамгаалах өдөр хэмээн онцолдог. Гэтэл уг баярыг үүсэл гарвал нь
АНУ гэдгийг хүмүүс төдийлөн мэддэгүй болов уу.
1857 оны гуравдугаар сарын 8-ны өдөр Нью-Иорк хотын оёдлын болон гутлын үйлдвэрийн ажилчин эмэгтэйчүүд удирдлагууддаа шаардлага хүргүүлэн, жагссанаас үүдэлтэй гэдэг. Ажиллах нөхцлийг сайжруулах, эрүүл аюулгүй болгох, ажлын цагийг эрчүүдийнхтэй ижил болгох, цалинг адил болгох зэрэг шаардлага гаргажээ. Учир нь эрчүүд өдөрт 10 цаг ажиллаж байхад эмэгтэйчүүд 16 цагаар, мөн цалинг үргэлж багаар тооцдог байсан аж. Энэ мэтээр жагсаж, тэмцэж байсан Клара Сеткин хэмээх бүсгүйн ачаар эмэгтэйчүүдийн эрхийн асуудлыг авч үздэг болжээ.
Гэхдээ албан ёсоор эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдрийг Копенгагенд 1910 онд болсон чуулгантай холбон үздэг. Тэр чуулган нь мөн гуравдугаар сарын 8-нд тохиожээ. Тэмцэгч Клара Сеткин уг чуулганд ирж үг хэлсэн бөгөөд “Дэлхийн бүх эмэгтэйн эрх тэгш байдлын төлөө тэмцэлд нэгдэгтүн” гэж уриалсан юм. Уриалгыг дэмжигч олноор гарч нэр төр хамгаалах, энх тайван, ядуурлын эсрэг,
эмэгтэйчүүдийн хүндлүүлэх, хөдөлмөрлөх эрхийн төлөө тэмцэл өрнөсөн түүхтэй. Үүнээс хойш 1911 онд Европын зарим орон гуравдугаар сард тэмдэглэсэн, 1913 онд орос эмэгтэйчүүд тэмдэглээд, 1500-аад хүн хамарсан уулзалт хийсэн гэх баримтууд бий. Европ болон Орост ийм хөдөлгөөнүүд өрнөсөөр 1917 онд эмэгтэйчүүд “Энх тайван, талхны үнэ” гэсэн тэмцэл хийж, хоёрдугаар Николай хааныг суудлаас нь буулгахад оросуудын цаг тооллоор тэр өдөр нь гуравдугаар сарын 8 байсан аж. Энэ мэтээр гуравдугаар сарын 8 эмэгтэйчүүдэд л зориулагдсан мэт хачирхалтай тохиолууд үргэлжилсээр байжээ.
Үүнээс хойш Бүх холбоотын Оросын Большевик намын удирдлагаар “Марта 8” хэмээх өдрийг баяр болгон тэмдэглэж эхэлсэн байна. Харин Ажилчдын холбоо, Клара Секин хэмээх нэртэй холбоотой баяр Оросын нөлөөгөөр замхарч эхэлжээ. Ингээд л энэ баярыг Орос болон түүний хуучин бүрэлдэхүүнд байсан коммунист орны гишүүд тэмдэглэдэг гэх ойлголт гарч ирсэн байна. Харамсалтай нь Клара Секиний үед тэмцэл хийж, эрх чөлөөний асуудал хөндөхөд биеэ үнэлэгчид мөн хамтарч жагссан тул биеэ үнэлэгчдийн эрхийг хамгаалах өдөр хэмээн мушгисан нь бий. Үнэндээ эмэгтэйчүүдийн эрхийн төлөөх өдөр аж.
Манай улсын анхны ерөнхийлөгч П.Очирбат биеэ үнэлэгчдийн хэмээгдэх уг өдрийг болиулахын тулд зургадугаар сарын 1-ний өдрийг Эх үрсийн баяр болгосон ч “Марта 8” орхигдсонгүй. Эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах, эмэгтэйчүүд дуу хоолойгоо илэрхийлэх бүрэн нээлттэй энэ өдрийн түүх ийм юм.
Зарим эх сурвалжид Клара Цеткинийг еврей хүн байсан учраас “Эсфирь”-ийн домогтой холбодог аж. Аймшигт мангасыг дарсан Эсфирь бүсгүйд зориулан жил бүрийн өвлийн адаг, хаврын эхэн сард Пурим гэх баяр тэмдэглэдэг байна. Уг баяр нь ойролцоогоор гуравдугаар сарын наймантай холбоотой байхыг үгүйсгэхгүй. Пурим бол шашны баяр биш гэдгээс үзвэл Клара Сеткин өөрийн уламжлалт баярыг дэлхийд тархаасан байх магадлалтай.
1857 оны гуравдугаар сарын 8-ны өдөр Нью-Иорк хотын оёдлын болон гутлын үйлдвэрийн ажилчин эмэгтэйчүүд удирдлагууддаа шаардлага хүргүүлэн, жагссанаас үүдэлтэй гэдэг. Ажиллах нөхцлийг сайжруулах, эрүүл аюулгүй болгох, ажлын цагийг эрчүүдийнхтэй ижил болгох, цалинг адил болгох зэрэг шаардлага гаргажээ. Учир нь эрчүүд өдөрт 10 цаг ажиллаж байхад эмэгтэйчүүд 16 цагаар, мөн цалинг үргэлж багаар тооцдог байсан аж. Энэ мэтээр жагсаж, тэмцэж байсан Клара Сеткин хэмээх бүсгүйн ачаар эмэгтэйчүүдийн эрхийн асуудлыг авч үздэг болжээ. Гэхдээ албан ёсоор эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдрийг Копенгагенд 1910 онд болсон чуулгантай холбон үздэг. Тэр чуулган нь мөн гуравдугаар сарын 8-нд тохиожээ. Тэмцэгч Клара Сеткин уг чуулганд ирж үг хэлсэн бөгөөд “Дэлхийн бүх эмэгтэйн эрх тэгш байдлын төлөө тэмцэлд нэгдэгтүн” гэж уриалсан юм. Уриалгыг дэмжигч олноор гарч нэр төр хамгаалах, энх тайван, ядуурлын эсрэг,
эмэгтэйчүүдийн хүндлүүлэх, хөдөлмөрлөх эрхийн төлөө тэмцэл өрнөсөн түүхтэй. Үүнээс хойш 1911 онд Европын зарим орон гуравдугаар сард тэмдэглэсэн, 1913 онд орос эмэгтэйчүүд тэмдэглээд, 1500-аад хүн хамарсан уулзалт хийсэн гэх баримтууд бий. Европ болон Орост ийм хөдөлгөөнүүд өрнөсөөр 1917 онд эмэгтэйчүүд “Энх тайван, талхны үнэ” гэсэн тэмцэл хийж, хоёрдугаар Николай хааныг суудлаас нь буулгахад оросуудын цаг тооллоор тэр өдөр нь гуравдугаар сарын 8 байсан аж. Энэ мэтээр гуравдугаар сарын 8 эмэгтэйчүүдэд л зориулагдсан мэт хачирхалтай тохиолууд үргэлжилсээр байжээ. Үүнээс хойш Бүх холбоотын Оросын Большевик намын удирдлагаар “Марта 8” хэмээх өдрийг баяр болгон тэмдэглэж эхэлсэн байна. Харин Ажилчдын холбоо, Клара Секин хэмээх нэртэй холбоотой баяр Оросын нөлөөгөөр замхарч эхэлжээ. Ингээд л энэ баярыг Орос болон түүний хуучин бүрэлдэхүүнд байсан коммунист орны гишүүд тэмдэглэдэг гэх ойлголт гарч ирсэн байна. Харамсалтай нь Клара Секиний үед тэмцэл хийж, эрх чөлөөний асуудал хөндөхөд биеэ үнэлэгчид мөн хамтарч жагссан тул биеэ үнэлэгчдийн эрхийг хамгаалах өдөр хэмээн мушгисан нь бий. Үнэндээ эмэгтэйчүүдийн эрхийн төлөөх өдөр аж.
Манай улсын анхны ерөнхийлөгч П.Очирбат биеэ үнэлэгчдийн хэмээгдэх уг өдрийг болиулахын тулд зургадугаар сарын 1-ний өдрийг Эх үрсийн баяр болгосон ч “Марта 8” орхигдсонгүй. Эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах, эмэгтэйчүүд дуу хоолойгоо илэрхийлэх бүрэн нээлттэй энэ өдрийн түүх ийм юм.
Зарим эх сурвалжид Клара Цеткинийг еврей хүн байсан учраас “Эсфирь”-ийн домогтой холбодог аж. Аймшигт мангасыг дарсан Эсфирь бүсгүйд зориулан жил бүрийн өвлийн адаг, хаврын эхэн сард Пурим гэх баяр тэмдэглэдэг байна. Уг баяр нь ойролцоогоор гуравдугаар сарын наймантай холбоотой байхыг үгүйсгэхгүй. Пурим бол шашны баяр биш гэдгээс үзвэл Клара Сеткин өөрийн уламжлалт баярыг дэлхийд тархаасан байх магадлалтай.
