Энэ долоо хоногт болсон онцлох үйл явдлыг хүргэж байна.
Энэ долоо хоногт УИХ-ын чуулганаар Сонгуулийн тухай хуулийн төслийг хэлэлцэж, анхны хэлэлцүүлэгт бэлдэхийг хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонхийн саналаар шийдвэрлэлээ.
Тодруулбал, ирэх оны сонгуулийг 50:26 системээр явуулах эсэх талаар хэлэлцэж буй. Сонгуулийн 50:26 жагсаалтаар явуулах нь хэд хэдэн шалтгаантай гэж хууль өргөн барьсан ажлын хэсгийн ахлагч хэлж байгаа юм. Тодруулбал, манай улстай ойролцоо системтэй, ардчиллыг дээдэлдэг, өндөр хөгжилтэй улс орнууд яг ийм системээр сонгуулиа явуулдаг. Мөн улсын төсвийн мөнгө 76 жижиг тойрогт хуваагдаж, улс орны хэмжээнд шийдвэрлэх ёстой чухал асуудал орхигдож байгааг онцлов.
Тиймээс улс нэг тойргоор сонгох 26 мандатад тухайн намын хамгийн ретинг өндөр нэр дэвшигч жагсаалтад орох бөгөөд нийлбэр дүнгээр суудлын тоо хуваарилагдана. Эдгээр 26 гишүүн нь нийт ард түмнийг төлөөлж буй учраас улс орны хэмжээнд тулгарсан асуудлыг хэлэлцэх, тэдний эрх ашгийг хамгаалахын төлөө ажиллана гэж УИХ-ын гишүүн Л.Энх-Амгалан хэлсэн юм.
Тэгвэл зарим гишүүдийн зүгээс уг хуулийн өөрчлөлтийг 2024 оноос хэрэгжүүлэхийг санал болгоод байна. Учир нь “тухайн эрх барьж буй нам дараагийн сонгуульд ялалт байгуулах, өөрсдөө ашигтай байдлаар хуульд өөрчлөлт оруулах гэж байна. Хэрэв уг хуулийн төсөл батлагдвал жижиг намууд улс төрд гарах эрх нь хязгаарлагдана” гэж үзсэн юм. Түүнчлэн 50:26 гэсэн тогтолцоо нь цаг хугацаа, техник технологийн хувьд биелэгдэх боломжгүйгээс гадна Үндсэн хуулийн цэцийн шийдвэрийг зөрчиж байгааг гишүүд сануулав.
Тодруулбал, УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү МАН АН-ын гаргасан холимог тогтолцоог дэмжээгүй мөртлөө сонгуулийг холимог тогтолцоогоор явуулах болсон нь хэн нэгэнд найр тавьсан зүйл гэж үзсэн бол УИХ-ын гишүүн Ш.Раднаасэд мандатын тоог хэрхэн хуваарилах талаар дахин бодох хэрэгтэй гэсэн юм. Мөн УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн нарын гишүүд Сонгуулийн тухай хуулийг дэмжихгүй гэдгээ илэрхийллээ.
Ер нь ард түмний нийт саналын хувиар намд УИХ-ын суудал хуваарилна гэдэг заалт нь гишүүдийн ярьж буйгаар жинхэнэ “оймсонд хавчуулагдсан” нэр дэвшигч орж ирэх магадлалтай гэж үзэх гишүүд цөөнгүй байна. Нөгөөтэйгүүр, карьер нь дууссан гишүүд дахин сонгогдох боломж нь энэ ч байж болно.
Учир нь улс нэг тойргийн 26 мандатын хувьд тухайн нам нийлбэр дүнгээс хамаарах юм. Тухайлбал, МАН-ын нийт сонгогчдын нийлбэр дүн 50 хувьд хүрвэл 13 суудал авна гэсэн үг. Эсрэг байр суурьтай байгаа гишүүдийн хэлж байгаагаар үүнд тавих ямар ч хяналт байхгүйг онцолсон юм. Хамгийн гол нь бие дааж нэр дэвших иргэн том тойрогт өрсөлдөх боломжгүй. Том тойрогт тухайн намаас нэр дэвшигчийг иргэд шийднэ гэх ч хэн намдаа илүү их мөнгө хаясан, бэл бэнчинтэй л өрсөлдөх боломжтой гэж харагдаж байгаа юм.
Төрийн эрхийг ээлжилж барьдаг том хоёр намын хувьд сонгуульд нэр дэвшигчээс хандив нэрээр их хэмжээний мөнгө авдаг, тэр ч бүү хэл албан тушаалыг наймаалцдаг асуудал бий нь нууц биш ээ. Том тойргоос өрсөлдөөд ялсан гишүүд ч яг л ийм зарчмаар явах нь. Төрийн эрх мэдэлд хүрэхийн тулд өгсөн мөнгөө хэд дахин нугалж авахаар улайрч, чадлынхаа хэрээр халбагаддаг энэ үзэгдэл ирэх онд ч давтагдаж магадгүй байна.
Түүнчлэн БНХАУ-ын 800 гаруй иргэн Монгол Улсад цахим гэмт хэрэг үйлдсэн байж болзошгүй асуудлаар саатуулагдаж, улмаас албадан нутаг буцаасан асуудал саяхан. Уг асуудалтай холбогдуулан Засгийн газраас шалгалт хийж дууссан бөгөөд ирэх хурлаар Ерөнхий сайдад танилцуулна хэмээн ЗГХЭГ-ын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ хэлсэн юм.
Дээрх асуудал намжиж, нэг тийш болж амжаагүй байтал дахин нэг асуудал олны анхаарлыг татаад байна. Тодруулбал, энэ сарын 4-ний өдөр БНХАУ-ын Е гэгч иргэн хятад иргэдийн олон тооны пасспорт болон Монгол Улсад оршин суух үнэмлэх улсын хилээр авч гарах гэж байгаад саатуулагдсан юм. Их хэмжээний гадаад пасспорт, оршин суух хаягийг яагаад хятадаас оруулж ирэв. Хэн, хэрхэн үйлдэв гэсэн асуулт эндээс урган гарч ирнэ.
Хятад иргэд монголд цахим гэмт хэрэг үйлдсэн байж болзошгүй, их хэмжээний хятад иргэдийн пасспорт, монголд оршин суух хаяг гээд сүүлийн үед үүсээд багаа нөхцөл байдлаас харахад энэ харилцааг зохицуулж монгол руу оруулж ирдэг холбогдох байгууллага яммар хэмжээнд ажиллаж байна гэсэн эргэлзээ төрүүлж байна. Үндэсний аюулгүй байдлаа бодсон ч тэр элчин, консулын газар, тэднийг жуучилдаг аялал жуулчлалын компани зэрэг үйл ажиллагааг чанаржуулах шаардлагатай байна.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (3)