Төрийн хууль цааз хэн байхаас үл хамаарч адил тэгш үйлчлэх учиртай. Гэвч цагийн эрхэнд эл зарчим, эл ёс суртахуун албан тушаал, эрх мэдэлтэнд үйлчлэх нөлөө буурсаар нохойд барьдаг мод төдийхнөөр үнэлэгдэх болж.
Тиймдээ ч авлига, ашиг сонирхлын зөрчилтэй хэрэгт холбогдсон төрийн томчуудад холбогдох хэрэг нэг бол хөөн хэлэлцэх хугацаагаар хаагддаг, эс бөгөөс албан тушаалын далбаан дор хуулийн хараанаас мултарсаар иржээ. Энэ ч зарчмаар аавын хаалга таталгүй, алдар нэр, эд хөрөнгөндөө туйлж амьдарч буй нь олон.
УИХ-ын 2020 оны ээлжит сонгууль өмнөх долоон удаагийн сонгуулиас онцлогтой гэхэд дэндүү онцлогтой сонгууль болсон. Иргэдийн мэдэж буйчлан зургаан нэр дэвшигчийг цагдан хорьсон. Тэдэн дундаас нэг нь Их хуралд сонгогдсон боловч УИХ-ын гишүүний тангарагаа өргөж, бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж чадахгүй цагдан хориход саатуулагдсан хэвээр байна.
Ийн улстөрчид болоод иргэдийн дунд талцал үүсгээд буй хэргийн эзэн хэнгэргийн дохиур бол Сэлэнгээс номер нэгээр тодорч гарч ирсэн УИХ-ын гишүүн Ж.Эрдэнэбат.
Цагтаа Улсын Ерөнхий сайдаар томилогдож, төр түшилцэж явсан ч авлига, ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэх хэрэгт холбогдсоноор яллагдагчаар татагдсан. Яллагдагчаар татагдсан ч Их хуралд нэр дэвшиж, бүр ялалт байгуулсан. Ийм л Сэлэнгэ нутгийн жаатай хүү.
Өнөөдөр түүний гэм бурууг хэлэлцэх шүүх хурал Баянзүрх дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд болно. Эл процессоос урьтаж, түүний ээж Сэлэнгээс ирж Ерөнхийлөгч Х.Баттулгатай уулзах гэж энэ сарын 1-ний өдөр буюу өчигдөр бүтэн өдөржин Төрийн ордон дахь өрөөнийх нь үүдийг сахисан.
Гэсэн ч Төрийн тэргүүний ажлыг цаг зав, ачааллаас болж уулзалтыг өнөөдөр 09.00 цаг хүртэл хойшлуулсан юм. Хэдий өрөвдүүлэх тактик мэт харагдах ч эх хүн болсон хойно үрийнхээ төлөө сэтгэл зовниж, шаналж суугаа нь ойлгомжтой.
Тиймдээ ч яг энэ мөчид Ж.Эрдэнэбатын ээж Ерөнхийлөгч Х.Баттулгатай уулзаж байна. Тэдний сэдэв нь Ж.Эрдэнэбат, улс төрийн бохир тоглоом.
Гэм буруугийн шүүх хурлаас урьтаж, Төрийн тэргүүнтэй уулзах болсон нь шүүх процесст ямар нэг байдлаар нөлөөлөхгүй гэж найдая.
Гэвч УИХ-ын анхдугаар чуулганыг нээж, Ерөнхийлөгч Х.Баттулга үг хэлэхдээ “УИХ-ын сонгуульд нэр дэвшихээр үнэмлэхээ гардан авсан нэр дэвшигчийг шүүхийн шийдвэрийн дагуу цагдан хорьсон атал Сонгуулийн ерөнхий хороо ямар ч тайлбар хийсэнгүй. Тиймээс СЕХ-ны удирдлагууд нэн даруй огцрохыг шаардаж байна” гэж хатуухан хэлсэн үг нь Ж.Эрдэнэбат гишүүнийг чиглэсэн үг байхыг үгүйсгэхгүй.
Ялангуяа нэр дэвшигчдийг цагдан хорьсны цаад эзэн нь Ерөнхийлөгч Х.Баттулгыг гэх хардлага багагүй явсан ийм нөхцөлд чуулганы индэр дээрээс ийн мэдэгдсэн нь үүнийг батлах мэт.
Ж.Эрдэнэбатын ээж Ерөнхийлөгчтэй уулзахдаа чухам юу гэж ярьсан, юу хэлсэн нь тодорхойгүй. Өргөн цар хүрээгээр нь харвал, хүүгээ суллахыг гуйсан нь тодорхой.
Тун удахгүй шүүх хурал эхэлнэ. Шүүгч нарыг Ерөнхийлөгч томилж, чөлөөлдөг. Энэ утгаараа шүүх засаглалын атгадаг гэж хэлж болно. Магад энэ ч үүднээс Ж.Эрдэнэбатын ээж Ерөнхийлөгчийн зүг горьдлого тээж ирсэн байхыг үгүйсгэхгүй.
Аль нь ч бай, хууль бол хууль. Хуулийнхан хуулиа биелүүлж ажилласан гэж мэдэгдсэн. Бүр тодруулбал, Ж.Эрдэнэбатыг 2019 оны сүүлчээр прокуророос яллагдагчаар татсан. Яллагдагчаар татагдсан прокурорын тогтоолтойгоо танилцахгүй болохоор нь албадан ирүүлэх шүүхийн захирамж гаргуулсан. Ингээд шүүх хуралдааныг товлох хооронд сонгуулийн сурталчилгаа таарчихсан. Шүүхээс ийм утгатай тайлбар өгсөн, үүнийг нь ч хуулийн үндэслэлтэй процесс гэж нэр бүхий хуульчид өгүүлсэн.
Түүнийг Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 22.1 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар эрүүгийн хэрэг үүсгэж яллагдагчаар татсан. Уг хуулийн зүйлчлэл нь эрх мэдэл, албан тушаалын байдлаа урвуулан ашиглах гэмт хэрэг бөгөөд ял шийтгэлийн хувьд нийтийн албанд томилогдох эрхийг 5-8 жил хүртэл хугацаагаар хасаж, 10-40 мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл 2-8 жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ гэж заасан байдаг.
Эндээс үзвэл, Ж.Эрдэнэбатын гэм буруу нотлогдвол багадаа хоёр жилийн хорих ял, эс бөгөөс 10-40 сая төгрөгөөр торгуулах магадлалтай юм.
Гэхдээ түүнд өөр боломж бий. Энэ нь шүүхээс хэргийг прокурорт буцаах. Ингэж нэмэлт мөрдөн байцаалтад буцаагдвал хэрэг хаагдах буюу хэрэгсэхгүй болох боломжтой юм. Харин прокурорт буцаах шүүхийн шийдвэрийг прокуророос эсэргүүцвэл процесс дахиад үргэлжилнэ гэсэн үг. Гэхдээ ийм боломж тун хомс.
Учир нь Ж.Эрдэнэбат нэгэнтээ УИХ-ын гишүүнээр сонгогдсон. Тангараг өргөх эсэх нь цаг хугацааны асуудал. Ийм байхад түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх зоригтой аавын хүү байх нь юу л бол. Учир нь өмнөх парламентын түүхэнд ЖДҮ-чин нэр зүүсэн гишүүдийн бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэх санал оруулсан УЕП асан Л.Энх-Амгалан суудлаа тавьж өгөхөд хүрч байв. Энэ ч утгаараа УЕП Б.Жаргалсайхан ийм хуумгай зүйл хийх нь юу л бол.
Ямартай ч хэдхэн цагийн дараа шүүх хурал эхэллээ.
Дээр хэлсэнчлэн төрийн хууль цааз хэн байхаас үл хамаарч адил тэгш үйлчлэх ёстой. Энэ ч утгаараа Ж.Эрдэнэбат гишүүн гэм буруутай бол хариуцлагаа хүлээх нь зүйн хэрэг. Харин гэмгүй бол УИХ-ын гишүүний тангарагаа өргөж, төр, түмнийхээ төлөө зүтгэх нь зүйн хэрэг биз ээ. Гагцхүү мөрөөрөө, хуулиа бариад ажиллаж буй хуулийн байгууллагын алба хаагчид улс төрийн бохир тоглоомын золиос болж ашиглагдах вий гэхээс эмээнэм.
Г.Маргад
Сэтгэгдэл (15)