Боловсролын багц хууль УИХ-ын ээлжит чуулганаар хэлэлцэгдэхээр хүлээгдэж буй. Үүнтэй холбоотой асуудлаар УИХ-ын гишүүн Ц.Мөнхцэцэгээс тодрууллаа.
-Үндэсний боловсролын тогтолцооны өмнөх хэлэлцүүлгээр ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчдын гадаад хэлний мэдлэгээр хэлэлцсэн. Төрийн өмчийн сургуулийн сурагчдын гадаад хэлний түвшин ямар байна вэ?
-2020 оны байдлаар ерөнхий боловсролын сургуулиудын ЭЕШ-ын онооны дүнд анализ хийж үзэхэд төрийн болон хувийн хэвшлийн сургуулиудын төгсөгчдийн онооны зөрүү хамгийн их ялгаатай байгаа нь англи хэл байсан. Тухайлбал, хувийн хэвшлийн сургууль төгсөгчдийн англи хэлний оноо төрийн өмчийн сургуулийн төгсөгчдөөс гурав дахин өндөр байна. Энэ нь төрийн хэвшлийн ерөнхий боловсролын сургууль дахь сургалтын хүртээмж, чанарыг шууд харуулж байгаа юм. Тиймээс уг асуудлаар мэргэжлийн хүмүүстэй нь бодлогын түвшинд хэлэлцсэн.
-Гол асуудал нь юун байна вэ?
-Төрийн хэвшлийн сургуулиудад гол тулгарч байгаа асуудал нь анги танхимын хүрэлцээ буюу нэг ангид суралцах сурагчид их байна. Тухайлбал, гадаад хэлний хичээлийн онцлогоос хамааруулан хэлийг бүлэг, түвшингээр ялгаатай зааж байж тухайн хичээл үр дүнтэй болно. Гэтэл нэг ангид дунджаар 40-50 хүүхэд сурч байна. 2018-2019 оны хичээлийн жилд нийслэлийн төрийн өмчит сургуулиудад 80 гаруй бүлэг 41-78 хүүхэдтэй хичээллэжээ. Энэ тохиолдолд гадаад хэлийг үр дүнтэй заах боломжгүй шүү дээ.
-Сургалтын чанарыг сайжруулахын тулд юу хийх шаардлагатай вэ?
-Багшийн цалин, үнэлэмж маш доогуур байна. Тухайн багшийн заах арга, чадварыг үнэлэхийн тулд сурагчдын онооны ялгаатай байдал, түвшинг тогтоох асуудлыг хөндөж байсан. Төрийн өмчийн сургуулиудын сургалтын чанарыг сайжруулах, тэгш бус хүртээмжийг нэмэгдүүлэх үүднээс бодлогын өөрчлөлтийг хийх ёстой. Хэлэлцүүлэг дараагийн удаад байгалийн шинжлэх ухааны хичээлийн хүрээнд мөн багшийн хөгжүүлэх, боловсролын салбарын санхүүжилт зэрэг тулгамдаж байгаа олон асуудлыг ярилцана.
-Багшийн ур чадвараас хамааран цалин, үнэлэмжийг ялгамжтай олгох санал гарч байсан. Энэ талаар мэдээлэл өгөхгүй юу. Багшийн цалинг ялгамжтай олгодог байх нь зөв үү?
-Засгийн газрын 2020-2024 оны хөтөлбөрт чадварлаг багш гэсэн хөтөлбөр оруулсан. Хөтөлбөрийн гол зорилго нь багшийн ажлын үнэлэмжийг боловсронгуй болгох, бодитоор үнэлэх, багш давхар хөгжих боломжийг бий болгох зэрэг асуудлыг тусгасан. Өмнөх хэлэлцүүлгээр яригдсан гадаад хэлний хичээлийн хувьд онцлогтой. Намар сурагч орж ирэхдээ хэлний түвшин нь А1 түвшинд байя гэж бодёъ. Хичээлийн жилийн төгсгөлд А2, В1 үнэлгээ рүү орсон уу, үгүй юу. Түвшин нь хэр ахиж байна. Үүнээс улбаалаад багшийн цалин үнэлэмжийг ялгаатай тогтоох санал багш нар дэвшүүлж байсан. Үүнийг авч үзэх шаардлагатай. Боловсролын салбарт ч үүнийг тооцож, хөдөлмөрийн бүтээмжийг нь ялгаатай үнэлэх ёстой. Үүнтэй адилхан мэдээлэл зүй, биеийн тамирын багш зэрэг багш бүрийн салбарын онцлогоос хамааран ачаалал нь өөр өөр байдаг.
Хувийн сургуульд суралцагчийн англи хэлний мэдлэг өндөр байгаа нь хичээлээс гадуур давтлага өгдөгтэй холбоотой. Нэмэлт сургалт авах боломжтой байдаг юм. Энэ боломжийг төрийн өмчийн сургуулиудад бий болгох шаардлагатай байна.
-Англи хэлийг хоёр дахь хэл болгох асуудал яригдаж байсан. Та энэ талаар ямар байр суурьтай байдаг вэ?
-Монгол хэл, үндэсний соёл, өв уламжлал монгол төр, үндэсний соёлын дархлаа байх ёстой. Тиймээс монголын боловсролын бүхий л хууль төрийн албаны хуульд монгол хэлээр албан хэргээ хөтлөн явуулна гэж заасан. Англи хэлийг хоёр дагч хэлээр үздэг дэлхийн олон орон байдаг. Монгол Улсад англи хэлийг хоёр дагч гадаад хэл гэдгээр бүхий л боловсролын байгууллагууд өмнө нь зааж зааж явсан учраас боловсролын зөрчилдөх асуудал байхгүй гэж үзэж байна. Дэлхий нийтээр үндэстэн, соёлын хооронд хүчтэй даяаршил явж байна. Тиймээс англи хэлийг хоёр дагч гадаад хэл гэдгээр заагаад явж байгаа боловч ямагт үндэсний эх хэлээ хамт авч явах ёстой.
-Багш бэлтгэдэг сургуульд хамгийн чадварлаг төгсөгч элсэх ёстой. Тэр хэмжээгээр тухайн сургуулийн босго оноо, ажлын байран дээр гараад цалин, үнэлэмж нь өндөр байх ёстой ч манай улсад тийм байж чадаж байна уу гэдэг нь эргэлзээтэй. Энэ талаар төрийн ямар бодлого зохицуулалтууд тусгаж байна вэ. Боловсролын тогтолцоогоо сайжруулахын тулд багш бэлтгэдэг төрийн их, дээд сургуульдаа мөн анхаарах шаардлагатай байх?
-Сайн багшийг бэлтгэх нь Монгол Улсын төрийн өмчийн сургуулийн гол бодлого. Тиймээс сүүлийн 10 гаруй жил МУБИС-д ЭЕШ нь 700-аас дээш оноо авсан төгсөгчийг 100 хувь төрийн зардлаар сургаж байгаа. Энэ оюутнууд сурж байх явцдаа шилдэг байж чадвал дадлага хийж байгаа сургууль нь урилгаар авч ажиллуулдаг. Харамсалтай нь өндөр оноотой сайн төгсөгч хувийн сургууль руу очсон байдаг. Өөрөөр хэлбэл, цалин хангамжийн асуудлаас хамааран төрийн өмчийн сургуульд ажиллах боломжгүй болсон байдаг. Сайн багшийг ажиллуулахын тулд багшийн ахуй хангамж, үнэлгээ, шинээр төгсөгчдийг орон байраар хангах асуудлыг тухайн орон нутгийн Засаг дарга, Тамгын газартай гэрээгээр шийдүүлж байх хэрэгтэй байна. Хөдөө орон нутагт гэхэд гадаад хэл, мэдээлэл зүйн багш нарын орон тоо дутагдалтай байдаг. Тухайн шинээр төгсөж байгаа багш нар нэгээс хоёр ажил ажиллаад төв рүү шилжээд явчихдаг. Тиймээс шаардлагатай салбарууддаа багшийг тусгайлсан нэмэлт хангамж, гэрээгээр ажилуулах шаардлагатай гэж үзэж байна.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (6)