Монгол Улсын Засгийн газрын саяхны хуралдаанаар Коронавируст халдвар /ковид-19/-ын цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх, нийгэм, эдийн засагт үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах тухай хуулийн хүрээнд түр үүрэг гүйцэтгэж байсан 17 агентлагын даргыг чөлөөлж Төрийн албаны тухай хуулийн дагуу Нээлттэй сонгон шалгаруулалт зарлаад байгаа. Эдгээр агентлагууд дотроос хамгийн анхаарал хандуулах ёстой агентлаг бол Мал эмнэлгийн ерөнхий газар юм.
Учир нь Монгол улсад мал, амьтны гоц халдвар өвчний гаралт, тархалт өндөр байгаа төдийгүй махны экспорт 2019 оны түвшингээс эрс буурсан энэ цаг үед Мал эмнэлгийн ерөнхий газрын дарга буюу Монгол Улсын Ерөнхий малын эмч ямар хүн болох нь малчид, иргэдийн хувьд төдийгүй манай улсын эдийн засгийн хувьд чухал болчихоод байна. Мал, амьтны эрүүл мэндийн тухай хууль 2018 оны 06 сарын 01-нээс хэрэгжиж эхэлснээс хойш энэ салбарт халаа сэлгээ нүүрэлж тухайлбал 2021 оноос хойш гурван дарга солигдож, сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд малын гоц халдварт өвчин түүхэнд байгаагүй ихээр тархаж, улс орны хийгээд малчид, иргэдийн орлогод сөрөг нөлөө үзүүлсээр байна. Иймээс бид үе үеийн Ерөнхий малын эмч нар болон эрдэмтэн судлаачдаас дараах асуултад товч хариулт авсан юм.
- Мал, амьтны эрүүл мэндийн тухай хууль 2018 оны 06 сарын 01-нээс хэрэгжиж эхэлснээс хойш энэ салбар ямар ахиц гарсан бэ?
- 2018-2021 он хүртэлх гурван жилийн хугацаанд малын өвчлөл гараагүй, гэтэл сүүлийн үед хяналтаас гарах дээрээ тулж байгаа нь Монгол улсын малын ерөнхий эмчийг ойр ойрхон сольж байгаатай холбоотой юу?
- Төрийн албаны зөвлөлөөс МЭЕГ-ын даргын ажлын байрны сонгон шалгаруулалтыг хуулийн хүрээнд нээлттэй зарласан байна. МЭЕГ-ын дарга, Ерөнхий малын эмч ямар шаардлага хүн байвал энэ салбарыг авч явж чадна гэж үзэж байна вэ?
Н.БАТСУУРЬ:САЛБАРЫГ ТОГТВОРГҮЙ БАЙДАЛД ХҮРГЭЖ, ХАНГАЛТГҮЙ ЗОХИОН БАЙГУУЛЛАА
Монгол улсын Зөвлөх малын эмч, доктор, 1992-1996 онд Ерөнхий малын эмч асан
-Дэлхийн мал, амьтны эрүүл мэндийн байгууллагын “Газрын амьтны эрүүл мэндийн код”-д нийцсэн Мал эмнэлгийн салбарын шинэ тогтолцоо бүрдсэн.
-2021 оноос хойш гурван ч Ерөнхий малын эмч томилогдож энэ салбар удирдлагын хувьд нэлээд тогтворгүй байлаа. Дээрх гурван даргаас Д.Түмэндэмбэрэл дарга мал эмнэлгийн салбарын шинэ тогтолцоог зохион байгуулалт, хүний нөөц, аж ахуй хувьд нь суурийг нь зөв тавьж, бэхжүүлж өгсөн гэж би хувьдаа дүгнэдэг. Нөгөө хоёр даргын хувьд энэ салбарыг
тогтворгүй байдалд хүргэж, хангалтгүй зохион байгууллаа даа гэж харж байна.
- Дэлхийн мал, амьтны эрүүл мэндийн байгууллага, Дэлхийн худалдааны байгууллагын тавьж байгаа шаардлагыг мэддэг, түүнийг хэрэгжүүлэх бүтэц, тогтолцоо, хүний нөөцийг бүрдүүлж чадах чадвартай, нөгөө талдаа Монголынхоо бэлчээрийн мал аж ахуйг мэддэг, малчдынхаа зовлон жаргалыг ойлгодог, тэдэнтэй их ойр, орон нутагт ажиллаж байсан туршлагатай, улс төрчидтэй хэл амаа ойлголцож чаддаг, зөв ярьдаг, асуудлаа ойлгуулж, шийдүүлж чадах тийм л чадвартай хүн нэн чухал уу гэж би бодож байна даа.
Д.ОРГИЛ: ОЛДОХООР ӨЛДӨНӨ ГЭДЭГ БОЛООД БАЙГАА ЮМ БИШ БАЙГАА ДАА
Монгол улсын Зөвлөх малын эмч, Мал эмнэлгийн шинжлэх ухааны доктор, 2004-2010 оны Ерөнхий малын эмч асан
-Мал эмнэлгийг бүтэц, тогтолцоо, санхүүгийн чадавхийн хувьд ер нь бол овоо боломжтой болсон шүү. Харин зөв зохион байгуулж, удирдаж чадаж байна уу, үгүй юу гэдэгт бол санаанд хүрэхгүй л байна. Нөгөө олдохоор өлдөнө гэдэг болоод байгаа юм биш байгаа даа гэж бодож байна. Ер нь санасанд хүртэл ахиц гарсангүй дээ л гэж бодож явдаг даа.
- 2018-2019 онд Мал, амьтны эрүүл мэндийн тухай хууль, Иалын генетик нөөцийн тухай салбарын суурь хуулиуд батлагдаж байсан юм. Салбарын суурь хуулиуд батлагдан гарсантай холбогдуулж хуулиа хэрэгжүүлэх тэр бүтэц, зохион байгуулалт их зөв тавигдсан байсан. Ингээд үргэлжлээд их аятайхан болох нь гэж харж байсан ч удирдлага нь солигдсоноор тэндээ гацчихсан. Одоо бүр ухраад дордож байгаа харагдаж байна. Сайн үр дүн гаргаж байгаа удирдлагыг үр дүнг нь гүйцэт гартал удаан ажиллуулах л шаардлагатай байна даа.
-Ер нь бол их л бодох хэрэгтэй байх. Үгүй дээ л 2024 оны сонгуулийн дараа энэ бүтэц тогтолцоогоо аваад үлдчихэж чадах, улс төрийн хүрээнд нэлээд сайн ойлголцож, асуудлаа шийдүүлж чадах нөлөөтэй л хүн энэ удаа яах аргагүй л хэрэгтэй юм шиг байна даа. Мэргэжлийн хувьд бол халдварт өвчин нэлээд сайн ойлгодог мэдлэг, чадвартай, хувь хүний хувьд хамт олныг удирдан зохион байгуулах чадварлаг менежер хүн хэрэгтэй байна. Засгийн газрын бүтэц тогтолцоо их тогтворгүй байна шүү дээ.
Я.ГАНБОЛД: МАЛ ЭМНЭЛГИЙН САЛБАРЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА АЛДАГДЧИХААД БАЙНА
ХААШУАкадeмийн гишүүн, Мал эмнэлгийн шинжлэх ухааны доктор(ScD), профeссор, Мал эмнэлгийн эм судлалын хүрээлэнгийн захирал
-Мал эмнэлгийн тогтолцоо Олон улсын шаардлагын түвшинд хүрсэн гэж үзэж байна. Монголын мал эмнэлгийг цаашид авч явах шинэ менежмент бий болсон гэж үзэж байгаа.
-Мал эмнэлгийн салбарын хөгжил 2018-2021 он хүртэл бол нэлээд менежмент сайтайгаар шинэ бүтцээр төр, засгийн төвшинд салбарын ажлаа нэлээд сайн ойлгуулаад явдаг байсан. Сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд хувь хүн, удирдлагын алдаанаас болоод ч юм уу өнөөдөр ч гэсэн мал эмнэлгийн салбарын үйл ажиллагаа алдагдаад л явж байна шүү дээ.
-Зөвхөн МЭЕГ-ын даргыг хийдэг хүн биш мал эмнэлгийн салбарыг бүхэлд нь удирдах чадвартай, менежменттэй, төрийн удирдлагын туршлагатай, мал эмнэлгийг нийгэмд ойлгуулж чаддаг, тэр чинээгээрээ төр, засгаас дэмжлэг авч чаддаг, нөгөө талаасаа сумын анхан шатны хувийн нэгжийн эмчээс авхуулаад салбарын байгууллагуудын удирдлагуудыг нэг удирдлагад оруулж зангидаж чадах тийм л удирдлага өнөөдөр энэ салбарт маш хэрэгтэй байна. Өнөөдөр Монгол Улсад 4 гоц халдварт өвчин бүртгэлтэй байна, хувийн мал эмнэлгийг санхүүгийн хувьд бэхжүүлэх, чадавхийг сайжруулах, экспортыг нэмэгдүүлэх гэх зэрэг нэн тэргүүнд шийдвэрлэх асуудлууд тулгар ч байна. Ер нь шулуухан хэлэхэд 2018 оноос ажиллаж байсан Малын их эмчийг энэ сонгон шалгаруулалтын шаардлагыг хангах байх, өөрөө оролцох байх, оролцоосой ч гэж хүсэж байна.
Сэтгэгдэл (7)