Түүхийн өлгий Жянсү муж, Хятадын Сингапур Наньжин хот
Сэтгүүлч Ч.Чулуунцэцэг

Бидний гурав дахь өдрийн өглөөний аялал монголчуудын эртний танил Жянсу мужид өнгөрсөн. Хөтөлбөрт хотын аль нэг хэсэгт саатах тухай бичигдээгүй байсан учраас орчуулагчийн өгсөн мэдээллийг тэмдэглэж авснаа уншигч танд хүргэе.
Хятадын Зүүн өмнөд тэнгисийн эрэгт орших Жянсү муж Хөх мөрөн, Хуайхэ голын доод урсгалд байдаг бөгөөд зүүн талаараа Шар тэнгис, хойд талаараа Шаньдүн, баруун талаараа Аньхүй, өмнүүрээ Жэжян муж, зүүн өмнүүрээ Шанхай хоттой хил залгадаг аж. Нутаг дэвсгэрийн хувьд том, хүн амын нягтаршлаар тэргүүлдэг энэ мужид 79.3 сая хүн оршин суудаг байна. Хотон, манж, түвд, солонгос, уйгурууд голлон суурьшжээ. Бас цөөн тооны монгол үндэстэн бий гэдгийг ч хэлэх ёстой. Жянсүгийн монголчууд Юань улсын үед суурьшсан юм билээ.
Жянсү ашигт малтмал ихтэй, нефть, байгалийн хий, алмаз, гантиг чулуу, хүхрийн ордтой. Гантиг чулуу, давсны нөөцөөр Хятадад тэргүүлдэг, 400 тэрбум тонн давсны нөөцтэй. Газар тариалан шаггүй хөгжсөн хэмээн орчуулагч бүсгүй айлдав. Энэ муж эдийн засгийн хөгжлөөрөө Хятадад дээгүүр ордог. Аргагүй шүү дээ, 79 сая хүнийг хооллоно гэдэг тэр хэрээр зах зээл нь бэлэн байна гэсэн үг. Энд зам харилцаа маш сайн хөгжсөн. Мужийн хурдны авто замын урт 2010 онд 4000 км байсан бол өнгөрсөн жил уртасгаж 5200 км болгожээ. Дээр нь онцолж хэлэхэд, зөвхөн иргэний агаарын тээврийн 12 нисэх буудалтай гээд төсөөл дөө. Гэтэл манайх. Одоо миний танд сонирхуулах Жянсү мужийн төв Наньжин хот бол Хятадын эртний түүх соёлын өлгий нутаг ажээ. Бас өнө эртний суурин гэж ойлгочиход гэмгүй. Учир нь Хятадын бүү хэл, дэлхийн анхны тосгоныг эндээс үүдэлтэй гэж үздэг юм билээ. Тодруулбал, 5000 гаруй жилийн өмнө НТӨ 473 оны үеэс энд суурин байгуулагджээ. НТ 229 онд Y улс тухайн үед Жян-Е нэртэй байсан Наньжин хотыг нийслэлээ болгосон юм. Хожим Зүүн Жин, Сүн, Чи, Лян, Чэн, Өмнөд Тан, Мин, Дундад Иргэн Улсын нийслэл хот байсан бөгөөд Гоминдан намын Засгийн газар тус хотод байрлаж байсныг Сунь Ятсений бунхныг үзэж яваад мэдэж авсан. Наньжин хот Хятадын ардчилагч Сунь Ятсений амьдрал, үйл ажиллагаатай салшгүй холбоотой. Энд түүний гэр музей бий гэнэ лээ. Энд онцолж дурдахад, Наньжин эдийн засаг, соёл боловсрол хөгжсөн орчин үеийн том хот болтлоо хөгжжээ.
Наньжинд гадаад дотоод худалдаа, банк санхүүгийн салбар маш эрчимтэй хөгжиж, бүс нутгийн хэмжээний бизнес, эдийн засаг, худалдааны том төв болж чадсан төдийгүй орчин үеийн цахим техник, цахилгаан эрчим хүч, нефть, хими, нэхмэл сүлжмэл, хүнс, барилгын материалын үйлдвэрлэлийн төв цэг болжээ. Хятадын хамгийн том Хуабэйгийн давсны үйлдвэр ч энд байдаг юм байна лээ. Наньжиний сүжөүгийн гар хатгамал, торго, үшигийн вааран эдлэл, хаш чулуун сийлбэр, шаазан эдлэл эртнээс алдартай гэдгийг уншигч та надаар хэлүүлэх юун.


Ардын дуунд минь мөнхөрсөн Наньхүү хот
Наньжин бол монголчуудын хувьд өнө эртний танил хот. Нэгэн цагт монгол жинчид Торгоны замаар жин тээн хэдэн зуун мянган бээрийг тэмээгээр туулан Наньжин хотоос алт, мөнгө үнэт эдлэл, үсний сувдан даруулга, эхнэр хүний толгойн боолтны шүр, сувд, хөөрөг, торго дурдан, нанжин гахай гөлөм, галын хайчаас өгсүүлээд лам багшдаа барих нанж вандан хадаг, хүүхэд хөгшдийн нүд хуурах нанжин чавга тэргүүтнийг тээсээр ирдэг байсан тухай хэн хүнгүй мэдэх байлгүй. Чухам тэр үед Наньжин хот руу жин тээхээр явсан хайртай нөхрөө мөрөөдсөн бүсгүй “Наньхүү” хот хэмээх дууг зохиосон нь эдүгээ ардын дуу болон хойч үеийн бидэнд өвлөгджээ. Наньхүү гэдэг маань Наньжин хот гэсэн үг хэмээн Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Ч??.Чулуунчимэг, н??.Даваахүү эгч нар маань тодотгож өгснийг энд онцлон дурдах нь зөв байх.
“..,Наньхүү хот руу жин тээхээр явсан юм аа хө
Намайгаа гэсэн сэтгэл нь хэвээрээ байгаа даа хө
Нанжин гахай гөлөм нь элэгдчихээгүй байгаа даа
Намрын сардаа багтаж ирэх учиртай л юмсан хө ..., “ хэмээн дуулдаг байсан бол өөр нэг хувилбараар “ Наньхүү хотоос нааш гарснаас хойш
Найман лан, есөн лангийн мойлтсон
Найм ес хоног зорчиж явахдаа
Найртай явсны бэлэг шаньдун, наньжин дан дээл минь” гэх нь ч бий.
Ингэсхийгээд оршлоо түр орхиж үндсэн сэдэв рүүгээ оръё. Наньжин хотноо хийсэн аялал ноён Wu Renbаo –гийн байгуулсан алтан ордонд зочилсноор эхэлсэн. Сэтгүүлч бид л оффисын тохижилт энэ тэрийг нь хараад л ийн дуу алдсан хэрэг. Албан ёсны хаяг нь “Наньжин таур” гэсэн байсан шүү. Энэхүү гаднах нь шил толь, дотоод засал чимэглэл нь алтан шаргалыг голчилсон өргөө 65 давхар бөлгөө. Бидний уулзалт хамгийн дээд талын давхрын бага танхимд нь болж өнгөрсөн. Тохижилт энэ тэрийн тухайд ам ангайх юу ч биш. Эртний хятадын ёс заншлаар үүдэндээ алтан үхэр залж, 65 давхартаа алтан аяганд цагиргалсан алтан луусыг тахисан байлаа.
Бага танхим нь гэхэд л манай төрийн ордны ёслол хүндэтгэлийн өргөөнөөс хэд дахин том. Эдүгээ тус өргөө ноён Wu Renbаo –гийн хүүгийн мэдэлд очиж, эцгийнхээ бизнесийг үргэлжлүүлж байгаа аж. Ноён Wu Renbаo зөвхөн бизнесмэн байсангүй, Хятадын эдийн засагт асар их хувь нэмрээ оруулсан, Зүүн өмнөд Хятадын эдийн засгийг чиглүүлэгч байсан тухай хөтөч маань зам зуур өгүүлсэн. Магадгүй түүний нийгэмд гүйцэтгэсэн үүрэг, нийгмийн өмнө хүлээсэн хариуцлага нь Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллагын хүндэт гишүүн болгосон буй за. Түүний хүү дэлхийд алдартай бизнесмен хэдий ч маш энгийн нэгэн юм билээ. Эл уулзалтын дараа бидний нөхөд Наньжин хотын шинжлэх ухаан мэдээллийн парктай танилцсан.
Хятадын Сингапур Наньжин
Урд хөршийнхөн маань ийн томорч байна лээ. Тэр бүү хэл тооцоо судалгаагаа хэдийнэ бэлэн болгоод зогсохгүй амьдрал дээр туршиж үзсэн нь тун амжилтттай болжээ. Хятадын архитекторууд тодруулбал, Наньжиний архитекторууд шинээр барилга барихдаа газрын гүнд /32мянган метрт/ иргэний зориулалтаар дөрвөн давхар барилга барихын сацуу хөрснөөс дээш 85 давхар барилга барихаар төлөвлөжээ. Түүнийхээ макетыг бидэнд сонирхуулсан. Наньжинд сүүлийн хоёр жилд шинээр баригдсан барилгууд ийм зураг төслөөр баригдсан гэж байсан. Нөгөөтэйгүүр, дэлхий дахинаараа эко хот гэж ярьж байгаа энэ цаг үед цаадуул чинь жинхэнэ эко хот гэж юуг хэлэхийг, ямар стандарт шаардлагыг хангасан тохиолдолд эко хотын патентыг авахыг Наньжин хотоор төлөөлүүлэн зарлан тунхаглахаар шийдсэн бололтой. Өөрөөр хэлбэл, шинэ Наньжин хотыг шинэ өнгө төрхтэйгөөр шинээр бүтээх ажилдаа орцгоосон гэсэн үг. Ингэхдээ стандарт шаардлага хангахаа больсон хуучин барилгуудаа нураахдаа хөрсөнд нь нөхөн сэргээлт хийн ботаникийн цэцэрлэгт хүрээлэнгээр ашиглах болжээ. Үнэндээ газраар нэг тархсан тав, арван давхар бус тавиас дээш давхар бүхий барилгаар хотоо гоёх нь тэдний мөрөөдөл буй за. Тэдний мөрөөдөөд байгаа Сингапур хот чинь тийм гэж дуулдсан. Энэ бүхнийгээ шинжлэх ухаан технологийн парктаа модель болгож, Наньжин хотод гадна, дотноос ирсэн хэн бүхэнд сонирхуулж, хөгжлийнхөө хэтийн төлвөөр санал солилцох аж. Дашрамд сонирхуулахад , Хятадын Сингапур болох холын бус ойрын мөрөөдөлтэй наньжинчууд 2140 он хүртлэх хөгжлийнхөө ерөнхий төлөвлөгөөг гарган музейнхээ хананд хадсан байна лээ. Энэ нь “Өглөө бүр харж бай. Ийм сайхан хоттой болохын төлөө та ч бас зүтгэх учиртай ” хэмээн иргэддээ сануулсан дохио байхыг үгүйсгэхгүй. Ер нь бол Наньжин гурван цагийн үелзэл дээр хөгжиж буй хот. Өнө эртний түүхээ тэд гээгээгүй. Бас он цагийн уртад элэгдэж хуучирсан шавар хэрэм, балгас тууриасаа ичээгүй. Харин ч жилээс жилд сэргээн засварлаж, хуучин өнгө төрхийг хэвээр хадгалж үлдэхийг хичээж байгаа нь нүднээ илт. Эртний хятадууд Наньжинг нийслэлээрээ сонгодог байсан нь зүгээр нэг хэрэг биш бололтой. Манай их эзэн Хубилай л нийслэлээ Бээжин рүү шилжүүлснээс биш. Тэр л хүний зарлиг ёсоор Бээжин хот их улсын нийслэл хэвээр байгаа. Хөх мөрний сав газарт орших жинхэнэ хань үндэстэний соёлын өлгий нутаг болсон Наньжин хот монголчуудтай ч эх түүхээрээ хамааралтай билээ.
Хэрэмт балгасны хаалга
Бидэнд нэгэн сонирхолтой газрыг үзүүлсэн нь Хэрэмт балгасны хаалга хэмээх музей байлаа. Хубилай хааны үед баригдсан юмсанж. Тодруулж хэлбэл, Хубилайн цэргүүдээс айсан жанжин Наньжин хотыг хамгаалах энэхүү хэрмийг тариачдаар бариулжээ. Он цагийн тухайд 1279 он юмдаг уу даа. Гэхдээ энэхүү балгасыг чухам хэн хэзээ юуны зориулалтаар барьсан гэдэг нь одоогоор тодорхой бус байгаа гэх мэдээллийг орчуулагч бүсгүй маань айлдсан. Гэвч балгас руу яваад орохын цагт хотыг хамгаалж байсныг илтгэх дүүгүүр чулуун буу, үхэр буу зэрэг түүхэн сэдэвт кинонд хааяахан үзэгдээд өнгөрдөг буунууд өнөө ч хотоо хамгаалж байна гэх шиг байрандаа байна лээ. ОХУ-ын мэдээллийн агентлагийн захирал Геннадийгийн шивнэснээр бол Хубилай хааны буу юм байх. Харамсалтай нь буунуудад ямар нэг танилцуулга байгаагүй учраас ингэсхийгээд орхиё. Гэхдээ л нэгэн цагт энэ гүрэнд, энэ хотод эзэн сууж байсан Монголын их хааны маань хөлийн мөр Хөх мөрний сав газарт үлдсэн гээд бодохоор сэтгэл хорогдонгуй байсан. Ядах нь ээ, тайлбар нь англи хэл дээр байхгүй яав даа гэж бодогдсон шүү. Тэгсэн бол зургийн хальснаа буулгаад ирэх байсан юм. Гэхдээ хятадууд мундаг юм байна лээ. Хэдэн зууны тэртээ баригдсан Хэрэмт хаалгыг нураагаад хаячилгүй сэргээн засварлан эдийн засгийн эргэлтэд оруулна гэдэг төрийнх нь бодлого мэргэний шинж буй за.
Хөх мөрөн Наньжинийг тэжээсэн хэвээр
Монголын гол мөрөн цэлэлзэнхэн цэнхэртэнхэн мяралздаг бол Хөх мөрөн ногооронхон тунарах юм гээч. Наньжин хотын жуулчдыг татах газар нь яалт ч үгүй Хөх мөрнөөс салбарлан урссан их гол. Эргийн хоёр талаар мөн л эртний барилгууд дүнхийнэ. Эзэнтэй эсэх нь өдрийн цагаар мэдэгдэхгүй байснаа шөнө болсон чинь байшин бүрийн цонх гэрэлтэй харагдсан. Сураг тавьж сонирхох нь ээ, баруун хэсэгт буддын лам нар голдуу суурьшдаг бол зүүн тал нь музейн зориулалтаар ашиглагддаг аж. Бас хоолны газрууд, жуулчдад зориулсан бэлэг дурсгалын дэлгүүрүүд бий гэнэ лээ. Өвлийн сар хэдийнэ гарчихаад байхад өвгөн загасчин жижигхэн завиа хөлөглөн голоо өгсөж уруудан загасчилж, гэр бүлээ тэжээнэ. Түүнтэй зэрэгцээд жуулчдын хөлөглөсөн том, жижиг моторт завиуд мөн л өгсч уруудана. Тэд бас л загасчны адил жуулчдаас олсон орлогоороо ар гэрээ тэжээдэг нь мэдээж. Манайхан хоёр цаг гаруй аялахад төлбөрийг нь хүний 50 юаниар тооцоо хийж байгаа харагдсан гэхээр завьчин эр овоо хэдэн төгрөгийн олзтой буусан биз. Гэвч хүний олноор энэ тоо явж өгнө. Жуулчингүй өдөр гэж байдаггүй гэж дуулдсан. Бидний суусан завь жуулчдад зориулсан гэх утгаараа хамгийн тохьтой нь. Шил толь, хээ хуар болсон эд. Бас дотроо үйлчлэгчтэй. Завь замд гарах хүртэл радиогоор нь орчин цагийн хөгжим хангинаж байснаа гол өгсөхийн үед гэнэт микрофон ажиллаж, цай зөөж өгч байсан охин хувцсаа сольж амжсан төдийгүй үндэснийхээ дан дээлээр гоёчихсон гартаа шанз маягийн хөгжим барьсаар гарч ирэн ая дууныхаа дээжээс хэдэнтээ барив. Монгол дуутай ая дан нь бас төстэй. Охин ээжийн тухай, загасчин аавынхаа тухай дуулж байна гэж орчуулагч маань тайлбарлав. Магадгүй, байсхийгээд л маа маамаа гэх танил үг чихний үзүүр шүргээд байсан юм. Наньжин хотод тариан талбай харагдаагүй. Би олж хараагүй байж мэднэ. Хоолны газрууд нь дандаа л загас, далайн амьтдаар хийсэн хоол байх юм билээ. Наймаалж бол энгийн зүйл. Хамгийн хүндтэй зочноо мэлхийн махаар дайлдаг гэж байсан. Харин биднийг турк хоолны газарт оруулж, хонины шарсан хавиргаар дайлсан. Энэ удаагийн аяллын багт мусальман шашинтай сэтгүүлчид багтсан учраас гахай, үхрийн махнаас хол байж, өглөө үдэшгүй загасны мах идсэн дээ, хөөрхий. Хөх мөрөнгөөсөө л амьжиргаагаа залгуулдаг наньжинчуудын тухай цухас өгүүлэхэд ийм байна.
Ойн төгөл дунд орших Наньжиний их сургууль
Аяллын сүүлчийн өдөр Наньжиний их сургуулийн хотхонтой танилцсанаар эхэлсэн. Их гоё юм билээ. Манай АШУҮИС тийм болно гээд чармайгаад байгаа шүү дээ. Төрийн зарим албан тушаалтанд Наньжиний их сургуулийн хотхоныг үзүүлчих юмсан. Тэгвэл ойлгоно доо, тэднийг. Шил толь болсон замаар давхисаар ойн төгөл дунд явж орсон нь Их сургуулийн хотхон байлаа. Жишиж хэлэхэд, манай Зайсан, Нүхт хавийн хаус хороололтой тун төстэй. Тэндэхийг бодвол ширэнгэн ойн төгөл дунд сүндэрлэсэн хотхон. Намар орой болсон байхад л мандарины мод ногооноороо байж боловсорч гүйцсэн жимсээ бут нь даахгүй газар шүргэх шахсаныг хараад сэтгүүлчид баярлалдан өмнө нь зургаа авахуулж, жимс ургадаггүй газрын нөхдүүд хэд хэдээр нь сэмхэн халаасалж харагдсан. Ираны цавчим уулс бүхий хясаанд дунд мандарин хаанаас ургах билээ дээ. Хөөрхий дөө, хүүдээ аваачиж өгье гэж бодсон ч юм билүү, хэн мэдлээ. Харин Азербайджан, Киргиз, Тажикаас ирсэн сэтгүүлчдийн хувьд хашаанд нь байдаг жимс болохоор үл тоох нь зүйн хэрэг. Биднийг ийн инээдэм наргиа болж байх зуур хэн нэгэн маань орчуулагчаар дамжуулан айлд орж үзэх хүсэлтээ сургууль төлөөлж яваа эрхэмд хэлсэн байв. Тэрбээр урилгыг дуртайяа хүлээн авч гурван гудамжны цаана орших гэртээ аваачсан. Гэрийн эзнийх энэ байранд нүүж ирээд удаагүй гэж байсан ч өрөө бүхэн нь нүд хужирлах зүйл ихтэй. Беларусь бүсгүй цайных нь өрөөнд ороод “муужрах” шахсан. Зөвхөн цайлах өрөө нь гэхэд 24 метр кв. Гурван хананы тавиур тэр чигээрээ янз бүрийн савтай цайгаар дүүрсэн байсан гээд төсөөл. Дээр нь цайны төрөл бүрийн данх, гүцнүүд. Манайхны нэг нь зөвхөн гүцийг нь тоолж үзэхэд 136 ширхэг байсан гэж ярьсан. Гүц чинь дэргэдээ дөрвөн ширхэг аягатай шүү дээ. Номын өргөө нь янзтай. Гэхдээ эртний судар голдуу байна лээ. Өөрөө ч калиграфф сонирхдог, бичиж сурч байгаа гээд хана туургаа өөрийнхөө бүтээлээр гоёсон байв. Тэрбээр эрдмийн мөр хөөсөөр саяхан гэрлэсэн гэж байсан. Гэргий нь мөн л их сургуульд багшилдаг гэсэн. Гэрийн эзэн өнгөрсөн жил 41 насандаа шинжлэх ухааны профессор болжээ. Одоо хувийн амьдралдаа анхаарал тавьж, хүүхэдтэй болно хэмээн хуучилсаар зочдоо үдсэн. Багш нарын аж амьдралыг цонхоор нь харж болохоор юм билээ. Ихэнх нь л Лаосын улаан модон тавилгаар гэрээ гоёцгоожээ. Тэд номыг илүүд үздэг нь харваас илт. Бас хобби нь адилхан бололтой. Дандаа л хуучны, олон жил унасан машинуудыг гэрийнхээ гадна сойсон байсан. Манай залуухан профессорууд шиг үнэтэй машин гэж харайлгадаггүй аж. Наньжиний их сургуульд Монгол Улсаас 40 гаруй оюутан суралцдаг гэж байсан ч тэр өдөр тэдний хэнтэй ч тааралдаагүй. Монгол хүн явааг мэдээ ч үгүй биз. Наньжиний их сургууль Хятаддаа эртнийд тооцогддог. Тус сургууль нь байгалийн шинжлэх ухааны судалгааг илүүтэй судалдаг. Сургалтын хөтөлбөр, чанар гээд бүхий л үзүүлэлтээрээ олон улсад ихэд нэрд гарч буйгаа сургуулийн дэд захирал онцолсон. Тэрбээр цааш нь “Өнөөдрийн байдлаар хүмүүнлэг, байгалийн шинжлэх ухаан, геологи, анагаах ухааны чиглэлийн 16 дээд сургууль, 43 факультеттай, 2000 шахам эрдэмтэн багш нар, 180 гаруй ажилтан ажиллагсадтай, 50 мянга гаруй оюутантайгаар үйл ажиллагаагаа явуулж байна” хэмээсэн. Наньжиний их сургуулийн бахархал гэвэл олон улсын эрдэм шинжилгээний төрөл бүрийн арга хэмжээг жил бүр сургууль дээрээ зохион байгуулсаар иржээ. Түүнчлэн Ли Жэндао, Дин Жаожүн, Ян Жэньнин, Илья Романович Пригожин, Шелдон Ли Глэйшоу, Роберт Манделл нарын зэрэг олон салбарын Нобелийн шагналтнууд тус сургуулийн хүндэт профессороор ажилладаг гэв.
Зах зээлд хямраагүй Хятад улс
Төрийнх нь бодлого тууштай, алсыг харсан болохоор урд хөршийн маань ард түмэн элбэг дэлбэг сайхан амьдарцгааж байгаа нь гудамжнаа зөрөх хүн зоных нь баясгалантай нүднээс илт харагдах юм аа. Саяхан хуралдсан Коммунист намынхаа их хурлаар ирж яваа он жилүүдийнхээ хөгжлийн гарцыг тодорхойлж чадсан учраас одоо тэдэнд зөвхөн хийж бүтээхийн төлөө чармайх л үлдсэн нь лавтай. Эх орноо бүс бүсээр нь, муж мужаар нь хэрхэн яаж хөгжүүлж болохыг тэд хэдийнэ оюун санаандаа багтаасныг хараад атаархахгүй байхын аргагүй. Дэлхий дээр эдийн засгийн хямралд автаагүй цорын ганц орон бол магадгүй БНХАУ байх. Тиймээс намрын нөр их ажлынхаа ард гарсан тариачид хэдэн арван мянгаараа эх орныхоо бүтээн байгуулалт, хөгжил цэцэглэлттэй танилцахаар уртын урт аялалд гарцгаажээ. Мужаас муж, бүсээс бүс дамжин аялж яваа бидэнтэй дотоодын аялагчид хэдэн зуун мянгаараа тааралдаж байлаа. Тэд дийлэнхдээ агаарын хөлгөөр зорчих юм. Ая тухаа боддог биз. Хойд хэсгийнх нь өмнөд рүү. Өмнөд нь хойшоо. Туг барьсан хөтөч охиноор газарчлуулсан нэгэн өнгөөр ижилссэн дотоодын жуулчид хоолны газар, худалдааны төв, Хөх мөрөн, музей, цэцэрлэгт хүрээлэнгээр дүүрэн. Наньжинаас буцах замдаа зэргэлдээ суусан хөтөч охиноос хөгшчүүл хаашаа аялж явааг нь хэрэгт дурлан сонирхоход Бээжин үзэхээр явж байгаа юм гэв. Тэдний хамгийн залуу нь лав жар хол гарсан харагдсан. Залуудаа хөдөлмөрлөж, хураадгаа хураасан тэд жаргаж яваа нь энэ. Гэхдээ асуудлыг нөгөө өнцгөөс харъя. Ахмад настнаа эдийн засгийн эргэлтэд оруулж чадаж байгаа биз. Тэднийг Бээжинд хамгийн үнэтэй, хамгийн тансаг зочид буудалд буулгадаг юм байна. Хоногийн 2-3 мянган юань , гурав хоног гэхээр төлбөр нь хэд гарах билээ. Онгоцны зардал нь тийм ч хямд биш. Тэгэхээр нэг хүн дунджаар 15-20 мянган юанийг юм үзэж, нүд тайлангаа улсынхаа эдийн засагт нэмэрлэчихэж байгаа юм. Ер нь Хятадад эдийн засгийн эргэлтэд ороогүй зүйл гэж алга. Орон нутгийн музей гээд хот төлөвлөлтийн модел, түүх, эд өглөгтэй холбоотой зүйлүүдийг дэлгээд л түмэн олон жуулчдад сонирхуулан хэдэн төгрөг олчихож байгаа юм. Байшин барилга нь гэж лут. Манай нисэхийн спортын ордны дайтай. Хэзээ нэгэн цагт үзмэрээр дүүрэх нь гарцаагүй. Алсыг харсан ухаан гэж үүнийг л хэлэх байх. Бут бутаар нь мод, цэцэг тариад л түүнийгээ ботаникийн цэцэрлэгт хүрээлэн гээд л орон даяараа зарлачихна. Түүндээ тохирсон эрвээхэй, шавьж үржүүлэхээ мэднэ. Зөвхөн эрвээхэй үзэхийн төлөө гурван мянган км зам туулж ирсэн тухайгаа нэгэн жуулчин орон нутгийн телевизээр ярьж байсан. Энэ мэтчилэнгээр босгыг нь давсан бүхнийхээ тухай өгүүлэх аваас хэдэн арван хуудас цаас үрэх хэрэг гарах байх.
Төгсгөл
Арваннэгдүгээр сард бороо орж тэр нь зүсрэх нь сонин юм билээ. Яагаад ч юм сэтгэлд баясал төрөөгүй. Гэхдээ дэлхий дахины сайн сайхны төлөө их зүйлийг хийхээр зүтгэж буй Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллагын буянаар шинэ зууныг хөгжлөөрөө түүчээлж яваа урд хөршийнхөө бүтээн байгуулалт, технологийн хурдтай хувьсгалыг нүдээр харна гэдэг арваннэгдүгээр сарын борооноос илүү сонин байлаа. Ийм боломжийг олгосон ШХАБ болон Улаанбаатар хот дахь ХЭСЯ, “Өглөөний сонин”-ы хамт олондоо юун түрүүнд талархаж буйгаа чин сэтгэлээсээ илэрхийлье.














Навчис хаялсан Нанжин намрын мэргэн бороо

Намайг зүслэн дуссаар зүрх норгон зүсрэхдээ

Хайрыг надад яргуй шиг ургуулсан

Халхын цэнхэр хавраа

Халуун нөхдийнхээ дэргэд

Хайрлан дурсмаар санагдлаа



Чамд би дэндүү хайртай болохоороо

Чиний тухай яриад л баймаараа

Чамайг би даанч ихээр санадаг болохоороо

Чимээгүйхэн нам гүмд чиний нэрээр дуудмаараа



Наран буцаагүй нанжин намрын намуухан салхи

Намайг даган дэгдэн сэтгэл хөөргөн сэвэлзэхдээ

Эмээлтэй морь эзэнтэйгээ багтсан

Зөн совингийн зүүдээ

Халуун нөхдийнхээ дэргэд

Хайрлан дурсмаар санагдлаа.



PC: Нанжингийн оюутнуудын сүлд дуу. Эх орноо, хайртыгаа санасан нэгэн оюутны зохиосон шүлгийг хөгжмийн зохиолч Сэр-Од Нанжинд сурч байх нэг жилдээ аялгуугаар хөглөж ”Нанжин намар” гэдэг дуу болгож амилуулсан нь үнэндээ л тасархай, орчинтойгоо зохицоно гэдэг нь “лайтай”.

Хятад Монголын харилцааны хөгжилд шинэ боломжууд ирлээ

Монгол Улсын Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатарын БНХАУ-д хийсэн айлчлал амжилттай боллоо

Сүүлийн өдрүүдэд Хятад Монгол хоёр орны өндөр түвшний айлчлал тогтмолжсоор байна. Тухайлбал, Монгол Улсын Шадар сайд Ө.Энхтүвшин БНХАУ-д болсон Дэлхийн интернет сүлжээний IV их хуралд оролцож мөн ХКН-ын Төв хорооны Улс төрийн товчооны байнгын гишүүн, намын Төв хорооны Нарийн бичгийн дарга нарын газрын Нарийн бичгийн дарга Ван Хунинтай уулзсан.
Түүнчлэн БНХАУ-ын Гадаад хэргийн сайд Ван Игийн урилгаар Монгол Улсын Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатар БНХАУ-д албан ёсны айлчлал хийсэн нь амжилттай боллоо. Мөн МАН, АН, ИЗНН, МҮАН-ын удирдлага нар БНХАУ-д зохион байгуулсан ХКН-ын болон дэлхийн улс төрийн намуудын өндөр түвшний уулзалтад оролцсон юм. Эдгээр өндөр түвшний айлчлал нь хоёр улсын харилцааны шинэ оргил үеийг эхлүүлж, тэр дундаа ГХ-ны сайд Д.Цогтбаатар БНХАУ-д хийсэн айлчлал амжилттай, үр дүнтэй болсонд миний бие халуун баяр хүргэж байна.
ГХ-ны сайд Д.Цогтбаатарын энэ удаагийн БНХАУ-д хийсэн айлчлал нь ХКН-ын 19-р Их хурал, МАН-ын 28-р Их хурал мөн Монгол Улсын шинэ Засгийн бүрэлдсэнээс хойш хоёр улсын хооронд болсон эхний өндөр түвшний уулзалт боллоо. Түүнчлэн энэхүү айлчлал нь харилцан итгэлцэл, нөхөрлөл, хамтын ажиллагааны аялал болсон бөгөөд Хятад Монголын харилцааг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэхэд өндөр ач холбогдолтой юм. ХКН-ын Төв хорооны Улс төрийн товчооны гишүүн, БНХАУ-ын Төрийн зөвлөлийн гишүүн Яан Жечы, ГХ-ийн сайд Ван И нар ГХ-ны сайд Д.Цогтбаатартай уулзалт хийж, хоёр улсын харилцан итгэлцлийг нэмэгдүүлэх, хоёр талын бүх салбарын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх талаар гүн гүнзгий санал бодлоо солилцож, олон чухал тохиролцоонд хүрлээ. Энэ удаагийн айлчлалын үеэр хоёр улсын ГХ-ийн сайд хамтарсан хэвлэлийн мэдээ гаргасныг Монголын анд нөхөд хэдийн анхааралдаа авсан билээ. Энэ бол Хятад Улсын гадаад харилцаанд цөөн тохиох үйл явдал юм. Уг хэвлэлийн мэдээ нь Хятадын тал Монгол Улс болоод ГХ-ны сайд Д.Цогтбаатарын энэ удаагийн айлчлалд өндөр ач холбогдол өгч буйг бүрэн илэрхийлэхээс гадна Хятадын талын баримталж буй элэгсэг дотно, үнэнч шударга, үр ашигтай, хүртээмжтэй үзэл баримтлал нь чин сэтгэлийнх болохыг мөн бүрэн илтгэж байна.
Энэ удаагийн айлчлалаар Хятад Монгол хоёр тал харилцан язгуур эрх ашигтай холбоотой, чухалчлан анхаардаг асуудлыг хүндэтгэн үзэхэд хичээн ажиллахыг нотолсон мэдэгдэл гаргалаа. Талууд найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх нь өөрсдийн гадаад бодлогын тэргүүлэх чиглэл болохыг нотлов. Найрсаг харилцаатай хөрш орнуудын хувьд талууд Монгол, Хятадын Иж бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцааг бүхий л салбарт урагшлуулан хөгжүүлэхэд хүч чармайлт гаргана. Монголын тал бодлогын залгамж чанараа хадгалан, “Нэг Хятад”-ын бодлогыг тууштай баримталж, Төвд, Шинжаан, Тайвань зэрэг хятадын талын язгуур эрх ашигтай холбоотой, чухалчлан анхаардаг асуудлыг бодитойгоор хүндэтгэж, Монгол, Хятадын харилцааны улс төрийн үндэс суурийг хамгаалахаа нотлов. Хятадын тал Монгол Улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдал, газар нутгийн бүрэн бүтэн байдал, Монголын ард түмний өөрийн онцлогийн дагуу сонгосон хөгжлийн замыг хүндэтгэдгээ нотлов. Эдгээр нь талууд Иж бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцааны үүднээс харж, улс төрийн харилцан итгэлцлийн асуудлыг сайтар шийдвэрлэж чадвал хоёр улсын харилцааны үндэс суурийг бэхжүүлж, хоёр улсын худалдаа, эдийн засгийн бодит хамтын ажиллагаанд илүү олон, таатай орчинг амжилттай бий болгож өгч чадна гэдгийн харуулж байна. Талууд харилцан бие биедээ итгэж, харилцан сэтгэл тайван байж, хамтран ажиллаж чадвал л цаашдын хамтын ажиллагаа улам хурдан, улам амжилттай болж чадна.
Энэхүү айлчлалаар Хятад Монгол хоёр тал цаашдын нэгэн үеийн хоёр улсын дээд, өндөр түвшний харилцан айлчлал, солилцоо болон бодит хамтын ажиллагааны чиглэлийг төлөвлөв. Талууд бүх түвшний харилцан айлчлал, солилцоог нэмэгдүүлж, ирэх онд дээд, өндөр түвшний айлчлал, уулзалтын давтамжийг хадгалж, бүхий л чиглэлийн механизмын уулзалтуудыг үргэлжлүүлэн зохион байгуулахаа илэрхийлэв. Эдийн засгийн хувьд, талууд хоёр улсын хөгжлийн стратегийг уялдуулах, хил дамнасан эдийн засгийн хамтын ажиллагааны чөлөөт бүс байгуулах асуудалд түлхэц өгч, Хятад Монголын чөлөөт худалдааны хэлэлцээр байгуулах хамтарсан судалгааг эхлүүлэх, гэр хорооллын дахин төлөвлөлт, хөдөө аж ахуй, ашигт малтмалын олборлолт болон дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтын хамтын ажиллагаа зэрэг салбаруудын олон чухал тохиролцоонуудыг бататгах болно. БНХАУ-ын Засгийн газраас олгосон буцалтгүй тусламж, хөнгөлөлттэй зээл нь Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд нааштай үүрэг гүйцэтгэж байгааг Монголын тал өндрөөр үнэлж, талархал илэрхийлэв. Хятадын тал үргэлжлүүлэн Монголын талыг эдийн засгийн хүндрэлтэй байдлаа даван туулахад дэмжлэг үзүүлж, Монгол Улсад олгох буцалтгүй тусламж, хөнгөлөлттэй зээлийн төслүүдийн бодит хэрэгжилтийг эрчимжүүлнэ гэдгээ илэрхийлэв. Үүнээс нэг анхаархуйц зүйл нь өнөөгийн Хятад Улс дотооддоо эдийн засгийн бүтцийн гүн гүнзгий өөрчлөлтийг хийж байгаа бөгөөд нүүрс ган төмрийн үйлдвэрлэлийн илүүдлийг багасгах асар том дарамттай тулгараад байгаа. Ийм нөхцөл байдалд, Хятадын тал Монгол Улсын ашигт малтмалын бүтээгдэхүүний экспортоо өргөжүүлэх зэрэг тал дээр Монголын талын хүсэл сонирхлыг нааштайгаар бодолцоход бэлэн байгаагаа илэрхийлсэн. Энэ нь Хятадын тал ХКН-ын 19 дүгээр Их хурлын үзэл санааг хэрэгжүүлэх үүднээс, Монгол Улсын хөгжилд тусламж дэмжлэг үзүүлэх үүднээс, хүн төрөлхтний хувь заяаны хамтын цогц нэгдлийг байгуулах өндөрлөгөөс үүдэн илэрхийлж буй нааштай байр суурь юм.
Энэхүү айлчлалаар Хятад Монгол хоёр тал хоёр улсын ард иргэдийн сэтгэлийн харилцан ойлголцлын гүүрийг өргөжүүллээ. Талууд соёл, боловсрол, шинжлэх ухаан, спорт, аялал жуулчлал, хүүхэд, залуучууд зэрэг хүмүүнлэгийн солилцоог идэвхтэй хөгжүүлж, харилцан ойлголцол, итгэлцлийг нэмэгдүүлэхээр тохиролцов. Талууд Хятад Монголын хүмүүнлэгийн солилцооны хамтарсан зөвлөлийн анхдугаар хуралдааныг энэ онд багтаан зохион байгуулна. Хоёр улсын хүмүүнлэгийн солилцооны хамтарсан зөвлөл нь хоёр улсын удирдагчдын хүрсэн чухал тохиролцоо бөгөөд энэхүү зөвлөл байгуулагдсанаар хоёр улсын хүмүүнлэгийн салбарын харилцаанд шинэ механизм болон шинэ тавцан бүрдэж, хоёр улсын хүмүүнлэгийн солилцоо болон ард иргэдийн нөхөрлөлийг бүх талаар нэмэгдүүлэх чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.
Энэхүү айлчлалаар бид Хятад Монголын харилцааны хөгжлийн улам сайхан ирээдүйг олж харлаа. Хоёр улсын улс төрийн итгэлцэл улам бүр нэмэгдэхийн хэрээр, хоёр улсын хамтын ажиллагаа улам арвин үр өгөөжөө өгч, хоёр улсын ард иргэдэд илүү их бодит ашиг тусыг авч ирнэ гэдэгт итгэлтэй байна.

БНХАУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд
Шин Хамин

Амьдралын буруу хэвшлээс үүдэлтэй зүрх судас, хавдар, чихрийн шижин зэрэг халдварт бус өвчнүүдийг нөхцөлдүүлэгч гол хүчин зүйлийн нэг нь сүүлийн жилүүдэд маш хурдацтай нэмэгдсээр байгаа илүүдэл жин, таргалалтын асуудал юм. Үүний улмаас аливаа улс орны эрүүл мэндэд зарцуулах зардал жилээс жилд өсөж, цаашид улам нэмэгдэх хандлагатай байгааг эдийн засагчид нэгэнт тооцоолж, эмч нар энэ өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх бүрэн боломж байгааг сануулсаар байна.

Илүүдэл жин, таргалалтын асуудал нь зөвхөн насанд хүрэгчдийн дунд нэмэгдсэн төдийгүй 2016 оны статистикаар, дэлхий дээр 5-19 насны 340 сая хүүхэд илүүдэл жин, таргалалттай гэсэн судалгааны дүн байна.

Аливаа улс орны хүн амын дундаж наслалт, эрүүл мэнд нь хүүхэд, өсвөр үеийн эрүүл мэндтэй шууд холбоотой бөгөөд ихэнхи архаг өвчний суурь нь өсвөр наснаас тогтсон буруу зан үйлээс үүдэлтэй болохыг судлаачид нотолжээ.

Манай улсын хувьд хүн амын 25 орчим хувийг 5-19 насныхан буюу өсвөр үеийнхэн эзэлж байна. “Монголын хүн амын хоол тэжээл” Үндэсний 5 дугаар судалгааны дүнгээр 6-11 насны сурагчдын 28.6% илүүдэл жин, таргалалттай байна.

Эх сурвалж: “Ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчдын эрүүл мэндийн зан үйлийг тодорхойлох” судалгаа

Хэрэв ямар нэг хариу арга хэмжээ авахгүй бол энэ тоо жил бүр нэмэгдсээр байх ба илүүдэл жин, таргалалтын хувь нэмэгдэхэд дараах хүчин зүйлүүд нөлөөлж байна. Үүнд:

Хооллолтын мэдлэггүй , буруу дадал:

Хөдөлгөөний идэвхи хангалтгүй:

ТВ үзэх, компьютер тоглоом, гар утас зэрэг нөлөөлж байгаа бөгөөд мөн судалгаагаар 4 сурагчийн 1 нь өдөр бүр ядаж 60 минутын идэвхитэй хөдөлгөөн хийдэг бол 4 сурагчийн 3 нь идэвхитэй хөдөлгөөн хийдэггүй байна.

Хоол, хүнсний эрсдэлтэй орчин:

Хүүхдүүд хоол, хүнсний эрсдэлтэй орчинд амьдарч байгааг “Сургуулийн хоол, хүнсний орчин: хоол хүнсний зар сурталчилгаа” (2012)-ны дүн баталж байна.Тухайлбал:

· Буфетээр худалдаалж буй нийт 285 нэр төрлийн ундаанаас 240 буюу 85 хувь нь чихэр ихтэй, хийжүүлсэн ундаа байв.

· “Үдийн цай”-гаар өгч буй бүтээгдэхүүний 40 орчим хувь нь “эрүүл бус хүнс”-ний ангилалд хамаарах бүтээгдэхүүнүүд байна

· Сургуулийн ойр орчинд 1459 брэнд бүтээгдэхүүний зар сурталчилгаа илрүүлсэн бөгөөд 92 хувь нь “эрүүл бус” хоол хүнсний зарсурталчилгаа байжээ.

ХҮҮХДИЙН ИЛҮҮДЭЛ ЖИН, ТАРГАЛАЛТЫН

УЛМААС ЭРҮҮЛ МЭНДЭД УЧРАХ ЭРСДЭЛ


Илүүдэл жин, таргалалттай байсан нийт хүүхдийн 50% нь амьдарлынхаа туршид тарган хэвээр үлддэг.

Эдгээр асуудлыг шийдвэрлэх ямар гарц байна вэ?

Өсвөр үеийнхэн зөв хооллох мэдлэг, дадалтай болсноор илүүдэл жин, таргалалтаас сэргийлж, жингээ хянаж чадна.

Хүүхэд, өсвөр үеийнхэнд зөв хооллох мэдлэг олгох, дадал эзэмшүүлэх нь зөвхөн тэдний асуудал биш бөгөөд гэр бүл, эцэг, эхийн анхаарал халамж онцгой байр суурь эзэлнэ. Мөн төр, засгийн дэмжлэг, сургууль, анги хамт олон, найз нөхөд, эрүүл мэндийг дэмжигч байгууллагуудын хамтын оролцоотойгоор үр дүнд хүрч чадна.

Өсвөр насны хүүхдийн өсөлт, хөгжилт, биеийн жинд үнэлгээ өгөх “ЗААВАРЧИЛГАА”:

Хүүхдийнхээ жин, өндрийг нямбай, зөв хэмжих хэрэгтэй. Дараа нь 5-19 насны хүүхдийн өсөлтийн хүснэгтийн утгад тохируулж илүүдэл жин, таргалалттай эсэхэд үнэлгээ өгнө. Хүүхдийн өсөлтийн хүснэгтийг доорх хаягаар орж хүснэгтийн тохирох нүдэн дэх утгыг харна. Эрэгтэй, эмэгтэй хүйсээр ялгаатай байгааг анзаараарай.

http://www.who.int/childgrowth/standards/weight_for_height/en/

Хэрэв Та хүүхдийнхээ жин, өндрийг мэдэж байгаа бол дараах хаягаар орж шууд бодолт хийж болно.https://nccd.cdc.gov/dnpabmi/Calculator.aspx


ЗОХИСТОЙ ХООЛЛОЛТЫН ЗӨВЛӨМЖ

НИЙГМИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ҮНДЭСНИЙ ТӨВ

Барьцаалан зээлдүүлэх газруудад буюу ломбардуудад шалгалт хийжээ.

Засгийн газрын ээлжит хуралдаан 2017 оны 12 дугаар сарын 06-ны өдөр болж дараах асуудлыг хэлэлцэн шийдвэр гаргалаа.

Оффшор бүсэд хамаарах гадаад улс, түүний нутаг дэвсгэрийн жагсаалтыг шинэчиллээ

Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуульд заасны дагуу хувийн ашиг сонирхлын болон хөрөнгө, орлогын мэдүүлэг гаргадаг албан тушаалтан, түүний хамаарал бүхий этгээд тухайн албан тушаалтны албан үүрэг гүйцэтгэх хугацаанд банкны данс нээлгэх, мөнгөн хөрөнгө байршуулах, хөдлөх, үл хөдлөх хөрөнгө өмчлөх, хувь нийлүүлэх замаар хуулийн этгээд үүсгэн байгуулахыг хориглох оффшор бүсэд хамаарах гадаад улс, түүний нутаг дэвсгэрийн жагсаалтыг шинэчлэн баталж, Сингапур, Хонгонг, Швейцарийг нэмж орууллаа.

Монгол иргэд Унгар, Серби болон Унгар, Украины хоорондох хилээр дамжин Европын Холбооны улсууд руу визгүйгээр нэвтрэх гэж байгаад баригдсан тохиолдол хэд хэдэн удаа гараад байна.

Унгар улсын Засгийн газраас тус улсын аюулгүй байдлыг хангах, хууль бус цагаачид, дүрвэгчдээс хамгаалах зорилгоор сүүлийн жилүүдэд хилийнхээ шугамын дагуу тор татан төмөр хашлага барьж, камер болон хүний биеийн дулааныг мэдэрдэг тоног төхөөрөмж суурилуулсан бөгөөд нисдэг тэрэг болон нохойтой эргүүл тогтмол хяналт хийж, хил зөрчигчдийн эсрэг тууштай арга хэмжээ хэрэгжүүлж байгаа болно.

Иймд Европын Холбооны улс руу нэвтрүүлж өгнө, зуучилж өгнө гэх гэмт хэргийн шинжтэй зар, мэдээлэлд хууртахгүй байж, энэ төрлийн мэдээллийг цагдаагийн байгууллагад мэдэгдэхийг зөвлөж байна.

ГАДААД ХАРИЛЦААНЫ ЯАМНЫ КОНСУЛЫН ГАЗАР

09:00 цагт: Хүний эрхийн олон улсын өдрийн үйл ажиллагааны хүрээнд Хүний эрхийн Үндэсний Комисс Монголын Эмнести интернэшнл байгууллага, Монголын Хуульчдын холбоо, МУИС-ын Хууль зүйн сургуультай хамтран “Хүний эрхийн боловсрол-2017” онол практикийн бага хурал зохион байгуулна.

09:00 цагт: Монгол Улсын Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам, Ашигт малтмал газрын тосны газар, Швейцарийн хөгжлийн агентлагийн Тогтвортой бичил уурхай төсөл хамтран “ХАРИУЦЛАГАТАЙ БИЧИЛ УУРХАЙН ТӨЛӨӨ ХАМТДАА” сэдэвт Үндэсний чуулганыг Блю Скай зочид буудлын 3 давхарт зохион байгуулна.

09:00 цагт: НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр, БОАЖЯ-ы хамтарсан “БАЙГАЛЬД ТҮШИГЛЭСЭН ДАСАН ЗОХИЦОХУЙН АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ҮР ДҮН, ЗӨВЛӨМЖИЙГ БОДЛОГО ШИЙДВЭРТ ТУСГАН, ТҮГЭЭН ДЭЛГЭРҮҮЛЭХ НЬ” сэдэвт уулзалт хэлэлцүүлэг Бишрэлт зочид буудал, Даймонд хурлын танхимд болно.

10:00 цагт: ”Улстөрийн МАНАН устаагүй цагт утааны манан арилахгүй!” сэдэвт онол практикийн бага хурал зохион байгуулна, ЗГ-ын 11 дүгээр байр, Дугуй зааланд.

10:00 цагт: МҮЭСТО-нд Ардчиллын баярын үйл ажиллагаа албан ёсоор эхэлнэ.

10:00 цагт: НИТХ-ын тэргүүлэгчид хуралдана.

14:00 цагт: БГД-ийн Засаг даргийн тамгийн газрын байранд ’Цахлай’ хvvхэд хамгааллын төсөл, тус дvvргийн ИТХ-тай хамтран ажиллах гэрээнд гарын vсэг зурна.

14:00 цагт: Монголын боксын холбооноос зохион байгуулах шилдэг боксчдын аварга шалгаруулах тэмцээн СТО-ны А залаанд эхэлнэ.

Улсын Их Хурлын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны өнөөдрийн (2017.12.06) хуралдаан 16 цаг 24 минутад 52.6 хувийн ирцтэй эхэлж, таван асуудал хэлэлцэж шийдвэрлэлээ.

Оффшор бүсэд данстай, тэндээ нэлээд их хэмжээний хөрөнгөтэй гэгддэг нэр бүхий гишүүд энэ талаар банк санхүүгийн асуудал, хадгаламж зээлийн хоршоо, ломбард зэргийн мөнгөний эх үүсвэрт асуудал байхыг үгүйсгэхгүй, яагаад нууц мөнгөний хар дансны асуудалд багтсан эсэхийг лавлах хэрэгтэй хэмээн мэдэмхийрсэн нь эгээтэй л Амбий, Бооёог санагдуулчихсангүй. Үнэн хэрэгтээ оффшороо ч ялгахгүй байж, хөрөнгөө нууж, түүнийгээ хамгаалах хууль баталсан байна шүү дээ тэд чинь.

12 дугаар сарын 07, 08-ны Пүрэв, Баасан гарагт 10.00 цагаас:

Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төсөл /Засгийн газар 2016.12.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг, үргэлжилнэ/;
Үндсэн хуулийн цэцийн 2017 оны 07 дугаар дүгнэлт;
Олон улсын хөрөнгө оруулалтын банк үүсгэн байгуулах тухай хэлэлцээр болон дүрэмд өөрчлөлт оруулах тухай 2014 оны протоколыг соёрхон батлах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2017.11.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, соёрхон батлах/;
Эдийн засгийн хамтын ажиллагааны Олон улсын банк үүсгэн байгуулах, түүний үйл ажиллагааны тухай хэлэлцээр болон Эдийн засгийн хамтын ажиллагааны Олон улсын банкны дүрэмд өөрчлөлт оруулах тухай 2014 оны протоколыг соёрхон батлах тухай хуулийн төсөл /Засгийн газар 2017.11.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, соёрхон батлах/;
Төрийн албаны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төсөл /Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Тогтохсүрэн нарын 12 гишүүн 2017.02.10-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
Мал, амьтны эрүүл мэндийн тухай хуулийн төсөл болон холбогдох бусад хуулийн төсөл /Засгийн газар 2016.12.28-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн, эцсийн хэлэлцүүлэг/;
Монгол Улсын Их Хурлын гишүүний асуулгын хариуг сонсох.

Малчид, иргэдэд зориулсан мэдээ: Ихэнх нутгаар шөнөдөө хүйтэрч хононо.

2017 оны 12 дугаар сарын 06-ны 20 цагаас 12 дугаар сарын 07-ны 20 цаг
хүртэлх цаг агаарын урьдчилсан мэдээ

БАРУУН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Багавтар үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи зүүн өмнөөс секундэд 5-10 метр. Идэр, Тэс голын хөндийгөөр шөнөдөө 33-38 хэм, өдөртөө 18-23 хэм, Хангайн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэн Бэлчир орчмоор шөнөдөө 25-30 хэм, өдөртөө 13-18 хэм, Алтайн өвөр говиор шөнөдөө 12-17 хэм, өдөртөө 1-6 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 20-25 хэм, өдөртөө 8-13 хэм хүйтэн байна.

ТӨВИЙН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Солигдмол үүлтэй. Шөнөдөө нутгийн зүүн хэсгээр бага зэргийн цас орно. Өдөртөө цас орохгүй. Салхи хойноос секундэд 5-10 метр. Дархадын хотгор, Эг, Үүр, Туул, Тэрэлж голын хөндийгөөр шөнөдөө 25-30 хэм, өдөртөө 14-19 хэм, Хангай, Хэнтийн уулархаг нутаг, Орхон-Сэлэнгэ, Хараа, Ерөө голын хөндийгөөр шөнөдөө 20-25 хэм, өдөртөө 9-14 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 15-20 хэм, өдөртөө 3-8 хэм хүйтэн байна.

ЗҮҮН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлшинэ. Шөнөдөө цас орохгүй. Өдөртөө нутгийн хойд хэсгээр бага зэргийн цас орж, явган шуурга шуурна. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр. Хэрлэн, Улз, Халх голын хөндий, Дарьгангын тал нутгаар шөнөдөө 23-28 хэм, өдөртөө 10-15 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 17-22 хэм, өдөртөө 5-10 хэм хүйтэн байна.

ОТРЫН НУТАГ ХЭРЛЭНБАЯН-УЛААН ОРЧМООР: Солигдмол үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө 21-23 хэм, өдөртөө 7-9 хэм хүйтэн байна.

ГОВИЙН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Солигдмол үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө Өмнөговийн нутгаар 13-18 хэм, бусад нутгаар 17-22 хэм, өдөртөө бүх нутгаар 3-8 хэм хүйтэн байна.

УЛААНБААТАР ХОТ: Шөнөдөө үүлшинэ, өдөртөө үүл багасна. Цас орохгүй. Салхи хойноос секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө Яармаг-Сонгины орчмоор 24-26 хэм, бусад хэсгээр 20-22 хэм, өдөртөө 9-11 хэм хүйтэн байна.



2017 оны 12 дугаар сарын 08-наас 12 дугаар сарын 12-ныг хүртэлх
цаг агаарын урьдчилсан төлөв

8, 9-нд төвийн аймгуудын нутгийн зүүн хэсэг, зүүн аймгуудын нутгийн зарим газраар, 10-нд төв болон говийн аймгуудын нутгийн зарим газраар бага зэргийн цас орж, явган шуурга шуурна. Салхи 8-9-нд говь тал хээрийн нутгаар секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ. Ихэнх хугацаанд нутгийн зүүн хагаст хүйтэн Дархадын хотгор болон Идэр, Тэс, Туул, Тэрэлж, Халх голын хөндийгөөр шөнөдөө 33-38 хэм, өдөртөө 19-24 хэм, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтэйн уулархаг нутаг, Сэлэнгэ, Хараа, Ерөө, Хэрлэн, Онон, Улз голын хөндий, Дарьгангын тал нутгаар шөнөдөө 26-31 хэм, өдөртөө 14-19 хэм, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 13-18 хэм, өдөртөө 3-8 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 18-23 хэм, өдөртөө 7-12 хэм хүйтэн байна.

2017.12.7, ПҮРЭВ ГАРАГ / БИЛГИЙН ТООЛЛЫН: 19
ӨВЛИЙН ЭХЭН ЦАГААГЧИН ГАХАЙ САР
ГУРВАН ХӨХ МЭНГЭТЭЙ ШАР ЛУУ ӨДӨР

Аргын тооллын: 2017.12.7, Пүрэв гараг
Наран ургах шингэх: 08.27-17.00
Үс засуулбал: Сайн нөхөртэй нөхөрлөнө
Барилдлага: Хүчин төгсөх
Шүтэн барилдлага: Хурьцахуй
Тухайн өдөр бар, туулай, бич, тахиа жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба үхэр, луу, хонь, нохой жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Буян үйл үйлдвээс өлзийтэй, өргөл хүндлэл, бурханд соёрхол тавих, амирлуулах, дэлгэрүүлэх, эрхшээх үйл нигууд бүтээх, хувцас хийхэд сайн. Зүүн нүд татвал хувцас олох, баруун чих цангинавал үзэсгэлэн болох, зүүн нь бол үхэл болсныг сонсох, нохой уливал сонсголонтой үг сонсох, тагнай загатнавал гэр арвидах, бие татвал 1-2 хүн ирэх, хөл татвал гомдол аюул болно. Өдрийн сайн цаг нь бар, луу, могой, бич, тахиа, гахай болой.

2017 оны 12 дугаар сарын 06-ны 20 цагаас 12 дугаар сарын 07-ны 20 цаг
хүртэлх цаг агаарын урьдчилсан мэдээ

БАРУУН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Багавтар үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи зүүн өмнөөс секундэд 5-10 метр. Идэр, Тэс голын хөндийгөөр шөнөдөө 33-38 хэм, өдөртөө 18-23 хэм, Хангайн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэн Бэлчир орчмоор шөнөдөө 25-30 хэм, өдөртөө 13-18 хэм, Алтайн өвөр говиор шөнөдөө 12-17 хэм, өдөртөө 1-6 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 20-25 хэм, өдөртөө 8-13 хэм хүйтэн байна.

ТӨВИЙН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Солигдмол үүлтэй. Шөнөдөө нутгийн зүүн хэсгээр бага зэргийн цас орно. Өдөртөө цас орохгүй. Салхи хойноос секундэд 5-10 метр. Дархадын хотгор, Эг, Үүр, Туул, Тэрэлж голын хөндийгөөр шөнөдөө 25-30 хэм, өдөртөө 14-19 хэм, Хангай, Хэнтийн уулархаг нутаг, Орхон-Сэлэнгэ, Хараа, Ерөө голын хөндийгөөр шөнөдөө 20-25 хэм, өдөртөө 9-14 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 15-20 хэм, өдөртөө 3-8 хэм хүйтэн байна.

ЗҮҮН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлшинэ. Шөнөдөө цас орохгүй. Өдөртөө нутгийн хойд хэсгээр бага зэргийн цас орж, явган шуурга шуурна. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр. Хэрлэн, Улз, Халх голын хөндий, Дарьгангын тал нутгаар шөнөдөө 23-28 хэм, өдөртөө 10-15 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 17-22 хэм, өдөртөө 5-10 хэм хүйтэн байна.

ОТРЫН НУТАГ ХЭРЛЭНБАЯН-УЛААН ОРЧМООР: Солигдмол үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө 21-23 хэм, өдөртөө 7-9 хэм хүйтэн байна.

ГОВИЙН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Солигдмол үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө Өмнөговийн нутгаар 13-18 хэм, бусад нутгаар 17-22 хэм, өдөртөө бүх нутгаар 3-8 хэм хүйтэн байна.

УЛААНБААТАР ХОТ: Шөнөдөө үүлшинэ, өдөртөө үүл багасна. Цас орохгүй. Салхи хойноос секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө Яармаг-Сонгины орчмоор 24-26 хэм, бусад хэсгээр 20-22 хэм, өдөртөө 9-11 хэм хүйтэн байна.

Арванхоёрдугаар сарын 7-ныг Эрчүүд хүчирхийллийн эсрэг нэгдэх ”Цагаан туузтан”-ы өдөр болгох санаачлагыг ХНХЯ, салбарын хамт олон дэмжиж цагаан тууз зүүх арга хэмжээг зохион байгууллаа. Яамны хамт олон харьяа байгууллагынхан энэ аянд нэгдэж буйгаа гэрэл зураг, видео бичлэгээр баталгаажуулан түгээж аль болох олон хүнийг хамруулах замаар хүчирхийлэлтэй тэмцэхэд санаа зорилго, сэтгэл зүрх нэгтэй гэдгээ илэрхийлэх юм.
Жендэрт суурилсан хүчирхийлэлтэй тэмцэх 16 хоногийн аяныг жил бүрийн арваннэгдүгээр сарын 25-наас арванхоёрдугаар сарын 10-ны хооронд явуулдаг. 1991 оноос хойш дэлхийн 170 гаруй орны олон мянган байгууллага, хувь хүмүүс энэ аянд нэгдэж, охид, эмэгтэйчүүдийн эсрэг хүчирхийллийг зогсоохыг шаардан, дэлхий нийтийн хөдөлгөөнийг өрнүүлж байгаа юм.

Малын тэжээл, өвсийг Гаалийн болон Нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас энэ оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрөөс эхлэн 2018 оны зургаадугаар сарын 30-ны өдрийг хүртэл хугацаанд чөлөөллөө. Энэ дагуу малын 12 нэр төрлийн тэжээл, өвснөөс татвар авахгүй юм.

Жагсаалтад тэжээлийн өвс, хөх тариа, арвай, овъёос, эрдэнэшиш, царгасны бутмал болон хорголж, царгаснаас бусад ургамлын болон багсармал хорголжин тэжээл, ясны гурил, шар айраг исгэх эсвэл дарсны нэрэлтээс гарсан хаягдал, шаар, үр тариа болон буурцагт ургамлыг шигших, тээрэмдэх эсвэл бусад боловсруулалт хийх үед гардаг хорголжилсон, хорголжоогүй хивэг, үртэс, бусад үлдэгдэл, шар буурцагны шахдас, малын бэлдмэл /тэжээвэр амьтны тэжээл ороогүй/ тэжээл багтжээ.

Манай улс жилд 1.2-1.4 сая тонн өвс бэлтгэдэг байсан бол энэ жил зуншлага муу, гантай байсан учир 930 мянга орчим тонныг л бэлтгэжээ.

“Төсөв, нийгэм, эдийн засгийн шинэчлэлийн хөгжлийн бодлогын зээл”-ийн Санхүүжилтийн хэлэлцээрийг соёрхон батлах тухай хэлэлцээд УИХ-д өргөн мэдүүлэхээр тогтлоо. Зээлийг батлавал макро эдийн засгийн тогтвортой удирдлагыг хангах, нийгмийн эмзэг бүлэгт туслалцаа үзүүлэх, эдийн засгийн өсөлтийг дэмжихэд зарцуулах юм.

32 тэрбум иений зээлийн хүү жилийн 0,8 хувь, урьдчилгаа шимтгэл 0,1 хувь, эргэн төлөгдөх хугацаа 20 жил, үндсэн төлбөрөөс зургаан жил чөлөөлөгдөхөөр төсөлд тусгажээ.

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч С.Батболдын А/605 дугаар захирамжийн дагуу байгуулагдсан Нийслэлийн Шилэн тендерийн журмын төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсэг өнөөдөр хуралдлаа. Тус захирамжийн дагуу улс, нийслэлийн төсөв, гадаадын зээл, тусламжийн хөрөнгөөр хэрэгжүүлж байгаа бүтээн байгуулалтын ажлын талаарх мэдээллийг газар зүйн мэдээллийн системд суурилсан нийслэлийн дундын мэдээллийн санд оруулах ажлыг зохион байгуулах юм.

Хуралдааныг ажлын хэсгийн ахлагч Засаг даргын Ахлах зөвлөх Д.Мөнх-Эрдэнэ даргалж гишүүдээр нь Мэдээллийн технологийн газар, Хот төлөвлөлт, ерөнхий төлөвлөгөөний газар, Хөрөнгө оруулалтын газар, Гэр хорооллын дэд бүтцийн газар зэрэг нийслэлийн харьяа агентлагууд оролцлоо.

Мэдээлэл технологийн газраас төслийн хүрээнд хэрэгжиж байгаа open.ulaabaatar.mn системд хийгдсэн тендерийн үйл ажиллагааны процессийг кодолж дуусгасан, програмд өгөгдөл оруулж туршилт хийх ажлын шатандаа явж байгаа талаар танилцуулсан юм.

Мөн уг төсөл арга хэмжээний явцыг тооцох аргачлал, системээс ямар төрлийн тайлан авах, системийн ARCGIS map дээр хөрөнгө оруулалтын бүтээн байгуулалтын байршлыг ямар байгууллага оруулах, системийн иргэдээс санал авах хэсэгт хэн хариу өгөх гэх мэт зүйл дээр ажлын хэсэг санал солилцож зарим нэгэн журмыг тодорхой тусгахаар боллоо гэж Нийслэлийн Мэдээллийн технологийн газраас мэдээллээ.

“Монголын Залуучуудын Холбоо”, “Залуу удирдагч сан” хамтран Монгол Улсын өнөөгийн нийгэм улс төр, эдийн засгийн байдалд үнэлэлт дүгнэлт өгөх, залуу төр нийгмийн зүтгэлтэн, бизнесмэнүүдийн нэр хүндийн үзүүлэлтийг тогтоох зорилгоор “Оны залуу”-г шалгаруулах “Next Stop” ёслол хүндэтгэлийн үйл ажиллагааг уламжлал болгон зохион байгуулаад 25 жилийг үджээ. Тухайн жилийнхээ нийгэм, улс төр, эдийн засаг, бизнесийн салбарын “Оны залуу”-г олны дундаас шигшин шалгаруулдаг энэхүү наадамд шилдгээр шалгарахаас гадна нэр дэвших нь хүртэл өөрөө нэр хүндийн хэрэг байсаар ирсэн.

Шинэ жилийн баяр хаяанд ирсэн энэ өдрүүдэд охид бүсгүйчүүдийн

ТӨРИЙН АЛБАНААС АВЛИГАЧИД ШАХАГДАЖ ЭХЭЛЛЭЭ