Гаалийн тухай хууль тогтоомж зөрчсний улмаас хураагдаж, улсын орлого болсон авто машины нээлттэй дуудлага худалдаа ирэх аравдугаар сарын 13-нд болох юм байна.

Есдүгээр сарын 21-ний байдлаар хүнсний гол нэрийн барааны үнийг өмнөх сарынхтай харьцуулахад 3.1 хувь, өмнөх долоо хоногийнхтой харьцуулахад 1.1 хувиар буурсан байна.

Англи хэлний “Сондор хилэн” төвийн нэг сарын сургалтад суусан найзаасаа “Багшийн заах арга барил нь, ямар вэ” гэтэл “Гайхамшигтай“ гэсэн ганцхан үг хэлсэн. Бас найз минь хэл сурахаас гадна цаг барьдаг, тэсвэр хатуужилтай, хариуцлагатай, зорилготой болсоноо гайхан ярилаа. Ямар арга барил гэхээрээ түүнд ийм онцгой сэтгэгдэл үлдээснийг сонирхон сарын дотор англи хэлтэй болгодог тэрхүү сургалтын төвийн захирал С.Төмөрбатыг “Амьдралын тойрог” буландаа зочноор урилаа.

С.Төмөрбат багштай холбогдож, уулзахаар тохиртол маргааш өглөө 6:00 цагт хүрээд ир гэдэг юм байна. Өглөөний зургаан цагтаа гээд гайхан асуувал, манай эхний сургалт 06:15 цагт эхэлдэг гэв. Ингээд өглөө эртлэн гарч, С.Төмөрөө багшийн зааснаар паркийн баруун талд Сөүл рестораны хажууд байрлах өндөр шилэн барилгыг зорилоо. Өглөө эрт замын түгжрэлгүй болохоор тавхан минутын дотор л хүрээд ирэв. Энхтайваны гүүрний зүүн талд шинээр баригдсан, 13 давхар барилгын VI давхарт “Сондор хилэн” төв байрладаг юм байна. Лифтнээс буугаад баруун гар талд байрлах тохилог оффис руу ороод явчихлаа. Сургалтын орчин нь л лав тохилог тухтай юм. Цагаа харвал 06:20. С.Төмөрөө багшийн хичээл аль хэдийнэ эхэлсэн байлаа. Хоцорсондоо бага зэрэг нэрэлхэн зогстол багш толгой дохин орох зөвшөөрөл өглөө. Өглөөний ангийн хичээл нь аль хэдийнэ жигдэрчихсэн бололтой. “do”, “does” биеэр хувирахдаа зэргээс хэмээн заахыг үзвэл жирийн одоо цаг үзэж байгаа бололтой.

Одоо ногоон балаа гаргаад томъёогоо дэв­тэртээ томоор бич. Ягаан балаараа тодорхойлолтоо бичээрэй. Сургалт дууссаны дараа дэвтэр чинь та нарт багшлах болно гэхчилэн бага ангийн багшийг санагдуулам арга барилаар хичээлээ заадаг нь эрхгүй анхаарал татлаа.

Хэл сурахад харах, сонсох, ярих бичих гээд үнэрлэхээс бусад дөрвөн мэдрэхүйгээ 100 хувь ашиглах хэрэгтэй. Анхан шатны үг өгүүлбэрээсээ л бүх хэллэг яриануудаа хамгийн чанга, хамгийн тод, хамгийн хурдан гаргаж ярих гурван зарчмаар давтаж бай. Өгүүлбэрээ бүтцээр нь цээжлээд ярьж эхэл. Цаашлаад нэг өгүүлбэрийг доод тал нь 30-60 удаа давт. Гадаад хэл сурахад хамгийн гол нь өөртэйгөө ажиллах юм шүү дээ гэх зэргээр хичээл заахын хажуугаар үнэтэй зөвлөгөөнүүдийг харамгүй өгөх аж. Суралцагсад ч түүний амнаас унах үг бүрийг алдалгүй бичиж авахыг хичээж байлаа.

06:15-08:15 цаг хүртэл орох энэ анги нь өглөөг үр бүтээлтэй өнгөрөөх хүсэлтэй ажил хэрэгч хүмүүст зориулагдсан аж. Ихэнх хүнийг унтаж байхад өглөөний хоёр цагийг үр бүтээлтэй өнгөрөөж, өөртөө оюуны хөрөнгө оруулалт хийж байгаа суралцагсдаараа тэр бахархаж байгаагаа хичээлийн дундуур дурьдаад авсан. Хүний тархи өглөө сэргэг, цээжлэх мэдрэмж өндөр байдаг учраас хэл сурахад хамгийн тохиромжтой цаг гэнэ. Замын түгжрэл аливаа стресст өртөхгүй, дулаан сайхан цагийг ашиглаад авах хэрэгтэйг ч тэр бас санууллаа. Өглөөний ангийн гурван цагийн сургалт яах ийхийн зуургүй өнгөрлөө.

Есөн цагаас бүтэн өдрийн нэгдүгээр шат, бүтэн өдрийн хоёрдугаар шатны ангиуд хичээлээ эхлэхэд бэлэн болжээ. Бүтэн өдрийн сургалт нь “Сондор хилэн” төвийн 10 жилийн турш явуулж байгаа олны талархлыг хүртсэн гол сургалт нь юм байна. Найзын маань яриад байсан сарын дотор хэлтэй болгодог сургалт нь энэ байх нь. Бүтэн өдрийн ангиуд сар бүрийн эхэнд эхэлдэг тогтсон өдөртэй учраас орон нутгаас ажил амьдралаа зохицуулаад ирж суралцах хүмүүс олон байдаг байна. Бүтэн өдрийн I шатны сургалтад үсэг авиа зүйгээс бусдыг эхнээс нь заадаг тул, үсэг дуудлагаа мэддэг ямар ч хүн суралцах боломжтой гэнэ. Энэ сургалтад сууснаар анхан, завсар, дунд, ахисан дунд зэрэг дөрвөн шатны мэдлэгийг эзэмшээд төгсдөг байна. 09.00 цагаас 12.30 хүртэл С.Төмөрөө багш гол лекцээ орно. 13.00-16.30 цагаас түүний бэлдсэн залуу багш нар семинарын хичээлээ орж түүний заасан хичээлийг давтан орж хоногшуулдаг байна. 08.58 минут С.Төмөрөө багш лекцээ ороход бэлэн болжээ. Гаднаас орж ирэх хүүхэд залуус багшийн лекц эхлэхээс өмнө амжиж суудлаа эзлэхээр яарцгаана. Багш лекцээ орохоос өмнө үзсэн дүрмүүдээ бататган нэр заан асууж гарлаа.

Өнөөдөр бид таван цаг үзнэ. Эхний цаг нь Төгс өнгөрсөн цаг. Төгс өнгөрсөн цагийн томьёо had+PII гээд дэвтэртээ томоор бич. Ягаан балаараа энэ цагийнхаа тодорхойлолтыг бичээрэй. “Үзсэн цагийн томьёогоо өөрийн нэр шигээ цээжлэх ёстойг багш нь дахиад сануулья” гэв. Хүүхдүүдийн хэрхэн бичиж байгааг хичээлийн дундуур явж харж амжина. “Ингэж бичихээр чи дараа нь лекцээ яаж ойлгох юм бэ. Энэ дэвтэр чинь эргээд та нарт багш болох ёстой” гэх мэтээр хичээл үргэлжилсээр.

“How long have you been studying English?

I have been studing English for 3 years”

Мөн тэрээр үргэлжлүүлэн англи хэлтэй холбогдсон л бол энэ хоёр өгүүлбэр алхам тутамд чинь гарч ирнэ. Элчингийн ярилцлага, ажилд орох ярилцлагад энэ өгүүлбэр зайлшгүй ирнэ. Энэ өгүүлбэрийг өөртөө итгэлтэйгээр хэлж байгаарай. Учир нь хүнд төрүүлсэн анхны сэтгэгдэл их чухал байдаг юм. За тэгээд тэнцсэн бол багшдаа хэлж амжилтаа хуваалцаж байгаарай. Та нарынхаа амжилттай явааг хараад багш нь эрч хүч урам зориг авдаг юм шүү гэх зэргээр харилцан яриа өрнүүлээд амжина. Суралцагсад ч түүнийх нь хэрээр цаг ямагт анхаарлаа төвлөрүүлж багшийн амнаас унах үг бүрийг алдалгүй бичиж авахыг хичээж байгаа нь илт. Эндээс харахад С.Төмөрөө багшийн лекцийн уур амьсгал сонирхолтой, ач холбогдолтой болдог аж. Суралцагсад түрүүн яараад байсны учрыг сая нэг ойлгов.

Толинд хараад англиар өөрөөсөө асуу, эргээд хариул, хагас галзуу юм шиг бай гэх зэргээр хэл заахаас гадна амьдралд ойр үнэ цэнэтэй зөвлөгөөг харамгүй өгч байлаа. Урмын үгээр ч сурагчиддаа ташуур өгөхөө тэр мартахгүй аж.

Лекцийнхээ дараа даалгавар өгөх гол ажилдаа тэр орлоо. Өнөөдрийн байдлаар англи хэлэнд хэрэглэгддэг 12 цагаа үзэж дууслаа. Дунд шат руугаа орж байгаа болохоор бие даагаад гэрийн даалгавараа итгэл төгс хийх хэрэгтэй. Гэрийн даалгавараа зөвхөн өөртөө зориулж чанарын өндөр түвшинд заавал, заавал, заавал хийж ир. Чадахгүй бол багшаасаа утасдаж асуу гэнэ.

1.Номноос орчуулга хий.

2. Дүрмийн бус үйл үгээ цээжил,

3. 250 өгүүлбэрээ хувиргаж ир гэхчлэн тоймгүй их даалгавар өгөв. Бүх даалгавараа хийгээд дуусахад шөнийн дөрвөн цаг болж байдаг гэв. Түүний хэлснээр бүтэн өдрийн ангийн суралцагсад хоногийн 24 цагийн 20 ба түүнээс дээш цагийг хэл сурахад, зориулж байж үр дүнд хүрдэг байна.

250 өгүүлбэрээ хийж байж өглөө хичээлд суух эрхээ авдаг л гэнэ. Дүрмийн бус үйл үгээ цээжлээгүй бол маргаашийн хичээлд суулгахгүй гэх зэргээр хариуцлагыг нь тухай бүрт нь авдаг гэнэ. Шавь нартаа шаардлага өндөртэй гэж сонсч байсан минь үнэн байх нь. Түүний шавь болж төгсөхийн тулд энэ дайны шалгуурыг давах юу ч биш гэнэ.

Бүтэн өдрийн эрчимжүүлсэн ангийн лекцийн хичээл.

Бага ангийн хүүхдийн анги.



Ингээд дээрх сургалтад сууж байгаа шавь нартай нь уулзсан сэтгэгдлээ хүргэе.



Суралцагч Б.Ганцэцэг: ДӨРВӨН ЖИЛИЙН ХӨТӨЛБӨРИЙГ НЭГ САРД СУРГАДАГ НЬ ҮНЭН ЮМ БАЙНА



-“Сондор хилэн” төвийн сургалт хэр үр дүнтэй байна вэ?

-Дөрвөн жилийн хөтөлбөрийг нэг сарын дотор сургана гэхээр сонирхол татаад энэ сургалтад суусан. Үнэхээр үнэн юм байна. Миний хувьд их сургуульд ажилладаг болохоор сургуулийн англи хэлний программыг хэрхэн явагддагийг мэднэ л дээ. Англи хэлний 26 цагийг дөрвөн жилийн турш үздэг. Төгсөхдөө 26 цагаа мэдээд төгсч байна уу гэдэг бас асуудалтай. Харин цаг заваа зарцуулаад “Сондор хилэн” төвд сурвал богино хугацаанд хэл сурах боломж байна. С.Төмөрөө багшийн заах аргачлалын талаар урьд нь сониноос уншиж байлаа. Хувь хүн л өөрийгөө дайчилж чадвал энэ төв сургаж чадаж байна. Өөрийгөө дайчлахгүй байхын ч аргагүй юм. Англи хэл заахаас гадна цаг барих, бие биеэ хүндлэх хичээл дээр зөв суух зэрэг хүмүүжлийн зарчмыг хүүхдүүдэд сайн суулгаж өгч байгаа нь их таалагдлаа. Монгол хүмүүс юмыг цагт нь хийдэггүй, хойшлуулдаг талтай. Харин энэ сургалтад сууж байгаа хүмүүс даалгавраа хийхгүй бол дараагийн хичээлд суух боломжгүй. Тэгэхээр даалгавраа хийхээс өөр аргагүй. Түүнээс гадна бие даах, ажил хичээлдээ хариуцлагатай хандах чухал ач холбогдолтой зан чанаруудыг хүмүүст суулгаж өгч байгаа нь олзуурхмаар санагдлаа.

-Таны хэлний түвшин ямар байсан бэ?

-Миний хувьд ганц нэг сар л хэлний курст сурч байсан анхан шатны л мэдлэгтэй байсан. Гадны зочидтой яриа өрнүүлж чаддаггүй байлаа. Ажлын болон хувийн шугмаар гадагшаа явах, интернэт, тв, сонин, сэтгүүлээс мэдээлэл авахад нас ахисан гэлтгүй англи хэл сурах хэрэгтэй болсон. Хүний яриаг ойлгоод байгаа мөртлөө, ярьж чаддаггүй дүрмийн ямар ч ойлголтгүй байсан. Харин одоо бол хамтарч ажилладаг зочидтойгоо чөлөөтэй ярих боломжтой боллоо. Энэ дашрамд “Сондор хилэн” төвийнхөө багш нарт баярлаж байгаагаа хэлмээр байна гэв.



Суралцагч Б.Галбадрах: ХЭЛ СУРАХ СУУРЬ МЭДЛЭГИЙГ МАШ САЙН ТАВЬЖ ӨГЛӨӨ



-“Сондор хилэн” сургалтын төвд англи хэл сурах болсон талаар хоёулаа яриагаа эхлэе?

-Миний хувьд “Kewiko” ХХК-д сүлжээний инженерээр ажилладаг. Ажлын шаардлагаар шинэ тоног төхөөрөмж ирэх болгонд англи хэл дээр зааврыг нь уншиж танилцах шаардлага гарна. Тэр болгонд ганц нэг мэддэг үгээрээ баримжаалаад ойлгодог төдий байсан. Их сургуульд хоёр улирал л хэл үзэж байсан болохоор анхан шатны мэдлэгтэй байсан.

-Англи хэл заах арга барилын нууц нь юундаа байна гэж та бодож байна вэ?

-“Сондор хилэн” төвд сурснаар дүрмийн мэдлэг маш цэгцтэй боллоо. Хувь хүн л өөрийгөө дайчилж чадвал С.Төмөрөө багш сургаж чаддаг юм байна. Товч бөгөөд тодорхой хамгийн гол нь системтэй мэдлэг олгодогоороо онцлог санагдлаа. С.Төмөрөө багш маань хичээлээ зүгээр нэг заагаад өнгөрдөггүй, заавал ойлгуулахыг хичээдэг хүний төлөө гэсэн сэтгэлтэй сайн багш. Манай ангийнхан 12 цагаа үзэж байгаа гэхэд хүнтэй чөлөөтэй ярьж чадаж байна. Багш биднийг бүх мэдрэхүйгээ хэл сурахад хандуул гэдэг. Шаардлага өндөр байхад сурах арга барилаа олдог л юм байна. Одоо цагт баймааргүй хүний төлөө гэсэн чин сэтгэлтэй багш гэж би хэлнэ. Миний хувьд алсдаа тэтгэлгээр магистрт сурах зорилготой байгаа. Суурь мэдлэгийг “Сондор хилэн” төв маш сайн тавьж өглөө гэж би хувьдаа баярлаж байна.



БҮТЭН ӨДРИЙН II ШАТНЫ СУРГАЛТ

Хичээл 12:30 цагаас завсарлахад бүтэн өдрийн II шатны ангийн хичээлийн явцтай танилцах боломж гарсан юм. Энэ ангид залуу багш Э.Нандинцэцэг хичээл ордог байна. Түүнийг залуухан гэлтгүй чадварлаг багш гэдгийг шавь нар нь онцлов. Өөрийн арга барил боловсруулсан хөтөлбөрөө С.Төмөрөө багш, багш нартаа гайгүй сайн эзэмшүүлсэн бололтой.

Бүтэн өдрийн I шатны ангид сурч байсан үе үеийн төгсөгчид нь олж авсан мэдлэгээ гүнзгийрүүлэн сурах хүсэлтэй байгаагаа удаа дараа тавьж байж. Үүнээс улбаалан С.Төмөрөө багш сүүлийн таван жил судалгаа хийсний дүнд бүтэн өдрийн II шатны сургалтын хөтөлбөрөө боловсруулжээ. Нэг сэдвийн хүрээнд гурван улсын түүх соёл, төрийн дуулал, ёс заншлыг харьцуулан орчуулж унших, бичих, ярих, сонсох гэсэн дөрвөн дадлыг цогцоор нь ордогоороо энэхүү сургалт үр дүнтэй онцлог болж чаджээ. Мэдээллийн эрин зуунд амьдарч байгаагийн хувьд мэдээллийг нь мэдлэг болгож, мэдлэгийг нь чадвар, чадварыг нь дадал болтол дүрэм, орчуулга, сонсгол ярианы хичээлүүдээ цогцоор заах нь түүний зорилго байв. Сургалт ч амжилттай болж, эхний сараасаа л, төгсөгчдийнхөө талархалын үгээр даруулсан гэнэ. Нэгдүгээр шатны сургалтад анхан, завсар дунд, ахисан дунд зэрэг дөрвөн шатны ангийг эзэмшээд төгсдөг бол, II шатны сургалтад, ахисан дунд гүнзгий гэсэн хоёр шатны мэдлэгийг эзэмшээд төгсдөг юм байна. Өөрөөр хэлбэл, энэ сургалтыг төгсөөд TOEFL, IELTS-ийн бэлтгэлд шууд сурах боломжтой байх нь.



Суралцагч н.Aззаяа: ХОЁРХОН САРЫН ХУГАЦААНД СУРААД АНХАН ШАТНААС ГҮНЗГИЙ ШАТНЫ МЭДЛЭГТЭЙ БОЛЖ ТӨГСЛӨӨ



-“Сондор хилэн” төвийн бүтэн өдрийн хоёр шатны сургалтад хоёуланд сурсан юм байна. Хэлний мэдлэг нь ямар болов?

-Миний хувьд арван жилдээ англи хэл сурч байсан ч цэгцтэй мэдлэг олж авч чадаагүй байсан. Өөрийгөө дунд шатны мэдлэгтэй гэж боддог байсан. Яг үнэндээ анхан шатны мэдлэгтэй байсан юм байна лээ. Үндэсний телевизийн “Монголын нэг өдөр” нэвтрүүлгээр С.Төмөрөө багш оролцож ярилцлага өгсөн. Нэвтрүүлгээр сарын дотор гурван хүнийг англи хэлтэй болгоно гэж маш итгэлтэйгээр амласан нь надад сэтгэгдэл төрүүлсэн. Тэгээд есөн сард нь ажилаа зохицуулж байгаад, бүтэн өдрийн I шатны сургалтад суусан. Эндээс англи хэлний 26 цагаа ойлгож, дүрмийн цэгцтэй мэдлэгтэй болсон. Арван сараас хойш бэлдэж чадалгүй байсаар сая II шатны сургалтад үргэлжлүүлэн сурсан. Арван нэгэн сарын дараа мартаагүй байгаа нь бидэнд дүрмийн мэдлэгийг хоногштол сайн заасан байгаа юм.

Бүтэн өдрийн II шатны сургалтад I шатны сургалтад олж авсан дүрмийн мэдлэгээ бататгахаас гадна, улс орны түүх соёлыг харьцуулан судлаж гүнзгий шатны мэдлэг олгож байна. Хэдхэн хоногийн дараа бүтэн өдрийн II шатны сургалтаа төгсөх гээд сэтгэл догдолж байна. Цаашид IELTS, TOEFL-д суралцаж гадаадад магистраа хамгаалах зорилготой байгаа.

“Сондор хилэн” төвд ердөө хоёрхон сарын хугацаанд сураад анхан шатнаас гүнзгий шатны мэдлэгтэй болж төгсөнө гэхээр уншигч таньд итгэмээргүй санагдаж магадгүй. Гэвч энд сурч байгаа, сураад төгссөн хүмүүсийн сэтгэгдэлүүдээс харахад үүнийг батлаад өгнө. Тус төвийн бүтэн өдрийн хоёр шатны сургалтад хоёр сар англи хэл сурсан бүсгүй, Канад улсад хэл сурахаар жил амьдарсан нөхрөөсөө ч илүү мэдлэгтэй болсон байжээ. Ямар сайндаа л Монголдоо хоёрхон сар суугаад сурчих юмыг хаа байсан тийшээ зардал мөнгө болж, цаг хугацаа алдах хэрэггүй юм гэлцэж байсан аж. Манайхан хэл сурахаар Малайз, Сингапур, Энэтхэг улс руу их явдаг. Тэгж цаг мөнгөө үрэхгүйгээр англи хэл сурах боломж бидэнд байгааг С.Төмөрөө багшийн үе үеийн шавь нар батлаад өгнө.

Сургалтын төвдөө өглөөнөөс оройг хүртэл хичээл заахын хажуугаар “Смарт радио 107” дээр долоо хоногт хоёр удаа радио хичээл заадаг гэнэ. Цаг зав, боломжоосоо хамаараад хэл сурч чадахгүй байгаа олон хүнд зориулж “Смарт радио” -тай хамтран ажилласан нь амжилттай болж, радиогоор англи хэл сурч буй олон зуун шавь нартаа болжээ.

Радио хичээл рүүгээ явах замд нь яриа өрнүүлэх боломж бидэнд сая нэг олдов. С.Төмөрөө багштай ярих зуур сурахыг хүссэн хүмүүсийн хүсэлт, ТВ хичээлийн бичлэг, FM-ийн нэвтрүүлгийн бичлэг гэхчлэн түүний утас зогсоо зайгүй дуугарах аж. Тэр үнэхээр завгүй бас эрэлттэй багш юм. Түүний амжилттай яваагийн гол нууц нь юундаа байгааг асуухад: Мэргэжилдээ дуртай хэл сурахыг хүссэн хэн бүхэнд чин сэтгэлээсээ ханддагт байдаг байх хэмээн даруухан хариулсан.

Дөрвөн хүүхэдтэй айлын том хүүхэд болж төрсөн, тэр долдугаар ангид байхдаа л багш болох шийдвэрээ гаргаж байж.

Сургуулиа төгсөөд цэцэрлэгийн насныхан, арван жилийн хүүхдүүд, оюутнууд зэрэг бүх насныханд хэл зааж байсан нь түүнд маш том туршлага болж, өнөөдрийн амжилтынх нь эх үндэс болсон байна. Одоо бол тэрээр англи хэлгүйгээр амьдралаа төсөөлж чаддаггүй гэсэн. Англи хэлний ачаар амьдралынхаа ханьтай ч таарчээ.

Дөрвөн жилийн хөтөлбөрийг нэг сард багтаан заах аргыг хэрхэн боловсруулсан талаар асуухад “Дөрвөн жилийн хөтөлбөрийг нэг сард багтаан цэгцтэй системтэйгээр зааж боловсронгуй болгохын тулд би олон жилийг зарцуулсан.

“А” үсгээс эхлээд л, 26 цагаа хүнд хэрхэн системтэйгээр заах вэ гээд л боловсронгуй болгохын тулд өглөөний 04:30, оройны 08:30 хүртэл бэлддэг байлаа. Хоёр жилийн турш өдөр шөнөгүй бэлдсэний үр дүнд өнөөдрийн заах арга барилаа бий болгосон” гэв.

Үнэндээ түүний олон жилийн хөдөлмөрийн үр дүнг нэгхэн сарын дотор сурч байгаагаараа шавь нар нь азтай юм. Бид ийн ярилцсаар “Смарт радио 107” дээр ирлээ. Нам жим өрөөнд чихэвчээ зүүн, микрофоны ард байраа эзэлсэн С.Төмөрөө багш сонсогчиддоо өдрийн мэнд хүргээд хичээлээ эхлэв. Өмнөө ямарч дэвтэр цаас харалгүй дүрмээ цээжээр ярин, өгүүлбэрт хэрхэн ашиглагдах талаар тайлбарлан ярих нь гайхалтай. Богино долгионы үелзлээр Улаанбаатар хотын өнцөг булан бүрт, гэртээ, машиндаа, ажил дээрээ С.Төмөрөө багшийн олон зуун шавь нар үг алдалгүй бичихийг хичээж байгаа байх гэсэн бодол энэ үед өөрийн эрхгүй төрсөн. Түүний мэдэлд 40 минутын турш удирдуулсан англи хэлний хичээлийн цаг дуусах, дөхсөнийг найруулагч санууллаа. Хичээлийн төгсгөлд багш үзсэн дүрмээ давтан сануулаад, даалгавараа өгч дараагийн хичээл дээр уулзахын ерөөл тавин өндөрлөв.

FM-ээс гараад бид сургалтын төв рүү явах замдаа түрүүчийн яриагаа үргэлжлүүлэв. “Сондор хилэн” төв 10 жилийн хугацаанд нийт 8000 гаруй хүнийг амжилттай төгсгөжээ. Ямарч хүнд чин сэтгэлээсээ заагаад явуулдаг болохоор, шавь нарынх нь 80 гаруй хувь нь өмнө төгссөн хүмүүсээс мэдээлэл авч ирсэн байдаг гэнэ.

Ярилцаж явсаар бид сургалтын төв дээр ирлээ. Одоо та ямар хичээлтэй вэ гэвэл “Худалдаа хөгжлийн банкны ангид орно гэв. Ажилчдынхаа хэлний боловсролд анхаардаг байгууллагууд “Сондор хилэн” төвтэй хамтарч ажилладаг гэнэ. Худалдаа хөгжлийн банк “Глобал бридж” ХХК, ХААИС, Нийслэлийн хүүхэд хөгжлийн төв, “Орчлон” сургууль зэрэг байгууллагууд ажилчдаа хэд хэдэн групп болгон сургасаар байгаа аж. Хамгийн том түнш Худалдаа хөгжлийн банк. 2011 оноос хойш нийт 13 дах удаа тус төвд ажилчдаа сургаж байгаа аж.

Байгууллагын соёл, сахилга батыг дээд зэргээр нэвтрүүлсэн тус банкныхантай урт хугацаанд хамтарч ажиллаж буйдаа баяртай байгаагаа С.Төмөрөө багш дурьдаад авсан.

Биднийг ороход Худалдаа хөгжлийн банкны 40-өөд ажилтан С.Төмөрөө багшийн хичээлд суухаар иржээ. Багшийн заах арга барилаас гадна зарчимч хариуцлагатай, цаг минут секунд бүрийг бүтээлчээр ашиглаж, багш нараа удирдаж байгаа гээд, түүнээс авах чанар олон байгааг тэд онцолж байлаа. Мөн сургалтын төв гэхэд хичээлийн хөтөлбөр нь ямарч их дээд сургуулиас дутахааргүй боловсронгуй байгааг тэд дурссан.

Оройн 18 цаг болж “Сондор хилэн” төвд өнжсөн өдрийн сурвалжлага маань өндөрлөлөө. Намайг гарахад С.Төмөрөө багш хичээлээ заагаад л үлдсэн.

Зөвхөн нэг өдөр л түүний хичээлд суусан би ийм их мэдээлэл олж авч байхад, бүтэн сарын турш сууж байгаа хүмүүс ямар их зүйл сурч байгаа бол доо хэмээн бодогдох. Түүний сургалт яах аргагүй өөр юм.

Хөдөөгийн малчнаас эхлэн өнөөдрийн улс төр, бизнесийн хүрээнийхэн хүртэл тусгайлан цаг авч С.Төмөрөө багшаар англи хэл заалгадаг гэж бодохоор түүнийг хэр чансаатай багш болохыг баталдаг гэлтэй. Түүний ярьснаар. Өглөөний төрийн дууллаар гарч үдшийн төрийн дууллаар харьдаг түүний гол нууц нь хэл сурахыг хүссэн хэн бүхэнд чин сэтгэлээсээ ханддагт байдаг буй за. Одоо цагт монголчуудад үгүйлэгдээд байгаа хариуцлага гээчийг өөрийн болгож чадсан С.Төмрөө багшийг энэ цагийн амжилттай хүн гэж би нэрлэнэ.



Төгсөгчдийн сэтгэгдэл:

♦ Сондор хилэн сургалтын төвийн англи хэл зааж байгаа арга барил маш их таалагдсан. Хэрвээ та англи хэл сурах гээд болохгүй байна бүтэхгүй байна гээд шантарч байгаа бол энэ төвд заавал ирээрэй. Би өөрөө энэ төвийн бүтэн өдрийн вакумд суусан. Маш их таалагдсан. Англи хэлний маань дүрмийн мэдлэг цэгцэрч, цаашид суралцах урам зориг нэмэгдсэнд их баяртай, сэтгэл хангалуун байгаа.

--- Г.Дэлгэрмаа ---

♦ Сондор Хилэндээ баярлалаа. Үнэхээр үр дүнтэй маш сонирхолтой. Өөрөө л хичээвэл та англи хэлтэй болно шүү.

--- Хишигжаргал ---

♦ Гадаад хэл сурахад сурахад хамгийн чухал нь оролдлого хувь хүний хичээл зүтгэл юм байна лээ.

--- Б. Очирхуяг ---

♦ Хамгийн гол нь надад сарын дараа үр дүн нь бодитойгоор мэдэгдэж би гадаад хүнтэй ярихад саадгүй ойлголцож байсан нь итгэхэд бэрх хэрнээ цорын ганц үнэн энэ байлаа. БИ БАС ТА БИД ХОЁР ХОЁУЛАА ЯМАР МУНДАГ ЮМ БЭ?

--- Д. Долгормаа ---

♦ Уг төвийн бусдаас ялгарах гол онцлог нь хүнийг маш сайн шахаж чаддаг, мөн хичээлийг маш сонирхолтой бөгөөд хялбар аргаар заадаг үзсэн зүйлээрээ байнга шалгалт авч шалгаж байдаг учраас суралцагсад маш их зүйлийг мэдэж авдаг.

--- Б. Баярбуян ---



ХАЯГ: Энхтайвны гүүрний зүүн хойно Park place-ийн 6 давхарт. (Шинээр баригдсан 13-н давхар барилга)

УТАС: 9911-2414, 9999-2414, 99283293, 98103020.

- WEB: www.sondorkhilen.mn

PAGE: http://www.facebook.com/Sondorkhilen English language center

Унгарын Будапешт хотноо энэ сарын 19-нөөс25-нд Ф.Листийн нэрэмжит академиас зохион байгуулдаг дэлхийн нэрт дуучин Эва Мартоны нэрэмжит олон улсын дуурийн дуу дуулаачдын уралдаан болж өнгөрлөө.

Хар тамхи боруулсан бүлэг хүнийг баривчлав

УИХ-ын намрын чуулган жил бүрийн аравдугаар сарын 5-нд хуралддаг.

ОБЕГ-т өнгөрсөн бямба гаригт /2016.09.24/ тэсэрч дэлбэрэх бодистой холбоотой дуудлага ирсэн байна.

Усанд автсан 16 иргэний амь насыг авран хамгааллаа

Хөрсний усыг ногоон байгууламж, авто машин угаалгын газруудад ашиглана

МАН-ын тодотголтой бүхэн зөөлөн сэнтийд заларч харин АН-ын гишүүд арчигдан үгүй болсоор. Эрх баригчид томилгоо явуулахдаа ах, дүү, хамаатан садан, найз нөхөд, ураг садныханыгаа өндөр албан тушаалд томилж төрийн албыг төрлийн алба болгож буй нь иргэдийн дургүйцлийг төрүүлж эхэллээ. Ингээд МАН-ынхан өөрсдийн ураг төрлийн томилгооны модыг хэрхэн өргөтгөж буйг 24 баримтаар хүргэе.

“Т.Бадамжунайгийн төрсөн охин Төрийн өмчийн хорооны Тамгын газрын дарга болох нь” гэсэн “бор шувуу” нисч эхэлжээ.

Ардчилсан намын гүйцэтгэх зөвлөлөөс өнгөрсөн баасан гаригт(2016.09.23) МАН-д шаардлага хүргүүүлжээ.

Түүнд “УИХ-ын 2016 оны сонгуульд МАН 65 суудал авснаар Монгол Улсын төрд нэг намын дарангуйлал тогтов. МАН Засгийн газар байгуулсан өдрөөсөө эхлэн Ардчилсан намын эрх барьж байх үед хийж бүтээсэн бүгдийг үгүйсгэн харлуулах, Ардчилсан намын гишүүдийг гэмт хэрэгт холбон шалгах аргаар айлган дарамтлах, тэдэнд ямар нэгэн бурууг олж тохох, ардчилсан үзэлтэй төрийн албан хаагчдыг төрийн албанаас хоморголон халах ажиллагааг зохион байгуулалттай өрнүүлж байна.

Цагдаагийн болон бусад хүчний байгууллагыг ашиглан Ардчилсан намын удирдлага, ҮЗХ-ны гишүүдэд зохиомол эрүүгийн хэрэг үүсгэж, заримыг нь шоронд хорьж байгаа нь орон нутгийн сонгуульд нөлөөлөх, ардчиллыг нухчин дарах, коммунист дэглэмийг сэргээх улс төрийн зорилготой үйлдэл гэж Ардчилсан нам үзэж байна. Эрх баригчид орон нутгийн сонгуульд зориулан Ардчилсан намын нэр хүндийг гутааж, элдэв гүтгэлэг хийж, Ардчилсан намын гишүүдэд эрүүгийн хэрэг үүсгэж хэлмэгдүүлэлт явуулж байгааг Ардчилсан нам эрс эсэргүүцэж байна.

Улс төрийн зорилготой хэлмэгдүүлэлтийн үйл ажиллагаагаа нэн даруй зогсоохыг МАН-ын дарга, УИХ-ын дарга М.Энхболд танаас шаардаж байна. Ардчилсан нам улс төрийн хэлмэгдүүлэлтийн эсрэг тууштай, эрс хатуу тэмцэх болно” гэжээ.

Тэгвэл тус нам дээрх шийдвэрээ өөрчилж долоо, найм, есдүгээр сарын хүүхдийн мөнгийг бүх хүүхдэд өгч магадгүй гэнэ. Засгийн газрын хуралдаанаар ч дээрх асуудлыг ярилцсан байна. Сонгуулийн өмнө бүх хүүхдэд мөнгө өгвөл иргэдийн санаа бодлыг эргүүлэх цаашлаад сонгуулийн үр дүнд эерэгээр нөлөөлөх учир МАН-ынхан ийм заль хэрэглэхээр шийдсэн бололтой. Харин аравдугаар сараас эхлэн хүүхдүүдийн 60 хувьд нь мөнгийг нь олгоод явах бололтой.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч АНУ-ын Филадельфи хотод зочлов

Ж.Эрдэнэбат: Бүтээгдэхүүн хуваах гэрээг өөрчлөх шаардлагатай

МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ Ц.ЭЛБЭГДОРЖ ТАНАА

ОРХОН ГОЛЫН АЙ САВ,, БҮС НУТГИЙГ ТӨРӨӨС ХАМГААЛАХ ҮНДЭСЛЭЛ:

Нэг. Орхон гол бол Монгол улсын цэвэр усны нөөц
Хуримтлуулагч, экологийн тэнцвэржүүлэгч болох нь:

Монгол орны нийт усны нөөц 609.5 км3 бөгөөд түүний 82 хувийг нуур, 10.3 хувийг мөсөн гол, 6 хувийг голын ус, 1.7 хувийг гүний ус эзэлдэг. Манай орны нутаг дэвсгэрт 4113 гол, горхи байдаг бөгөөд урт нь 67,000 км. Тэдгээр нь Хойт мөсөн далайн, Номхон далайн, Төв Азийн гадагш урсацгүй гэсэн гурван ай савуудад цутгадаг. Эдгээр олон улсын гурван ай савд эдийн засаг, байгаль орчны ач холбогдлоор нь дараахь найман бүс нутгийн сав газрыг хамааруулан үздэг. Эдгээрийн хамгийн томоохон нь Сэлэнгэ мөрний сав газар билээ. Монгол орны хойд хэсгийн хагас цөлөрхөг нутгийн 280,000 км2 талбайг хамрах бөгөөд энэ нь манай орны хамгийн том сав газар юм.

Орхон гол 11-р сард хадаалж 130 орчим хоног хөлдүү байна. Гүн нь 3.5 м, урсгалын хурд нь 2.5 м/с хүрнэ. Орхоны адаг нь (Сүхбаатар хотын орчимд) 602 м өндөрт байдаг. Адаг хавьдаа усны дундаж урсан өнгөрөлт нь 116 м³/с, урсацын модуль 0.76 л/с.км болдог. Усжуулахад ашигладаг. Орхонд зэвэг, цурхай, булуу цагаан, алгана, гутаар зэрэг загас бий. Орхон гол нь XVIII эууны ”Халх журам” хуулиар хүрээний орчмоос амьтан агнахыг хориглосон газрыг цаад хил бож байв.

Монгол Улсад 47.2 сая гектар талбай эзэлсэн 5188 тусгай зөвшөөрлийг 1939 байгууллага эзэмшиж байгаа гэсэн тооцоо бий. Тэдний хэд нь химийн хорт бодис хэрэглэж, хэдэн гол мөрөн, булаг шандыг Бороогийн ижил болгож байгааг хэлж өгөх тодорхой судалгаа, түүний мөрөөр хийх ажлын үр дүн хэрэгтэй байна.

Хоёр. Орхон голын ай сав нь
Дэлхийн өвд бүртэгэгдсэн соёлын дурсгалууд
болон хүн, амьтан, экологийн тэнцвэрт байдлыг хангах нь:

Орхон голын хөндий нь эртний монгол орны нутаг дэвсгэрийн хувьд хүн ам төвлөрөн суух хамгийн тохиромжтой бүс нутгуудын нэг байсан байна. Ийм учраас энд Эртний түрэг, Уйгур болон Хиргисийн хант улсуудын төв суурин газар нийслэл хотууд нь байсан болох нь археологийн судалгаагаар батлагджээ. Түүнээс гадна Орхоны хөндийд Их Монгол улсын нийслэл Хархорин хотын туурь байдаг. Мөн Орхоны хөндийгөөс эртний Хүннүгийн үеийн археологийн олдвор хүртэл олддог байна. Ер нь Орхоны хөндий нь монгол орны түүх соёлын төдийгүй дэлхийн хүн төрөлхтөний түүх соёлын дурсгалын хувьд үнэлж баршгүй үнэт өв тул 2004 онд Орхоны хөндийн соёлын дурсгалыг ЮНЕСКО Дэлхийн өв болгон бүртгэжээ.

Дэлхийн Өвийн хороо 2004 онд “ДӨ-ОХСДГ ”-ыг нийт хүн төрөлхтний тусын тулд өвлүүлэн үлдээж, хадгалан хамгаалах шаардлагатай соёлын хосгүй хийгээд түгээмэл ач холбогдолтой үнэт өв болохыг нотлож, Дэлхийн Өвд бүртгэж авсан.
ДӨ-ОХСДГ НЬ:
“Дэлхийн соёлын болон байгалийн өвийг хамгаалах тухай” конвенцийн дараахь үндсэн гурван шалгуурыг хангаж байгаа болно. Үүнд:

Нэгд: Конвенцийн II шалгуурын дагуу ОХСДГ нь нүүдлийн соёл иргэншил болон суурин иргэншлийн харилцан солилцооны уулзвар, нүүдлийн соёл иргэншил бусад соёл иргэншилд нөлөөлж хүний үнэт зүйлсийг солилцоход хувь нэмэр оруулсан дэлхий дахины нийтлэг үнэ цэнэтэй;

Хоёрт: Конвенцийн III шалгуурын дагуу ОХСДГ нь нүүдлийн соёл иргэншлийн өлгий нутаг бөгөөд өнөөдөр ч байгаль орчинтойгоо зохицон амьдрах үлгэр жишээ болсон нүүдлийн соёлын үнэт зүйлийг хадгалж, өвлүүлэн хөгжүүлж байгаа нутаг;

Гуравт: Конвенцийн IV шалгуурын дагуу ОХСДГ нь хүн төрөлхтний түүхийн тодорхой үе шатуудын гэрч нотолгоо болсон түүх, археологийн үнэт дурсгалуудыг өөртөө агуулж байгаа дэлхий дахины нийтлэг үнэ цэнэтэй, хосгүй гайхамшигт өв; хэмээн үзсэн.

ДӨ-ОХСДГ-ын газарзүйн байршил
1997 онд Хархорум хотын туурийн хамгаалалтын бүс, 2002 онд Билгэ хаан, Культегины цүгцолбор дурсгал, Харбалгас хотын туурь, Төвхөн хийдийн хамгаалалтын бүсийг тогтоосон бөгөөд Монгол улсын Засгийн газрын 2006 оны 5-р сарын 31-ны 123 тоот тогтоолоор ДӨ-ОХСДГ-ын хилийн 63 цэгийн газарзүйн байршлыг тогтоож, Дэлхийн Өвийн Хороогоор баталгаажуулсан.

ОХСДГ–ын хүрээлэн буй уулсын тогтолцоо нь хадархаг мөн хүрмэн чулуу, занар, аргеллит, алевролит зэрэг тунамал чулуулгаас тогтсон.Орхон гол нь Хангайн нурууны суварга хайрхан уулаас эх авч Монголын төв нутгаар дайран 1124 км урсч Сэлэнгэ мөрөнд цутгадаг Монголын хамгийн урт гол юм.Орхон голын хөндий нь байгал цаг уурын хувьд хүмүүс аж төрөн амьдрахад нэн тохиромжтой тул эртнээс буурал түүхийн туршид нүүдэлчид амьдарсаар өнөөг хүрчээ.

Орхоны хөндийн уулархаг бүс нь ой модтой, талархаг бүс нь хээр тал, харин хөндийдөө нугархаг нутаг юм.Орхоны хөндий орчмын газар нутаг нь цаг уурын хувьд эх газрын эрс тэс уур амьсгалтай бүсэд орших ба зундаа халуун, хавар намартаа сэрүүн, өвөлдөө хүйтэн. Дунджаар жилийн 80-100 өдөр цэлмэг нартай байдаг. Жилийн агаарын хэм нь 0,8 С бөгөөд нэгдүгээр сард өдөртөө дунджаар -18С, долдугаар сард +15С хэм болно.

Дэлхийн Өв - ОХСДГ нь Өвөрхангай, Архангай хоёр аймгийн нутаг дэвсгэрт ойролцоогоор 121967 га газрыг эзлэн оршдог. ДӨ-ОХСДГ-т 2008 оны судалгаагаар 1000 гаруй өрхийн 3600 орчим хүн ам амьдарч байгаа ба энэ нь дээрх таван сумын нийт өрхийн 16%, хүн амын 11%-ийг эзэлж байна. 2007 оны байдлаар ДӨ-ОХСДГ-ын нутаг дэвсгэр дээр 10500.7 мянган толгой мал бэлчээрлэж байна. ДӨ-ОХСДГ-т хамаарч байгаа 5 сумын нийт нутаг дэвсгэрийн 70 гаруй хувь нь малын бэлчээр, 4,9 хувь нь газар тариаланд ашиглагдаж байна.

Гурав. Орхон голын бохирдлыг бууруулах талаар авч буй арга хэмжээнүүд

Орхон голын бохирдлыг арилгах талаар Засгийн газрын 2010 оны 264-р тогтоол гарсан. Тогтоолоор эргэлтийн усан сан, хаягдлын сан дундуур ус урсахгүй болох арга хэмжээг авахуулах болон нөхөн сэргээлтийг эрчимжүүлэх, бохирдлоос шалтгаалаад байгаль орчинд учирсан хохирлыг тооцуулах, гэм буруутай этгээдүүдээр нөхөн төлүүлэх үүргүүдийг холбогдох газруудад өгсөн.

Тогтоолын дагуу Архангай аймгаас тодорхой ажил зохион байгуулж, хаягдлын сан, эргэлтийн усан сан дундуур ус урсгаж, дамжиж Орхон гол руу орохооргүй болгох арга хэмжээг авсан байжээ.

“Байгаль орчныг хамгаалах сан”-гаас хөрөнгө гаргаж, хохирлыг тооцуулах ажйл зохион байгуулж, “Эко Мон” компани энэ ажлыг гүйцэтгэсэн байдаг.

Орхон гол нь Өвөрхангай, Булган, Сэлэнгэ, Дархан-Уул зэрэг аймгийн 54 сум, суурин газрыг дайран, 1124 км газар урсч Сэлэнгэ мөрөнд нийлж, улмаар ОХУ-ын Байгаль нуурт цутгадаг монголын томоохон голуудын нэг юм.

Сүүлийн жилүүдэд Орхон голын эх ундарга болох Суварга хайрхан уулнаас эх авсан голуудын гольдролд “Алтан дорнод Монгол”, “Монгол газар” зэрэг компани 1999 оноос алт олборлох үйл ажиллагаа явуулсны улмаас нутгийн гурван гол, 15 булаг шанд устаж үгүй болсон гэж уугуул иргэд үзэж байна. Эдгээр компани нь алтыг нь сорчилж аваад, гол, усыг бохирдуулж, байгаль орчныг нөхөн сэргээх үйл ажиллагаа хийдэггүй аж. Нутгийн 240 өрхийн 990 малчин гол бохирдсоны улмаас 4-5 км зайтай газраас ундны усаа зөөвөрлөн хэрэглэхэд хүрчээ

“Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал хайх, ашиглахыг хориглох тухай” хууль 2010 онд батлагдсанаар, байгаль ээж, ард иргэд амьд бүхэн амгалан тайван байсан. Уул уурхай тэргүүлэх салбар хэмээн Монгол Улсын Засгийн газрын шийдвэр, тогтоол гарч “Урт нэртэй” хуулийн дагаж мөрдөх журамд өөрчлөлт оруулсан. Ингээд Засгийн газрын 120, 189 дүгээр тогтоол гарсан.

“Монгол газар” компани нь лицензтэй талбайдаа хууль бусаар, хулгайгаар 50 гаруй уул уурхайн үйл ажиллагаа явуулах чадамжгүй жижиг компани оруулсан. Үүний улмаас Орхон гол маш их бохирдсон. Тус компанид Архангай аймгийн зүгээс ямар ч арга хэмжээ аваагүй. БОНХАЖЯ-наас хоёр ч ажлын хэсэг томилогдон шалгалт хийсэн боловч нааштай үр дүн гарсангүй. Засгийн газрын 289 дүгээр тогтоолд усан сан бүхий газрын эргээс 50 метр, энгийн хамгаалалттай бүсээс 200 метр дотор алт олборлохыг хориглоно гэсэн заалт бий.

Энэ заалтыг зөрчин Орхон голын усан дотор “драг” хэмээх машин ажиллуулан, дээд зэргээр бохирдуулж байна. Өөрөөр хэлбэл, Орхон голын гольдрол дотор уул уурхайн үйл ажиллагаа явуулж байна гэсэн үг. Үүнийг хуулиар хориглосон байдаг. Хууль баталсан УИХ, тогтоол гаргасан Засгийн газар энэ хууль зөрчсөн ёс бус үйлдлийг таслан зогсоогооч ээ. “Алтан дорнод Монгол” компани хууль бус үйлдэл хийгээгүй. Гэтэл “Монгол газар” компани нь байгаль дэлхий сүйтгэж бай­на.

1. Урт нэртэй хуулийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотойгоор Засгийн газрын 120 дугаар тогтоол 2015 онд гарсан. Уг тогтоолоор өмнө нь ашиглалтын үйл ажиллагаа явуулсан, усны хамгаалалтын хил зааг дотор ашигт малтмал олборлохыг БОНХЯ, МХЕГ, Ашигт малтмалын газар гэсэн гурван байгууллагын таван талт гэрээгээр зөвшөөрсөн. Гэрээг компаниудтай байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээ гаргуулах, уулын ажлын төлөвлөгөө батлуулах, байгаль хамгаалах төлөвлөгөөгөө батлуулсан байх ёстой гэсэн тодорхой эрх үүргийн хүрээнд байгуулсан.

Үүний хүрээнд компаниудад эрхийг нь олгосон. Гэвч үүргээ биелүүлээгүй аж ахуйн нэгж цөөнгүй байна. Архангай аймгийн Цэнхэр суманд “Алтан дорнод Монгол”, “Монгол газар”, “Эм Жи Эйч”, “Алтай гоулд”, “Батбродерс”, “БМНС” гэх компаниуд үйл ажиллагаа явуулж байна. Эдгээрээс “Монгол газар”, “Эм Жи Эйч” компанийн буруутай үйл ажиллагаанаас Орхон гол бохирдож байгааг бид газар дээр нь үзсэн.

Тус газарт олборлолт хийх ашиглалтын тусгай эрхтэй “Монгол газар”, “Эм Жи Эйч” компани нь өөрсдөө ажиллахын оронд туслан гүйцэтгэгч компаниудыг талбайдаа оруулж, талбайгаа хувааж өгсөн байсан. “Монгол газар” компанийн туслан гүйцэтгэгч гэхэд 14 компани талбайд нь ажиллаж байна. Тэд тус бүртээ угаах төхөөрөмж зоогоод бусад тоног төхөөрөмжөө байрлуулаад ажиллаж байна. Гэсэн атлаа хаягдлын байгууламжгүй, эргэлтийн усан сангүйгээр, суваг шуудуу таталгүй, хаягдал усны далангууд сэтэрсэн, стандартын дагуу хийгээгүй байдалтайгаар үйл ажиллагаа явуулж, бохир, хаягдлаа ил задгай урсгаж байна. Тэр бохир нь Их Тээлийн голд нийлж, өнөөгийн байдлыг үүсгээд байгаатай Ажлын хэсгийнхэн танилцсан. Мөн аль ч компани нөхөн сэргээлт хийгээгүй байсан. Газар дээр нь зохих арга хэмжээг авсан.

2. БОАЖЯ-наас Орхон голын бохирдлыг бууруулах талаар авч буй арга хэмжээ болон Ганга нуурын ширгэлтэд нөлөөлж байгаа хүчин зүйл, цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаар өнөөдөр мэдээлэл хийлээ. Хэвлэлийн бага хуралд БОАЖ-ын сайд Д.Оюунхорол, Тус яамны Төрийн захиргааны удирдлагын газрын дарга Х.Батжаргал, Ногоон хөгжлийн бодлого, стратеги төлөвлөлтийн газрын дарга Т.Булган,Хүрээлэн буй орчин байгалийн нөөцийн удирдлагын газрын дарга Д.Даваасамба, Ойн бодлого зохицуулалтын газрын дарга М.Тунгалаг зэрэг албаны хүмүүс оролцсон байна.

3. БОАЖЯ, УУЯ, МХЕГ, Архангай, Өвөрхангай аймгаас сонгогдсон УИХ-ын гишүүд Архангай аймгийн Цэнхэр сумын нутагт ажиллаж, Орхон голын эхэнд хууль зөрчин олборлолт явуулж буй “Монгол газар”, БМНС, “Алтай гоулд”, “Алтан дорнод” зэрэг компанийн үйл ажиллагааг зогсоож байв. Гэвж бодит байдалд үйл ажиллагаа үргэлжилсээр.

4. Лиценз эзэмшигч тэдгээр аж ахуйн нэгжүүд ТЭЗҮ, байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээ болон байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөө хийлгээгүй,нөхөн сэргээлтийн барьцаа төлбөрийг улсын төсөвт огт байршуулаагүй,усны бохирдлыг багасгах далан хаалтыг мэргэжлийн төвшинд барьж байгуулаагүй зэрэг зөрчилтэйгөөр үйл ажиллагаа явуулж байжээ.

5. Тиймээс тэдгээр компаниудыг зөрчлөө арилгах хүртэл үйл ажиллагааг нь зогсоох шийдвэрийг газар дээр нь гаргасан байна. Хэрэв зөрчлөө арилгахгүй бол лицензийг цуцлах хүртэл арга хэмжээ авна гэдгээ хэвлэлийн бага хурлын үеэр БОАЖ-ын сайд Д.Оюунхорол мэдэгдсэн билээ. Харин өнөөдөр Орхон гол улам улаан шороогоор урсах нь нэмэгдэв.

6. Тэрбээр “Байгаль орчноо хамгаалж, уур амьсгалын өөрчлөлттэй тэмцэх нь бүх нийтийн үйл, сэтгэл шаардсан ажил болж байна. Орхон гол улаанаараа эргэж, 15 км газрыг ухаж, гол уруу бохир усаа асгаж байгаа нь сэтгэл эмзэглүүллээ. Тэнд үнэхээр хариуцлагагүй уул уурхай ажиллаж байна. Орхон гол их хэмжээгээр бохирдсоны улмаас экологийн тэнцвэр алдагдаж, амьсгаа нь тасарч магадгүй учир бид хууль бус, хариуцлагагүй үйл ажиллагааг яаралтай таслан зогсоох шаардлагатай. Хэдийгээр эдийн засаг хямарсан, уул уурхайн аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагааг дэмжих шаардлагатай байгаа боловч байгаль орчин, ус голыг бохирдуулж байгаа нөхцөлд бид дэмжих боломжгүй” гэлээ.

7. Орхон голыг бохирдуулж буй дээрх хоёр компанийн нэр дээрх туслан гүйцэтгэгч аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагааг таслан зогсоож, зарим шаардлагыг биелүүлэх хугацаат үүрэг өгсөн. Үүнээс гадна долоодугаар сард хийсэн шалгалтаар Архангай аймгийн мэргэжлийн хяналтын газрынхан дээрх аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагааг зогсоосон юм. Тэгтэл таван аж ахуйн нэгж улсын байцаагчийн дүгнэлтийг эсэргүүцзж, лацыг тайлж, үйл ажиллагаагаа үргэлжлүүлсэн байсан. Тэдэнд 16.5 сая төгрөгийн торгууль ногдуулсан. Хоёр аж ахуйн нэгжид эрүүгийн хэрэг үүсгэн Архангайн цагдаагийн газрынхан шалгаж байна.

Дөрөв. Орхон голын өнөөгийн бохирдол, экологийн сүйрэл

1. Орхон голын сав газар буюу голын эхэн дээр олборлолт явуулж байгаа юм. Тэд газрын хэвлийг хөндийлж, усны урсац, бохирдолд нөлөөлж байна. Улмаар олборлолт явуулж эхэлснээс хойш Орхон гол бохирдож, хүн мал ундаалахын эцэсгүй боллоо.

2. Өнөөдөр Орхон голоос ундны усаа авч байгаа нутгийн иргэдийн бие дээр салхин цэцэг шиг тууралт гарч, эмнэлэгт үзүүлэхээр онош нь тодрохгүй байна. Түүнчлэн хүүхдүүдийн гэдэс маш ихээр өвчилж байна

3. Орхон гол маань 5 аймгийн 134 сум, багийн нутгаар дамжин тэтгэж, Сэлэнгэ голд цутгадаг учраас энэ нь үднэсний хэмжээний бөгөөд төрийн эрх баригчдын хэмжээнд шийдвэрлэх ёстой асуудал юм

4. Нөхөн сэргээлтийг эрчимжүүлэх, бохирдлоос шалтгаалаад байгаль орчинд учирсан хохирлыг тооцуулах, гэм буруутай этгээдүүдээр нөхөн төлүүлэх үүргүүдийг холбогдох газруудад өгсөн ч бодит байдалд хууль хэрэгжихгүй байгаа нь ноцто зөрчил

5. Усны нөөц эрс багасахад алтны олборлогчид дур мэдэн ашигт малтмалын үйл ажиллагаа явуулах, хүссэн газартаа хэн ч хамаагүй гүний худаг гаргах, томоохон гол мөрнүүдээ хаягдлаар булж бохирдуулах зэрэг хүний хүчин зүйл нөлөөлж байгаа юм.

6. Орхон голын ай савын экологийн сүйрэлээс улбаатай цаг агаарын өөрчлөлт, цөлжилт зэрэг шалтгаанууд ч нөлөөлж манай улс цэвэр усны хомсдолд орох аюул тулгараад байна

Тав. Шийдэл, гарц гаргалгаа

“Орхон голоо хамгаалах Хөдөлгөөн”-өөс дараах үйл ажиллагааг өрнүүлж бодит хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд дэмжлэг хүсч байна.

* МУ-ын болон Дэлхийн соёлын өвөөр ЮНЕСКО-гоос хамгаалуулсан Орхон голын ай сав, ялангуяа голын эх, ундаргыг МУ-ын Ерөнхийлөгчийн Зарлигааар халдашгүйгээр хамгаалуулах,

* Орхон голыг хамгаалах хөдөлгөөнийг иргэдийн сайн дурын үндсэн дээр өрнүүлж үндэсний хэмжээний байгаль орчны эко хөгжлийн жишиг хөтөлбөрийн хэмжээнд хөгжүүлэх,

* Алт болон байгалийн баялагыг зүй бусаар олборлож буй аж ахуйн нэгжүүд, төрийн хууль тогтоолыг мөрддөггүй түүнчлэн зайлсхийж буй хуулийн этгээдүүдийг төр, олон нийтийн оролцоотойгоор шаардлага тавих, үйл ажиллагааг таслах зогсоох,

* Орон нутгийн удирдлагийн түвшинд байгаль орчны хяналтыг сайжруулах, иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлж, байгаль орчны хамгааллын боловсролыг олгох,

* Үндэсний хэмжээнд медиа, цахим, болон тв хэлэлцүүлэгүүдийг өрнүүлж эрдэмтэн судлаачдын оюуны бүтээл, мониторинг судалгаа, санаачлагуудыг нэгтгэсэн мэдээллийн санг буй болгож, төсөл хөтөлбөрүүдийг төрийн бодлогод тусгах, Олон улсын хэмжээнд асуудлыг дэвшүүлж сан байгуулан хэрэгжүүлэх

* Эртний нийслэл Хархорум нийгэмлэг нь төрийн бус, ашгийн бус байгууллага бөгөөд 2005 онд үүсгэн байгуулагдсан цагаасаа эхлүүлэн хүүхэд, эмэгтэйчүүд, ядуурлыг бууруулах, мэдээлэл сургалт, аялал жуулчлалын эко хөгжлийн төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлж ирсэн бөгөөд “Орхон голыг хамгаалах хөдөлгөөн”-ийг санаачлан орон нутаг болон үндэсний хэмжээнд олон нийтийн дэмжлэгийг авсаар байна. Тиймээс бидний үйл ажиллагааг үргэлжлүүлэхэд дэмжлэг үзүүлнэ үү хэмээн энэхүү хүсэлтийг өргөн бариж байгаа болно.

1.

Монгол Улсын Ерөнхйилөгч Ц.Элбэрдорж Танаа “Орхон голоо хамгаалах Хөдөлгөөнөөс гаргаж буй энэхүү хүсэлтэнд сэтгэл гарган, үндэсний болон төрийн хэмжээнд хэлэлцэн шийдвэрлэж өгөхийг хичээнгүйлэн хүсч байна.



Хүсэлт гаргасан: “Орхон Голыг Хамгаалах Хөдөлгөөн” Эрний нийслэл Хархорхоум Нийгэмлэг


ОРХОН ГОЛЫГ ХАМГААЛАХ ХӨДӨЛГӨӨН-д нэгдээрэй
Youtube: Orkhon River Protection Movement
Facebook Group: https://www.facebook.com/groups/orkhonriver/
ORKHON RIVER PROTECTION MOVEMENT©
Фото зураг, видео бичлэг, болон судалгаа, тоо баримтуудаа явуулна уу. Мэдээллийн эх сурвалжийг чандлан нууцлах болно.https://www.facebook.com/groups/orkhonriver/
”Орхон голыг хамгаалах хөдөлгөөн” ©
”Олуулаа хамгаалцгаая.©

Өнөөдөр буюу есдүгээр сарын 26-ний Даваа гарагт дараах байршлуудад цахилгаан эрчим хүч түгээдэг шугам тоноглолд урсгал засвар хийх тул та бүхэн хэрэглээгээ түр зохицуулна уу.
БАЯНЗҮРХ ДҮҮРЭГ

11:00-17:00 цагт: 8, 12, 13-р хорооны Жанжны 7, 10, 19-25, Чулуун овооны 1-8, Улаанхуарангийн 1-5 гудамж, Алтан тэвш АОС-ууд, Техник форум, Монскан, МТ ШТС-98, Элмеко, Шим өгөөмөр, Миш Маш, Мобиком, Түмэн сант тэнгэр, Инкозон, Одод, Уянга, Сэрж интернэйшнл, Вэлл март ХХК-ууд, БЗД-ийн Нийтлэг үйлчилгээний газар, Ботаникийн хүрээлэн
НАЛАЙХ ДҮҮРЭГ

09:30-18:00 цагт: Нарны орон, Морьтон Шанкур, Шилийн булаг, Илд бамбай сервис, Бамбай ХХК-ууд, иргэн Александр, Жадамба болон эдгээрийн ойр орчмоор

10:00-18:00 цагт: МСҮТ, Нисэхийн 5 давхар, УБЦТС ТӨХК-ийн Налайх түгээх төв, Аврах анги, Эрүүл мэндийн нэгдэл, Онцгой байдлын алба.

Ихэнх нутгаар үүлэрхэг. Төвийн аймгуудын зарим газраар, зүүн аймгуудын хойд хэсгээр хур тунадас, нойтон цас, зүүн аймгуудын өмнөд болон говийн аймгуудын зарим газраар бороо орно.

Салхи нутгийн баруун хэсгээр зүүн өмнөөс, бусад нутгаар хойноос секундэд 6-11 метр, говь, зүүн аймгуудын зарим газраар секундэд 14-16 метр хүрч ширүүснэ. Сэрүүсч Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутгаар 4-9 градус, Алтайн өвөр говиор 13-18 градус, Говийн бүс нутгийн өмнөд хэсэг 10-15 градус, бусад нутгаар 7-12 градус дулаан байна.

УЛААНБААТАР ХОТ: Үүл багасна. Бороо орохгүй. Салхи хойноос секундэд 5-10 метр. Өдөртөө сэрүүсч 7-9 градус дулаан байна.

Өглөө 05 цагт Улаанбаатарт: 2 градус дулаан, харьцангуй чийг 71 хувь, агаарын даралт 872 гектопаскаль байлаа. Даралт өдөртөө тогтвортой байна.

Сонгинохайрхан дүүрэг дэх цагдаагийн нэгдүгээр хэлтсээс цэргийн байнгын тэтгэвэрт гарсан цагдаагийн хошууч Ё.Базарваань, М.Хишигбаяр нартаа хүндэтгэл үзүүллээ.

Хүндэтгэлийн арга хэмжээнд бэлтгэл хошууч Ё.Базарваань, М.Хишигбаяр нар цагдаагийн байгууллагын туганд хүндэтгэл үзүүлж Сүлд чуулгын дуучид ая дууны мэндчилгээ дэвшүүллээ.

Алба хаагчиддаа эрүүл энх сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе.

Энэ сарын хамгийн сүүлийн тоглолт Улсын Филармонийн тайзнаа

Улсын Филармонийн симфони найрал хөгжим, удирдаач Д.Нямдаш/СТА/,

Б.Батбаатар нарын удирдлагаар Franz List “Les Preludes”, C.Debussy “Nocturnes”, M.Ravel

“Valse de Sentimental”, “Pavane for Dead Princess” зэрэг зохиолууд Улсын Филармонийн

тайзнаа ганцхан удаа тоглогдох гэж байна. Тоглолтын хөтлөгч тайлбарлагчаар хөгжим

судлаач М.Цогбадрах оролцох юм. Импресионизмын нэрт төлөөлөгчдийн бүтээлүүдээс

сонсохыг хүсвэл 2016 оны 09-р сарын 30нд 19:00 цагтУлсын Филармонийг зориорой.

Тоглолтын тасалбар 15,000₮ бөгөөд Улсын Филармонийн касс болон ticket.mn-ээр

худалдаалж байна.

Дэлгэрэнгүй мэдээллийг 7011-8012, 99925074 болон 1900-1800 лавлана уу.