Улсын их баяр наадамд шөвгөрсөн бөхчүүдээс допингийн шинжилгээ авдаг уламжлалтай.

Алтайчууд ундны усандаа жилд 90 мянган төгрөг зарцуулна
Говь-Алтай аймаг эрүүл ахуйн шаардлага хангасан ундны цэвэр усаар хүн амаа бүрэн хангажээ. Тус аймаг 2014 онд “Эрүүл ус” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж нийт хүн амын дунд тулгамдаад байсан цэвэр усны асуудлаа шийдсэн байна.
Эл хөтөлбөрийг аймгийн Засаг даргын мөрийн хөтөлбөрийн дагуу орон нутгийн хөгжлийн сангийн 1.4 тэрбум төгрөгийн санхүүжилтээр хэрэгжүүлжээ. Ингэхдээ Тайшир сумын иргэдийн дунд усны хайгуулын судалгаа явуулж, үйлдвэрлэлийн хоёр гүний цооног гарган, ус түгээх цэгүүдийг байгуулсан байна. Мөн гэр хорооллын иргэдэд ус түгээх 6 ширхэг усны машиныг худалдан авчээ.
Түүнчлэн 50 килломерт усны үйлдвэр байгуулж, 20 летрээр савлан нэг сав усыг 500 төгрөгөөр хотын иргэдэд түгээдэг байна. Өөрөөр хэлбэл, Алтай хотын нэг өрх жилд 90 орчим мянган төгрөгийг ундны усанд зарцуулах боломжийг олгожээ.
Ийнхүү Алтай хотын нийт хүн амыг ундны цэвэр усаар хангаснаар олон жилийн турш хотын нийт иргэдийн 90.6 хувь нь УСТ 900-92 шаардлага хангахгүй магни ихтэй ус хэрэглэдэг байсан асуудал шийдэгдсэн байна.
Төслийн хэрэгжүүлэгчээр “Говь-Алтай” аймгийн эрүүл ус” орон нутгийн өмчит аж ахуйн тооцоот үйлдвэрийн газар ажилласан байна.
П.Жаргал
Алтай хотод бүтээн байгуулалт ид өрнөж байна
“I Love Mongolia 2015” түншлэлийн баг Монгол орноо нар зөв тойрон аялсаар эх орныхоо баруун хязгаарт ирээд байна. Бид өчигдөр Монгол орны хамгийн өндөрлөг бүсэд орших Говь-Алтай аймагт ажиллаа.
Уламжлал ёсоор тус аймгийн бүтээн байгуулалттай танилцаж, хөгжил дэвшлийг тольдон сурвалжлага бэлтгэсэн юм.
Говь-Алтай аймгийн төв болох Алтай хотод бүтээн байгуулалт ид өрнөж байна. Тус аймаг 2014-2015 онд нийт 80 орчим тэрбум төгрөгөөр бүтээн байгуулалтын ажил хийсэн нь нутгийн хөгжилд ахиц авчирчээ.
Тухайлбал, захын гэр хорооллуудыг төвтэй холбосон хатуу хучилттай автозам, эмнэлэг, орон сууцны барилгуудаас гадна шинэ суурьшлын бүс байгуулж дэд бүтцийн асуудлыг шийдсэн байна.
Солонго хорооллын дэд бүтцийг шийджээ

Алтай хот баруун талруугаа тэлэх төлөвлөлт хийж Баянхайрхан багт барих “Солонго” хорооллын бүтээн байгуулалтын ажлыг эхлүүлжээ. Тус хороололд 3600 өрх амьдрах боломжтой ба 1000 айлын орон сууц барихаар хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөө гаргасан байна. Одоогоор 250 айлын орон сууцны шавийг тавьж, 3.8 км хатуу хучилттай автозамын ажил өрнөж байна.
Мөн соёл, амралтын хүрээлэн цогцолбор байгууламжийн суурийг тавьжээ. Эл цогцолборт иргэдийн чөлөөт цагаа өнгөрөөх хөл бөмбөг, сагсан бөмбөг, теннис, хоккей, сурын талбайгаас гадна хөгшид нарлах амралтын хэсгийг ч төлөвлөжээ.
Алтай чуулгын барилга аймагтаа өнгө нэмнэ
Ардын дуу бүжгийн Алтай чуулгын будаг нь ханхалсан танхимаар ороход бэлтгэлээ базааж байсан уран бүтээлчдийн “Сэтэрт тал” хөгжмийн аялгуу эгшиглэн угтлаа. Эл чуулгын барилга аймагтаа өнгө нэмэх бүтээн байгуулалтын нэгд зүй ёсоор багтах бөгөөд тайз, шийдлийн хувьд ч гологдохооргүй барилга аж. Тухайлбал, драм анги, стандарт бүхий бэлтгэлийн тусгай өрөөнүүд, 800 гаруй сая төгрөгийн өртөгтэй эргэдэг тайз зэрэг нь тэр бүр аймгуудад ховор юм.
Эл чуулгын барилгын ажил 2008 онд эхэлсэн ч санхүүжилт шийдэгдээгүйн улмаас 2015 оныг хүртэл царцаад байж. Аймаг, орон нутгийн зүгээс эл асуудлыг холбогдох газарт уламжилснаар улсын төсвийн 5.4 тэрбум төгрөгийн хөрөнгөөр энэ онд барьж, ашиглалтад оруулсан байна.
Аймагтаа үнэгүй оношлуулах боломжтой болжээ
Хөдөө орон нутгийн эрүүл мэндийн байгууллагад тэр бүр оношлогооны төхөөрөмж байдаггүйн улмаас иргэд хотыг зорих нь олонтаа. Тэгвэл алслагдмал нутаг гэгддэг Говь-Алтай аймгийн иргэд өвчнөө орон нутагтаа үнэ төлбөргүй оношлуулах боломжтой болжээ.
Тус аймгийн нэгдсэн эмнэлэг 14 төрлийн дурангийн болон оношлогоо, эмчилгээний тоног төхөөрөмж бүхий “Оношлогооны төв”-тэй болсон байна. Ингэснээр иргэдийн нийслэл болон гадаадыг зорих зардлыг хэмнэж, цаг хугацаа алдалгүй өвчнөө оношлуулж, эмчлүүлэх боломжийг олгожээ.
Нийгмийн даатгалын хэлтэс шинэ байранд оржээ
Төрийн үйлчилгээ болон нийгмийн даатгалын үйлчилгээг хүндрэл чирэгдэлгүй түргэн шуурхай хүргэхэд ажлын байрны хүртээмж чухал. Тэр ч утгаараа Алтай хотын Нийгмийн даатгалын хэлтэс 1.1 тэрбум төгрөгөөр шинэ байраа барьж, энэ онд хүлээн авсан байна.
Дээрх бүтээн байгуулалтаас гадна тус аймаг дэд бүтцийн асуудлаа шийдэж, хүн амаа орон сууцжуулах зорилт тавин ажиллаж байгаа аж. Мөн хуучирч муудсан барилгуудыг сэргээн засварлах, газрыг өмчлөх, царцсан барилгуудыг ашиглалтад оруулах, зам талбайг гэрэлтүүлэх, өргөтгөж, засварлах, хашлага, гүүр шинээр барих зэрэг ажлыг хийжээ. Алтай хотод шинээр барьсан автозамууд нь стандартын дагуу явган хүний болон дугуйн замтай нь орон нутагтаа анхдагч болсныг онцлох нь зүйтэй болов уу.
Түүнчлэн төрийн байгууллагуудын үйл ажиллагааны чанар хүртээмжийг сайжруулах зорилгоор багийн дарга нарт мотоциколь олгож, өрхийн эмнэлэг шинээр нэмж, 4 жилийн турш царцаад байсан 50 ортой төрөх эмнэлгийн барилгын ажлыг ч үргэлжлүүлсэн байна.
Энэ талаар аймгийн удирдлагууд болон иргэд ярихдаа сүүлийн 20 жилийн турш хийгээгүй бүтээн байгуулалтын ажил хэмээн олзуурхаж байсан юм.
П.Мөнхжаргал


Говь-Алтай аймаг эрүүл ахуйн шаардлага хангасан ундны цэвэр усаар хүн амаа бүрэн хангажээ. Тус аймаг 2014 онд “Эрүүл ус” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж нийт хүн амын дунд тулгамдаад байсан цэвэр усны асуудлаа шийдсэн байна.


Эл хөтөлбөрийг аймгийн Засаг даргын мөрийн хөтөлбөрийн дагуу орон нутгийн хөгжлийн сангийн 1.4 тэрбум төгрөгийн санхүүжилтээр хэрэгжүүлжээ. Ингэхдээ Тайшир сумын иргэдийн дунд усны хайгуулын судалгаа явуулж, үйлдвэрлэлийн хоёр гүний цооног гарган, ус түгээх цэгүүдийг байгуулсан байна. Мөн гэр хорооллын иргэдэд ус түгээх 6 ширхэг усны машиныг худалдан авчээ.





Хорт хий ялгаруулдаг машинаас татгалзаж унадаг дугуйг сонгосон Говь-Алтайчуудын бүтээн байгуулалт

Мэргэжлийн хяналтийн байгууллагын ээлжит цахим хурлаар нийслэл, орон нутагт хийгдэж буй хяналт шалгалт, зөвлөн туслах үйлчилгээ болон бусад ажлын талаар мэдээлэл өглөө.

“Говь-Алтай” аймгийн өв соёлын ордон төв музейгээр зочлов
“I Love Mongolia” түншлэл 2015 төслийн баг 2015 оны есдүгээр сарын 22-ний өдөр “Говь-Алтай” аймагт ажиллалаа. Төслийн баг хамгийн түрүүнд аймгийн бүтээн байгуулалтын үйл ажиллагаатай танилцсаны дараа аймгийн өв соёлын ордон болсон төв музейн үнэт үзмэрүүдтэй танилцсан юм. Музейн хувьд 1937 онд “Орон нутгийг судлах кабинет” нэртэйгээр байгуулагдаж 1967 онд төв музей болон өргөжсөн бөгөөд энэ хугацаанд үйл ажиллагаагаа өргөжүүлэн хөгжүүлэхээр нэлээдгүй ажлыг хийж иржээ.
Өнөөдрийн байдлаар нийт 10 танхимд 2400 гаруй нэгж үзмэртэйгээр иргэдэд үйлчилж байгаа аж. Ашигт малтмал, Ан амьтан, Ургамал, Түүх угсаатан, Ч.Лодойдамбын танхим, Эх орончдын танхим, Шашин, Ардын урлал гэсэн танхимуудад үзмэрүүдээ дэлгэн тавьжээ.
Тус музейн хамгийн онцлох танхим бол Ан амьтны танхим гэдгийг аймгийн музейн аргазүйч онцолсон. Тодруулбал “Говь-Алтай” аймагт Монгол оронд нэн ховорт тооцогддог нэлээд хэдэн төрлийн ан амьтан байдаг бөгөөд тэдний чихмэл бүхий мэдээллийг байрлуулжээ. Тухайлбал тахь, бөхөн, идлэг шонхор, зэгэсний гахай, аргаль угалз, хойлог, цоохондой зэрэг амьтдын чихмэлүүдийг дэлгэн тавьжээ. Түүнчлэн дэлхийд нэн ховордсон зөвхөн Монгол улсын “Говь-Алтай” аймгийн нутаг дэвсгэрт байдаг Мазаалайн зураг бүхий шилэн хорго байгаа нь олны анхаарлыг татдаг гэдгийг музейн аргазүйч хэлсэн юм.
Их говийн дархан газарт амьдардаг Мазаалайн тоо толгойг өсгөхөөр сүүлийн жилүүдэд БОНХАЖЯ болоод аймгийн удирдлагууд хамтран багагүй ажил хийж байгааг дуулгасан юм.
Мөн аймгийн музейн нэгэн онцлог танхим бол зууны манлай их зохиолч Чадраабалын Лодойдамбын танхим байлаа. Тус аймгаас төрөн гарсан их зохиолчын танхимд түүний бага, залуу насны зураг, шилдэг бүтээлүүдийн дээж болоод зохиолчын өөрийнх нь эдэлж хэрэглэж байсан бичгийн эд зүйл болоод түүний үр хүүхдийн дурсгал болгосон төгөлдөр хуур хөгжим зэргийг байрлуулж өгчээ.
Зохиолч Ч.Лодойдамба нь 1917 онд Говь-Алтай аймгийн Тайшир сумын Сүхийн хоолой гэдэг газар төрсөн. Бага наснаасаа сургууль соёлын мөр хөөж, 1954 онд МУИС төгсөж, улмаар ЗХУ-д аспирантурт суралцан урлаг судлалын ухааны дэд эрдэмтний зэрэг хамгаалжээ. Уран бүтээлээс гадна Соёлын яамны дэд сайдын алба хашиж байсан ба 1940 оноос эхэлж “Алтай”, “Тунгалаг тамир” роман, “Манай сургуулийнхан” тууж, “Малгайтай чоно” “Солонго”, Дусал нулимс юу гэж хэлсэн бол” зэрэг олон арван шилдэг өгүүллэг бичсэний галдна “Гарын таван хуруу”, “Өөрийн замаар”, “Итгэж болно” драмын жүжиг, “Энэ хүүхнүүд үү” киноны зохиол бичиж БНМАУ-ын төрийн шагналыг хоёр удаа хүртсэн юм. Тэрээр Алтай нутгийнхны бахархал болсоор байгаа нэгэн юм.
Түүнчлэн тус музейн Газарзйүйн танхимд Алтайн уулархаг их муж, Говийн их мужид багтах 141,447,67 мянган ам дөрвөлжин нутаг дэвсгэрт оршин тархсан ашигт малтмалын дээж болон ургамал, амьтдыг дэлгэн харуулсан байна. Хаш мана, гартаам, чунчигноров, номин, анар, усан утаат, ягаан, үүрлэсэн болорууд, төмөр, хар тугалга, гянт болон зэсийн хүдэрийн дээж тавигдсан байна. Мөн 1958 онд Алтай сумын Аж богд ууланд унасан “Солир”, чулуужсан дун, савгат хирсний эвэр, үлэг гүрвэлийн яс байна. Хөрсний газарзүйн мужлалаар говийн мужид орох аймгийн нутагт ягаан мүгэз буюу /алтангагнуур/, вансэмбэрүү, азийн жамъянмядаг, дэгд, эмийн сөд, эмийн бамбай, өргөст нохойн хошуу, нангиад зээргэнэ зэрэг ховор эмийн ургамлаас гадна за, тоорой, буйлаас, норовбанзад зэрэг модлог ургамлын тархалт болон онцлогыг үзүүлсэн ургамлын хэсэг байна.
Ийнхүү бид аймгийн төв музей дэх хэдэн хормын аялалаа өндөрлөсөн юм.

түр оршин суух эрхээ сунгах буюу нэг жилд 180 хүртэлх хоног харилцан визгүй зорчих боломж бүрдэж байгаа аж.

Монгол Ардын нам/МАН/-ын Удирдах зөвлөлийн хурал өчигдөр/IX.22/ 17.00 цагт хуралдана гэх мэдээлэл гарсан байсан ч хуралдаагүй байна. Ямар шалтгаанаар Удирдах зөвлөлийн гишүүд хуралдаагүй болохыг тус намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ж.Мөнхбатаас тодруулахад ”Хурлын тов эцэслэн гараагүй байсан, гэхдээ ойрын үед хуралдаж үүсээд байгаа хэд хэдэн асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэнэ” гэдгийг хэллээ.

“Эх дэлхий минь” олон улсын бөөгийн чуулган Улаанбаатар хотноо болж байгаа билээ.

Өнөө маргаашдаа газар тариалангийн бүс нутгаар хур тунадас, нойтон цас орж цочир хүйтрэхийг анхааруулж байна. 2015 оны 09 дүгээр сарын 23-ны 09 цагаас 21 цаг хүртэлх цаг агаарын урьдчилсан мэдээ: Ихэнх нутгаар үүлэрхэг. Төвийн аймгуудын ихэнх нутгаг болон зүүн зүгийн нутгийн зарим газар, баруун зүгийн нутгийн зүүн хэсгээр хур тунадас, уулархаг нутгаар нойтон цас орно. Салхи говь талын нутгаар баруун өмнөөс, бусад нутгаар баруун хойноос секундэд 6-11 метр, зарим газраар түр зуур секундэд 16-18 метр хүрч ширүүснэ. Алтай, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутгаар 4-9 градус, Дорнод Дарьгангын тал нутгаар 13-18 градус, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр 18-23 градус, бусад нутгаар 9-14 градус дулаан байна. УЛААНБААТАР ХОТ: Үүлшинэ. Бороо орно. Салхи зүүн өмнөөс баруун хойш эргэж секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ. 11-13 градус дулаан байна. Өглөө 06 цагт Улаанбаатарт: 6 градус дулаан, харьцангуй чийг 82 хувь, агаарын даралт 859 гектопаскаль байлаа. Даралт өдөртөө тогтвортой байна.

С.Эрдэнэчимэг: “Зах зээл бэлчээрийн удирдлагын хөгжил төсөл” амжилттай хэрэгжиж байна
“I Love Mongolia” төслийн багийнхан энэ удаад Говь-Алтай аймгаас мэдээ мэдээллээ хүргэж байна.

Биднийг тус аймагт хүрэлцэн ирэх үеэр аймгийн аж ахуй эрхлэгчдийн “Нутгийн брэнд” үзэсгэлэн болж байв. Үзэсгэлэнд 100 гаруй аж ахуй нэгж оролцож байсан бөгөөд бүгд нутгийнхаа брэнд болсон бүтээгдэхүүнүүдийг дэлгэснээрээ онцлогтой байв.

Энэ үеэр Говь-Алтай аймгийн нийт иргэд болон зэргэлдээх аймаг сумдын иргэдэд ахуйн чиглэлийн үйлчилгээг нэг дор, нэг цэгээс хөнгөн шуурхай үйлчлэхийг зорилгоо болгосон “Шадар туслагч” ХХК-ийг үүсгэн байгуулагч, “Зах зээл бэлчээрийн удирдлагын хөгжил төсөл”-ийг идэвхжүүлэгч С.Эрдэнэчимэгээс зарим зүйлийг тодруулсан юм.

-“Шадар туслагч” ХХК хэдэн онд байгуулагдаж, байгуулагдсан цагаасаа хойш хэр ахиц дэвшилтэй ажиллаж байна?

-Манай компани 2007 онд байгуулагдсан. Баруун таван аймагтаа жишиг болохуйц ахуйн үйлчилгээний төв болдог бөгөөд 13 төрлийн үйл ажиллагаа явуулдагаараа онцлог юм.

Мөн аймаг орон нутагтаа НҮБ-ын хөдөө аж, ахуйг хөгжүүлэх олон улсын статустай “Зах зээл бэлчээрийн удирдлагын хөгжил төсөл”-ийг 2012 оноос хэрэгжүүлж байгаа нь аймаг, орон нутгийн иргэдийн талархыг хүлээгээд байна.

-Төслийнхөө талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Говь-Алтай аймгийн 12 сумдад энэ төсөл хэрэгжээд байгаа төдийгүй Есөнбулаг суманд л гэхэд 36 бүлэг байгуулагдаад байгаа. Энэ төсөл хөтөлбөрийн зорилго нь хөдөө орон нутгийн иргэдийн ядуурлыг бууруулах, ажлын байраар хангах юм.

Ажлын байраар хангаад ашиг орлогыг нь нэмэгдүүлээд ирэхээр иргэдийн амьжиргааны түвшин сайжрах нь дамжиггүй. Олон айл өрхөд үр шимээ өгсөн орон нутгийг бүхэлд хамрах боломжтой төсөл хөтөлбөр юм.

-Төсөлд нийт хичнээн айл өрх хамрагдаж, үр шимийг нь хүртээд байгаа вэ?
- Энэхүү төсөл хөтөлбөрт нийт 1200 айл өрх хамрагдаж 544 сая төгрөгний хөнгөлөлттэй зээл тусламжийг аваад амжилттай хэрэгжүүлж байгаа.

Энэхүү төслийн үр ашгаар орон нутгийн бизнесийн үйл ажиллагаа жигдэрч, ажилгүй иргэд идэвхтэй оролцож ашиг орлоготой болж байгаа нь бизнес эрхлэгчдийн талархалыг хүлээгээд байна.

Үүнээс гадна Бигэр, Жаргалан сумдын ажлын байрыг энэхүү төслийн үр шимээс санхүүжүүлж засварласан. Тус бүр 30 сая төгрөгний засварын ажлыг “Зах зээл бэлчээрийн удирдлагын хөгжил төсөл”-өөс санхүүжүүлж байна.

Мөн “Газрын өгөөж хуримт хоршоо” ХХК-ийн захирал, Монгол Улсын хөдөө аж ахуй тэргүүний тариаланч С.Сайханжаргал “Манай хоршоо 1997 онд байгуулагдсан бөгөөд 18 гишүүнтэй. 110 га газарт мал аж ахуй, газар тариаланг хослуулан ажлуулдаг. Манай хоршооны газар тариалангийн бүтээгдэхүүн бол улаан хальстай сармис, халтар арвай зэрэг юм. Халтар арвай бол маш их түүхтэй, элэг цөсний хорт хавдарт чанаж уудаг Тайшир сум төдийгүй Говь-Алтай аймгийн брэнд бүтээгдэхүүн юм. Засгийн газраас зарласан “Нэг суурин нэг бүтээгдэхүүн” үндэсний хэмжээний хурал зөвлөгөөнөөр Монгол Улсын брэнд боллоо гэдгийг зарласан байдаг. Миний хувьд энэхүү аймаг орон нутгуудад болдог үзэсгэлэн худалдаанд 11 жил амжилттай оролцож алтан медаль, тэрүүн байр эзэлсэн. Улаанбаатар хотод болдог “Намрын ногоон өдрүүд”, “Цагаан сар” үзэсгэлэн худалдаанд амжилттай сайн оролцож хоёр түрүүлээд, нэг шөвгөрсөн. Монголын худалдаа аж үйлдвэрийн танхимын шагнал, Говь-Алтай аймгийн гранпри гэх мэтчилэн олон арван шагналуудыг авсан. “Монгол төмс” хөтөлбөртэй хамтран ажилласны үр дүнд 2005 оноос хойш Голланд сортын 4 төрлийн төмсийг нутагшуулж, өөрийн аймгийн бусад сумдын ногоочдод 4 тонн гаруй төмсийг дэлгэрүүлэх зорилгоор үнэ төлбөргүй өгч ажилттай хэрэгжүүлсэн” хэмээн үзэсгэлэнгийн талаар онцолсон юм.

“БАЙГАЛЬ ХАМГААЛАХ НАМРЫН АЯН” ОРОН ДАЯАР 09 САРЫН 28-НААС ЭХЭЛНЭ

Европын сэргээн босголт, хөгжлийн банкны захирлуудын зөвлөлийг хүлээн авч уулзлаа

Н.Золзаяад цаазаар авах ял оноожээ

Бүс нутгийн хотууд хамтарсан илгээлт гаргалаа

“Улаанбаатар Арт Фэйр” дүрслэх урлагийн үзэсгэлэн худалдаа болно

Л.Гансүх дарга Ерөнхий сайдын ахлах зөвлөх болж, залуус бид түүний удирдлаганд баг болон ажилласан юм.

Гэтэл гэнэтхэн Засгийн газрын санал хураалт өгөх гэтэл дуудаад “Та ер нь энэ хэрэг дээр сэжигтэн болж байгаа шүү” гэсэн. Тэр үед дарамт надад ирсэн. Н.Алтанхуягийн ЗГ-ыг унагах шийдвэр гарга гэсэн. Би тийм шийдвэр гаргаагүй. Кнопыг би тэдний хэлсний эсрэг дарсан.

О.Амгаланбаатар:Усан дээр зургаа байршуулсан маань хариуцлагчийн баталгаа өгсөн явдал

Говь-Алтай аймгийн Засаг дарга О.Амгаланбаатартай тус аймгийн бүтээн байгуулалт хийгээд цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.


-Танай аймагт сүүлийн үед ямар бүтээн байгуулалтын ажил хийгдэж байна?
-1000 айлын орон сууцны бүтээн байгууллалтыг онцолмоор байна. Засгийн газраас хэрэгжүүлж байгаа 1000 айлын хөтөлбөрийн хүрээнд хийгдэж байгаа ч 3500 айлын орон сууц, үйлчилгээний төв, сургууль, цэцэрлэгийн дэд бүтэц шийдэгдэж байгаа юм.
Хамгийн гол нь Говь-Алтай аймагт өмнө нь хийгдэж байгаагүй хэрэглээний халуун устай орон сууцны асуудал шийдэгдэж байна. Учир нь манай аймагт өмнө нь баригдсан бүх байрнууд зөвхөн хүйтэн устай байсан. Гэтэл одоо баригдах орон сууцнууд маань халуун, хүйтэн ус нь шийдэгдсэн байгаа.

Үндсэндээ сүүлийн долоон сарын хугацаанд дэд бүтцийн ажил дуусч байна. Өнөө, маргаашгүй автомашины зам болон явган хүний, дугуйн зам ашиглалтанд хүлээгээд авчихвал дэд бүтцийн ажил эцсийн байдлаар дуусна гэж ойлгож болно.
Манай аймгийн төв Алтай хот ерөнхийдөө 4500 өрхтэй. Бидний хийж буй 3.8 км хатуу хучилттай зам, явган болон дугуйн зам томоохон бүтээн байгуулалтад орно.
Цаашлаад 1.8 км газар доорх инженерийн шугам сүлжээний төлөвлөлт хийгдэж байна.

-Танай аймагт шинээр хорих анги баригдаж байна. Баригдах баригдахдаа бүр аймгийн төвдөө баригдаж байгаа нь гайхшрал төрүүлээд байна л даа?
-Энэхүү хорих анги улсын төсвөөр дэлхийн стандартын дагуу баригдаж байгаа. Энэ онд ашиглалтанд орно. Ер нь хөгжил ихтэй орнууд хотынхоо төвд шорон байгуулдаг жишиг бий. Учир нь хоригдож буй хүмүүсийн хувьд шоронгийнхоо цонхоор хараад энэ сайхан нутагтаа асуудал үүсгэлгүйгээр сайхан амьдрах юмсан гэж боддог гэдгийг учир мэдэх хүмүүс хэлдэг.
Хол, ойроос шалтгаалж аюулгүй байдал өөрчлөгдөхгүй. Гол нь нийгмээр тусгаарлагдахгүй байж, эрүүл нийгэмд аж төрөх хүсэл тэмүүлэл бий болгохын тулд хорих ангийг хотын төвдөө шийдэж өгдөг.

-Алтайчуудын хувьд аймгийн төв нь Есөн булаг гэх энэхүү газарт нүүж ирсэнээс хойш 70 жилийн хугацаанд усны асуудлыг шийдэж чадаагүй байж байгаад саяхнаас шийдсэн гэдэг. Энэ талаар?
-Шийдэж чадаагүй хэд хэдэн асуудал байсны хамгийн чухал нь усны асуудал байсан. Усны асуудлыг шийдэх оролдлогыг үе үеийн удирдлагууд хийж байсан ч дорвитой үр дүнд хүрэхгүй байсаар өнөөг хүрсэн. Тухайлбал, 1960-1980 онд гурван удаа улс төрийн товчоо усны асуудлыг хэрхэн шийдэх талаар хуралдаж байсан. Хуралдааны эцсийн шийдвэрээр Алтай хотыг нүүлгэхээс өөр арга замгүй гэх шийдвэрийг гаргасан байдаг. Улмаар 1996 онд Засгийн газар хуралдаад Говь-Алтайн усны асуудлыг шийдэхээс өөр замгүй юм байна, гэхдээ гарц алга гэсэн байдаг. Гэхдээ өнөөдөр бид, ганцхан жилийн хугацаанд усны асуудлыг шийдэж чадлаа. Усны асуудлыг шийдэхдээ маш энгийн бөгөөд хялбарханаар шийдсэн. Өөрөөр хэлбэл, ердөө л 1.4 тэрбум төгрөгөөр шийдсэн.

-Иргэд усаа хэдэн төгрөгөөр худалдаж авч байгаа вэ?
-50 км-т усны үйлдвэрээ бариад усаа цэвэршүүлж, стандартад нийцүүлж 20 л-ийн усны саванд савлаад аймгийн төвийнхөндөө түгээчихэж байгаа юм.
20 л ус 500 төгрөгөөр худалдаалагдаж байгаа. Улаанбаатар төдийгүй бусад хөдөө орон нутагт 0.5 л ус 500 төгрөг байдаг. Гэтэл өнөөдөр 20 литрийн савлагаатай усыг 500 төгрөгөөр ууж байна гэдэг маш боломжийн хямд байгаа юм.
Ингэснээр нэг өрх жилд дунджаар 90 мянган төгрөгөөр ус худалдаж авах тооцоо гарсан. Бүтэн жилийн турш 90 мянган төгрөгийг өрх гэр бүлийнхээ эрүүл мэндийн төлөө усанд зарцуулна гэдэг бага мөнгө гэж бид бүхэн тооцож байгаа.

-Усны асуудлаа шийдэж чадаагүй байхад өвчлөлөөс эхлээд маш их асуудал гарч байсан гэсэн. Энэ талаар?
-Өнгөрсөн удаад хэрэглэж байсан харзадын усны хувьд эрүүл ахуйн шаардлагад нийцэхгүй байсан. Бүр энэ усыг хэрэглэхийг хориглосон шийдвэр удаа дараа гарч байлаа. Цаашлаад энэхүү усыг хэрэглэснээр хорт хавдар, ходоод гэдэсний өвчлөлийн үзүүлэлт улсын дунджаас дээгүүр байсан. Харин усны асуудлыг шийдсэнээр жил бүрийн нас баралт 11 хувиар, ходоод, элэг, цөсний өвчлөл 30 хүртэлх хувиар буурна гэсэн судалгаа гарсан. Тиймээс бид энэхүү судалгаа биелэлээ олно гэсэн итгэлтэй байгаа.

-Ус гэснээс усны саван дээр зургаа гаргасан явдал чин олон хүний шүүмжлэлийг дагуулсан. Энэ дээр тайлбар хийхгүй юу?
-Ер нь Монгол Улсад хариуцагч гэж зүйл байхаа больчихсон. Өөрөөр хэлбэл, энэ устай холбоотой ямар нэгэн асуудал гарвал үүнийг хариуцагч нь би юм аа гэх баталгаа өгдөггүй. Тэгвэл би энэхүү усанд баталгаа болсон.
Хоёрдугаарт, рекламны орон зай байгаа гэдгийг таниулсан. Үүн дээр аж ахуй нэгж маань рекламаа тавьбал Говь-Алтай аймгийн 4500 өрхөд өдөр бүр очиж чадах реклам шүү гэдгийг аж ахуй нэгжүүдэд өгсөн байгаа юм.
Өнөөдөр л гэхэд ЖИ МОБАЙЛ компани рекламаа байршуулчихсан байна. Цаашлаад аж ахуй нэгжүүд хөлс мөнгөө тохироод рекламаа тавия гэсэн саналаа тавьж байгаа юм билээ. Ийм саналаар би өөрийнхөө зургийг тавьсан. Говь-Алтайг мэдэхгүй хүмүүс Говь-Алтайчууд 70 жилийн хугацаанд шийдээгүй асуудлаа шийдсэн гэдгийг ойлгохгүй шүү дээ. Энэ байдлаас болж буруу зөрүү мэдээлэл их гарсан.


-Танай аймаг ирээдүй хойч үе болсон хүүхдүүд рүү чиглэсэн дорвитой ажлууд юу хийж байна. Төлөвлөгөөт ажлынхаа талаар?
-“Хот айл” нэртэй хүүхдийн хөдөлмөр зусланг ажлуулсан. Энэхүү ажлыг Монголын хүүхдийн байгууллага, зуслангийн холбоо зэрэг газрууд хамгийн шилдэг санаа гэж дүгнэсэн.
Энэхүү хүүхдийн хөдөлмөр зусланг бүх /17/ сумдадаа зэрэг ажлуулсан. Хамгийн гол нь эл зусланд амарсан хүүхдүүд монгол зан заншил уламжлалыг анхан шатны хэмжээнд эзэмшиж сурч байгаа.
Тухайлбал, тараг бүрэх, хонь мал хариулах арга барил, монголчуудын зан заншил зэргээс суралцаж байна. Цаашлаад удам угсаа, нутаг орных нь бахарлыг хүүхдүүдэд бий болгох юм.

-Зуслангийн хувьд төлбөртэй юу?
-Ямар ч төлбөр мөнгөгүй. Төсвөөс нэг ч төгрөг гаргалгүй энэ төслийг хийж байгаа нь давуу талтай юм. Хүүхдүүдэд зөвхөн дээлтэй ир гэдэг шаардлагыг тавьж байгаа.

-Алтай хотын хувьд энэ жил хэчнээн төгрөгний бүтээн байгуулалт хийгээд байгаа вэ?
-2014-2015 онд 80 тэрбум төгрөгний бүтээн байгуулалт хийсэн. Түүхэн 70 жилийнхээ хугацаанд 15 км хатуу хучилттай автомашины зам, 1.5 км явган хүний зам, 20 км газар доорх инженерийн шугамын дэд бүтцийг шийдэж чадсан. Сүүлийн нэг жилийн хувьд 15 км автомашины зам, 11 км явган хүний замыг мөн аймгийн төв маань 1000 гаруй км автомашины зогсоолтой байсныг 11 мянга болгож нэмэгдүүлсэн. Ингэхээр өнгөрсөн 70 жилтэй харьцуулахад тэрний 50 хувийн ажлыг ганцхан жилийн дотор хийсэн гэсэн үг.

-Бүтээн байгуулалтыг ер нь төсвийн мөнгөөр л хийж байгаа юу?
-Зөвхөн төсвийн мөнгөнд тулгуурлаж хийгээгүй. Аймгийн бизнес эрхлэгчидтэйгээ хамтраад нутаг орныхоо бүтээн байгуулалтад оролцохыг уриалж хамтарч ажилладаг. Өөрөөр хэлбэл, хувийн хэвшлийнхнийг уриалж, хамтран ажиллаж бүтээн байгуулалт, хотын өнгө үзэмжээ сайжруулдаг.

Тухайлбал, манай аймгийн бизнес эрхлэгчид автомашины зогсоол хийсэн. Бизнес эрхлэгчид маань харилцан ойлгож аймаг орон нутгийнхаа хөгжил дэвшилд хувь нэмэр оруулснаараа нэг ч төгрөг аваагүй. Аймгийн төв гэлтгүй бусад сумдууддаа ч нэлээдгүй хөрөнгө оруулалтыг хийсэн.

-Цэцэрлэг, сургуулийн хувьд хүрэлцээ хэр вэ?

-Говь-Алтай аймгийн хувьд гурван сумдад 100 хүүхдийн цэцэрлэг бариулж, энэ жил ашиглалтанд хүлээж авах гэж байна. Аймгаасаа 30 хувийн хөрөнгө гаргаж, үлдэх хөрөнгийг нь концессийн гэрээгээр хийлгэх замаар цэцэрлэгийн асуудлаа шийдэж байгаа.

Гурван суманд цэцэрлэг зэрэг ашиглалтанд оруулах явдал бусад аймгуудад байхгүй байх. Мөн төсөл хөтөлбөрүүдэд хандаж хоёр цэцэрлэг засварт орж, хүүхдүүдийн хүмүүжих нөхцөл сайжирсан.

-Эрчим хүчид холбогдоогүй сум байгаа юу?
-Монгол Улсын хэмжээгээр төвийн эрчим хүчид холбогдоогүй гурван сум байсны хоёр нь манай аймагт байсан. Тэгвэл энэ жилээс тэдгээр сумдаа төвийн эрчим хүчид холбож чадсан. Хамгийн гол нь төсвөө зөв хуваарилж аль болох бага зардлаар хүмүүсийн хүсэн хүлээсэн хэрэгтэй зүйлийг хийе гэж зорьсондоо энэ бүхнийг хийж чадсан гэж бид бүхэн харж байгаа.

Төсөв хүндрэлтэй байгаа. Гэхдээ төсөв хүндэрлээ гээд бид зүгээр суусангүй. Орж ирэх ёстой орон нутгийн хөгжлийн сангийн мөнгө 80 хувьтай явж байгаа. Гэхдээ бага мөнгөөр их ажил хийж болдог. Хамгийн гол нь зөв менежмент, арга барилаар ажиллавал болдог юм аа гэдгийг л манай аймгийнхан харуулж чадсан.

-Танай аймгийн өвөлжилтийн бэлтгэл ажил хэдэн хувьтай байна?
-Манай аймаг Монголын 21 аймгаас 100 хувийн зунтай байсан. Энэ жилийн хувьд бусад аймагт байгаагүй дэлгэр сайхан зун болсон. Малчдын хувьд зун сайхан болсон учир зуд гайгүй байх гэж дүгнэж байгаа. Төв, суурин газрын өвөлжилтийн бэлтгэл бол хангагдсан.

-Аймгийн хэмжээнд иргэдийн ахуй амьдрал, амжиргааны түвшин хэр вэ?
-Ажилгүйдэл ихтэй байгаа. Ажилгүйдлийн түвшинг бууруулах тал дээр бид төрөл бүрийн арга хэмжээ авч байна. Анх удаа орон нутгийн хөгжлийн сан дээр 200 гаруй сая төгрөг тавиад ажлын байр нэмэгдүүлэх ажлыг эрчимтэй явуулж байна.
Манай аймгийн хувьд ядуурал, тахир дутуу хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд нэлээн байдаг. Энэ хүмүүсийг аль аль талаас нь дэмжиж ажилладаг.
Д.Ундрах /24tsag.mn/

Говь-Алтай аймгийн Засаг дарга О.Амгаланбаатартай тус аймгийн бүтээн байгуулалт хийгээд цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

Л.Гансүх нарт холбогдох шүүх хурал таван өдрийн турш болж даваа гарагт шүүх эцсийн шийдвэрээ гаргасан.

УЛААНБААТАР ХОТ: Үүлшинэ. Бороо орно. Салхи зүүн өмнөөс баруун хойш эргэж секундэд 5-10 метр, өдөртөө секундэд 12-14 метр хүрч ширүүснэ. Шөнөдөө 2-4 градус, өдөртөө 11-13 градус дулаан байна.

Бодлоготой хөдөлбөл амжилт олно.