Олон Улсын Парламентын холбооны парламентчдын Хүний эрхийн хорооноос Монгол Улсад ажилласан томилолтын тайлангийн албан бус орчуулга саяхан ил боллоо. Ил болсон даруйд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр шүүхээс ял ногдуулсан нэр бүхий гурван хүний талаар тайланд түшиглэн дурдах болсон. Гагцхүү тэдгээр иргэнд ял ногдуулах шүүхийн үйл явц хэрхэн явсан тухай дурдсангүй. Тиймээс төр, нийгмийн зүтгэлтэн С.Зоригийн амь насыг хөнөөсөн хэрэгт холбогдуулж, шүүхээс гурван хүнд ял ногдуулах үйл явцыг Олон Улсын Парламентын холбооны парламентчдын Хүний эрхийн хороо хэрхэн дүгнэснийг хүргэж байна.
-“Захиалагч” -ийг мөрдөн олох үйл ажиллагаа хэдийгээр 20 жил өнгөрсөн ч ямар нэгэн үр дүнд хүрээгүй байгаа нь С.Зоригийн хэрэг өнөөг хүртэл нуугдмал хэвээрээ байгааг харуулж байна гэсэн дүгнэлтэд төлөөлөгчид хүрэв. Нууцаас гаргах тухай зарлигийн хэрэгжилт нийтлэг биш байгаад төлөөлөгчид зовниж байна. ПГ, ТЕГ мэдээллийг олон нийт, ялтнуудын гэр бүл, өмгөөлөгчдөөс үргэлжлүүлэн нууцалсаар байна. ПГ, ТЕГ-ын хамтын ажиллагаа өсөн нэмэгдэж байгаа ч С.Зоригийн аллагын эзэн, аллага үйлдсэн этгээдүүдийн мөрдөн байцаалтын ажиллагаанд гүйцэтгэх тус бүрийн үүрэг оролцоо эрх мэдлийг илүү тодорхой болгох шаардлагатай байна. ПГ хяналтын үүргээ бэхжүүлж, “Захиалагч"-ийг илрүүлэх мөрдөн байцаалтад хяналт тавих хэрэгтэй. Эрүү шүүлт үйлдэгчдийн эсрэг хэрэгт шударга, хараат бус байгаагаа нотлон харуулах ёстой.
-Шүүхийн шийдвэрийг нууцаас гаргах зарлигийн талаар Монголын эрх баригчид ил тод биш байгаад төлөөлөгчид харамсав. Нууцаас гарсан шүүхийн шийдвэрүүдийн орчуулгыг төлөөлөгчдөд томилолтоос нь өмнө болон томилолтын үеэр гаргаж өгнө гэсэн амлалтаа эрх баригчид биелүүлж чадсангүй. Хороо асуудлын агуулгыг бүрэн ойлгох үүднээс шүүхийн бүх шийдвэрийн албан ёсны хуулбарын англи орчуулгыг төлөөлөгчид хүлээн авах шаардлагатай байгааг хатуу зөвлөж байна. С.Зоригийн гэр бүл, ялтнуудын өмгөөлөгч болон Түр хороонд гурван шатны шүүхийн шийдвэрийн хувиудыг ямар нэгэн хязгаарлалтгүйгээр өгөх ёстой.
-Б.Булганд оноосон хориг, ялангуяа Монголд дотооддоо чөлөөтэй аялах боломжийг нь хязгаарлах болсон үндэслэлийг төлөөлөгчид ойлгохгүй байна. Түүнийг баримт нотолгоонд үндэслэн шүүхээр нягтлуулж албан ёсоор хариуцагчаар татаагүй л бол тэдгээр хоригийг цуцлах хэрэгтэй.
-Бусад талуудтай хийсэн албан бус уулзалт ярианууд шүүхийн өндөр албан тушаалтнуудыг томилох болон чөлөөлөх хуульд саяхан хийгдсэн нэмэлт өөрчлөлт, Ерөнхий шүүгч, Ерөнхий прокурорыг, орлогчийн хамтаар халсан Ерөнхийлөгчийн зарлигийн талаарх төлөөлөгчдийн санаа зовнилыг мөн нэмэгдүүлэв. Ярилцагчид С.Зоригийн хэргийн талаар мэдээлэл авахын тулд эдгээр гол хүмүүсийг халах шаардлагатайг дэмжсэн ч энэ арга хэмжээ нь эргээд хараат бус байдалд нөлөөлж, шүүх тогтолцоог сулруулах магадлалтайг онцолж байв. Саяхан халаа сэлгээ хийгдсэн ч шүүх тогтолцоонд итгэхгүй гэдгээ хэд хэдэн ярилцагчид онцолсон. 2019 оны 5 дугаар сард Монгол Улсад хийсэн айлчлалынхаа дараа НҮБ-ын Хүний эрхийг хамгаалагчдын талаарх тусгай илтгэгч ноён Мишель Форст саяхан хийгдсэн дээрх хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн талаар “Эрх мэдлийн хуваарилалтыг сулруулж, шүүхийн хараат бус байдлыг эрс бууруулах болно” хэмээн тэмдэглэснийг төлөөлөгчид онцолж байна. Мөн тэрээр “Шүүхийн байгууллагын хараат бус, прокурорын байгууллагын бие даасан байдлыг тус тус сэргээх" зөвлөмж өгсөн байдаг. Тиймээс төлөөлөгчид дээрх өөрчлөлтүүд нь шүүхийн үйл ажиллагааны чадамжийг арилгахгүй байхыг хангаж, шүүх тогтолцооны хараат бус байдлыг бэхжүүлэх талаар тодорхой алхмууд хийхийг Монголын эрх баригчдад уриалж байна.
-С.Зоригийн хэргийг улс төрийн хөтөлбөртөө ахиц гаргах зорилгоор ашиглахгүй байхыг төлөөлөгчид дахин онцолж байна. Энэ хэргийн шийдвэрлэлт нь шударга ёсыг хангах шүүх эрх мэдлийн эрмэлзлийг батлан харуулах тул тэдний эн тэргүүний зорилт хэвээр үлдэх ёстой. Г.Батхүүгийн хэрэг мөн ийм байдалтай тулгарахгүй байж, түүний үхлийг улс төрийн оролцоо дарамтгүйгээр бүрэн мөрдөн шалгана гэдэгт төлөөлөгчид найдаж байна гэжээ.
Женев хот, 2019 оны 8 дугаар сар
С.СҮЛД
Сэтгэгдэл (5)