Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд “ТЭЦ-2” дулааны цахилгаан станцыг түшиглэн сайжруулсан зууханд түлэх хагас коксжсон нүүрсний үйлдвэр барихаар болоод удаж байна. Гэсэн өнөөдрийг хүртэл Улаанбаатар хотын иргэд түүхий нүүрсээ түлсээр байгаа. Коксжсон нүүрсний үйлдвэрийн ажил ямар хэмжээнд байгаа болон Монголын нүүрс, эрчим хүчний салбарын тулгамдаж буй асуудлыг талаар Эрчим хүчний яамны Түлшний хэлтсийн дарга Н.Болдхүүтэй ярилцлаа.

- “ТЭЦ-2” дээр баригдах хагас коксжсон нүүрсний үйлдвэр агаарын бохирдлыг бууруулах ажлыг удаашруулж байна гэсэн шүүмжлэлд өртөөд байна. Энэ ажил яагаад зогсчихов?
- Бид  “ТЭЦ-2”-ыг түшиглэсэн үйлдвэрийн ажил удаан байгаа гэсэн шүүмжлэлийг хүлээж авах ёстой. Хэвлэлээр үйлдвэрт нэвтрүүлсэн технологи нь тохирохгүй байсан учир буцаасан гэж байгаа нь буруу л даа. Лабораторийн түвшинд туршчихсан технологи байсан. Харин зуух нь тохирохгүй болоод ажил нь удаашраад байсан юм.

- Тэгвэл үйлдвэр хэзээ ашиглалтанд орохоор байна вэ?
- ОХУ-ын технологчдын хэлснээр энэ онд багтаагаад коксжсон нүүрсээ үйдвэрлэх боломжтой. Одоо зуухных нь ажил нь жигдэрч байгаа. Энэ намраас үр дүнг нь үзэх байх.

- Үйлдвэрийн ажил өнөөдрийн байдлаар хэдэн хувьтай байна вэ?
- Шингэн шилний үйлдвэр, агуулах сав зэрэг бэлтгэл ажил нь дууссан. Одоо зуухаа стандартын шаардлага хангасан гэж үзвэл хагас коксжсон нүүрс үйлдвэрлэх л дутуу байна. Ажил нь 80-85 хувьтай явж байна гэж ойлгож болно. Үйлдвэрийн ажил огт зогсчихсон юм биш. Туршилтаар 40-50 тонн хагас коксжсон нүүрсэн бүтээгдэхүүнийг туршилтаар гаргасан байгаа. Хотын захиргаатай хамтарч зарим айл хэрэглэж, туршиж байна.

- Энэ үйлдвэр ашиглалтанд орлоо гэхэд Улаанбаатар хотын нүүрсний хэрэгцээг бүрэн хангаж чадах уу?
- Улаанбаатар хотын гэр хорооллын өрхүүдийн нүүрсний хэрэглээ 900 мянгаас нэг сая тонн байдаг. Энэ хэрэглээний 500-600 мянган тонн хагас коксжсон нүүрсний хэрэглээг “ТЭЦ-2”-ын үйлдвэр хангана. Мөн хэд хэдэн хувийн компаниуд 300 орчим тонныг нь хангах байх. Цаана нь 300 орчим тонн нүүрсний хэрэглээг үлдэж байгаа. Агаарын бохирдлыг бууруулах үндэсний хороо болон Цэвэр агаар сангаас 200-300 тоннын хүчин чадалтай үйлдвэр барих шийдвэр гарсан. Үүний дагуу гуравдугаар сарын нэгнээс тендер сонгон шалгаруулт нь явагдана.

- “Coal Mongolia 2013” чуулга уулзалт болж байна. Энэ чуулганаар Монголын нүүрсний салбарт мэргэжилтнүүд, хөрөнгө оруулагчид ямар дүгнэлт өгч байна вэ?
- Нүүрсний салбарт хувийн хэвшлийнхэн нэлээн эрчимтэй ажиллаж байна. Харин төрийн зүгээс харьцангуй удаан ажиллаж байгаа муу тал бий. Учир нь нүүрсний салбарын цаана дэд бүтцийн олон асуудал холбоотой байдаг. Цахилгаан станц, дэмжигч шугам, төмөр замын асуудал зэрэг нь  хоорондоо уялдаатай хөгжиж байж нүүрс нь эцсийн бүтээгдэхүүн болж хэрэглэгчдэд хүрдэг чухал түүхий эд.  “Coal Mongolia” хөрөнгө оруулагчдын уулзалтыг жил бүр зохион байгуулсны үр дүнд энэ салбар жил бүр нэг алхам урагшилдаг.

  Нүүрс үнэтэй түүхий эд ч гэсэн бид эцсийн бүтээгдэхүүн болгохгүй бол эдийн засгийн үр ашиг багатай. Өнөөдөр хөрөнгө оруулагчид Монголыг сонгож байгаагийн нэг шалтгаан нь бид нүүрсний нөөцтэйгээс гадна хэрэглэгчдийн зах зээлд ойрхон.  Дэлхийн нүүрс хэрэглэгчдийн 60-70 хувь нь манай бүс нутагт байгаа нь бидний давуу тал. Арван жилийн өмнө нүүрсний тухай хэн ч ярьдаггүй байлаа. Таван жилийн өмнө дөнгөж ярьж эхэллээ. Харин өнөөдөр өндөр түвшинд ярьж байгаа нь сайн хэрэг.

- Энэ салбарт тулгамдаж байгаа хамгийн чухал асуудлыг юу гэж тодорхойлж байна вэ?
- Дэд бүтэц, төмөр зам, ус, хэрэглээний асуудал.

- 2013 оны улсын төсөв батлагдсан. Энэ жил эрчим хүчний салбарт ямар ажилд илүү анхаарч, хөрөнгө оруулалт хийж байгаа вэ?
- Төсвийн хөрөнгө оруулалт эрчим хүчний салбарт дутагдалтай яваа. Засгийн газраас зарим үнийг чөлөөлж,  тодорхой хэмжээний эргэлтэнд оруулж байж үр ашгийн талаар ярьж байх ёстой. Хөрөнгө оруулалт хийхгүйгээр, татаас өгөхгүйгээр явах салбар биш. Ялангуяа төвийн бүсийн эрчим хүчний системийг хангаж байгаа уул уурхайнуудын тоог нэмэгдүүлэх, тодорхой хэмжээгээр татварын таатай орчинг бүрдүүлэх зэргийг зохицуулж байж цааш явна.  Хамгийнх чухал нь их хүчин чадалтай цахилгаан станц баривал ирээдүйд хөрсний  орчин, байгаль орчинг хамгаалах ажил нь давхар хийгдэнэ гэсэн үг. Ийм чиглэл рүү бид явах ёстой. 2013-2014 онд Багануур, Шивээ-Овоогийн уурхайд шинэчлэл хийж, хүндрэлтэй асуудлуудыг шийдэх хэрэгтэй байгаа. Заавал хөрөнгө оруулалт хийж байж үүний цаана гарна. Тэгэхгүй бол дараа жилийн өвлийн улирлыг давахад амаргүй цаг хугацаа ирчихээд байна. Учир нь бидний эрчим хүчний хэрэгэлээ тулсан. Манай боломжит нөөц багассан, нүүрс хомдолтой байгаа.

- Эрчим хүчний шинэ эх үүсвэрийн талаар ямар бодлого хэрэгжүүлэх вэ?
- Бид хэрэгцээгээ 800,900 мвт-ын цахилгаан станцаар торгоож байна. Хэрэглээ маань дутагдалтай байгаад байдаг. 1983 оноос хойш сүүлийн 30 жил Ухаа худгийн станцыг тооцохгүй бол эрчим хүчний салбарт хөрөнгө хаяж, шинэ станц барьсангүй. Үүнд онцгой анхаарах ёстой. Яагаад гэвэл 2015, 2020 он гэхэд дотоодын жижиг дунд үйлдвэрлэл хөгжиж байгаа учраас үүнийг дагаад бидний эрчим хүчний хэрэглээ өсч байгаа. Энд хэрэглэх дулаан, цахилгааныг шийдэх цаг болсон. Эрчим хүчний яамнаас 100  мвт-ын дөрөвдүгээр цахилгаан станцыг өргөтгөх, Багануурт 700 мвт-ын станц барих гээд нийт 2000 орчим мвт-ын хүчин чадалтай станцуудыг барих ажил эхлээд байна. Дөрөвдүгээр цахилгаан станц дээр 100 мвт-ын ажил хийгдээд явж байгаа. Мөн Баянзүрх дүүргийн наймдугаар хороонд 300 мвт-ын чадалтай Амгалан дулааны станцыг барьж байна.
- Ярилцсанд баярлалаа.