ХЗЯ-ны Бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын Хууль сахиулах бодлогын хэлтсийн дарга Г.Оюунболдоос Тахарын Ерөнхий газрын талаар зарим зүйлийг тодрууллаа.-Тахарын алба гэдгийг олон нийтэд ойлгомжтой хэлбэрээр тайлбарлаж өгөхгүй юу?
-Тахарын алба гэдгийг Шүүхийн цагдаа гэж ойлгож болно. Цагдааг бусад оронд хууль сахиулагч гэж үздэг. Мөн дотроо татварын, гаалийн, хилийн цагдаа гэх мэтээр явдаг. Харин бид цагдаа гэдгийг гэмт хэрэгтэй тэмцдэг хүмүүс л гэж ойлгодог.
Цагдаагийн үндсэн чиг үүрэг нь гэмт хэрэгтэй тэмцэж, нийгмийн хэв журмыг сахиулах, олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангуулах. Харин Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага шүүхийн шийдвэр гарсаны дараа тухайн хүнд ялыг нь гүйцэтгүүлж, эсвэл захиргааны арга хэмжээг албадаж авахуулдаг. Тэгвэл Тахарын алба бол эдгээрийн үйл ажиллагаанд оролцож, хянаж, аюулгүй байдлыг хангах үүрэгтэй.
Тухайлбал, яллагдагч иргэнийг цагдаа хуяглаж шүүхийн өмнө хүргэж, цаашлаад цагдаа шүүхийг хамгаалж байдаг бол одоо Тахарын албаныхан энэ бүхнийг хийнэ. Тахарын алба бол хараат бус хууль сахиулах байгууллага юм.
-Тэгэхээр цагдаа, шүүхийн шийдвэр хоёрыг Тахарын алба хянана гэсэн үг үү?
-Тийм. Өөрөөр хэлбэл, шүүгч болоод мөрдөн байцаах шатанд гэрч, хохирогчид нөлөөлөх, нотлох баримт хуурамчаар хийх зэргийг Тахарын алба мөрдөнө гэсэн үг. Тодруулж хэлбэл, нөгөө хоёр системээ хянана. Мөн шүүхийн өмнө хэнийг ч авчирч чаддаг хүчирхэг алба байх болно. Энэ нь Тахарын алба ямар өндөр албан тушаалтай, хаана байгаа хэнийг ч байсан шүүхийн өмнө авчирж чаддаг байна гэсэн үг.
Тахар хэрэгт хөндлөнгөөс нөлөөлөх оролдлого гарвал түүнийг шалгаад Прокурорт өгнө. Ингэснээр шүүгч хэний ч нөлөөнд автаж чадахгүй.
-Шүүгчид нөлөөлвөл тогтоол бичнэ гэлээ. Үүнийгээ тодруулж болох уу?
-Шүүгчид нөлөөлөхийг хориглосон. Шүүгчид нөлөөлсөн тохиолдолд шүүгч өөрөө нөлөөллийн тогтоол бичдэг болж байгаа. Тухайлбал, ямар нэг УИХ-ын гишүүн, төрийн албан хаагч албан тушаалаараа далайлгаж шүүгчид нөлөөлөхийг оролдвол тэрбээр мэдэгдэл бичнэ. Магадгүй хэвлэл мэдээллийнхэн шүүгчид, тухайн хэрэгт нөлөөлөх зүйл бичвэл шүүгч түүний талаар ч гомдол мэдүүлж болно. Шүүгчийн бичсэн гомдлоор тухайн иргэнийг шалгаад захиргааны хэрэг үүсгэвэл торгоод, илүү ноцтой бол эрүүгийн хэрэг ч үүсгэж болох юм.
-Тэгэхээр Тахарын алба хэнээс ч хараат бус байна гэсэн атлаа Хууль зүйн яамны харьяалалтай байгаа нь ямар учиртай юм бэ?
-Учир нь шүүхэд хууль сахиулдаг хүчний байгууллагыг өгөх боломжгүй. Шүүх өөрөө хараат бус шийдвэрээ гаргах ёстой. Харин шүүхийн аюулгүй байдлыг хангах нөхцлийг бүрдүүлэх нь Хууль зүйн яамны үүрэг. Тэгэхээр Тахарын алба яахын аргагүй Хууль зүйн яамны харьяанд байх ёстой. Гэхдээ Тахарын алба ХЗЯ-нд үйлчлэхгүй. Шүүхийн аюулгүй байдал, шүүхийн орчинд байгаа хүмүүсийг хамгаалж, хяналтаа тавих үүрэгтэй. Тахарын алба ХЗЯ-ны бодлого чиглэлийг барьж ажиллахаасаа гадна шүүхийн өдөр тутмын үйл ажиллагаанд оролцож, шүүхийн захиргаатай хамтарч ажиллана.
-Тахарын албыг яг хэзээ, хаана байгуулах вэ?
-Одоогоор Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ерөнхий газрын байранд түр хугацаанд эмхлэн байгуулна. Улмаар хууль зүйн салбарын дэд бүтцийг хөгжүүлж, зарим байшингаа нурааж, шинэчилнэ. Юутай ч энэ оны сүүлээр Тахарын ерөнхий албаны байшин баригдаж эхлэх байх. Тахарын албыг байгуулах хууль, төсвийг УИХ баталчихсан. Одоо Засгийн газрын тогтоолоор Тахарын Ерөнхий газрыг байгуулаад улмаар Засгийн газрын тогтоолоор орон тооны дээд хязгаарыг нь тогтоож даргыг нь томилно. Үүний дараа ажилчдаа сонгон шалгаруулах ажил эхэлнэ.
-Дарга нарыг ямар сонгон шалгаруулалтаар сонгох вэ?
-Ерөнхий Тахарыг Хууль зүйн сайдын санал болгосноор Ерөнхий сайд томилно. Бусад гурван дэд даргыг Хууль зүйн сайд өөрөө мэдэж томилно. Мэдээж хууль, хууль сахиулах байгууллагад ажиллаж байсан зэрэг зарим нэг шаардлага тавигдсан.
-Ер нь дарга нарын нэр эхнээсээ тодроод эхэллээ. Нэр дэвшсэн гэх хүмүүст залуухан хуульчид ч явж байна лээ. Тэгэхээр нас заасан зүйл байгаа юу?
-Ер нь 35 нас хүрсэн. Хууль сахиулах байгууллага буюу батлан хамгаалах салбарт 3-аас доошгүй жил ажилласан хүн байх ёстой. Хамгийн гол нь хүнтэй харьцаж, аюулгүй байдлаа хангаж чаддаг хүмүүсийг сонгох чухал. Тахарын албыг байгуулахдаа агентлагийн дарга, дэд даргыг хамтад нь томилох шийдвэр гарна.
-Хөдөө орон нутагт Тахарын алба байгуулагдах уу?
-21 тойргийн шүүх байгуулж байгаа нь Тахар, Прокурор тойргын албанд шилжинэ гэсэн үг. Тэгэхээр хөдөө орон нутагт байгуулагдах Тахарын албанд тухайн нутгийн хүмүүсийг л сонгож ажиллуулна. Тэр тойргийн тахар тэндээ амьдардаг байх нь чухал. Мөн Тахарын албанд хуулийн байгууллагаас тэтгэвэрт гарсан, чөлөөлөгдсөн хүмүүсийг ажиллуулна.
-Тэгэхээр цагдаагийн болон цэргийн албан хаагчдаас тэтгэвэрт гарсан хүмүүс Тахарын албанд ажиллаж болох нь ээ?
-Орон нутагт Тахарын болон цэргийн алба хаагчид их эрт тэтгэвэрт гардаг. Бараг л 45 насандаа тэтгэвэрт гардаг. Тэгсэн хэрнээ тэдгээр хүмүүсийн бие бялдар боломжийн, хүн удирдаад сурсан, туршлагатай байдаг. Тэгэхээр тийм хүмүүсийг ажиллуулж болно гэсэн заалт Тахарын хуулинд байгаа. Өөрөөр хэлбэл, тэтгэвэрт гарсан хэрнээ бие бялдар, туршлагын хувьд сайн хүмүүсийг гэрээт ажилчдаар Тахарын албанд авч болно.
-Гэрээт ажилчнаар гэхээр бага цалинтай авна гэсэн үг. Тэгвэл Тахарын албаныхны цалингийн хэмжээг тогтоочихсон юм уу?
-Цагдаагийн байгууллага болоод шийдвэр гүйцэтгэгчийн байгууллагаас буурахгүй цалинтай байна. Мэдээж гэрээт ажилчид бага цалинтай ч хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнээс буурахгүй. Гэрээт ажилчид Тахарын албаны 520 ажилчдадын тоонд орж байгаа. Залуучуудын хувьд хууль эрхзүйн мэдлэгтэй, ачаалал даах чадвартай, бие бялдар сайн байх чухал.
-Хувцас хэрэглэлийн хувьд хэрхэн зохицуулагдаж байгаа вэ?
-Шүүхийн хуягуудын хувцас жигд байх ёстой. Тахарын албаныхны бүх ажилчид өдөр тутам дүрэмт хувцас өмсөхгүй ч тодорхой танигдах тэмдэг, логотой дүрэмт хувцастай байна. Мэдээж зориулалтын хамгаалалттай, тусгай зориулалтын хувцасыг хийлэхээр бэлтгэж байгаа. Загварыг нь гаргачихсан.
-Зөвхөн шүүх дээр хуягууд байлгахаас гадна Тахарын алба цагдаа, шүүхийн ямар үүргээдээс хэрэгжүүлж эхлэх вэ?
-Цагдаа шүүхийг хамгаалдаг чиг үүргийг Тахарын алба хийнэ. Мөн ганц худагруу шүүх хурлаас тухайн этгээдийг хүргэх ажлыг цагдаа хариуцдаг байсан бол Тахарын алба үүнийг хийнэ. Мэдээж гэрч хохирогчийг хамгаалах үүргийг авсан. Шүүх шүүгчийн аюулгүй байдлыг мөн Тахар хангана. Прокурорын мөрдөн байцаах газрын зарим чиг үүргийг авч байгаа. Тодруулбал, шүүн таслах ажиллагааны эсрэг хэргийг Прокурорын мөрдөн хэрэгжүүлж байгааг Тахарын мөрдөх албаруу чиглүүлнэ. Харин шүүхийн шатанд эрэн сурвалжлах ажиллагаа буюу албадан авчрах ажлыг хийнэ.
Д.Ундрах /24tsag.mn/
Сэтгэгдэл (21)