Хөвсгөл аймгийн төв Мөрөн хотод энэ сарын 21-нд болох “One world-One Khuvsgul” фестивалийн хүрээнд “Авьяаслаг жуулчин” уралдааныг анх удаа зохион байгуулахаар болжээ. Энэ талаар фествалийн үйл ажиллагааны ерөнхий зохион байгуулагч “Do Re sound” продакшны захирал, Монгол Улсын Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, хөгжмийн зохиолч Т.Сэр-Одоос тодрууллаа.

Өмнөговь аймгийн Онцгой байдлын газраас Хангайн аймгуудад гарч буй ой хээрийн түймрийн голомтод ажиллахаар 2 бүлгийн 32 албан хаагч, 2 автомашинтайгаар 2017 оны 07 дугаар сарын 16-ны өдрийн 06:00 минутанд Улаанбаатар хотруу хөдөллөө.

ххххххххххххххх

засгийн газар

Цаг Уур Орчны Шинжилгээний Газраас нийслэлийн 11 байршилд агаарын чанарын үзүүлэлтийг хэмжин

Цаг агаарын хэт хуурайшилт, мөн иргэдийн буруутай үйл ажиллагаанаас болж ассан түймрийг унтраахад ихээхэн хүндрэл учирч байгаа. Одоогийн байдлаар Төв, Булган, Сэлэнгэ аймгийн нутагт асаж байгаа 22 түймрийг унтраахын тулд ОХУ-аас ус цацах нисдэг тэрэг хүсээд байгаа.

Тэгвэл Цаг уур, орчны шинжилгээний газраас түймэр асч байгаа нутгуудад зориудаар бороо оруулах боломжтой гэж мэдээллээ. Учир нь дээрх аймгуудад борооны үүл хуримтлагдаж байгаа тул энэ сарын 17-19-ны өдрүүдэд зориудаар хур тунадас оруулах боломжтой аж.

Монгол Улсын Шадар сайд У.Хүрэлсүх Улсын Онцгой комиссын ээлжит бус хуралдаан зарлан ой, хээрийн түймрийн нөхцөл байдлын талаар хэлэлцлээ.

Өнөөдрийн /2017.07.16/ байдлаар Сэлэнгэ аймгийн Ерөө, Мандал, Хүдэр суманд ес, Төв аймгийн Батсүмбэр суманд тав, Эрдэнэ суманд нэг, Булган аймгийн Сэлэнгэ, Гурванбулаг суманд тус бүр нэг түймэр асч байна. Харин Төв аймгийн Батсүмбэр сумын Цогт-Өндөр багийн Мухартад гарсан түймрийг цурманд оруулжээ. Төв аймгийн Эрдэнэ сумын нутаг Асралт хайрхан, Арцат уул, Ар матах зэрэг газарт түймрийн таван цэг илэрсэн ч онцгой байдлын албан хаагчид, машин техник очих боломжгүй байна.

Түймрийн голомтуудад онцгой байдлын 351 албан хаагч, 27 автомашин, орон нутгийн 375 иргэн, 41 автомашин, нийт 726 хүн, 68 автомашинтай ажиллаж байна. Дорноговь, Говьсүмбэр, Дундговь, Булган аймаг болон Нийслэлийн Онцгой байдлын газраас 109 албан хаагч, есөн техник хэрэгсэл, Төв, Архангай, Өвөрхангай, Өмнөговь аймгаас 60 албан хаагчийг нэмж татсан байна.

Одоогоор хугацаат цэргийн алба хаагчдыг түймэрт дайчлах шаардлагагүй, ОХУ-ын Онц байдлын яамтай ярьж нисдэг тэрэг авах талаар тохиролцсон тухай Онцгой байдлын ерөнхий газрын Тэргүүн дэд дарга, бригадын генерал Г.Ариунбуян танилцууллаа.

Монгол Улсын Шадар сайд үүрэг өгвөл Батлан хамгаалахын яам, Хууль зүй, дотоод хэргийн яам, Эрүүл мэндийн яамны харьяа байгууллагуудын ажилтан, албан хаагчид түймэрт явахад бэлэн байна. Мөн Зам, тээврийн хөгжлийн яам нэр бүхий хоёр аж ахуйн нэгжийн онгоцыг ашиглах талаар тохиролцоонд хүрчээ. Эдгээр онгоц нэг удаагийн нислэгээр 1-2 тонн ус тээвэрлэн түймрийн голомтод цацах боломжтой юм байна.

Түймрийн 70 орчим хувь нь хүний санамсар болгоомжгүй үйлдлээс гарсан бөгөөд цагдаагийн байгууллага эзэн холбогдогч нь тодорхой болсон дөрвөн хэргийг шалгаж эхэлжээ. МУЗН цохиур, ус шүршигч зэрэг найман сая төгрөгийн хэрэгслийг өнөөдөр илгээсэн бөгөөд цаашид хүнс бусад зүйлээр туслах юм.

Цаг уур, орчны шинжилгээний газраас өгсөн мэдээнээс үзвэл маргааш, нөгөөдөр бороо орох төлөвтэй байгаа бөгөөд үүлэнд зориуд нөлөөлж бороо оруулах бэлтгэлээ бүрэн хангасан байна.

Иргэд сайн дураараа нэгдэж түймэр унтраах, голомтод ажиллаж байгаа онцгой байдлын албан хаагч, иргэдэд туслах аян өрнүүлж байгаад Монгол Улсын Шадар сайд, Улсын Онцгой комиссын дарга У.Хүрэлсүх талархал илэрхийллээ.

Гэхдээ мэргэжлийн бус, бэлтгэгдээгүй иргэд түймэрт ажиллах нь эрсдэл ихтэй. Түймэрт мэргэжлийн хүмүүс ажиллах ёстой. Шаардлагатай бол Онцгой комисс иргэдээ дайчилж нэгдсэн удирдлага, зохион байгуулалт, мэргэжил, арга зүйгээр хангаж ажиллана гэж тэрээр хэллээ.

Энэ он гарсаар Нийслэл Улаанбаатар хотод 17, Архангай, Баян-Өлгий, Булган, Дорнод, Завхан, Сүхбаатар, Сэлэнгэ, Төв, Ховд, Хөвсгөл, Хэнгийн аймгийн 56 суманд 128 удаа нийт 145 ой, хээрийн түймэр гарч 66 мянга гаруй га талбай шатсан байна. Энэ нь өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад түймрийн тоо 40 хувиар, талбайн хэмжээ 81 хувиар өссөн гэсэн үг юм гэж Засгийн газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

Ойрын өдрүүдэд бороо орно

Энэ сарын 16-18-нд баруун болон зүүн аймгуудын хойд, төвийн аймгуудын зарим нутгаар, 19-нд төв, говь, зүүн аймгуудын нутгаар, 21-нд баруун, говийн зарим нутгаар, 22-24-нд болон сарын эцсээр баруун, төв, зүүн аймгуудын зарим газраар дуу цахилгаантай бороо орох төлөвтэй байна.

Эмгэг төрөгч нян, вирүс, шимэгч, эгэл биетэн болон бусад үүсгэгч,химийн бодис, ионжуулагч туяа, цацраг, бохирдсон хоол хүнс, усыг хэрэглэсний улмаас үүсдэг хоол хүнсээр дамжих өвчин (ХХДӨ) нь дэлхийн улс орнуудын нийгмийн эрүүл мэндийн ба эдийн засгийн тулгамдсан асуудал хэвээр байна. ДЭМБ-ын мэдээгээр:

— Жил бүр дэлхийн 10 хүн тутмын нэг ХХДӨ-өөр өвчилж, 420 сая хүн нас барж байна.

— Нас барсан 3 хүн тутмын нэг нь <5хүртэлх насны хүүхэд байна.

— Суулгалт өвчний шалтгаанаар 550 сая хүн (220 сая нь <5 насны хүүхэд) өвчилж, 230 сая хүн (96 сая нь <5 насны хүүхэд)нас барж байна.



Ялангуяа хоолны хордлогын тохиолдол дэгдэлт урин дулааны улиралд ихэсдэг. Хоолны хордлого нь нян, түүний хор, вирүс, шимэгч, эгэл биетэн болон биологийн гаралтай бусад бохирдуулагч; малын эм, бэлдмэл, хүнд металл, пестицид, хортой ургамал, амьтан, органик болон органик бус нэгдэл зэрэг химийн гаралтай бохирдуулагч;ионжуулагч туяа, цацраг зэрэг физикийн гаралтай бохирдуулагч хүчин зүйлсээр бохирдсон хоол хүнс, усыг хэрэглэснээс үүсдэг.

Дэлхийн улс орнуудад түгээмэл гарч буй ХХДӨ-ний үүсгэгчид ямар хүнсний бүтээгдэхүүнээр дамжсан болохыг авч үзбэл:

· Сальмонел: өндөг, шувууны мах, жимс, хүнсний ногоо, мах

— Кампилобактер: тахианы мах, ариутгаагүй сүү, сүүн бүтээгдэхүүн, ус

— Шигелл буюу цусан суулгын үүсгэгч:жимс, хүнсний ногоо, үхрийн махан стиик

— EколиO157:H7: гамбургер, салями хиам, ариутгаагүй сүү, сүүн бүтээгдэхүүн, жимсний шүүс

— Клостридум ботулинум: гэрийн нөхцөлд нөөшилсөн хүнс

— Криптоспоридиум: ус

— Циклоспор: бөөрөлзгөнө жимс

— Листери: зөөлөн бяслаг, ариутгаагүй сүү, сүүн бүтээгдэхүүн, хүнсний ногоо

— Вибрио вульнификус: далайн нялцгай биетэн

— Иерсини энтерколитика: түүхий гахайн мах, ариутгаагүй сүү, сүүн бүтээгдэхүүн, ус

ХХДӨ гарахад нөлөөлсөн гол хүчин зүйл нь хоол хүнсний зүйлийг бэлтгэх, болгох, хадгалах хугацаа, температурын горимын зөрчил байдаг.

ХХДӨ-ий хөнгөн явцтай тохиолдлууд нь эдгэрдэг бол хүнд хэлбэрийн үед удаан хугацаанд хөдөлмөрийн чадвараа алдах, тахир дутуу болох, нас барах эрсдлийг дагуулдаг тул зайлшгүй хэвтэн эмчлүүлэх шаардлагатай байдаг

Хоолны хордлогыншалтгаан нь гэдэсний халдварт өвчний нэгэн адил мөн хоол хүнсийг бэлтгэх, боловсруулах, хадгалах, хэрэглэх үеийн эрүүл ахуй,ариун цэврийн дэглэм алдагдсантай холбоотойбайдаг. Нянгийн гаралтай хоолны хордлогод стафилококк нянгаар үүсгэгдэх хоолны хордлого, хиамдлын савханцар буюу клостридиум ботулинум нянгаар үүсгэгдэх ботулизм болон бусад төрлийн нянгаар үүсгэгдэх хоолны хордлогыг дурьдаж болно.

Нянгийн бус гаралтай хоолны хордлого нь байгалийн гаралтай хортой ургамал (хортой мөөг г.м), хортой далайн хүнс (загас, далайн нялцгай биет)-ээр үүсгэгдэхээс гадна хүнсний зүйл төрөл бүрийн химийн бодисоор бохирдсон тохиолдолд мөн үүснэ. Эдгээр хүнс бохирдуулагч химийн бодистхүнд метал, пестицид, нитрат, нитрит, диоксин, хүнсний нэмэлт бодис зэрэг орох бөгөөд хүнсийг үйлдвэрлэх, боловсруулах, бэлтгэх явцад эдгээрээр бохирдох боломжтой. Хортой мөөгний хордлого, нитритийн давсыг хоолны давстай андуурч хэрэглээд хордох, хүнд метал болон бусад химийн бодисыг их хэмжээтэй агуулсан хоол хүнсийг хэрэглэснээр үүсэх цочмог хордлогууд нь нянгийн бус гаралтай хоолны хордлогод хамаарна. Харин хүнд метал, пестицид, диоксин зэрэг химийн бодисыг бага тун хэмжээгээр удаан хугацаагаар хоол хүнсээр дамжуулан авсан тохиолдолд хүний биед химийн бодисын архаг хордлого үүсч, эрхтэн тогтолцооны төрөл бүрийн өвчнүүд, хавдар үүсгэх алсын үр дагавартай.

Монгол улсад 2014-2016 онд ХХДӨ-ий 27 удаагийн дэгдэлт бүртгэгдэж 1576 хүн өвчилсөн бөгөөд өвчтөнд хийсэн шинжилгээгээр сальмонелла энтритис, шигела, эширихи коли, цус задлагч стафилококк болон клостридиум препрингис зэрэг эмгэг төрөгч нян илэрсэн байдаг.

ХХДӨ-ний үед илрэх шинж тэмдэг:

Хоолны хордлогын үед ходоод гэдэсний хямралын шинж болох суулгах, дотор муухайрах, бөөлжих, гэдэс базлах, халуурах шинжүүд түгээмэл илэрдэг. Дийлэнх тохиолдолд эдгээр шинж тэмдэгүүд илэрдэг боловч энэхүү өвчний зарим үүсгэгчид нь эрүүл мэндэд ноцтой үр дагавартай өвчлөл хүндрэлийг үүсгэдэг. Тухайлбал сальмонеллез, кампилобактер болон иерсинийн халдварын улмаас үе мөчний үрэвсэл буюу артрит, зарим төрлийн Е коли нянгийн халдвар нь бөөрний дутагдал, сальмонеллез, листериозын үед менингит өвчин үүсэх тохиолдол байдаг. Хар тугалга, метилт мөнгөн ус хүний мэдрэлийн тогтолцоог хордуулах, кадьми бөөрний өвчин, хүнцэл, афлатоксин буюу хөгц мөөгөнцрийн хор, акриламид, диоксин зэрэг химийн бодис нь хавдар үүсгэх аюултай. Хөгц мөөгөнцрийн хор афлатоксин нь сонгомлоор элэгний хавдар үүсгэдэг.

ХХДӨ-өөр өвчлөх эрсдэл, өвчилсөн тохиолдолд авах арга хэмжээ:

ХХДӨ үүсгэгчээр бохирдсон хоол хүнс хэрэглэсэн ямар ч хүн өвдөх магадлалтай ч 5 хүртэлх насны хүүхэд, 65-аас дээш насны хүн, жирэмсэн эмэгтэйчүүд, дархлааны тогтолцоо суларсан хүмүүс бусдаас илүү олон удаа,илүү хүнд өвчлөх эрсдэлтэй байдаг. Иймд эмзэг бүлгийн эдгээр хүмүүс шүүрхий мах, түүхий болон дутуу болгосон өндөг, түүхий, шүүрхий далайн хүнс, түүхий ус, ариутгаагүй сүү болон угаагүй жимс ногоо зэрэг эрсдэлтэй бүтээгдэхүүн хэрэглэхгүй байх нь зүйтэй.

Хэрэв та өвчилсөн шалтгаанаа хүнснээс болсон гэж үзвэл доорх арга хэмжээг аваарай!.

Яаралтай эмчид ханд: Ялангуяа шинж тэмдгүүд арилахгүй удаан үргэлжилж, хүндрэх шинж (цустай суулгах, ихээр дотор муухайрах, бөөлжих, өндөр халуурах г.м/) илэрвэл эмчид зайлшгүй хандах хэрэгтэй. Өвчлөх эрсдэл өндөртэй бүлгийн хүн ам (жирэмсэн эмэгтэй, бага насны хүүхдүүд, ахмад настан, дархлааны тогтолцоо суларсан хүмүүс) өвчилсөн тохиолдолд эмчид нэн даруй хандах шаардлагатай.
Сэжиглэж буй хоол хүнсний зүйлийг олон хүн цугларсан хүлээн авалт, ресторан болон бусад нийтийн хоолны газарт хэрэглэсэн, эсвэл дэлгүүрээс худалдаж авсан бол орон нутгийн эрүүл мэндийн байгууллагад яаралтай мэдэгдэх хэрэгтэй.
Хоол хүнс бохирдоход нөлөөлөх хүчин зүйлс

Хоол хүнс бэлтгэх, боловсруулах, худалдаалах, хэрэглэх, хадгалах, тээвэрлэх үед эрүүл ахуй,ариун цэврийндэглэм алдагдсаны улмаас хоол хүнс нянгаар бохирдох нөхцөл бүрддэг. Бүр төрлийн хоол хүнс, ялангуяа мах, махан бүтээгдэхүүн, далайн гаралтай хүнс, чанасан будаа, гоймон, кремтэй бүтээгдэхүүн, сүү, бяслаг, өндөг зэрэг уураг, нүүрс усаар баялаг хүнсний бүтээгдэхүүнд хурдан нян өсөж үрждэг. Өвчин үүсгэгч нян өсөж үржихэд хугацаа, дулаан чийглэг хэрэгтэй байдаг. Нэг нян 2 дахин их тоотой болж үржихэд ердөө 15 минут хангалттай бөгөөд 6 цагийн дотор 16 сая болж үрждэг.

Өвчин үүсгэгч нянгаар бохирдсон хоол,хүнсний бүтээгдэхүүнийг гаднаас нь хараад мэдэхболомжгүй, амт, үнэр, өнгө, гадаад байдлын хувьд өөрчлөлтгүй байдаг. Эдгээр үл үзэгдэгч бичил биетнүүд нь хүнстэй харьцаж буй газарт хүнс бэлтгэх тавиур мод, сав суулга, ширээний тавцан, аяга таваг угаагч порлонзэрэг гадаад орчинд хаа сайгүй тархсан байдаг. Өвчин үүсгэгчнянгууд нь гарын ариун цэвэр сахиагүй, хүнстэй хүрэлцэх бүх гадаргуу, сав суулгазэргийг сайтар угааж цэвэрлээгүйтохиолдолд хүнсийг бохирдуулдаг.

Хоол хүнсний зүйлс ялангуяа өндөг, сүү, мах, жимс, кремтэй бүтээгдэхүүн зэрэг түргэн гэмтэх хүнсийг тасалгааны хэмд удаан хугацаагаар хадгалах нь ХХДӨ үүсгэгч нян үржих таатай нөхцөл болох бөгөөд бохирдсон хоол хүнсийг хэрэглэсний улмаас хоолны хордлого болон бусад суулгалт халдварт өвчин үүсдэг.

ХХДӨ-өөс сэргийлэхийн тулд та юу хийх вэ?

ХХДӨ-нөөс сэргийлэхийн тулд ДЭМБ-аас гаргасан “Аюулгүй хоол хүнсний 5 түлхүүр” зөвлөмжийг дагаж мөрдөхийг зөвлөж байна. Эдгээр зөвлөмжийг хүнсний үйлдвэр, үйлчилгээний байгууллагууд төдийгүй айл гэр, хувь хүн бүр дагаж мөрдөж, хэвшүүлэх шаардлагатай юм.

Түлхүүр 1: Цэвэр байх нь өвчин үүсгэгч нян, вирус, шимэгч, эгэл биетэн өсч үржих, тархахаас сэргийлэх ач холбогдолтой.Тиймээс:

· Хоол хүнсээ бэлтгэхийн өмнө, бэлтгэх явцад, мөн хэрэглэхийн өмнөгараа халуун бүлээн усаар сайтар савандаж угаах,

· Гар утас, хаалга, шат болон автобусны бариул, мөн түүхий хүнс, гэрийн тэжээвэр болон мал амьтанд гараа хүргэх, сав суулга угааж цэвэрлэх, цэвэрлэгээ хийх, хүүхдээ бие засуулах, өөрөө ОО-д орох зэрэг тохиолдолд гарыг халуун бүлээн усаар сайтар савандаж, угаах,

· Хоолхүнсбэлтгэхэд хэрэглэдэгбүх гадаргуу, сав суулга, багаж хэрэгслийг тогтмол угааж цэвэрлэж, халдваргүйжүүлэх,

· Гал тогоонд шавьж, мэрэгч, бусад амьтан орохоос хамгаалж тор хаалт хийх,

· Хүнстэй харьцдаг ажиллагсад хувийн ариун цэврийг сайтар сахих,

· Хүнс, хүүхэд, эрүүл мэндийн байгууллагад ажиллагсад эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх үзлэг шинжилгээнд тогтмол хамрагдаж байх ёстой.


Түлхүүр 2: Чанаж болгосон, мөн шууд хэрэглэдэг хүнсийг түүхий хүнсээс сайтар тусгаарлах нь хүнс дамжин бохирдохоос сэргийлэх ач холбогдолтой. Тиймээс:

· Түүхий мах, ногоо, өндөг зэрэг бүтээгдэхүүнийг чанажболгосон хоол хүнс болон өргөст хэмх, улаан лооль, жимс, цагаан идээ, талх нарийн боов зэрэг шууд хэрэглэдэг хүнснээс сайтар тусгаарлах, тусад нь хадгалах.

· Түүхий мах, ногоо хэрчдэг тавиур мод, хутга бусад хэрэгслэлийг чанаж болгосон, мөн шууд хэрэглэх хүнс бэлтгэхэд хэрэглэхгүй байх,

· Хүнс худалдан авахдаа шууд хэрэглэх бэлэн хоол хүнсийг түүхий хүнстэй холихгүй байх.

· Түүхий хүнсний зүйлийг бэлтгэхэд хэрэглэсэн багаж, хэрэгсэлийг сайтар угааж, цэвэрлэж хэвших,

· Хөргөгчид хадгалах хүнсийг махны шүүс болон түүхий өндөг, түүхий ногоогоор бохирдохгүй байхаар тусгаарлавал зохино.


Түлхүүр 3: Хоол хүнсийг гүйцэд чанаж болгоход өвчин үүсгэгч нян, вирус, шимэгч, эгэл биетэн үхэж устах ач холбогдолтой.Тиймээс:

· Шөлтэй хоолыг буцалтал нь, малын мах, тахиа, шувууны махыг ягаан шүүс гарахгүй болтол нь гүйцэд чанаж болгох,

· Чанаж болгосоны дараа мах болон махан бүтээгдэхүүний гүний хэм 700С-аас багагүй байхаар гүйцэт чанаж болгох,

· Идэж хэрэглэхэд бэлэн болсон шөлтэй хоол 750С, үндсэн хоол 650С, төрөл бүрийн зууш 110С хэм байхаар температурын горимыг чанд баримтлавал зохино.

Түлхүүр 4: Хоол хүнсийг зохих хэмд хадгалах нь гэмтэж, муудах, өвчин үүсгэгч нян, вирус, шимэгч, эгэл биетэн өсч үржихээс сэргийлэх ач холбогдолтой.Тиймээс:

· Хоолыг чанаж болгосны дараа тасалгааны хэмд 2 цагаас илүү хугацаанд хадгалж болохгүй,

· Түргэн муудах хүнсийг худалдаж авсан даруйд хөргөгчид (50С-аас бага) хийж хадгалах,

· Хүнсийг хөргөгчинд хэт удаан хадгалахгүй байх,

· Хөлдөөсөн хоол хүнсийг тасалгааны хэмд гэсгээж, шүүсийг нь гоожуулахгүй байх нь зүйтэй.

Түлхүүр 5: Ундны цэвэр ус, хүнсний аюулгүй түүхий эдийг сонгох нь бохирдлоос сэргийлнэ. Иймд:


· Зөвхөн баталгаатай ундны усны эх үүсвэрийн усыг хэрэглэх,

· Түүхий ус хэрэглэхгүй байх,

· Усыг буцалгаж хэрэглэх,

· Газрын гадаргын ил задгай усыг хоол ундны зориулалтаар ашиглахгүй байх, зайлшгүй ашиглах тохиолдолд сайтар буцалгаж хэрэглэх,

· Зөвхөн хөргүүлтэй нөхцөлд худалдан борлуулж буй газраас түргэн муудах хүнсээ худалдан авах,

· Хүнс худалдан авахдаа гэмтэж, муудсан эсэхийг шалгах,

· Хугацаа нь дууссан хүнсний бүтээгдэхүүн хэрэглэхгүй байх,

· Хүнсний ногоо, жимсийг угааж хэрэглэх,

· Ус авах, хадгалах савыг тогтмол угааж цэвэрлэж байх,


Эдгээр зөвлөмжийг та амьдралдаа хэвшүүлснээр ХХДӨ-нөөсөөрийгөө болон гэр бүлээ сэргийлж чадна.



Нийгмийн Эрүүл Мэндийн Үндэсний Төв

Өнөөдрийн байдлаар улсын хэмжээнд 22 түймэр асч байна. Сэлэнгэ аймаг Ерөө суманд 3 түймэр, Мандал суманд 4 түймэр, Хүдэр суманд 2 түймэр асч байна. Мөн Төв аймгийн Батсүмбэрийн нутаг дэвсгэрт 5 түймэр, Булган аймгийн Гурванбулаг, Сэлэнгэ сумдад 2 түймэр асч байгаа гэнэ. Одоогийн байдлаар 700 гаруй гал сөнөөгч, 50 гаруй автомашин, орон нутгийн 350 иргэн түймэр унтраалцаж байгаа аж.

НӨАТ

Д.Оюунхорол: Хориотой үед ч иргэд байгаль хамгаалагчийн шаардлагыг тоолгүй аялж, гал алдаж байна
БОАЖ-ын сайд Д.Оюунхоролоос цаг үеийн асуудлаар тодруулга авлаа.
-СэлэнгэаймгийнЕрөө, Мандал, Хүдэр, ТөваймгийнБатсүмбэр суманд түймэр гарснаас болоод Улаанбаатар утаанбаатар болж байна. Үүнтэй холбоотойгоор иргэд сайн дураараа түймэр унтраах үйлсэд гар бие оролцохоос гадна хандив цуглуулж эхлээд байна. Танай яамны зүгээс ямар ажлыг хийж байна вэ?
-Өчигдөр Ерөнхий сайд Онцгой байдлын комиссыг хуралдаалж, хэд хэдэн шийдвэр гаргасан. Энэ хүрээнд ногоонбүсэдаялал,зугаалгахийхийгтүрхугацаагаархориглох шийдвэр гаргаж, хэрэгжилтэд хяналт тавих байгаль хамгаалагч нарын тоог нэмэн ажиллаж байна. Сүүлийн жилүүдэд хэт халалтаас болж хуурайшсан газар нутагт гарч буй түймрийн 70-80 хувь нь хүний буруутай үйл ажиллаганаасаа болж гарч байгаа гэсэн харамсалтай мэдээллийг байгаль хамгаалагчид болон түймрийн голомт дээр ажиллаж байгаа Онцгой байдлынхан бидэнд ирүүлсээр байна. Тиймээс манай яамны зүгээс ой, хээрийн бүсэд аялал, зугаалга хийж байгаа иргэдэд анхааруулах, сануулах, соён гэгээрүүлэх үйл ажиллагааг идэвхитэй хийж байгаа. Тухайлбал, сануулах самбаруудыг аялал, зугаалга их хийдэг газруудад байршуулахаас эхлээд ерөнхий боловсролын болон их, дээд сургуулиудын хичээлийн хөтөлбөрт байгальтайгаа хэрхэн хандах талаарх хичээлийн хөтөлбөрүүдийг оруулахаар БСШУСЯ-тай хамтран хөтөлбөр хэрэгжүүлж эхэлсэн. Мөн олон нийтийн сүлжээг ашиглах гал түймрийн аюулаас хэрхэн урьдчилан сэргийлэх талаар болон гарсан тохиолдолд хэрхэн арга хэмжээ авч ажиллах талаарх мэдээллүүдийг хүргэж байна. Энэ дашрамд хэвлэл мэдээллийн байгууллагууддаа нийгмийн хариуцлагаа ухамсарлаад нийтийн сайн сайхны төлөө байгалийн гамшигт үзэгдлээс урьдчилан сэргийлэх сурталчилгааг түлхүү гаргаж өгөөч гэж хүсэх байна. Нөгөөтэйгүүр, иргэддээ хандан ногоон бүсэд аялал, зугаалга хийхийг хориглосон үед бүү зугаалаач гэж уриалж байна. Өнгөрсөн сард Богдхан ууланд гарсан түймрийг унтраах үеэр мөн хориг гаргасан. Харамсалтай нь ууланд авирч буй иргэд байгаль хамгаалагчийн тавьсан шаардлагыг тоолгүй байсаар гал алдсан харамсалтай тохиолдол гарсныг дахин дахин сануулмаар байна.
-Танай яамны харьяа агентлаг болох УЦУОШГ-ынхныг үүлэнд нөлөөлөх аргаар бороо оруулах ажлаа хийж чадахгүй байна. Үүний шалтгаан нь үүл бууддаг мэргэжлийн хүмүүсээ ажлаас халсанд байгаа гэх мэдээлэл гарлаа. Та үүнд ямар хариулт өгөх вэ?
-УЦУОШГ-ынхныг би хувьдаа сайн ажиллаж байгаа гэж хэлмээр байна. Тус газрынхан аймгуудын УЦУОШГ-тай хамтран өнгөрсөн хугацаанд үүлэнд нөлөөлөх аргаар багагүй бороо оруулсныг олон хүн мэдэж байгаа байх. Богдхан уул болон Асралт хайрхан ууланд гарч байсан түймрийг үүлэнд нөлөөлөх аргаар бороо оруулсны үр дүнд унтраасан шүү дээ. Одоогоор үүлэнд нөлөөлөх аргаар бороо оруулах 3 баг Сэлэнгэ аймагт, 2 баг Төв аймагт гаран ажиллаж байна. Гэхдээ бороо оруулахад нөлөөлөх хэмжээний үүл гарахгүй байгаа учир хүмүүсийн ажил хийх нөхцөл боломж нь бүрдэхгүй байна гэдэг мэдээлэл ирүүлсэн. Түүнээс биш бидний хувьд үүлэнд нөлөөлж бороо оруулдаг мэргэжлийнхнийг халж, солиод байсан асуудал байхгүй.
Ер нь сүүлийн жилүүдэд хэт халалтаас болж хуурайшсан газар нутагт түймэр гарч, ан амьтан харангадаж байгаа үйл явц ихээр ажиглагдах болсон. Энэ бүхний буруутан нь хүн өөрөө гэдгээ сайн мэдэх хэрэгтэй. Адаглаад л аялж, зугаалж байхдаа галаа бүрэн гүйцэт унтраагаад хогоо түүгээд аваад явдаг байх хэрэгтэй байна. Байгальд амарчихаад архины жилээ хаяж, шил нь хэт халснаас болж өвс шатаж байгааг иргэд маань ухаарах цаг болсон. Сайн дураараа түймэр унтраахаар нэгдэж байгаа залуусаараа үнэхээр бахархаж байна. Зарим нь гал тавьж, хог хаяж, байгаль орчноо бохирдуулах ёстой юм шиг. Нэг хэсэг нь тарьсан хогийг нь цэвэрлэж, тавьсан галыг нь унтрааж байх ёстой юм шиг сэтгэхүйгээсээ монголчууд бид салах ёстой. Нийтээрээ байгалиа гэсэн зүрх сэтгэлтэй байж үр хүүхдэдээ эх орноо онгон, дагшин байдлаар нь өвлүүлж өгөх үүрэгтэй хүмүүс гэдгээ ухамсарлах хэрэгтэй болов уу.
Үүний төлөө БОАЖЯ-ынхан бодлого, шийдвэр гарган ажиллаж байгаа. Иргэдээ соён гэгээрүүлэх ажлыг бодит үр дүнтэй болгохын тулд боловсруулж байгаа хуулиуддаа экологийн боловсрол олгох, иргэдэд мэдээлэл өгөх заалтуудыг түлхүү тусгаж байна. Байгаль сүйдэлж байгаа уул уурхайн компаниудтай хариуцлага ярих хэмжээнд асуудлыг авч хэлэлцэж, Засгийн газрын хуралдаанд оруулж хэд хэдэн компанийн үйл ажиллагааг зогсоох хүртэл арга хэмжээг авхуулж чадлаа. МХЕГ-тай хамтарч ажилласны үр дүнд байгаль хамгаалагчид болон байгаль орчны байцаагчид эрх цуцлах хүрээнд ажлаа өргөтгөсөн байгаа. Энэ бүх бодлого, шийдвэрүүд олон олон эсэргүүцэлтэй тулгарсан ч хойч ирээдүй, эх болсон байгалийнхаа төлөө тууштай ажиллаж байгаа ажиллах болно гэдгээ хэлье.

Өнөөдрийн байдлаар улсын хэмжээнд 22 түймэр асч байна. Сэлэнгэ аймаг Ерөө суманд 3 түймэр, Мандал суманд 4 түймэр, Хүдэр суманд 2 түймэр асч байна. Мөн Төв аймгийн Батсүмбэрийн нутаг дэвсгэрт 5 түймэр, Булган аймгийн Гурванбулаг, Сэлэнгэ сумдад 2 түймэр асч байгаа гэнэ. Одоогийн байдлаар 700 гаруй гал сөнөөгч, 50 гаруй автомашин, орон нутгийн 350 иргэн түймэр унтраалцаж байгаа аж.

Олон нийтийн сүлжээн дэх ”Гал сөнөөгчдөд туслах групп”-ээс санаачлан

БНСУ-д хууль бусаар оршин суугч гадаад иргэдийг багасгах бодлогыг хэрэгжүүлэх зорилгоор тус улсад визний хугацааг хэтрүүлэн оршин суугаа гадаадын иргэдийг сайн дураараа эх орондоо буцсан нөхцөлд БНСУ-д буцаж ирэхэд нь визний болон хилийн хоригоос чөлөөлөх өршөөлийн аяныг 2017 оны 7 дугаар сарын 10-ны өдрөөс 10 дугаар сарын 3-ны хооронд хэрэгжүүлэхээр шийдвэрлэжээ.

Хэрэв тухайн иргэн БНСУ-д 5 жил хүртэлх хугацаагаар хууль бусаар оршин суусан бол хилээр нэвтрэх хоригоос чөлөөлж, харин 5 жилээс дээш байх тохиолдолд хилээр нэвтрэх хоригийг нэг жил болгон хөнгөлөх юм байна.

Паспортын зөрчилтэй буюу хуурамч эсвэл бусдын паспортоор хил нэвтэрсэн, хилийн шалганаар ороогүй (нууцаар хил нэвтэрсэн) зэрэг эрүүгийн гэмт хэрэгт хамаарах үйлдэлтэй бол энэ аянд хамрагдах боломжгүй бөгөөд мөн сайн дураараа буцаагүй буюу шалгалтаар баригдаж, албадан нутаг буцах тохиолдолд энэхүү аяны хөнгөлөлт үйлчлэхгүйгээс гадна хилээр нэвтрэх хоригийн хугацааг 5 жилээр тогтоох тухай БНСУ-ын Хууль зүйн яамны Цагаачлалын албанаас мэдэгдэв.

Монгол Улсын Засгийн газраас хөрш орнуудтай тохирсны дагуу бүх нийтийн баярын өдрүүдэд автозамын хилийн боомтууд амардаг. Энэ хүрээнд Үндэсний их баяр наадмын баярын өдрийг тохиолдуулан Монгол-Орос, Монгол-Хятадын улсын хилийн боомтууд энэ сарын 11-15-ны хооронд амарсан.



Харин олон улсын галт тэрэг болон нисэх онгоц хуваарийн дагуу зорчьчсон юм.



Тэгвэл өнөөдрөөс хилийн боомтууд цагийн хуваарийн дагуу ажиллаж эхэллээ.

Цаг уур орчны шинжилгээний газраас гаргасан урьдчилсан мэдээгээр өнөөдөр баруун аймгуудын нутгийн хойд хэсэг, төвийн аймгуудын ихэнх нутгаар, 17-нд төв болон зүүн аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр, 18-нд Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг болон зүүн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр, 19-нд төв болон говь, зүүн аймгуудын нутгаар түр зуурын бороо орно. Дуу цахилгаантай. Борооны өмнө салхи түр зуур секундэд 18-20 метр хүрч ширүүснэ.

Хугацааны эхээр Алтай, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутгаар шөнөдөө 8-13 градус, өдөртөө 19-24 градус, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 21-26 градус, өдөртөө 35-40 градус, бусад нутгаар шөнөдөө 14-19 градус, өдөртөө 27-32 градус дулаан байна. Хугацааны сүүлчээр ихэнх нутгаар сэрүүснэ.

”Оюу толгой” ХХК-ны гэнэтийн ослын үед хариу үзүүлэх багаас ой хээрийн түймэрт сайн дураараа явж буй иргэдэд дараахь зөвлөмжийг өгч байна.
Юуны өмнө эх орныхоо төлөө иргэний үүргээ биелүүлж сайн дураараа ой хээрийн түймэрт явж буй иргэдэд дахин дахин талархал илэрхийлэе.
Ой хээрийн түймэрт явахад хувийн бэлтгэл хангах нь хамгийн түрүүнд чухал юм.
1. Хувийн бэлтгэлд:
• Хамгийн түрүүнд биедээ тохирсон хөдөө хээр өмсөж болох ханцуйтай болон түрийтэй битүү хувцас өмсөх хэрэгтэй.
• Хөлдөө таарсан, чийг татдаггүй урт болон хагас түрийтэй гуталтай байх
• Борооноос хамгаалах цув
• Наршихаас хамгаалсан нарны малгай
• Аранз
• Мишок буюу аяны хөнжил
• 3-5 хүн хамт явж байгаа бол дундаа нэг жижиг аяны тогоо, хоолны халбага авах хэрэгтэй
• Түймэр унтраах багаж буюу жижиг хүрз, троосон шүүр, савар, сайн чанартай хийгдсэн гөвүүр буюу цохиур, 10-20 литрийн усны сав гэх мэт хувийн багаж хэрэгтэй болно.
Аранзны хэрэгсэл.
• Хоол, цай идэж уух аяга / төмөр байвал сайн /
• Хувийн усны жижиг сав
• Эмийн сан
• Хуурай хүнс. / Гурлин боов, талх, бэлэн гоймон, шар цагаан будаа, арвайн гурил, хийцтэй цай, борц, хуурай цай, давс гэх мэт ойр зуурын хүнсний зүйлс. / дор хаяж 3 хоногийн хоол хүнстэй байх хэрэгтэй. /
• Гар чийдэн / зай /
• Лаа, шүдэнз
• Сольж өмсөх оймс, дотуур хувцас гэх мэт
• Борооны жижиг эвхдэг шүхэр
• Зузаан давуун бээлий / сольж өмсөх нөөц бээлий /

2. Ой хээрийн түймэрт очоод хэрхэн ажиллах вэ?
• Ой хээрийн түймэрт хүрэлцэн очсон бол тухайн түймрийг унтраахаар удирдан ажиллаж буй Онцгой байдлын ерөнхий газрын ахлах ажилтантай холбогдож хичнээн хүн ирсэн талаараа мэдэгдэж бүртгүүлэн заавар зөвөлгөө аван ахлаж томилуулсан мэргэжлийн хүний удирдлаган дор баг болон хуваагдаж аюулгүй байдлаа нэн тэргүүнд тавин ажиллана.
• Онцгой байдлаас томилож өгсөн мэргэжлийн хүний заавар зөвөлгөөг даган өөрийн болон хамт ажилаж буй хүний аюулгүй байдлыг сайтар хангаж сонор сэрэмжтэй ажиллах.

3. Өөрийгөө аюултай байдалд орохоос хэрхэн сэргийлэх вэ?
• Онцгой байдлын мэргэжлийн хүний заавар зөвөлгөөг ягштал биелүүлэх
• Дур мэдэн шийдвэр гаргахгүй байх
• Ганцаараа ажиллахгүй байх
• Сонор сэрэмж алдахгүй анхааралтай байх / орчин тойрны газрын баримжаа, салхины чиг, цаг агаар гэх мэт /
• Ахлаж буй хүнийхээ шийдврийг сайтар сонсох
• Тамхи, шүдэнзний галыг ил задгай хаяхгүй байх
• Согтууруулах ундааны зүйлс хэрэглэхгүй байх
• Хамт ажиллаж буй хүмүүстээ анхаарал хандуулах
• Унтаж амрахдаа бие биенээ сайн хянах, ээлжийн харуул гаргах
• Ийш тийшээ ирж очиж байгаагаа ахлаж буй хүндээ болон хажуудаа байгаа хүндээ мэдэгдэж байх. / Бие засах, усанд явах, тамхилах гэх мэт /

4. Ой хээрийн түймрээс буцах буюу дууссаны дараа хэрхэн буцах вэ?
• Ой хээрийн түймэрээс хувийн шалтгаанаар буух гэж байгаа бол заавал Онцгой байдлын мэргэжлийн хүнээс зөвшөөрөл авч нэрээ бүртгүүлээд явах ёстой.
• Дур мэдэн ямар нэгэн хэл чимээгүй явж болохгүй.

Яг одоо хуралдаж байгаа Улсын Онцгой Комиссын хуралдаанаар гал түймрийн талаарх мэдээллийг өгч байна. Шадар сайд У.Хүрэлсүх хэлэхдээ: ”Өнөөдрийн байдлаар цэргүүдийг дайчлах шаардлагагүй. Хүмүүсийн тоо түймрийг цурманд оруулах хэмжээнд хүрсэн. Бүр хүнд нөхцөл байдал үүсвэл цэргүүдийг дайчлах байх. Харин Улсын Онцгой Комисс болон бусад албан байгууллагууд хоорондоо холбоотой ажиллана. Амралтаа аваад ийшээ тийшээ явчихав. Явсан хүн байвал дууд” гэлээ.

ИРГЭНИЙ БОЛОВСРОЛ

Гандантэгчэнлин хийдийн лам