Нийслэлийн 2017 оны бүтээн байгуулалтын ажил 1959 онд баригдаж ашиглалтад орсон Яармагийн гүүрийг засварлаж, шинэ гүүр барих ажлаар эхэлж байна. БНХАУ-ын Засгийн газрын хөнгөлөлттэй зээлийн хөрөнгөөр нийслэлийн Хан-Уул дүүргийн 4 дүгээр хорооны нутаг дэвсгэрт хэрэгжих “Яармагийн шинэ гүүр барих, хуучин гүүрийг засварлах” төслийн шав тавих ёслол өнөөдөр боллоо.

Монгол Улсын Засгийн газар,Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагчийн дөрвөн жил хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны хөтөлбөрт туссан томоохон зорилтын нэг нь эдийн засгийн өсөлтийг дэмжсэн, нийгмийн хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн, аюулгүй, ая тухтай үйлчилгээг үзүүлэх зам, тээвэр, логистикийн сүлжээг өргөжүүлэх юм. Уг зорилтын хүрээнд хэрэгжиж байгаа төслийн захиалагчаар Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар, Нийслэлийн Засаг даргын хэрэгжүүлэгч агентлаг Авто замын хөгжлийн газар, төслийн ерөнхий гүйцэтгэгчээр Хятадын төмөр замын 20-р товчоо групп корпораци ажиллаж байна. Хяналтын зөвлөх үйлчилгээг Нийслэлийн төсвийн хөрөнгөөр “Эс Ар Пи Консалтинг Монголиа” ХХК үзүүлж байна.

Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч С.Батболд хэлэхдээ “Улаанбаатар хотын замын хөдөлгөөний менежментийг сайжруулах тулгамдсан асуудлын нэг нь гүүрний шинэчлэл, өргөтгөл, засварын ажил юм. Хотын гүүрнүүдийн ихэнх хувь нь 1960-1986 оны үед баригдаж , хагас зуун жил ашиглагдсан байгаа нь их засварт оруулах, шинэчлэлтийн ажил хийх зайлшгүй шаардлага тулгараад байгааг харуулдаг. Энэ чухал бүтээн байгуулалтын ажилд шаардагдах хөрөнгийг БНХАУ-ын “Хөнгөлөлттэй зээлийн санхүүжилт”-ээр хийхээр тохиролцоод байна. Уг хөнгөлөлттэй зээлээр Яармагийн шинэ гүүр барьж, хуучин гүүрийн засварлах ажил, Замын цагдаагийн газрын уулзварт гүүрэн гарц барих бүтээн байгуулалт, Туул гол дээгүүрх Баянзүрхийн 288 у/м болон Сонсголонгийн 289,4 у/м төмөрбетон гүүрүүд шинээр барих ажил, Гачууртын уулзвараас Налайх-Чойрын замын уулзвар хүртэлх 20.9 км авто замыг өргөтгөж шинэчлэх 4 том төслийн барилгын ажлыг тус тус эхлүүлнэ. 4 том төсөлд шаардагдах нийт хөрөнгө оруулалтын дүн 132.3 сая ам доллар болж байгаа юм.” гэлээ.

Тэрбээр мөн “Хэдий эдийн засаг хүнд, хөрөнгө оруулалт чамлахааар байгаа ч гэлээ “Чамлахаар чанга атга” гэсэн өвгөдийн сайхан сургаалийн дагуу өөрт байгаа бүхий л нөөц бололцоог бүрэн дайчлан ажиллаж, нийслэл хот хаврын бүтээн байгуулалтын ажлаа өрнүүлж, богино хугацаанд иргэдийнхээ амьдралыг дээшлүүлэхийн төлөө бид ажиллаж байна. Нийслэл хотын замын байгууламжийн гол судас болсон гүүрнүүдийн барилгын шинэчлэл, өргөтгөлийн ажилд бид ирэх дөрвөн жилд ахиц авчирна.” хэмээв.

Энэ онд нийслэлийн төсөв, нийслэлийн замын сангийн хөрөнгөөр:

- Хайлаастын уулзвараас Дарь-Эхийн зам хүртэлх 1,4 км авто зам, 57 у/м гүүр,

- Нарангийн гудамжнаас Орбитын гудамж хүртэлх 1,3 км авто зам,

- Баянгол дүүргийн 3,4 дүгээр хорооллын эцсээс Гэмтлийн эмнэлгийн уулзвар хүртэлх 1,0 км авто зам,

- Налайх дүүргийн Даваажав, Дамдин, Найрамдлын гудамжны 1,4 км,

- Хан-Уул дүүргийн Аялал жуулчлалын 2,05 км,

- Зайсангийн авто замаас Зайсан толгойн урдуур Богд уулын арын авто замтай холбогдох 2,4 км авто замыг шинээр болон өргөтгөн шинэчлэх нийт 44,9 тэрбум төгрөгийн 39 төсөл, арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангах, уулзварын нэвтрүүлэх чадварыг сайжруулахаар төлөвлөж байна гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

Төрийн хулгай нь инстүүцийн шинжтэй болсон улс гүрэн хөгжих боломжгүй. Улстөрийн дэглэм нь ардчилсан ч бай, дарангуйлагч ч бай ялгаагүй хөгжихгүй. Хулгайч төртэй улсаас хөгжил зугтдаг. Тиймээс хулгайч төртэй нийгэм “хөгжих” гэдэг үгийг мартсан нь дээр. Мартахгүй бол “хөгжих” гэдэг үг нь сонгогчдын горьдлогоор тоглож хуурдаг зэвсэг л болно. Төр хичнээн хулгайч байх тусам санаачилсан төслүүд нь төдийчинээ олон, төдийчинээ том болдог зүй тогтолтойг олон улсын болон манай туршлага харуулна. Тийм учраас төр хулгайч үед “хөгжих” гэдэг үгийн дам утга нь “хулгайлах” гэдэг санаа руу түлхдэг тул мартсан нь өлзийтэй... Э.Бат-Үүл ингэж бичжээ.

Өнгөрөгч хоёрдугаар сард “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг төрд авах тухай УИХ-ын тогтоол гарч, хэрэгжүүлэх үүргийг Засгийн газарт өгсөн. Энэ дагуу Сангийн сайдаар ахлуулсан ажлын хэсэг гарсан ч хэрэгжүүлэх явц “удаашралтай” байсан тул өнгөрөгч долоо хоногт Засгийн газрын хуралдаанаар уг асуудлыг хэлэлцээд “Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК-ийн Төлөөлөн удирдах зөвлөл /ТУЗ/-ийг зуун хувь төрийн төлөөллөөс бүрдүүлж, тус компанийн засаглал, удирдлагын бүрэлдэхүүнд ажиллах төрийн төлөөллийн тоог нэмэгдүүлэх үүргийг ЗГХЭГ-ын дарга Ж.Мөнхбат, Төрийн өмчийн бодлого, зохицуулалтын газрын дарга Ц.Ням-Осор нарт даалгасан байна.

Тэр дагуу нь Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газар /хуучнаар ТӨХ/ баасан гаригт нууцаар /хувьцаа эзэмшигчдэд мэдэгдэлгүйгээр/ хуралдаж, “Монголын зэс” корпарацийн эзэмшиж байсан “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийн хувьцааг төрийн өмчид бүртгэж авчээ. Мөн ТУЗ-ийг 100 хувь төрийн төлөөллөөс бүрдүүлж, компанийн дүрэмт өөрчлөлт оруулснаа өнөөдөр УБЕГ-т бүртгүүлэх гээд явж байна гэнэ. Энэ тухай үйлдвэрийн 49 хувийг эзэмшиж байсан “Монголын зэс” корпараци өнөө өглөө л мэджээ.

“Эрдэнэт”-ийн 49 хувийг хувьчилсан худалдан авалтыг хүчингүй болгож, 100 хувь төрд авах тухай УИХ-ын тоггтоол нь арбитрын шүүх, Үндсэн хуулийн Цэцэд оччихоод байхад Засгийн газар ингэж яаравчлах болсон шалтгаан юунд байв?
Сонсохнээ, “Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК-ийн 51 хувийг төлөөлж буй ТУЗ-ийн гишүүд ТУЗ-ийн гишүүдийн цалинг 4000 ам.долларт хүргэх, харин 49 хувийг төлөөлж буй ТУЗ-ын гишүүд ажилчдын цалинг 20 хувиар нэмэгдүүлэх шаардлагыг үйлдвэрийн удирдлагад тавьж, хэн нь ч хэнийгээ дэмжихгүй гацаанд орсон байна. Хэн нь хэний эрх ашгийг төлөөлж байгааг эндээс хараад л хэлчихэд болно л доо.

Одоо нэгэнт хувийн компанийн эзэмшилд хувьцааг төрийн өмчид бүртгэж авсан учраас 51 хувийн хүсээд байсан шийдвэр, “Эрдэнэт” үйлдвэрт хийдэг байсан төрийнхний шахаа ногоон гэрлээр явах нь. Өмнө нь Оростой хамтарч байхад бас ч гэж, 49 хувийг эзэмшиж байсан нөхөд Монголын төрийнхний хийдэг шахааг явах газарт нь явуулж, зогсоох газраа зогсоодог байсан гэж тооцьё л доо. Ядахдаа данс тооцоогоороо ил гардаг юм байгаа биз дээ. Одоо бол ямар ч хяналтгүй, эзэнгүй боллоо.

Эрх баригчдын ингэж улаан цаймдаа гаргах болсон шалтгааныг удахгүй болох Ерөнхийлөгчийн сонгуультай холбон тайлбарлаж болох юм. Сонгогчдын саналыг худалдаж авахад хэдий их мөнгө хэрэгтэй, тэр хэмжээний мөнгийг “Эрдэнэт”-ээс босгох болно. Үүнд ямар ч ичиж нэрэлхэх юм байхгүй гэдгийг бид өмнөх туршлагаас нь бэлээхэн мэднэ. Гаалийн Х.Баатар ямар хэргээр шоронд орлоо доо.

Саяхан даа, “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг төрийн өмчид авах тухай УИХ-ын тогтоол гарах үед олон хүн “Арай ч оргүй хоосон дээрэмдчихгүй байлгүй дээ, эрхбиш хууль ёстой улс орон шүү дээ. Хувийн компанид нь нөхөр олговор өгөөд авбал барав шүү дээ” хэмээн тайвшруулж байсан. Гэтэл Засгийн газарт тэр талаар ямар ч төсөв, төлөвлөгөө байгаагүй гэдэг нь өнгөрсөн долоо хоногт болсон үйл явдлуудаас нь тодорхой болов. Өнөөдөр нэг компанийн өмчийг дур мэдэн хурааж авч байгаа төр маргааш та бидний орон гэр, хашаа хороо руу дайрч ороод хураагаад явахад гайхах юм алга. “Өөртөө хүсээгүй зүйлээ бусдад бүү хүс” гэдэг үгийн утга энэ.

Төрийн дээрэм иституцийн шинжтэй болсон ийм үед ардчилсан ёс, өмчийн эрхийн тухай ярих ч, хуулийн байгууллагын сүр хүчинд найдах нь ч утгаа алдаж байгаа юм. Юу тарина, түүнийхээ үрийг хураадаг гэж үг бий. Гадныхныг дээрэмдэхэд нь алгаа ташин хүлээж авч байсан бидний монголчууд одоо дотоодын тонуулын гэрч боллоо. Удахгүй өөрийнх нь орон гэр, өмч хөрөнгө рүү уулгалаад эхлэхээр ямар хариу үйлдэл үзүүлэхийг нь харин харж л байхаас.

АН-ын дотоод сонгууль өчигдөр болж, ҮБХ-нд өрсөлдөх эрхмүүдээ болон Нийслэлийн АН-ын даргаа сонгосон.

Төв аймгийн Өндөрширээт сумын Хайрхан хоёрдугаар багийн нутагт айлын гэр дайрч хүний аминд хүрч, гурван хүнийг гэмтээсэн ноцтой осол гарчээ.

“Хүртээмжтэй хөгжил хүрээлэн” ТББ-аас 2017 оны төсвийн тодотголд тусгасан зургаан төрлийн татвар нэмэх заалтыг эгүүлэн татах шаардлагыг

Дөрвөн настай охин О-гийнхээ амь насыг хохироосон хэрэгт буруутгагдсан төрсөн эцэг Т.Цогт, хойд эх Г.Маралмаа нарыг шүүх хурал өнгөрсөн сарын 17-нд болох байсан ч хойшилсон байгаа. Хурал хойшлох болсон шалтгаан нь Г.Маралмаагийн өмгөөлөгч хүндэтгэх шалтгаангүйгээр ирээгүй байна. Иймд шүүх бүрэлдэхүүн шүүгдэгчийн өмгөөлөгчөөр хангуулах эрхийг хүндэтгэж шүүх хуралдааныг энэ сарын 4-нийг хүртэл хойшлуулах шийдвэр гаргасан юм.

Тэгвэл тэднийг маргааш 10.00 цагт Баянзүрх дүүргийн шүүхэд шүүнэ.

Цаг агаар дулаарч цас, мөс хайлж байгаатай холбогдуулан шар усны үерээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг зохион байгуулах, үерээс хамгаалах далан шуудууг цэвэрлэхийг дүүргийн Онцгой комиссын дарга Д.Пүрэвдаваа холбогдох хэлтэс, албадад үүрэг болгосон юм. Үүрэг даалгаврын хүрээнд дүүргийн Онцгой байдлын хэлтэс, НҮГ-ууд болон хороод хамтран шар усны үерээс урьдчилан сэргийлэх шуурхай арга хэмжээг авч ажиллаж байна.

Тухайлбал, өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд дүүргийн 12 дугаар хорооны УС-15, Эрдэнэтолгой орчмын үерийн хамгаалалтын барилга байгууламжийн далан суваг дүүрсэн. Дүүргийн Онцгой байдлын хэлтсийн Гал түймэр унтраах, аврах 63 дугаар ангийн 12 албан хаагчид шуурхай арга хэмжээ авч ажиллалаа. Алба хаагчид 100 гаруй айл өрхийн 350 иргэнийг шар усны үерт өртөж болзошгүй аюулаас урьдчилан сэргийлж, далангийн хөрсний ус халихаас хамгаалж 0.2 км суваг шуудуу татах ажлыг хийж гүйцэтгэв.

Түүнчлэн шар усны үерийн аюулаас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор үерийн хамгаалалтын барилга байгууламж, ус хуримтлагддаг гуу жалга, ус нэвтрүүлэх хоолойд хуримтлагдсан ахуйн гаралтай хог хаягдлыг цэвэрлэсэн юм. Тухайлбал, 13, 14 дүгээр хорооны үерийн далан, “Сүнжин гранд” зочид буудлын усны суваг, 22 дугаар хорооны 9, 27 дугаар гудамжны жалга зэрэг нийт 12 байршлын 122.4 тн хог хаягдлыг ачиж тээвэрлэлээ гэж Баянзүрх дүүргийн Хэвлэл мэдээллийн албанаас мэдээллээ.

БНСУ-ын ерөнхийлөгч асан, Пак Гын Хег хоригдож байгаа билээ.

Монгол орон даяар Ардчилсан намын Дотоод сонгуулийн санал хураалт болж өндөрлөсөн. АН-ын Үндэсний бодлогын хороонд Японы сумогийн их аварга Д.Дагвадорж, Эрүүл мэндийн дэд сайд асан Ж.Амарсанаа

Өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд Ардчилсан намын дотоод сонгууль явагдсан билээ.

00

Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын урд хэсэг бүхэлдээ уул уурхайн үйлдвэрлэлд нэрвэгдсэний улмаас нутгийн малчдын гол амьдрах бүс нутаг, ундны эх үүсвэр нь нутгийн хойд хэсэг буюу Тост, Тосонбумбын нуруу болоод байгаа талаар Монголын Байгаль орчны иргэний зөвлөлийн гүйцэтгэх захирал Г.Эрдэнэцолмон, Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын Тост багийн иргэдийн Хурлын Төлөөлөгч Б.Дэжид, Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын Тост багийн иргэн С.Эрдэнэжаргал нар өнөөдөр сэтгүүлчдэд мэдээллээ.

Монголын Байгаль орчны иргэний зөвлөлийн гүйцэтгэх захирал Г.Эрдэнэцолмон “Тост, Тосонбумбын нуруу нь ирвэс, аргаль, янгир зэрэг нэн ховор амьтдын өлгий болоод зогсохгүй баянбүрд бүхий усны эх үүсвэр, ховор эмийн ургамлын диваажин болсон нутаг юм. Иймээс өнгөрсөн оны дөрөвдүгээр сард УИХ-аас Тост, Тосонбумбын нурууг Улсын тусгай хамгаалалтад авах шийдвэр гаргаж, энэ оны гуравдугаар сард хилийн цэсийг тогтоосон билээ. Гэвч Тусгай хамгаалалтын хилийн цэсийг тогтоохдоо нүүрсний ордын ашиглалтын лицензтэй “Саудгобикоал транс” компанийн талбайг хамааруулаагүй. Үүгээр ч зогсохгүй тус компани техник хэрэгслээ байршуулж, кэмпээ байгуулж, газар шорооны ажлаа эхэлсэн нь нутгийн олны дургүйцлийг төрүүлж байна. Тиймээс Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын Тост, Тосонбумбын нуруунд ашиглалтын лиценз эзэмшигч “Саудгобикоал транс” компанийн хууль бус үйл ажиллагааг таслан зогсоохыг шаардаж, сумын иргэд болон “Гурвантэс эх нутаг”, “Тост” ТББ-ын нийт 802 өргөдлийг Өргөдлийн байнгын хороонд хүргүүлээд байна” гэлээ.

Гурвантэс сумын Тост багийн иргэдийн Хурлын Төлөөлөгч Б.Дэжид “Тус компанийн эзэмшиж буй талбай одоо ашиглалт явуулж буй дөрвөн нүүрсний уурхайтай тэнцэхүйц том хэмжээтэй аж. Хамгийн гол нь компанийн лиценз бүхий талбай болох Хуршуутын гол нь сумын байгалийн үзэсгэлэн бүрдсэн, баянбүрд олонтой нутаг юм. Энд булаг шанд, заг сухай, төрөл бүрийн эмийн ургамал нэн баялаг. Мөн сумын цорын ганц тариалангийн бүс нутаг энэ талбайд оршдог. Иймээс тус ордод олборлолт явуулснаар Гурвантэс сумын нийт иргэдийн ундны усны эх үүсвэр, ан амьтан, ургамлыг тэжээх булаг шанд, баянбүрд сүйдээд зогсохгүй энэ нь говийн бүс нутгийн эко системд ноцтой хохирол учруулах болно” гэв гэж нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

Сүхбаатар аймгийн Баруун-Урт хотноо “Сүхбаатарчуудын сонголтыг баталгаажуул” уриатай сүр дуулиантай жагсаал өнөөдөр боллоо.

Сүхбаатарчууд 2016 оны Аймгийн ИТХ-ын нөхөн сонгуулиар Дарьганга суманд үнэмлэхүй ялалт байгуулсан Паламын Мөнхжаргалын бүрэн эрхийг Сүхбаатар аймгийн МАН хүлээн зөвшөөрөхгүй байгааг эсэргүүцэн, хийсэн сонголтыг нь хүндэтгэн үзэж, баталгаажуулахыг МАН-ын дарга М.Энхболдоос шаардаж байгаа аж. Энэ удаагийн жагсаалд 2000 орчим хүн Сүхбаатар аймгийн сум тус бүрээс төлөөлөн оролцсон ба тэд сонголтыг нь баталгаажуулах 10 хоногийн хугацааг МАН-д өгч буйгаа мэдэгджээ.

Сүхбаатарчууд сүр дуулиантай жагслаа

Энэ хугацаанд сонголтыг нь баталгаажуулаагүй тохиолдолд өнөөдрийн жагсаалын хүчээ 10 дахин нэмж, Улаанбаатар хотод Сүхбаатарын талбайд жагсах гэнэ.

Энэ удаагийн жагсаалд оролцогчид бүгд “СҮХБААТАРЧУУДЫН СОНГОЛТЫГ БАТАЛГААЖУУЛ” лоозонг гартаа барьжээ. Мөн жагсаал зохион байгуулалтын өндөр түвшинд болж байгааг онцлох хүмүүс олон байв.

Сүхбаатарчууд сүр дуулиантай жагслаа

Сүхбаатарчууд сүр дуулиантай жагслаа

Сүхбаатарчууд сүр дуулиантай жагслаа

Сүхбаатарчууд сүр дуулиантай жагслаа

Сүхбаатарчууд сүр дуулиантай жагслаа

Сүхбаатарчууд сүр дуулиантай жагслаа

Сүхбаатар

ЗГХЭГ-ын дэд дарга асан Г.Дэнзэн нарт холбогдох хэргийн шүүх хуралдаан Баянзүрх, Чингэлтэй, Сүхбаатар дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд тав дахь өдрөө үргэлжилж байна. Тус шүүх хурлыг нээлттэй явуулж байгаа.

Шуурхай: Шүүх бүрэлдэхүүн шийдвэр гаргахаар түр завсарлалаа

элтийн Ерөнхий Шалгалт(ЭЕШ)-ын дүнг хүлээж цаг алддаг үе өнгөрч байна. Шалгалтын хуудсаа бөглөөд, тэр даруйдаа засагч машинд уншуулж дүнгээ харах боломжтой болох нь. Энэ талаар Боловсролын үнэлгээний төвийн захирал Ж.Ган-Эрдэнэтэй ярилцлаа.

-Өнгөрсөн амралтын өдрөөр зохион байгуулсан “ЭЕШ-2017”нээлттэй өдөрлөгийн талаар тодруулмаар байна. Ямар зорилготой үйл ажиллагаа болж өнгөрөв?

-Жил бүрийн хавар ерөнхий боловсролын сургууль төгссөн 40 мянга орчим шалгуулагчид ЭЕШ өгдөг. Энэ үйл ажиллагааг технологийн давуу тал, цахим орчин ашиглаж илүү нээлттэй, ил тод, шуурхай, шударга явуулах зорилготой “ШИЛЭН ТЕХНОЛОГИ” нэвтрүүлэх ажлаа танилцуулсан өдөрлөг болж өнгөрлөө.Тодруулбал шалгуулагч шалгалтаа өгч дуусмагц,шалгалтын материалыг шалгуулагчдын өмнө засагч машинд засч, дүнг шуудмэдээлнэ. Өөрөөр хэлбэл шалгуулагчид шалгалтын дүнгээ шалгалт өгсөн даруй мэддэг болно гэсэн үг.Тэгээд зогсохгүй эцэг эх, багш нар ч шалгалт авах, засах, дүнг мэдээлэх бүх процессыг интернэтээр шууд хянах боломжтой болно. Өдөрлөгт 7000 орчимшалгуулагчид оролцож, ЭЕШ-ын тест бөглөж, тэр даруйдаа засагч машинд уншуулан хариугаа мэдэж авлаа. Оролцсон шалгуулагчид, эцэг эхчүүд бидний санаачлан нэвтрүүлсэн энэ үйл ажиллагаанд сэтгэл хангалуун байгаагаа илэрхийлж байсан.

-Өмнөх жилүүдэд хэдий хугацааны дараа хариуг мэдээлдэг байсан бэ?

-Орон даяар ЭЕШ-ыг нэгдсэн журмаар авч эхэлснээс хойш 12 дахь жилдээ болж байна. Улсын хэмжээнд нийт 50 төвлөрсөн цэгт ЭЕШ зохион байгуулдаг. Ерөнхийдөө дөрвөн шаттай үйл ажиллагаа л даа. Нэгдүгээрт, тодорхой хугацаа зааж бүртгэл явуулдаг. Хоёрдугаарт, шалгалт авах процесс явагдана. Гуравт, шалгалтын хуудсыг улс орны өнцөг булан бүрээс татан төвлөрүүлдэг. Эцэст нь шалгалтаас хойш 14 хоногийн дараа дүнг нийтэд мэдээлдэг байлаа. Хөдөө орон нутгаас ЭЕШ-ын материалыг нэг цэгт татан төвлөрүүлж нэгдсэн журмаар засдаг процесс нь ийм урт хугацаа зарцуулдаг юм.

-14 хоног зарцуулдаг байсан ажлыг шалгалт өгсөн даруйд нь мэдээлдэг болно гэхээр нэг л итгэл төрөхгүй юм. Та үүнийг яагаад санаачлах болов, үр дүнд хүрнэ гэдэгт хэр итгэлтэй байна вэ?

-Би IT салбарын хүн. Боловсролын салбарт программ хангамжийн чиглэлээр олон жил ажилласан. Өнөөдөр интернэт ашиглан дэлхийн өнцөг булан бүрт хүрч, үйл ажиллагаагаа шуурхай, ил тод явуулахыг байгууллага бүр эрмэлзэж, энэ чиглэлээр амжилт гаргасаар байна. Би энэ ажлыг аваад гурван сар болж байна. Мэргэжлийн үүднээс хариуцсан салбартаа шинэчлэл хийж, шинэ технологи нэвтрүүлж, төрийн албыг илүү шуурхай, шударга, ил тод, нээлттэй, хамгийн гол нь хэрэглэгч, үйлчлүүлэгчдэд таашаагдахаар зохион байгуулах боломжийг эрэлхийлж байгаа юм. Өнөөдөр жирийн нэг фэйсбүүк хэрэглэгч шууд бичлэг хийж өөрийн хүссэн мэдээллээ түгээж чадаж байхад, улсын хэмжээнд жилдээ ганц явуулдаг ЭЕШ-ыг онлайнаар шууд хянаж, тэр дор нь засч дүнг мэдээлэх боломжтой.

-Өнгөрсөн сонгуулийн дүн хоёр цагийн дотор л бараг бүх газраас ирсэнтэй адилхан гэж ойлгож болох уу?

-Тийм ээ. ЭЕШ авах 50 цэгт камер байршуулж шууд дамжуулна. Тэгэхээр эцэг эх, багш нар интернэт ашиглан хүүхдээ шалгалтаа өгч байгааг, дуусаад засагч машинд уншуулаад, хариу дүнтэйгээ танилцаж байгаа гээд бүх процессыг хянах боломжтой болох юм. Нийт ЭЕШ өгсөн сурагчдын дүнг эрэмблэн жагсааж өгнө.

-Тэгэхээр урд нь гардаг байсан “дүнг нь ахиулаад засчихсан”, “муу өгсөн хүүхэд дээшээ орж ирлээ” гэх мэт хэл ам оргүй арилах нь ээ?

-Тэгэлгүй яахав. Хүүхэд нь шалгалтаа өгчихсөн. 14 хоногийн турш хэрхэн өгснийг нь мэдэх боломжгүй хүлээж суугаа эцэг эхчүүд, шалгуулагчид элдэв таамаг яриагаар л хачирлаж суух нь аргагүй шүү дээ. Одоо бол нүдэн дээр тэр дор нь хариу нь гараад ирэхээр энэ мэт яриа үүсэх ямар ч боломжгүй болох юм.

-Хүүхдийн амьдралд хөл тавих анхны алхам болсон ЭЕШ ингэж шударга, ил тод нээлттэй болно гэдэг маш том сайн үйл юм. Таны санаачлагыг холбогдох яамныхан, удирдлагууд чинь хэрхэн хүлээж авсан бэ. Энэ ажил дэмжигдэж үйл хэрэг болно гэдэгт хэр итгэлтэй байна вэ?

-Итгэлтэй байлгүй яахав. Боловсролын сайд, газрын дарга нар энэ санаачлагыг минь бүрэн дэмжиж байгаа.

-ЭЕШ-ыг шууд засах энэ шинэчлэл хэзээнээс хэрэгжиж эхлэх вэ ЭЕШ болоход 3 сар хүрэхгүй хугацаа үлдсэн байна, энэ жил амжих болов уу?

-ЭЕШ-ыг шууд засах энэ шинэчлэлийг хэрэгжүүлэхэд технологийн шийдэл, хөрөнгө мөнгөний асуудал хамгийн чухал. ЭЕШ авдаг 50 шалгалтын төвд засагч машин байршуулахаас эхлээд техник технологийн маш олон ажил хийгдэнэ. Энэ жилийн төсөвт хөрөнгө мөнгөний асуудал суугаагүй учраас 100 хувь нэвтрүүлэх боломжгүй. Гэхдээ бид энэ жилдээ дотоод нөөц бололцоогоо ашиглан 21 аймаг 9 дүүргийн 50 шалгалтын төвөөссонголт хийн цөөн тооны аймаг, дүүргийг сонгон шалгалт өгсөн даруйдаа дүнгээ мэдэх“ШИЛЭН ТЕХНОЛОГИ”-ийг нэвтрүүлнэ. Ирэх жилээс ЭЕШ-ыг 100 хувь шилэн технологиор шийдэхээр төлөвлөсөн байгаа.

-Танд баярлалаа. Амжилт хүсье.

-Өмнөх Засгийн газрын үед иргэдийн хамгийн их хандаж тулгамдсан асуудлаа шийдүүлдэг байсан 1111 төвийг өдгөө ажиллуулахгүй болсон. Тиймээс “1111 төв”-ийг сэргээн байгуулсан болон Эрдэнэт үйлдвэрийн асуудлаар М.Хүдэрбаатартай ярилцлаа.



-1111 төв байгуулагдаад Эрдэнэт үйлдвэрийн асуудлаар хэвлэлийн хурал хийлээ. Ер нь Олон нийтийн 1111 төвд хэдэн санал ирсэн бэ?

-Манай төв байгуулагдаад сар хүрэхгүй энэ хугацаанд иргэдээс 500 гаруй санал ирлээ. Багцалж үзвэл, ирсэн саналын 70 орчим хувь нь энэ хаврын онцлох сэдэв болсон Эрдэнэт үйлдвэртэй холбоотой 27 жилийн турш бугшсан авлигал, шахааны бизнес, албан тушаалын гомдол байлаа. 30 орчим хувь нь өнөөдрийн засаг төрийн хүнд суртал, эдийн засгийн доройтол, иргэдийн эрх зөрчигдсөн асуудал зонхилж байгаа. Ер нь ажиллагаагүй болсон 1111 төвийн үйл ажиллагаа иргэдэд маш их үгүйлэгдсэн нь шууд ажиглагдаж байна.

-Танай 1111 төвийн дэлгэж хөндсөн ноцтой мэдээлэлд итгэхгүй хүмүүс байгаа болов уу. Та хэвлэлийн хурлаар ярьсан асуудлуудаа баримтаар нотолж чадах уу?

-Хүнийг хэлмэгдүүлэх, хэвлэл мэдээлэл, сошиалиар яллахгүйн тулд нотлох баримт дээр бид шаардлага тавьж байдаг. Өнгөрсөн долоо хоногийн хэвлэлийн хурлаар мэдээлсэн Эрдэнэт үйлдвэрийн 21 захирлын гурван жилийн хугацаанд цалин, улирлын урамшуулал нэрийн дор хувьдаа завшсан 20 тэрбум төгрөг, сард нэг захирлын авч байгаа есөн мянган ам.долларын цалин, улиралд авдаг 40 мянган ам.долларын урамшуулал, шинэхэн томилогдсон захирал амьдарч буй байраа 25 сая төгрөгөөр засуулсан тухай мэдээлэл бүгд хөдлөшгүй нотлох баримттай. Гэвч ирсэн саналын зарим хэсэг нотлох баримтын шаардлага хангахгүй тал байгаа. Гэвч хэдий нэг хүний үг мэт боловч бодит байдал дээр бүгд л үнэн гэдгийг хүн бүр ам дамжин ярьдаг олон мэдээлэл байна. Ер нь эндээс нэгтгэж дүгнэхэд, олон нийт заавал төрөөр өөрийгөө тэжээлгэх гэж энэ их мөнгө, авлигалд бухимдаад байгаа юм биш зүгээр л ард түмний баялгийг шударга бус хэдэн хулгайч завшиж байгаа нь илэрхий байна. Мөн өнөөдрийн төр засгийн эдийн засаг муу байгаа нэрийн дор жирийн иргэдийн татварыг нэмж, хөгшдийн тэтгэврийн насыг уртасгах гэж байгаа атлаа өөрсдөө хэтэрхий үрэлгэн, тансаг, шуналтай байгаад дургүйцсэн гомдол нь хилэгнэл болж байгаа нь илт байна.

-Цаашид ямар арга хэмжээ авахаар төлөвлөж байна. Хүрэх үр дүн нь юу вэ?

-Цаашид бид өөрсдийн тавьсан зорилгынхоо төлөө эцсийг нь үзэхийн тулд тэмцэх болно. Энэ нь хууль шүүхийн өмнө дарга, жирийн иргэн аль аль нь тэгш эрхтэй байж, шударга ёс нэг мөр үйлчилдэг болсон үед зогсоно гэсэн үг. Үнэндээ Эрдэнэт үйлдвэрийн төрийн өмчийг завшсан, шамшигдуулсан асуудал бол ард түмний нүдэн дээр ил байгаа ердөө нэг л жишээ төдийхөн. Тиймээс бид 1111 төвд ирсэн иргэдийн мэдээлэл дээр анализ хийж байна. Тэдгээрээс нотолгоо, баримттайг нь ялгаж, ирсэн дарааллаар нь олон нийтэд шатлалтай мэдээлж, төрийг өөрийн үйл ажиллагаандаа зөвөөр тусгаж бодитой өөрчлөлт хийхийг шаардах болно. Мөн олон тохиолдолд мэдээллийн нууц байдал, мэдээлэгчийн аюулгүй байдлын төлөө ирсэн мэдээллийн эх сурвалжийг нь нууцалж, нийтэд нээлттэй болгох хэрэгцээ тулгарч байна.

-Ийм ноцтой баримт дэлгэж тавихаар элдэв дарамт шахалт тулгарчбайна уу?

-Өнөөдөр дэлгэхгүй бол маргааш бид баян хоосны асар их ялгаатай, боол зарц, хааны засаглалтай бурангуй шударга нийгмийг үр хойчдоо өвлүүлэх гээд байна. Тиймээс хувь хүн талаасаа манай багийнхан айж, хулчийгаад байх зүйл алга.

Нөгөөтэйгүүр сайн ч, муу ч өнөөдөр бид феодаль, 1930-аад оны хэлмэгдүүлэлтийн үед амьдраагүй. Ардчилсан чөлөөт нийгэмд шилжээд 20 гаруй жил болж байна. Хэн нэгэн албан тушаалтан дарга цэргээс айж ард түмэн амаа үдүүлэх цаг өнгөрсөн. Үнэндээ биднийг хэвлэлийн хурал хийж энэ мэдээллийг дэлгэснээс хойш төрийн зүгээс төрөл бүрийн дарамт шахалт цаг тутам ирж байна. Гэхдээ нөгөө талаар энэ ноцтой баримтыг дэлгэснээр бүр ноцтой баримтууд манай 1111 төвийн утсаар болон шуудангаар ирсээр байгаа. Нийгэмд бугшсан энэ их завхарсан тансаглал, түмэн олны мөнгөнөөс шамшигдуулсан үйлдлийг бид цаашид нийтэд заавал дэлгэнэ. Дэлгээд зогсохгүй тэдгээр хүмүүст хуулийн хариуцлага хүлээлгэх болно. Зөвхөн дарга нар баян тансаг ард түмэн ядуу зүдүү амьдрах нийгмийг бүтээхийн тулд 27 жилийн өмнө ардчилсан хувьсгал хийгээгүй юм.

-Эрдэнэт зуун хувь төрийн өмч болсноор дарга нарын тансаглал зогсох уу?

-Үүн шиг үлгэрийн зүйл байхгүй ээ, товчхондоо. Би танд бүр тодорхой ганц жишээ, баримт хэлье. Оросын тусгай аудитийн хийсэн шалгалтаар Монгол Улсын 51 хувиа эзэмшиж байсан сүүлийн 26 жилийн хугацаанд нийт дарга албан тушаалтны хийсэн шахаа 6.1 тэрбум ам.доллартай тэнцэж байна. Чингис бондоос дөрөв дахин их мөнгийг дарга нар, тэдний хүүхдүүд хувааж идсэн гэсэн үг. Одоо төрийн 100 хувийн өмчид шилжсэнээр энэ тоо таван жилийн дотор 60 тэрбум ам.доллар болж өсөхийг үгүйсгэхгүй шүү дээ. Идсэн хүн бүр бизнес хийж үзээгүй мөртөө утаагүй уулын аманд хэдэн тэрбумын хаусанд амьдарч, хэдэн иргэд нь утаа, нүүрс, хүйтэн гэртээ XXI зуунд амьдарсаар байна. Судалж тогтоосон 6.1 тэрбум ам.доллар гэдэг чинь өнөөдрийн ханшаар 15 триллион төгрөг. Өөрөөр хэлбэл сүүлийн жилүүдэд шахаачдын халаас руу орсон мөнгөөр 7500 цэцэрлэг, 3000 сургууль, 1000 эмнэлэг барих боломжтой байлаа шүү дээ.

-Таныг хүмүүс ардчилсан намынх гэж мэднэ. Таны явуулж байгаа үйл ажиллагаа хэн нэгний захиалгийнх гэж хардах хүн байгаа л байх?

-Та шулуухан хэл л дээ. Хүдэрбаатар нөхдийн хамт Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн өмнө шоудаж, Ардчилсан намаас дэвших нэр дэвшигчид оноо авчрах гэж байна хэмээн нилээд хэдэн хүнээс ам дамжин сонссон. Ер нь бол наад яриа чинь томилогдсон өдрөө 300 саяын машин авч, өөрийн байрандаа 200 саяын тавилга авч улсын мөнгөөр ичихгүй ямбалах орчноо бөөцийлдөг хувалзнуудын яриа. Энэ толгой мөрөн дээр байгаа цагт хэн нэгний захиалгаар би явахгүй. Үүнийг цаг хугацаагаар нотолсоор ирсэн нь миний зарчим. Бидэнд захиалагч байгаа бол тэр нь гагцхүү ард түмэн, 1111 төвийн мэдээлэгчид байх.

-Энэ төрийн төрийн мөнгийг завшсан олон асуудлаар та хууль шүүхийн байгууллагад хандах уу. Хандахаар бол хичнээн хүнд холбогдуулах вэ?

-Угаас эрх чөлөө гэдэг өөрийн үйлдэлдээ эзэн болж, алдаан дээрээ хуулийн дагуу хариуцлага хүлээхийг л хэлнэ. Энэ утгаараа Монгол Улсын хууль тогтоомж хариуцлага хүлээлгэх шаардлагатай бол хариуцлага хүлээлгэмээр байна. Шүүх эрх мэдэлтэй, ардчилсан соёлт нийгэмд амьдарч байгаагаа ухамсарлаж, бид шаардлагатай асуудал дээрээ хууль журмынх нь дагуу гомдол мэдээлэл гаргана. Дэмжих, нотлох баримтуудыг нь бас өгнө. Энэ асуудалд эрх баригч намын нөлөө бүхий хүмүүс холбоотой учраас хууль шүүхийн байгууллага шударга шийдвэрлэх эсэхийг анхааралтай ажиглаж, шаардлагатай бол иргэний нийгмийн бусад байгууллагатай хамтарч хяналт тавьж ажиллах болно. Магадгүй бидний хүссэн үр дүн гарахгүй ч байж болно. Гэхдээ бид шударга ёсыг тогтоохын төлөө ард түмний дуу хоолойг хүргэх зүтгэл маань олон нийтээс улам дэмжлэг авна гэдэгт итгэж байна.

-Засгийн газраас Эрдэнэт үйлдвэрийн санхүүд шалгалт хийсэн гэсэн. Иргэдээс та бүхэнд ирүүлсэн санал гомдол энэ шалгалтад хамрагдсан уу?

Засгийн газрын шалгалт гэж юу байхав дээ. Үнэхээр л шалгалт хийсэн юм бол энэ бүх асуудлыг гаргаж тавих байлгүй. Хоёр хар хэрээ бие биенийхээ харыг гайхав гэхчээр өөрийнхөө томилсон захирлаас “но” илрүүлж чадна гэдэгт хэн ч итгэхгүй. Тэр шалгалтын дүн нь олон нийтэд ил болж, танилцуулах үед тодорхой болно биз. Шалгасан л гэж найдья.

-Өмнө нь Засгийн газрын 1111 төв ажиллаж байхад иргэдийн санал, хүсэлт, гомдлыг нээлттэй авч, түүний мөрөөр холбогдох арга хэмжээг хэрэгжүүлж эргэн тайлгнадаг байсан. Одоо танай төв үүнээс ямар ялгаатай вэ. Гомдол, саналын мөрөөр арга хэмжээ авч чадах уу?

-Өмнөх Засгийн газрын 1111 төв бол төрийн хүчээр ажилладаг байсан том аппарат байсан. Тиймээс иргэдийн санал гомдол бүрийг барагдуулах хүч бидэнд байхгүй. Тиймээс бид энэ улсад болж байгаа хамгийн шударга бус, авлигажсан үйл явдлыг онцлох сэдвээр зарлаж, түүнийхээ араас олон нийтийн санал авч байгаа. Мөн хүний хэлсэн санал бүрт санаа тавьж, олон жижиг зүйлтэй хөөцөлдөөд ямар ч үр дүнгүй зүгээр нэг хүний гомдол сонсдог “шүдгүй арслан” 1111 төв болох аюултай. Энэ хаврын онцлох сэдэв бол Эрдэнэт үйлдэврийн 51 хувийн булхай. Гэхдээ уг сэдвээ мэдээж ингээд дуусгахгүй.

-Төрийн өмчийн компаниудын захирлуудын улирлын цалин 40000 ам.доллар гэж байна. Гэтэл жирийн иргэдийн татварыг нэмж, тэтгэвэр бууруулж байгаа талаар таны бодол?

-Хамар доорх төрийн өмчийн компанийхаа захирлын тансаглалыг танаж, ордон дүүрэн төрийн албан хаагчдыг цуглуулдагаа больж чадахгүй байж бүсээ чангалахаа бид өөрсдөөсөө эхлэх ёстой гэж жүжиг тавихаа болих хэрэгтэй. Төрийн өмчийн компанийн нэг л хүн 300 саяар машин, 200 саяар тавилга авч байхад хүүхдийн 20 мянган төгрөгийг хасаж, хүн амын орлогын албан татварыг 20 хувиар нэмнэ гэдэг бол энэ улс оронд тулгараад байгаа гүн эмгэнэл болоод байна. Ер нь шулуухан хэлэхэд ажилд томилогдсон анхны өдрөө 300 саяар машин авна гэдэг ганцхан Эрдэнэт үйлдвэрийн дарга Х.Бадамсүрэнгийнх биш өнөөдрийн МАН-ын дарга нарын завхрал юм.



Э.Бат

mminfo.mn

Монгол улсын морин хуурын чуулга жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг NOVEL MELODY концертоо 4 дэх жилдээ улсын Филармонийн тайзнаа тоглох гэж байна.
Морин хуурын чуулгын уран бүтээлчдийн мэргэжил, ур чадварыг харуулсан тус тоглолт жил бүр шинэ хөгжим, шинэ дуугаралт, шинэ өнгө аяс, агуулга гээд бүгд шинэлэг байдгаараа өвөрмөц тоглолтуудых нь нэг билээ.
“NOVEL MELODY” concert 100 хувь шинэ бүтээлүүд байх ба концертын урын санд Монголын шинэ залуу хөгжмийн зохиолч Т.Пүрэвсүх, Японы Ryuichi Sakamoto, Францын Claude Debussy, Manuel Ponce, Gabriel Faure зэрэг зохиолчдын бүтээлүүд багтана.
Тоглолтонд: Морин хуурын чуулга
удирдаач Д.Түвшинсайхан /СТА/
Н.Жигжиддорж
Урилгаар жазз дуучин А.Оюундарь оролцож Францын алдарт дуучин Edith Piaf-н дуунуудаас үзэгчдийн хүртээл болгоно.
Тоглолт 2017.04.16-нд улсын Филармонийн тайзнаа болно.

Баян-Өлгий аймгийн Өлгий хотоос БНКазУ-ын Караганда хотын чиглэлд улс хоорондын байнгын зорчигч тээврийн үйлчилгээ эхэлсэн байна. Нээлтийн үйл ажиллагаанд Зам, тээврийн хөгжлийн яам, “Автотээврийн үндэсний төв” ТӨҮГ, Баян-Өлгий аймгийн удирдлагууд тус тус оролцсон юм.

Монгол Улс болон Бүгд Найрамдах Казахстан Улс хоорондын Засгийн газрын хэлэлцээрээр Баян-Өлгий аймгийн Өлгий хотоос БНКазУ-ын Караганда хотын чиглэлд улс хоорондын байнгын зорчигч тээвэрлэлт гүйцэтгэхээр тогтсон.

Хэлэлцээрийн дагуу тус чиглэлд Улс хоорондын байнгын зорчигч тээврийн үйлчилгээг Казахстан улсын “АБИ” компани эрхэлж байсан бол “Автотээврийн үндэсний төв” ТӨҮГ-аас Монгол Улсын “Цэнгэл транс” ХХК-тай гэрээ байгуулан улс хоорондын байнгын зорчигч тээвэрлэлт гүйцэтгүүлэхээр болсон байна.


Тээвэрлэлтийг долоо хоног бүрийн Лхагва, Бямба гарагуудад том оврын автобусаар гүйцэтгэх юм.
Эх сурвалж, Автотээврийн үндэсний төв

Хүний амьдралын мартагдашгүй, давтагдашгүй үе бол хүүхэд нас. Ертөнцийн зүй тогтол хийгээд хүний амьдралын утга учрыг мэдэх гэж хичээсэн цаг үеүд хүний санаанаас огт гардаггүй, гэгээн сайхан дурсамж болон үлддэг. ”Анхны” тодотголтой бүх зүйл хамгийн сайхан. Анх уйлсан, анх инээсэн, анх удаа мөлхсөн, дараа нь юм түшиж боссон, бие дааж алхсан мөч болгон нь энэ амьдралд хөлөө олох гэж тэмүүлж зүтгэсэн зүтгэл. Өөрт нь тэгтлээ тод санагддаггүй ч, эцэг эхэд нь хамгийн баяр баясгалантай аз жаргалтай тэр мөчүүд эргэж хэзээ ч олдохгүй. Өөрийнх нь ой ухаанд бүрэлдэж буй төсөөлөл болгоноо тоглоомоор илэрхийлнэ. Хэрвээ анхаараад ажих ахул хүүхдийн тань тоглоомд түүний бүхэл бүтэн ертөнцийн төсөөлөл багтаж байдаг. Газарт хэвтээ чулууг морь, тэмээ, авдар, данх, аяга гэж төсөөлөх төсөөллийн гайхамшиг дээр хүүхдүүд өөрсдөө хөгжиж байдаг. Бие бялдар нь оюун санаатайгаа хамтад өдрөөс өдөрт хөгжиж байдаг хүүхдүүдийг томчууд бид тэгтлээ ойлгож мэдэрч амждаггүй. Яг хүүхэд насандаа л тэд өөрсдийн дотоод ертөнцөө бүтээж байдаг. Бидний гэнэн балчир хэмээн төсөөлж байдгаас огт өөр гайхамшигийг тэд дотоод сэтгэлдээ бүтээж байдаг.
...Үйл урлаж байсан ээжийнхээ үйлийн хайчийг нь авах гэж хүү нь булаалджээ. ”Болохгүй” гэж зандраад хайчийг нь булааж авсан боловч санасандаа хүрэх гэж эхэр татан орилох хүүгээ өрөвдөөд авах гээд байсан хайчийг нь өгч орхиж. Хэсэг чимээгүй байсан хүү нь гэнэт аймшигтайгаар орилоход нь тэвдсэн ээж нь очиж автал, хүү нь мөнөөх үйлийн хайчаар нэг нүдээ сох хатгасан байж. Өрөөсөн нүд нь хараагүй болсон хүүгээ тэврээд уйлж байхдаа ээж нь ”Яах ч гэж үйлийн хайчыг хүүдээ өгөв дөө, уйллаа уйллаа гээд нүдээ сохортол уйлав гэж үү” хэмээн харамсан өгүүлсэн гэдэг.
...Одоо цаг үе их л өөр болжээ. Өнөөгийн хүүхдүүд үйлийн хайч биш, гар утсыг нь булаалдан үйлцгаах болж. Санасандаа хүрч гар утсыг нь авсан хүүхдүүд нь өөрсдийн хүссэн зүйлээ хэнээр ч заалгахгүй өөрөө учрыг нь олоод үзчих нь гайхалтай. Тэр үйлдэлд нь эцэг эхчүүд ч баяртай, бас хэрдээ бардамнал өхөөрдлийг хослуулна. Мэдээллийн цунами шиг хар шуурганд бид өөрсдөө төөрөх хэрнээ бас хүүхдээ хөтлөөд л төөрцгөөнө. Мэдээж гар утас таблетууд хүүхдийн нүдийг нь сохлохгүй ч оюун ухааныг нь сохолж байгааг бид ч анзаарахгүй. Гар утас дахь мэдээллийн хар шуургууд хүмүүс бидний амьд харилцааг үгүй болгож бидний үнэ цэнэтэй асар их цагийг хулгайлж байгаатай адил хүүхдийн тань хүүхэд насыг ч хулгайлж байна. Тэд хэзээ ч гадаа гарч чулуугаар тоглохгуй. Тэд хэзээ ч нүцгэн хөлөө өргөсөнд хатгуулахгүй, азтай мэт боловч гунигтай.
...Мэдээллийн сошиал ертөнцөд бид хүүхдүүдээрээ их гайхуулж, тэдэнд хайртайгаа өөрсдөд нь биш, бусдад илэрхийлэн зарлана. Нүүдэлчин монголчуудын уламжилж ирсэн нялх хүүхдийн хорио цээрийг ч үл тоон, дөнгөж төрсөн хүүхдийнхээ зургийг авч бусдад түгээнэ. Хүүхдийнхээ ухаантайг, авьяастайг, царайлагийг сурталчлан гайхуулна. Оюун санаа нь дөнгөж бүрэлдэж, хүн болон төлөвших гэж ядаж буй бүх хүүхдүүд магтаалын үгэнд живцгээж, энэ ертөнцийн хүмүүсийг мөн чанараар нь бус, царайлаг ба царайлаг бусаар нь ангилж сурч байна. Бас мөнгөтэй ба мөнгөгүй, баян ба ядуу гэсэн ангиллын хэмжүүрээр амьдралын үнэ цэнийг хэмждэг болгож байна. Үргэлж магтаал, өхөөрдөлд умбаж өссөн тэд, амьдралын нугачаанд ухааруулах хатуу үгийг сонсож чадах болов уу? өөрийг тань үгүй болсон хойно амьдралын жаргал зовлонг тэнцүүлэн үүрч даах болов уу?
...Бид ”Бяцхан мисс”-ийн тэмцээн зохиож, үндэсний бөхийн хүүхдүүдийн барилдаанд ”Дархан аварга” цол олгож, элдэв цол өргөмжлөлөөр тэднийг хучиж, Валентины баяраар найз охинд нь зориулан шоколад хайлж, тэдэнтэй зэрэгцэн суугаад хайр, секс холилдсон Солонгос сериалууд үзэцгээж, хайрын тухай, амьдралын зовлон жаргалын тухай насанд хүрэгчдэд зориулсан дууг дуулахыг нь сонсон магтаж бишрэн уярцгаана. Бид тэднийг хүүхэд насыг нь алгасуулан томчууд болгохыг ямар их яаран хүснэ вэ? Ургаж төлжиж гүйцээгүй нялх уруулыг нь, хумсыг нь будаж, ухаарч төлөвшөөгүй оюун санаанд нь өөрсдийн сэтгэлийн хирээ халдаана. Хүүхэд насандаа хэтийдсэн яриаг нь хөөргөн онгиргож, бусдад гаргаж буй увайгүй араншинг нь дэвэргэн ухаантайд тооцон муйхарлана. Бид өөрсдөө тэднээр зүгээр л тоглоцгоож байна. Хүүхдүүд ”Од” болон өвчлөхөөс илүүтэй, хүн болон төлөвших учиртайг бид мартжээ.
Хүүхэд нас хүний амьдралын хамгийн гайхамшигтай үе. Хувь заяа нь онож төрсөн энэ амьдралыг өөрөө л таних гэж хичээх үйлдэл болгон нь дэндүү хөөрхөн. Өдөр хоногоор өсч төлжиж буй бие нь, ухаарч дуурайж буй оюун санаа болгон нь өөрийн цаг хугацаатай. Цаг хугацаа болгон нь өөрийн давтамжтай. Бид тэдэнд сайн хүн болон төлөвшихөд нь туслах үүрэгтэйгээс биш, цагаас нь өмнө тэднийг ”Од” болгох шаардлагагүй. Тэдэнд хүүхдийн дуу, шүлэг зохион өгч ном бүтээх хэрэгтэй байна. Тэдэнд зориулан кино жүжиг, танин мэдэхүйн зөндөө олон хөтөлбөрүүдийг бий болгох хэрэгтэй байна. Тэдэнд зориулсон тоглоомын талбай, спортын танхимууд, урлагийн тайзуудыг байгуулах хэрэгтэй байна. Гэхдээ томчууд биднийхээс огт өөрөөр шүү дээ. Тэднийг магтах үед нь магтаж, зэмлэх үед зэмлэж байх хэрэгтэй. Байгалын сайхнаар дагуулан аялж ургамал амьтдын бүтэц, хувь заяа хийгээд тэднийг хайрлахад сургах хэрэгтэй байна. Ахмад хүмүүсийг хүндэлж, тэдний үгийг сонсож, тэдэнд жаахан ч атугай туслахад сургах хэрэгтэй байна. Юу юунаас илүү монгол хүн болж төрсөн хувь заяандаа талархаж эх орон газар нутгаа чин сэтгэлээсээ хайрлахад сургах хэрэгтэй байна. Зүгээр л сайн хүн болгон төлөвшүүлэхэд л авьяас чадвар нь аяндаа хөгжөөд, дэлгэрээд явчихдаг юм шүү дээ. Хичнээн хөөрхөн байгаад ухаангүй тэнэг болон хувирах юм бол танд тус болно гэж үү?
Хүмүүс бид хүүхдүүдэд ”хүүхэд нас”-ыг нь үлдээе, түүнийг нь бүү хулгайл л даа. 3 настай хүүхэд 10 настай хүүхэд, 20 настай залуу, 30 настай идэр үе, 40 настай ид үе, 50 настай ухаажсан хүн болгон өөр хоорондоо огт өөр. Зүгээр л тэдний үзэж өнгөрүүлсэн, туулж давсан болгон нь амьдралын туршлага болон тогтдог. Тийм болохоор л ”Ах нь сургаж, дүү нь сонсдог” учиртай юм шүү дээ. Нэмэгдэж буй нэг нас болгон маш их цаг хугацааны шалгуурыг давж ухаарлыг авчирч байдаг. ”Цагийн юм цагтаа л байдаг” гэдэг шиг онгиргон сагсуу залуу нас, хожим ухаарлын насанд уруул дээр үл ялиг инээмсэглэлийг тодруулж байдаг. Эргээд харахад бүх л зүйл өөрийн гэсэн цаг хугацаатай байдгийг л ойлгодог юм. Хүүхэд нас ч ав адилхан. Тэд эрхэлж тоглож, өөрийнхөөрөө энэ ертөнцийг таньж байг. Гэхдээ өдөр болгон аав ээжийгээ, ах эгчийгээ харж дуурайж байдгийг л мартаж боломгүй. Хүүхдээ сайн хүн болгон төлөвшүүлэхийн тулд та өөрөө л сайн хүн байхаас өөр арга үгүй. Хүүхдүүд тань алдартан суутан болох албагүй, харин сайн хүн болж төлөвших учиртай. Тэр нь хүүхэд насанд л төлөвшдөг юм даа. Тэд өөрсдийн насандаа дурлацгааж, хайрын тухай чин сэтгэлээсээ дуулж, шүлэглэж байг. Наснаасаа эрт зовлон, шаналал бүү амсаг. Хүний амьдралын давтамж болгон өөрийн өнгө төрхтэй, бас өөрийн жаргал зовлонтой, гэхдээ л сайхан шүү дээ. Эргэж олдохгүй хүүхэд насаа гэж.
Харнууд овгийн Гомбосүрэнгийн Галбадрах

Нийслэлийн Залуучуудын хөгжлийн газар, “Тод-Эйч” хүүхдийн өсөлтийн клиник эмнэлэгтэй хамтран хүүхдийн өсөлтөд сөргөөр нөлөөлөх хүчин зүйлс, хорт хүнд металлын хордлого болон эрдэс минералын дутагдлын талаар Баянгол дүүргийн “Залуучуудын хөгжлийн төвд” сургалт зохион байгууллаа. Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагчийн 2016-2020 оны мөрийн хөтөлбөрийн 4.6.3 дах хэсэгт Залуучуудын эрүүл мэндийн боловсролыг сайжруулахаар тусгагдсан байгаатай холбоотойгоор цаашид энэ сургалтыг нийслэлийн дүүргүүдэд шат дараатай зохион байгуулах юм. “Тод-Эйч” хүүхдийн өсөлтийн клиник эмнэлгийн захирал Д.Тодням, Хүүхдийн их эмч А.Цэрэнням нар хүүхдийн өсөлт ба өсөлтийн даавар, өсөлтөд сөргөөр нөлөөлөх хүчин зүйлүүд, өсөлтийн эмгэг гэж юу вэ, хорт хүнд метал гэж юу болох талаар эцэг, эхчүүдэд мэдээлэл, зөвлөгөө өглөө. Тухайлбал, өсөлтийн эмгэг гэдэг нь нас чацуу, ижил хүйсний хүүхдүүдийн дундаж жин, өндөртэй харьцуулахад 3 хувиас доош байх тохиолдлыг хэлдэг. Тодруулбал жилд 4 см-ээс бага өсөх, тухайн насны хүүхдийн дундаж өндрийн хэмжээнээс 10-аас дээш см намхан хүүхдийг өсөлт хэт удаан гэж үздэг байна.

Олон жилийн судалгааны үр дүнд хүний бие дэхь эсийн дотор агуулагдаж буй минералын хэмжээг тогтооход үснээс шинжилгээ авах нь хамгийн тохиромжтой арга болохыг баталжээ. Хүний үс нь сард ойролцоогоор 1 см орчим ургадаг бөгөөд ургаж байх цаг мөч бүртээ тухайн хүний эрүүл мэндтэй холбоотой бүхий л мэдээллүүдийг шингээж байдаг гэнэ. Хорт хүнд металлаас батга, хамрын хөндийн үрэвсэлт өвчин, зүрхний өвчин, таргалалт, үсний уутанцрын үрэвсэл, өтгөн хатах артерийн судасны хатуурал, гэдэсний үрэвсэл, даралт ихсэх, хорт хавдар, харшил зэрэг маш олон төрлийн өвчин үүсдэг байна гэж нийслэлийн Залуучуудын хөгжлийн газраас мэдээллээ.