Нийтлэл

• 
  ”Аваргуудад” ангуучлагдсан Хуяг ба Үүл
  2016 оны 10 сарын 10
  ...Ийнхүү “аваргууд” ирэх Ерөнхийлөгчийн сонгуульд хөлд нь тээглэн саад болж мэдэх “чулуунуудыг” сэм сэмхэн зайлуулахаар шийдсэн аргуудаа хэрэглэж эхлэв бололтой. Эхний ээлжинд Э.Бат-Үүл оногдож, дараагийн ээлжинд Н.Алтанхуяг онилуулжээ. Хоёулаа л “МАНАН”-д халтай, харшилтай нөхөр...
• 
  Эзэнгүй төрд эмгэнэл илэрхийлье
  2016 оны 10 сарын 10
  ...Арабууд шонхор шувуу, зээр, угалз зэрэг улаан номонд орсон ховор ан амьтныг олноор нь хядаж, буруу номтны жишгээр хоолойг нь хэрчин тохуурхсан нь энэ. Эзэнгүй төрийн эмгэнэл гэж энэ. Эх орондоо, эх нутгийнхаа тэнгэрт эрх дураараа нисэж чадахгүйн зовлон шонхор шувуунд, түүнд урхи тавьдаг шувуудад нүүрлэж....
• 
  Хоёр ”Ц”-гийн яриаг дэнсэлбэл ...
  2016 оны 10 сарын 07
  ...Энэ бол эрхэм түшээ Ц.Нямдоржийн зүг илгээж буй эхний “сум”. Бараг төрөлх намын нь зүгээс энэ үйлдэл гарсан болов уу гэж хардаж байна. Яагаад гэхээр юм бүхнийг мөнгөөр шийдчих гэдэг, ер нь мөнгөөр ч шийдэж ирсэн, мөн том дарга байсан түүний балгаар хэвлэлийн нь төлөөлөгч хэдэн сар ч билээ шоронд суугаад гарсан эдний намын бурхан дүртэй нэг нөхөр бий л дээ...
• 
  Монголын баялаг Монголын мэдэлд ирсэнд яагаад хорсов
  2016 оны 10 сарын 06
  монголын баялаг
  монголын мэдэлд ирсэнд яагаад хорсов
  Х
  оёр улсын хооронд байгуулсан гэрээний дагуу ”Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг эхний удаад Монголын талд зарах ёстой, өөр ямар нэгэн талд санал тавих, зарах эрхгүй. Энэ дагуу л Монголд санал тавьсан. Тавьсан саналынх нь дагуу хувийн хэвшлийн “Монголын зэс” компани худалдаж авчээ. Процесс ердөө энэ юм билээ. Одоо тус үйлдвэрийн ногдол ашиг 100 хувь Монгол Улсад үлдэнэ. ”Эрдэнэт” үйлдвэрээ 100 хувь өөрийн болгосон нь монголчуудын хувьд том дэвшил гэдгийг гадныхан хэдүйн бичээд эхэлсэн. Харин ойрын хугацаанд монголчууд дотроо авах нь зөв, авах нь буруу хэмээн хоёр хуваагдаад эхэлсэн нь гадныхныг гайхшруулж орхилоо. Энэ тухай оросын хэвлэлүүд бичсэнийг та бүхэн сошиалаас харж байгаа байх. Тэд нэгэн сонин гаргалгааг хийжээ. “Монгол зарим нэг улстөрч ”Эрдэнэт” үйлдвэрийг монголчууд хуйвалдаад авчихлаа гэж байна. Хэрэв тийм зэвүүн үйлдэл хийж манай ”Ростех” компанийн эзэмшиж байсан ”Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг авчихсан юм бол бид эргүүлж авахын төлөө тэмцэх ёстой” гэж. Оросууд ингэж үзэж байгаа бол, тэр нь хэрвээ үнэн юм бол тэрхүү гайхамшигтай хуйвалдааныг хийж монголчуудын хагас зуун жилийн мөрөөдөл болсон ”Эрдэнэт” үйлдвэрийг 100 хувь Монголынх болгож чадсан тэдэнд баатар цол өгье. Гадныхны үнэлэлт дүгнэлтээс харахад ийм сонин, бидний бодож байгаагаас тэс өөр үнэлэлт дүгнэлт өгдөг юм байна. Тэд цааш нь бас бичжээ, “Наймаа буцвал Оросууд баяртай байх болно. Шалавхан 400 сая долларыг нь буцааж шидчихээд ”Эрдэнэт” үйлдвэрийнхээ 49 хувийг маш хурдтайгаар Торонтогийн бирж дээр дор хаяж тэрбум доллараар зарна” гэжээ.
  Монголчууд минь дээ, гадныхан ингэж харж, анаж, магадгүй өнөөдрийн энэхүү монголчуудын хоорон дахь яс хаялтыг гадныхан хийж байж ч мэдэх нь. Хэрэв зээ тийм биш юм бол монголчуудын тамын тогооны үлгэр өнөөдөр өрнөж байгаа юм байна. Дорж аваад байхдаа яадаг юм, би л авах байсан юм гэсэн зөвхөн монгол хүнд байдаг атаархал. Эсвэл Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөх хүсэлдээ хэт автсан зарим нэг улстөрч нөхдүүд ”Эрдэнэт”-ээр ийнхүү өөрийгөө баатар болгон харуулах гэж ард түмний тархийг угааж байна. Зүгээр л бизнесийн зарчмаар явагдсан энэхүү наймаа өнөөдөр Монголд хамгийн аймаар улс төр болон хувирлаа. ”Эрдэнэт” үйлдвэрийн бүх үйл ажиллагаа ил байдаг байсан бол улстөрчид ингэж улайран оролцохгүй байсан. Бүх зүйл нь далд байсан учраас л өнөөдөр ”Эрдэнэт”-ийн төлөө үхэлдэж байна. Далд юмны цаана юу ч хийж болдог шүү дээ. Жишээ нь Оросын мэдэлд 49 хувь байх хугацаанд тэднээс санхүүгийн тайланг нь авах бүү хэл аашлуулдаг байсныг бүгд мэднэ. Одоо Монголын мэдэлд ирлээ. Манай татварын байгууллагууд дарамталж байгаад авна. Хэрэв зээ тэр “Монголын зэс” компани тайлангаа удаах юм бол захын нэг байцаагч давхиж очоод дансыг нь хаачихна. Ингэхгүй гээд яах юм. ”Эрдэнэт” үйлдвэр манай улсын хуулиар зохицуулагддаг Монгол Улсын үндэсний аж ахуйн нэгж болчихсон юм чинь.
  Э
  рдэнэт үйлдвэрийн агуулах гурван жил тутамд нэг удаа шатдаг байсныг санаж байгаа хүн байна уу. Аймаар том агуулах нь шатсны дараа сэтгүүлчид ганц л зүйл тэднээс асуудаг байсан. “Хохирол нь хэд вэ” гэж. Нэг ч удаа хариулт авч үзээгүй. Яагаад гэвэл тэнд дүүрэн хог байдаг байсан. Өнөөдөр боож үхэх гээд байгаа улстөрчдөөс эхлээд захын нэг мэргэжилтний шахаас гэхэд хэдэн мянган жил хэрэглэх ч хугацаа нь дуусчихсан каноны хороос эхлээд таван сая бэлгэвч хүртэл байдаг байлаа. Дээр нь оросуудын шахсан хог шаар бол тонн тонноор байдаг. Тэр бүгд нь хэрээс хэтрээд, ухаандаа баригдах дээрээ тулаад ирэхээр агуулахаа шатаачихдаг. Дотор нь ямар хэмжээний эд хөрөнгө, бараа материал байсан, түүний хор хохирол хэдэн тэрбум болсон тухай дүгнэлт түүхэндээ гарч байсангүй.
  Эдгээрээс худалдах, худалдан авах гэрээ бол хамгийн том нууц. Хамгийн том бялуу. Үүнийг мэддэг хүн Монголд гарын арван хуруунд л багтана. Үүний цаана бүр ч том луйвар бий. Түүнийг энгийн иргэний түвшинд ойлгуулж бичих нь их түвэгтэй. Үнэндээ энэ бүгдийг нийгэмд ил болгочих юм бол ”Эрдэнэт” үйлдвэр рүү зүглэх нохой ч олдохгүй. Тэгвэл “Монголын зэс” гэж хувийн компани авснаар энэ бүгд ил тод болно. ”Эрдэнэт” үйлдвэр гэж номхон тэмээ ноолоход амар газар байхаа болино. Тэгэхээр тийшээ байнга гүйдэлтэй байсан луйварчид өнөөдөр боож үхэлгүй яах юм бэ.
  ”Эрдэнэт” үйлдвэр 100 хувь монголчуудын мэдэлд ирснээр, тэр дотроо 49 хувийг нь Монголын үндэсний хувийн компани эзэмшдэг болсноор иргэн Бат та жижигхэн оёдлын цехтэй бол энэ үйлдвэрийн тендерт ороод үнийн саналаар бээлий нийлүүлэх боломжтой болно. Яагаад гэвэл хувийн компанийн үйл ажиллагаа хамгийн шударга, эрүүл байдаг. Тэд тендер зарлаж хамгийн боломжтой үнийн саналыг шалгаруулна. Харин Монгол-Оросын хамтарсан төрийн өмчит ”Эрдэнэт” үйлдвэр бол хамгийн өндөр өртөгтэй, зөвхөн улстөрчдийн хувийн компанийг шалгаруулдаг учраас ардын хүүхэд тэнд өрсөлдөх нь утгагүй. Ийм бэлэн сайхан хоолоо улстөрчид юу гэж алдахыг бодох юм бэ. Ийм их ашиг орлогоо ард түмэнд алдах уу, эс алдах уу гэдгийн төлөөх аймшигт тулаан өнөөдөр ид өрнөж байна. Яаж ч бодсон ”Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг монгол хүн л авч байвал сүүний гарц нь нэмэгдэнэ. Төсөвт их мөнгө орно. Энэ мөнгө эмч, багш, цагдаа... гээд төрийн албанд өдөр шөнөгүй зүтгэж буй хүмүүсийн цалин хангамж урамшуулал гээд төсвийн бүх л салбарт маш том санхүүгийн тэлэлт авчирна. Өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд хэдэн зуун тэрбумыг улстөрчид, том дарга нарын халаас руу алдаж байсан ”Эрдэнэт” үйлдвэрийн гунигт түүх дуусгавар болж байтал шахааны тэрбумтнуудын том арми байлдааны фронт нээлээ. Ард түмний тархийг угааж эхэллээ. Жинхэнэ үнэн бол ард түмний гарт ”Эрдэнэт” үйлдвэр 100 хувь ирсэн гайхамшигтай түүхэн үйл явдал болж байна шүү дээ. Монголын нэг компани байдгаа бараад Монголынхоо баялгийг оросуудаас авч чадсанд гадныхан гайхан биширч байхад харин эсрэгээр зарим нэг монгол хүн хорсон зэвүүцэж байгаа нь хорвоогийн ховор жигтэй үйл явдлын нэг байх л даа, хөөрхий. Монголд л ийм юм байдаг байх.
  
  П.ХАШЧУЛУУН
  ӨДРИЙН СОНИН
  
• 
  Ц.Нямдорж нам дотроо “атомын бөмбөг” болж хувирсан нь тодорхой болж эхэллээ
  2016 оны 10 сарын 06
  Ц.Нямдорж зүгээр ч нэг Богдын Засгийн газрыг Шанзав Бадамдорж гэдэг хүн самарсан тухай байн, байн яриад байгаа юм биш гэж бодож байна. Бадам.. Бадам...Ямартай ч энэ утас үнэхээр цаашаа хөвөрч чадах юм бол нам дамнасан нэгэн томоохон бүлэглэлд цэг хатгана. Ц.Нямдоржид ийм туршлага бий. Яагаав “Центрпойнтын” хэргээр нэгэнтээ эрүүгийнхний эрээ цээргүй авирыг таслан зогсоож байсан шүү дээ.
• 
  Монгол хүнд хэл заах нууцыг мэддэг багш
  2016 оны 10 сарын 03
  Л.ЖАРГАЛ
  
  Англи хэлний “Сондор хилэн” төвийн нэг сарын сургалтад суусан найзаасаа “Багшийн заах арга барил нь, ямар вэ” гэтэл “Гайхамшигтай“ гэсэн ганцхан үг хэлсэн. Бас найз минь хэл сурахаас гадна цаг барьдаг, тэсвэр хатуужилтай, хариуцлагатай, зорилготой болсоноо гайхан ярилаа. Ямар арга барил гэхээрээ түүнд ийм онцгой сэтгэгдэл үлдээснийг сонирхон сарын дотор англи хэлтэй болгодог тэрхүү сургалтын төвийн захирал С.Төмөрбатыг “Амьдралын тойрог” буландаа зочноор урилаа.
  
  С.Төмөрбат багштай холбогдож, уулзахаар тохиртол маргааш өглөө 6:00 цагт хүрээд ир гэдэг юм байна. Өглөөний зургаан цагтаа гээд гайхан асуувал, манай эхний сургалт 06:15 цагт эхэлдэг гэв. Ингээд өглөө эртлэн гарч, С.Төмөрөө багшийн зааснаар паркийн баруун талд Сөүл рестораны хажууд байрлах өндөр шилэн барилгыг зорилоо. Өглөө эрт замын түгжрэлгүй болохоор тавхан минутын дотор л хүрээд ирэв. Энхтайваны гүүрний зүүн талд шинээр баригдсан, 13 давхар барилгын VI давхарт “Сондор хилэн” төв байрладаг юм байна. Лифтнээс буугаад баруун гар талд байрлах тохилог оффис руу ороод явчихлаа. Сургалтын орчин нь л лав тохилог тухтай юм. Цагаа харвал 06:20. С.Төмөрөө багшийн хичээл аль хэдийнэ эхэлсэн байлаа. Хоцорсондоо бага зэрэг нэрэлхэн зогстол багш толгой дохин орох зөвшөөрөл өглөө. Өглөөний ангийн хичээл нь аль хэдийнэ жигдэрчихсэн бололтой. “do”, “does” биеэр хувирахдаа зэргээс хэмээн заахыг үзвэл жирийн одоо цаг үзэж байгаа бололтой.
  
  Одоо ногоон балаа гаргаад томъёогоо дэв­тэртээ томоор бич. Ягаан балаараа тодорхойлолтоо бичээрэй. Сургалт дууссаны дараа дэвтэр чинь та нарт багшлах болно гэхчилэн бага ангийн багшийг санагдуулам арга барилаар хичээлээ заадаг нь эрхгүй анхаарал татлаа.
  
  Хэл сурахад харах, сонсох, ярих бичих гээд үнэрлэхээс бусад дөрвөн мэдрэхүйгээ 100 хувь ашиглах хэрэгтэй. Анхан шатны үг өгүүлбэрээсээ л бүх хэллэг яриануудаа хамгийн чанга, хамгийн тод, хамгийн хурдан гаргаж ярих гурван зарчмаар давтаж бай. Өгүүлбэрээ бүтцээр нь цээжлээд ярьж эхэл. Цаашлаад нэг өгүүлбэрийг доод тал нь 30-60 удаа давт. Гадаад хэл сурахад хамгийн гол нь өөртэйгөө ажиллах юм шүү дээ гэх зэргээр хичээл заахын хажуугаар үнэтэй зөвлөгөөнүүдийг харамгүй өгөх аж. Суралцагсад ч түүний амнаас унах үг бүрийг алдалгүй бичиж авахыг хичээж байлаа.
  
  06:15-08:15 цаг хүртэл орох энэ анги нь өглөөг үр бүтээлтэй өнгөрөөх хүсэлтэй ажил хэрэгч хүмүүст зориулагдсан аж. Ихэнх хүнийг унтаж байхад өглөөний хоёр цагийг үр бүтээлтэй өнгөрөөж, өөртөө оюуны хөрөнгө оруулалт хийж байгаа суралцагсдаараа тэр бахархаж байгаагаа хичээлийн дундуур дурьдаад авсан. Хүний тархи өглөө сэргэг, цээжлэх мэдрэмж өндөр байдаг учраас хэл сурахад хамгийн тохиромжтой цаг гэнэ. Замын түгжрэл аливаа стресст өртөхгүй, дулаан сайхан цагийг ашиглаад авах хэрэгтэйг ч тэр бас санууллаа. Өглөөний ангийн гурван цагийн сургалт яах ийхийн зуургүй өнгөрлөө.
  
  Есөн цагаас бүтэн өдрийн нэгдүгээр шат, бүтэн өдрийн хоёрдугаар шатны ангиуд хичээлээ эхлэхэд бэлэн болжээ. Бүтэн өдрийн сургалт нь “Сондор хилэн” төвийн 10 жилийн турш явуулж байгаа олны талархлыг хүртсэн гол сургалт нь юм байна. Найзын маань яриад байсан сарын дотор хэлтэй болгодог сургалт нь энэ байх нь. Бүтэн өдрийн ангиуд сар бүрийн эхэнд эхэлдэг тогтсон өдөртэй учраас орон нутгаас ажил амьдралаа зохицуулаад ирж суралцах хүмүүс олон байдаг байна. Бүтэн өдрийн I шатны сургалтад үсэг авиа зүйгээс бусдыг эхнээс нь заадаг тул, үсэг дуудлагаа мэддэг ямар ч хүн суралцах боломжтой гэнэ. Энэ сургалтад сууснаар анхан, завсар, дунд, ахисан дунд зэрэг дөрвөн шатны мэдлэгийг эзэмшээд төгсдөг байна. 09.00 цагаас 12.30 хүртэл С.Төмөрөө багш гол лекцээ орно. 13.00-16.30 цагаас түүний бэлдсэн залуу багш нар семинарын хичээлээ орж түүний заасан хичээлийг давтан орж хоногшуулдаг байна. 08.58 минут С.Төмөрөө багш лекцээ ороход бэлэн болжээ. Гаднаас орж ирэх хүүхэд залуус багшийн лекц эхлэхээс өмнө амжиж суудлаа эзлэхээр яарцгаана. Багш лекцээ орохоос өмнө үзсэн дүрмүүдээ бататган нэр заан асууж гарлаа.
  
  Өнөөдөр бид таван цаг үзнэ. Эхний цаг нь Төгс өнгөрсөн цаг. Төгс өнгөрсөн цагийн томьёо had+PII гээд дэвтэртээ томоор бич. Ягаан балаараа энэ цагийнхаа тодорхойлолтыг бичээрэй. “Үзсэн цагийн томьёогоо өөрийн нэр шигээ цээжлэх ёстойг багш нь дахиад сануулья” гэв. Хүүхдүүдийн хэрхэн бичиж байгааг хичээлийн дундуур явж харж амжина. “Ингэж бичихээр чи дараа нь лекцээ яаж ойлгох юм бэ. Энэ дэвтэр чинь эргээд та нарт багш болох ёстой” гэх мэтээр хичээл үргэлжилсээр.
  
  “How long have you been studying English?
  
  I have been studing English for 3 years”
  
  Мөн тэрээр үргэлжлүүлэн англи хэлтэй холбогдсон л бол энэ хоёр өгүүлбэр алхам тутамд чинь гарч ирнэ. Элчингийн ярилцлага, ажилд орох ярилцлагад энэ өгүүлбэр зайлшгүй ирнэ. Энэ өгүүлбэрийг өөртөө итгэлтэйгээр хэлж байгаарай. Учир нь хүнд төрүүлсэн анхны сэтгэгдэл их чухал байдаг юм. За тэгээд тэнцсэн бол багшдаа хэлж амжилтаа хуваалцаж байгаарай. Та нарынхаа амжилттай явааг хараад багш нь эрч хүч урам зориг авдаг юм шүү гэх зэргээр харилцан яриа өрнүүлээд амжина. Суралцагсад ч түүнийх нь хэрээр цаг ямагт анхаарлаа төвлөрүүлж багшийн амнаас унах үг бүрийг алдалгүй бичиж авахыг хичээж байгаа нь илт. Эндээс харахад С.Төмөрөө багшийн лекцийн уур амьсгал сонирхолтой, ач холбогдолтой болдог аж. Суралцагсад түрүүн яараад байсны учрыг сая нэг ойлгов.
  
  Толинд хараад англиар өөрөөсөө асуу, эргээд хариул, хагас галзуу юм шиг бай гэх зэргээр хэл заахаас гадна амьдралд ойр үнэ цэнэтэй зөвлөгөөг харамгүй өгч байлаа. Урмын үгээр ч сурагчиддаа ташуур өгөхөө тэр мартахгүй аж.
  
  Лекцийнхээ дараа даалгавар өгөх гол ажилдаа тэр орлоо. Өнөөдрийн байдлаар англи хэлэнд хэрэглэгддэг 12 цагаа үзэж дууслаа. Дунд шат руугаа орж байгаа болохоор бие даагаад гэрийн даалгавараа итгэл төгс хийх хэрэгтэй. Гэрийн даалгавараа зөвхөн өөртөө зориулж чанарын өндөр түвшинд заавал, заавал, заавал хийж ир. Чадахгүй бол багшаасаа утасдаж асуу гэнэ.
  
  1.Номноос орчуулга хий.
  
  2. Дүрмийн бус үйл үгээ цээжил,
  
  3. 250 өгүүлбэрээ хувиргаж ир гэхчлэн тоймгүй их даалгавар өгөв. Бүх даалгавараа хийгээд дуусахад шөнийн дөрвөн цаг болж байдаг гэв. Түүний хэлснээр бүтэн өдрийн ангийн суралцагсад хоногийн 24 цагийн 20 ба түүнээс дээш цагийг хэл сурахад, зориулж байж үр дүнд хүрдэг байна.
  
  250 өгүүлбэрээ хийж байж өглөө хичээлд суух эрхээ авдаг л гэнэ. Дүрмийн бус үйл үгээ цээжлээгүй бол маргаашийн хичээлд суулгахгүй гэх зэргээр хариуцлагыг нь тухай бүрт нь авдаг гэнэ. Шавь нартаа шаардлага өндөртэй гэж сонсч байсан минь үнэн байх нь. Түүний шавь болж төгсөхийн тулд энэ дайны шалгуурыг давах юу ч биш гэнэ.
  
  Бүтэн өдрийн эрчимжүүлсэн ангийн лекцийн хичээл.
  
  Бага ангийн хүүхдийн анги.
  
  
  
  Ингээд дээрх сургалтад сууж байгаа шавь нартай нь уулзсан сэтгэгдлээ хүргэе.
  
  
  
  Суралцагч Б.Ганцэцэг: ДӨРВӨН ЖИЛИЙН ХӨТӨЛБӨРИЙГ НЭГ САРД СУРГАДАГ НЬ ҮНЭН ЮМ БАЙНА
  
  
  
  -“Сондор хилэн” төвийн сургалт хэр үр дүнтэй байна вэ?
  
  -Дөрвөн жилийн хөтөлбөрийг нэг сарын дотор сургана гэхээр сонирхол татаад энэ сургалтад суусан. Үнэхээр үнэн юм байна. Миний хувьд их сургуульд ажилладаг болохоор сургуулийн англи хэлний программыг хэрхэн явагддагийг мэднэ л дээ. Англи хэлний 26 цагийг дөрвөн жилийн турш үздэг. Төгсөхдөө 26 цагаа мэдээд төгсч байна уу гэдэг бас асуудалтай. Харин цаг заваа зарцуулаад “Сондор хилэн” төвд сурвал богино хугацаанд хэл сурах боломж байна. С.Төмөрөө багшийн заах аргачлалын талаар урьд нь сониноос уншиж байлаа. Хувь хүн л өөрийгөө дайчилж чадвал энэ төв сургаж чадаж байна. Өөрийгөө дайчлахгүй байхын ч аргагүй юм. Англи хэл заахаас гадна цаг барих, бие биеэ хүндлэх хичээл дээр зөв суух зэрэг хүмүүжлийн зарчмыг хүүхдүүдэд сайн суулгаж өгч байгаа нь их таалагдлаа. Монгол хүмүүс юмыг цагт нь хийдэггүй, хойшлуулдаг талтай. Харин энэ сургалтад сууж байгаа хүмүүс даалгавраа хийхгүй бол дараагийн хичээлд суух боломжгүй. Тэгэхээр даалгавраа хийхээс өөр аргагүй. Түүнээс гадна бие даах, ажил хичээлдээ хариуцлагатай хандах чухал ач холбогдолтой зан чанаруудыг хүмүүст суулгаж өгч байгаа нь олзуурхмаар санагдлаа.
  
  -Таны хэлний түвшин ямар байсан бэ?
  
  -Миний хувьд ганц нэг сар л хэлний курст сурч байсан анхан шатны л мэдлэгтэй байсан. Гадны зочидтой яриа өрнүүлж чаддаггүй байлаа. Ажлын болон хувийн шугмаар гадагшаа явах, интернэт, тв, сонин, сэтгүүлээс мэдээлэл авахад нас ахисан гэлтгүй англи хэл сурах хэрэгтэй болсон. Хүний яриаг ойлгоод байгаа мөртлөө, ярьж чаддаггүй дүрмийн ямар ч ойлголтгүй байсан. Харин одоо бол хамтарч ажилладаг зочидтойгоо чөлөөтэй ярих боломжтой боллоо. Энэ дашрамд “Сондор хилэн” төвийнхөө багш нарт баярлаж байгаагаа хэлмээр байна гэв.
  
  
  
  Суралцагч Б.Галбадрах: ХЭЛ СУРАХ СУУРЬ МЭДЛЭГИЙГ МАШ САЙН ТАВЬЖ ӨГЛӨӨ
  
  
  
  -“Сондор хилэн” сургалтын төвд англи хэл сурах болсон талаар хоёулаа яриагаа эхлэе?
  
  -Миний хувьд “Kewiko” ХХК-д сүлжээний инженерээр ажилладаг. Ажлын шаардлагаар шинэ тоног төхөөрөмж ирэх болгонд англи хэл дээр зааврыг нь уншиж танилцах шаардлага гарна. Тэр болгонд ганц нэг мэддэг үгээрээ баримжаалаад ойлгодог төдий байсан. Их сургуульд хоёр улирал л хэл үзэж байсан болохоор анхан шатны мэдлэгтэй байсан.
  
  -Англи хэл заах арга барилын нууц нь юундаа байна гэж та бодож байна вэ?
  
  -“Сондор хилэн” төвд сурснаар дүрмийн мэдлэг маш цэгцтэй боллоо. Хувь хүн л өөрийгөө дайчилж чадвал С.Төмөрөө багш сургаж чаддаг юм байна. Товч бөгөөд тодорхой хамгийн гол нь системтэй мэдлэг олгодогоороо онцлог санагдлаа. С.Төмөрөө багш маань хичээлээ зүгээр нэг заагаад өнгөрдөггүй, заавал ойлгуулахыг хичээдэг хүний төлөө гэсэн сэтгэлтэй сайн багш. Манай ангийнхан 12 цагаа үзэж байгаа гэхэд хүнтэй чөлөөтэй ярьж чадаж байна. Багш биднийг бүх мэдрэхүйгээ хэл сурахад хандуул гэдэг. Шаардлага өндөр байхад сурах арга барилаа олдог л юм байна. Одоо цагт баймааргүй хүний төлөө гэсэн чин сэтгэлтэй багш гэж би хэлнэ. Миний хувьд алсдаа тэтгэлгээр магистрт сурах зорилготой байгаа. Суурь мэдлэгийг “Сондор хилэн” төв маш сайн тавьж өглөө гэж би хувьдаа баярлаж байна.
  
  
  
  БҮТЭН ӨДРИЙН II ШАТНЫ СУРГАЛТ
  
  Хичээл 12:30 цагаас завсарлахад бүтэн өдрийн II шатны ангийн хичээлийн явцтай танилцах боломж гарсан юм. Энэ ангид залуу багш Э.Нандинцэцэг хичээл ордог байна. Түүнийг залуухан гэлтгүй чадварлаг багш гэдгийг шавь нар нь онцлов. Өөрийн арга барил боловсруулсан хөтөлбөрөө С.Төмөрөө багш, багш нартаа гайгүй сайн эзэмшүүлсэн бололтой.
  
  Бүтэн өдрийн I шатны ангид сурч байсан үе үеийн төгсөгчид нь олж авсан мэдлэгээ гүнзгийрүүлэн сурах хүсэлтэй байгаагаа удаа дараа тавьж байж. Үүнээс улбаалан С.Төмөрөө багш сүүлийн таван жил судалгаа хийсний дүнд бүтэн өдрийн II шатны сургалтын хөтөлбөрөө боловсруулжээ. Нэг сэдвийн хүрээнд гурван улсын түүх соёл, төрийн дуулал, ёс заншлыг харьцуулан орчуулж унших, бичих, ярих, сонсох гэсэн дөрвөн дадлыг цогцоор нь ордогоороо энэхүү сургалт үр дүнтэй онцлог болж чаджээ. Мэдээллийн эрин зуунд амьдарч байгаагийн хувьд мэдээллийг нь мэдлэг болгож, мэдлэгийг нь чадвар, чадварыг нь дадал болтол дүрэм, орчуулга, сонсгол ярианы хичээлүүдээ цогцоор заах нь түүний зорилго байв. Сургалт ч амжилттай болж, эхний сараасаа л, төгсөгчдийнхөө талархалын үгээр даруулсан гэнэ. Нэгдүгээр шатны сургалтад анхан, завсар дунд, ахисан дунд зэрэг дөрвөн шатны ангийг эзэмшээд төгсдөг бол, II шатны сургалтад, ахисан дунд гүнзгий гэсэн хоёр шатны мэдлэгийг эзэмшээд төгсдөг юм байна. Өөрөөр хэлбэл, энэ сургалтыг төгсөөд TOEFL, IELTS-ийн бэлтгэлд шууд сурах боломжтой байх нь.
  
  
  
  Суралцагч н.Aззаяа: ХОЁРХОН САРЫН ХУГАЦААНД СУРААД АНХАН ШАТНААС ГҮНЗГИЙ ШАТНЫ МЭДЛЭГТЭЙ БОЛЖ ТӨГСЛӨӨ
  
  
  
  -“Сондор хилэн” төвийн бүтэн өдрийн хоёр шатны сургалтад хоёуланд сурсан юм байна. Хэлний мэдлэг нь ямар болов?
  
  -Миний хувьд арван жилдээ англи хэл сурч байсан ч цэгцтэй мэдлэг олж авч чадаагүй байсан. Өөрийгөө дунд шатны мэдлэгтэй гэж боддог байсан. Яг үнэндээ анхан шатны мэдлэгтэй байсан юм байна лээ. Үндэсний телевизийн “Монголын нэг өдөр” нэвтрүүлгээр С.Төмөрөө багш оролцож ярилцлага өгсөн. Нэвтрүүлгээр сарын дотор гурван хүнийг англи хэлтэй болгоно гэж маш итгэлтэйгээр амласан нь надад сэтгэгдэл төрүүлсэн. Тэгээд есөн сард нь ажилаа зохицуулж байгаад, бүтэн өдрийн I шатны сургалтад суусан. Эндээс англи хэлний 26 цагаа ойлгож, дүрмийн цэгцтэй мэдлэгтэй болсон. Арван сараас хойш бэлдэж чадалгүй байсаар сая II шатны сургалтад үргэлжлүүлэн сурсан. Арван нэгэн сарын дараа мартаагүй байгаа нь бидэнд дүрмийн мэдлэгийг хоногштол сайн заасан байгаа юм.
  
  Бүтэн өдрийн II шатны сургалтад I шатны сургалтад олж авсан дүрмийн мэдлэгээ бататгахаас гадна, улс орны түүх соёлыг харьцуулан судлаж гүнзгий шатны мэдлэг олгож байна. Хэдхэн хоногийн дараа бүтэн өдрийн II шатны сургалтаа төгсөх гээд сэтгэл догдолж байна. Цаашид IELTS, TOEFL-д суралцаж гадаадад магистраа хамгаалах зорилготой байгаа.
  
  “Сондор хилэн” төвд ердөө хоёрхон сарын хугацаанд сураад анхан шатнаас гүнзгий шатны мэдлэгтэй болж төгсөнө гэхээр уншигч таньд итгэмээргүй санагдаж магадгүй. Гэвч энд сурч байгаа, сураад төгссөн хүмүүсийн сэтгэгдэлүүдээс харахад үүнийг батлаад өгнө. Тус төвийн бүтэн өдрийн хоёр шатны сургалтад хоёр сар англи хэл сурсан бүсгүй, Канад улсад хэл сурахаар жил амьдарсан нөхрөөсөө ч илүү мэдлэгтэй болсон байжээ. Ямар сайндаа л Монголдоо хоёрхон сар суугаад сурчих юмыг хаа байсан тийшээ зардал мөнгө болж, цаг хугацаа алдах хэрэггүй юм гэлцэж байсан аж. Манайхан хэл сурахаар Малайз, Сингапур, Энэтхэг улс руу их явдаг. Тэгж цаг мөнгөө үрэхгүйгээр англи хэл сурах боломж бидэнд байгааг С.Төмөрөө багшийн үе үеийн шавь нар батлаад өгнө.
  
  Сургалтын төвдөө өглөөнөөс оройг хүртэл хичээл заахын хажуугаар “Смарт радио 107” дээр долоо хоногт хоёр удаа радио хичээл заадаг гэнэ. Цаг зав, боломжоосоо хамаараад хэл сурч чадахгүй байгаа олон хүнд зориулж “Смарт радио” -тай хамтран ажилласан нь амжилттай болж, радиогоор англи хэл сурч буй олон зуун шавь нартаа болжээ.
  
  Радио хичээл рүүгээ явах замд нь яриа өрнүүлэх боломж бидэнд сая нэг олдов. С.Төмөрөө багштай ярих зуур сурахыг хүссэн хүмүүсийн хүсэлт, ТВ хичээлийн бичлэг, FM-ийн нэвтрүүлгийн бичлэг гэхчлэн түүний утас зогсоо зайгүй дуугарах аж. Тэр үнэхээр завгүй бас эрэлттэй багш юм. Түүний амжилттай яваагийн гол нууц нь юундаа байгааг асуухад: Мэргэжилдээ дуртай хэл сурахыг хүссэн хэн бүхэнд чин сэтгэлээсээ ханддагт байдаг байх хэмээн даруухан хариулсан.
  
  Дөрвөн хүүхэдтэй айлын том хүүхэд болж төрсөн, тэр долдугаар ангид байхдаа л багш болох шийдвэрээ гаргаж байж.
  
  Сургуулиа төгсөөд цэцэрлэгийн насныхан, арван жилийн хүүхдүүд, оюутнууд зэрэг бүх насныханд хэл зааж байсан нь түүнд маш том туршлага болж, өнөөдрийн амжилтынх нь эх үндэс болсон байна. Одоо бол тэрээр англи хэлгүйгээр амьдралаа төсөөлж чаддаггүй гэсэн. Англи хэлний ачаар амьдралынхаа ханьтай ч таарчээ.
  
  Дөрвөн жилийн хөтөлбөрийг нэг сард багтаан заах аргыг хэрхэн боловсруулсан талаар асуухад “Дөрвөн жилийн хөтөлбөрийг нэг сард багтаан цэгцтэй системтэйгээр зааж боловсронгуй болгохын тулд би олон жилийг зарцуулсан.
  
  “А” үсгээс эхлээд л, 26 цагаа хүнд хэрхэн системтэйгээр заах вэ гээд л боловсронгуй болгохын тулд өглөөний 04:30, оройны 08:30 хүртэл бэлддэг байлаа. Хоёр жилийн турш өдөр шөнөгүй бэлдсэний үр дүнд өнөөдрийн заах арга барилаа бий болгосон” гэв.
  
  Үнэндээ түүний олон жилийн хөдөлмөрийн үр дүнг нэгхэн сарын дотор сурч байгаагаараа шавь нар нь азтай юм. Бид ийн ярилцсаар “Смарт радио 107” дээр ирлээ. Нам жим өрөөнд чихэвчээ зүүн, микрофоны ард байраа эзэлсэн С.Төмөрөө багш сонсогчиддоо өдрийн мэнд хүргээд хичээлээ эхлэв. Өмнөө ямарч дэвтэр цаас харалгүй дүрмээ цээжээр ярин, өгүүлбэрт хэрхэн ашиглагдах талаар тайлбарлан ярих нь гайхалтай. Богино долгионы үелзлээр Улаанбаатар хотын өнцөг булан бүрт, гэртээ, машиндаа, ажил дээрээ С.Төмөрөө багшийн олон зуун шавь нар үг алдалгүй бичихийг хичээж байгаа байх гэсэн бодол энэ үед өөрийн эрхгүй төрсөн. Түүний мэдэлд 40 минутын турш удирдуулсан англи хэлний хичээлийн цаг дуусах, дөхсөнийг найруулагч санууллаа. Хичээлийн төгсгөлд багш үзсэн дүрмээ давтан сануулаад, даалгавараа өгч дараагийн хичээл дээр уулзахын ерөөл тавин өндөрлөв.
  
  FM-ээс гараад бид сургалтын төв рүү явах замдаа түрүүчийн яриагаа үргэлжлүүлэв. “Сондор хилэн” төв 10 жилийн хугацаанд нийт 8000 гаруй хүнийг амжилттай төгсгөжээ. Ямарч хүнд чин сэтгэлээсээ заагаад явуулдаг болохоор, шавь нарынх нь 80 гаруй хувь нь өмнө төгссөн хүмүүсээс мэдээлэл авч ирсэн байдаг гэнэ.
  
  Ярилцаж явсаар бид сургалтын төв дээр ирлээ. Одоо та ямар хичээлтэй вэ гэвэл “Худалдаа хөгжлийн банкны ангид орно гэв. Ажилчдынхаа хэлний боловсролд анхаардаг байгууллагууд “Сондор хилэн” төвтэй хамтарч ажилладаг гэнэ. Худалдаа хөгжлийн банк “Глобал бридж” ХХК, ХААИС, Нийслэлийн хүүхэд хөгжлийн төв, “Орчлон” сургууль зэрэг байгууллагууд ажилчдаа хэд хэдэн групп болгон сургасаар байгаа аж. Хамгийн том түнш Худалдаа хөгжлийн банк. 2011 оноос хойш нийт 13 дах удаа тус төвд ажилчдаа сургаж байгаа аж.
  
  Байгууллагын соёл, сахилга батыг дээд зэргээр нэвтрүүлсэн тус банкныхантай урт хугацаанд хамтарч ажиллаж буйдаа баяртай байгаагаа С.Төмөрөө багш дурьдаад авсан.
  
  Биднийг ороход Худалдаа хөгжлийн банкны 40-өөд ажилтан С.Төмөрөө багшийн хичээлд суухаар иржээ. Багшийн заах арга барилаас гадна зарчимч хариуцлагатай, цаг минут секунд бүрийг бүтээлчээр ашиглаж, багш нараа удирдаж байгаа гээд, түүнээс авах чанар олон байгааг тэд онцолж байлаа. Мөн сургалтын төв гэхэд хичээлийн хөтөлбөр нь ямарч их дээд сургуулиас дутахааргүй боловсронгуй байгааг тэд дурссан.
  
  Оройн 18 цаг болж “Сондор хилэн” төвд өнжсөн өдрийн сурвалжлага маань өндөрлөлөө. Намайг гарахад С.Төмөрөө багш хичээлээ заагаад л үлдсэн.
  
  Зөвхөн нэг өдөр л түүний хичээлд суусан би ийм их мэдээлэл олж авч байхад, бүтэн сарын турш сууж байгаа хүмүүс ямар их зүйл сурч байгаа бол доо хэмээн бодогдох. Түүний сургалт яах аргагүй өөр юм.
  
  Хөдөөгийн малчнаас эхлэн өнөөдрийн улс төр, бизнесийн хүрээнийхэн хүртэл тусгайлан цаг авч С.Төмөрөө багшаар англи хэл заалгадаг гэж бодохоор түүнийг хэр чансаатай багш болохыг баталдаг гэлтэй. Түүний ярьснаар. Өглөөний төрийн дууллаар гарч үдшийн төрийн дууллаар харьдаг түүний гол нууц нь хэл сурахыг хүссэн хэн бүхэнд чин сэтгэлээсээ ханддагт байдаг буй за. Одоо цагт монголчуудад үгүйлэгдээд байгаа хариуцлага гээчийг өөрийн болгож чадсан С.Төмрөө багшийг энэ цагийн амжилттай хүн гэж би нэрлэнэ.
  
  
  
  Төгсөгчдийн сэтгэгдэл:
  
  ♦ Сондор хилэн сургалтын төвийн англи хэл зааж байгаа арга барил маш их таалагдсан. Хэрвээ та англи хэл сурах гээд болохгүй байна бүтэхгүй байна гээд шантарч байгаа бол энэ төвд заавал ирээрэй. Би өөрөө энэ төвийн бүтэн өдрийн вакумд суусан. Маш их таалагдсан. Англи хэлний маань дүрмийн мэдлэг цэгцэрч, цаашид суралцах урам зориг нэмэгдсэнд их баяртай, сэтгэл хангалуун байгаа.
  
  --- Г.Дэлгэрмаа ---
  
  ♦ Сондор Хилэндээ баярлалаа. Үнэхээр үр дүнтэй маш сонирхолтой. Өөрөө л хичээвэл та англи хэлтэй болно шүү.
  
  --- Хишигжаргал ---
  
  ♦ Гадаад хэл сурахад сурахад хамгийн чухал нь оролдлого хувь хүний хичээл зүтгэл юм байна лээ.
  
  --- Б. Очирхуяг ---
  
  ♦ Хамгийн гол нь надад сарын дараа үр дүн нь бодитойгоор мэдэгдэж би гадаад хүнтэй ярихад саадгүй ойлголцож байсан нь итгэхэд бэрх хэрнээ цорын ганц үнэн энэ байлаа. БИ БАС ТА БИД ХОЁР ХОЁУЛАА ЯМАР МУНДАГ ЮМ БЭ?
  
  --- Д. Долгормаа ---
  
  ♦ Уг төвийн бусдаас ялгарах гол онцлог нь хүнийг маш сайн шахаж чаддаг, мөн хичээлийг маш сонирхолтой бөгөөд хялбар аргаар заадаг үзсэн зүйлээрээ байнга шалгалт авч шалгаж байдаг учраас суралцагсад маш их зүйлийг мэдэж авдаг.
  
  --- Б. Баярбуян ---
  
  
  
  ХАЯГ: Энхтайвны гүүрний зүүн хойно Park place-ийн 6 давхарт. (Шинээр баригдсан 13-н давхар барилга)
  
  УТАС: 9911-2414, 9999-2414, 99283293, 98103020.
  
  - WEB: www.sondorkhilen.mn
  
  PAGE: http://www.facebook.com/Sondorkhilen English language center
  
  
  
  Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
• 
  “Зам засвар”-ын ажил буюу Айсуй Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн өнгө
  2016 оны 9 сарын 30
  ...Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржид ирээдүйдээ “Наамбар ваан” шиг болчихгүйн тулд МАН-д үүрээ даацтайхан засах, давхар АН-ын дарга болох гэсэн маш том ашиг сонирхол бий гэлцэх болсон байна. М.Энхболд, Ц.Элбэгдорж хоёрын хэн хэний нь ашиг сонирхол ийнхүү яг нэг шугам дээр давхцаж байгаагаас гадна энэ хоёрын хооронд “С.Баяр” гэсэн мундаг гүүр байгааг мартаж болохгүй...
• 
  Бөмбөг дэлбэрвэл аюултай…
  2016 оны 9 сарын 19
  ...Бөмбөг одоо АН-ын талбайд байна. Тэд нэгэн рүүгээ пааслаж байна. Удвал тэндээ дэлбэрнэ. Ингэвэл АН бүрмөсөн устаж жижгэрээд эргэж нийлэхийн аргагүй юм болно. МАН дахь хүчирхэг фракц Ерөнхийлөгч асан Н.Багабанди, ЕТГ-ын дарга байсан С.Баяр болоод түүнийг ил далд дагагсдыг чиглэх болно...
• 
  Таван Толгойг хойшлуулах нь зөв
  2016 оны 9 сарын 17
  Эдийн засгийн буюу бизнесийн хүн гэдэг өөр темпраменттай байдаг бололтой. Тэд юун түрүүн өөрсдийнх нь эрх ашиг хөндөгдөөд ирэх үед юу ч хийхэд бэлэн болох, юуг ч золиослох, юуг ч эрсдэлд оруулах хандлагтай юм байна.
  
  Монголын ард түмэн Таван Толгой гэж нүүрсний уурхайгаа ашиглалтанд оруулах ёстой нь үнэн. MCS ийн санал болгоод байгаа гэрээний хувилбар нь ч боломжийн л санал.
  
  Тэдний санал болгосон хувилбар бол төр гэж субиектэд 100 хувийн эзэмшил өмчлөл бүхий лиценз хэмээх цаас нь хадаглаастай байж л байг л дээ, харин бид баялагийг нь ухаж гаргаж ирээд зараад өгий, зарсан мөнгөнөөсөө үр ашигаа хуваагаад хүртий л гэж байгаа асуудал.
  
  Өөрөөр хэлбэл цэвэр ашигаа хувааж хүртий гэсэн ойлголт биш. Харин уурхай, үйлдвэр ажиллаж байгаагаас гарах үр өгөөж, ашигийг л хуваагаад хүртий гээд байгаа юм. Нэгэнт бид хөрөнгөө оруулж байгаа тул ашигтай ажиллавал цэвэр ашигаа бид өөрсдөө хүртий гэж байгаа хэрэг. Ашиг гарахгүй бол бид алдагдалаа ч мөн адил өөрсдөө үүрий гэж байгаа асуудал.
  
  Ухаалаг төр гэж их ярьлаа,
  энэ бол ухаалаг төрийн шүүрээд авах ёстой боломж яах аргагүй мөнүү гэвэл мөн.
  
  Гэрээ байгуулагдлаа л бол Монголын эдийн засагт мөнгө урсаж орж ирнэ гэж байгаа нь арааны шүлс асгаруулам.
  
  Энийг бид ойлгож байна аа, ойлгож байна. Гэвч ашигтай ажиллаад байвал яахав, жишээ нь 100 тэрбум долларийн борлуулалтаас 20 тэрбумын цэвэр ашигтай ажиллаад байвал яахав. Бид тогтмол 5 хувийн нөөцийн татвар буюу 5 тэрбумаа л авах уу. Цалин мөнгө, бусад татвар хураамж, үйл ажиллагааны зардал гээд Монголд шингэж үлдэх үр өгөөж их гэдгийг ойлгож байна. Ойлгоход нарийн мэргэжилийн ур чадвар огт шаардахгүй.
  
  Эдийн засагт мөнгө хэрэгтэй нь ч үнэн, зайлшгүй бөгөөд гарцаагүй шахаанд орж байгаа нь ч үнэн.
  
  Гэхдээ Монгол улс яагаад заавал ингэж шахаанд орж асуудалыг шийдэх ёстой юм бэ. Улмаар Хятадын төрийн өмчийн компаний шахаанд орж, тэдний эдийн засгийн ашиг сонирхолыг хангаж өгөх ёстой юм бэ.
  
  MCS Монгол компани гэдэгт итгэж байна, Энержи Ресурсийг ч мөн адил ихэнхи нь Монголын хөрөнгө оруулагчид, тэд Монголд ашигтай хувилбарыг сонгоно гэдэгт итгэж байна.
  
  
  Бизнесмен хүн аливаад шуурхай ханддаг. Ер нь бол шуурхайлахын тулд мөнгөөр зоддог нь үнэн. Тэрэнд нь амташисан төрийн албан хаагчидын жишээг мянга, түмээр нь дурдаж болж байна.
  
  
  Шинэ ерөнхий сайд болон мега төслийн сайдын характерийг ч гадарлана. Реформистууд. Эдийн засгийн хувьсгалчид.
  
  Хэт их мега төсөл рүү хошуурч орвол олон арван хүний эрх ашиг хөндөгдөж, зарим хүний ярих дуртай гео эдийн засаг, гео политикийн асуудлууд нь хөндөгдөөд эхлэнэ.
  
  Хэтэрхий их геодвол илүү үнэ цэнтэй зүйл болох тусгаар тогтонол, ардчилал гэх мэт зүйлүүдрүүгээ ч гар хүрэх аюултай болно.
  
  
  Тусгаар тогтонол үгүй бол Таван Толгойгоор балдуушаа хийдийн, Ардчилал үгүй бол нэг муу нүүрсний уурхайгаар юу хийдийн.
  
  Эцсийн эцэст энэ Таван Толгой гэдэг чинь нэг муу нүүрсний уурхайн тухай л яриад байгаа зуйл юм.
  
  Одоо ингээд дээгүүрээ ч 2 хуваагдаад, доогуураач 2 хуваагдаад байгаа ийм үед үүнийг аль нэг талд шийдэх нь тогтвортой байдалд хор нөлөөтэй байж болох юм.
  
  За яахав MCS ийхээр шийдлээ гэж үзий, дараа нь эсэргүүцэгчидтэй байлдах хэрэг гарнаа даа, ард түмний баялагийг хужа нарт зугээр өглөө гэсэн бүхэл бүтэн Монгол улсын хүн амын талаас илүү хувьтай байлдах хэрэг гарч болох юм шүү. Ингэнгүүт наадах чинь явахаа больно. Тэгээд нөгөө Хятадын төрийн өмчит компани чинь хөрөнгө оруулалтаа нэхээд арбитрт хандна. Ингээд бас дахиад бөөн өр төлбөр болох бусуу. Сайн хөршийн харилцаа будаа болох бусуу.
  
  Зүгээр нэг Хан Ресурс шиг компани байсан бол яахав гэсэн. Бүхэл бүтэн Хятадын төрийн өмчит компани, Хятадын төр шүү дээ.
  
  Хятадын төрийн өмчийг Монголын гэрээт хамгаалалтын хэдэн нөхдүүд хамгаалдаггүй шүү дээ. Хятадын цэрэг хамгаалдаг байх шүү.
  
  Тэхээр одоо ийм өндөрөө авчихсан асуудлыг болих нь зөв. Дахиж тендэр зарлаад тэр Пибади гээд Америкийн компани ч юмуу эсвэл барууны томоохон уул уурхайн компанид ажиллуулах эрхийг өгчих нь зөв байх.
  
  Гол нь энэ төсөл чинь нийгмийг 2 хуваах гээд байна шүү. Тогтворгүй байдал хэнд ч хэрэггүй. Хойшлуулаа гээд твиттэрийн хэдхэн жиргээчид л шаагилдах байх даа, тэр чухал биш, тэд бол зугээр л шаагилддаг хүмүүс.
  
• 
  Дэд сайд асан Ж.Амарсанаа ТРАНС ТОС-ны эсрэг өлсгөлөн зарлана гэв үү
  2016 оны 9 сарын 17
  ...Хэзээ болтол бид өөрийн эрхгүй ХОР идэж амьдрах болж байнаа?!. Иргэд нь ҮХЭЭД ДУУСАХЫГ хүлээгээд байгаа юм уу!? Цус харвалт, даралт ихсэлт, зүрхний шигдээс, дутагдлаар ямар олон хүн залуугаараа хорвоог орхиж байнаа!!! Хүнс хөдөө аж ахуйн яам, хил гааль, засаг төр яагаад арга хэмжээ авахгүй байнаа???
• 
  Эрдэнэт УБҮ-ээс Оросууд татгалзах болсон нь П.Цагааны компани гэх ”Ачит ихт” компани нөлөөлсөн үү?
  2016 оны 9 сарын 15
  1. Эрдэнэт УБҮ -ийн хөрөнгө оруулалт үр ашиггүй. Тус үйлдвэрийн 5 компанийн зөвхөн 2 нь л ашиг орлоготой ажиллаж, хувь ногдол хуваарилсан.
  
  2. Үйл ажиллагаагаа эрхлэх урт хугацааны турш Эрдэнэт УБҮ -ийн үйл ажиллагаа нь байнга доголдсон. Орлого нь буурсан.
  
  3. Үйл ажиллагаагаа эрхлэх олон жилийн хугацааны турш үйлдвэрийнхээ цаашдын хөгжил, хөрөнгө оруулалт зэргийг тооцолгүйгээр ногдол ашгийн хувийг олгож ирсэн. Ийм шийдвэр гаргаж байсан тул зарим жилд ашгийн 30-аас доош хувийг үйлдвэртээ үлдээх, заримдаа ( 2003, 2008 онд) бүх ашгийг хувааж авцгааж, үйлдвэрийн хөгжлөө гаргуунд гаргаж байжээ.
  
  4. 2012 онд оногдуулсан 47 сая ам.долларыг өнөөдрийг хүртэл Оросын талын хувь нийлүүлэгчдэд шилжүүлээгүй.
  
  5. Эрдэнэт УБҮ-ийн Совет-ийн зөвлөлийн монгол талын гишүүд Оросын талтай зөвшилцэлгүйгээр бие даан шийдвэр гаргах, түүнийг нь гүйцэтгэх баг хэрэгжүүлдэг. Ийм нэгэн дүгнэлтийг одоогоос 1 жил 4 сарын өмнө Оросын аудитын компани, түүнийг удирдсан Александр Жданьков хийсэн нь сонирхол татлаа. Түүний илтгэлээс харахад, -Эрдэнэт УБҮ маш үрэлгэн, хөрөнгө оруулалтын бодлого нь алсын хараагүй, улс төрчдийн гар хөл дүрээстэй, шахааны хэрэгцээгүй бараанд хөрөнгийг хайр найргүй цацсан, хэмнэлтийн бодлогогүй, монгол талын гишүүд нь гэрээнийхээ дүрэм журмыг мөрддөггүй, дураараа шийдвэр гаргадаг зэрэг дутагдлыг баримтын дагуу дурджээ. Аливаа шийдвэр гаргахдаа, Совет-ийн хамтарсан хурлаар хэлэлцэж, олонхийн саналаар шийдвэрлэнэ гэсэн дүрмийг урт хугацааны турш зөрчиж ирсэн нь шалгалтаар илэрчээ.
  
  2010 оны 9-р, 2013 оны 6-р сард л гэхэд Эрдэнэт УБҮ-ийн монгол талын удирдлага ”Ачит ихт” компанитай хамтын ажиллагааны 2 гэрээ, 2 санамж бичигт гарын үсэг зурсан байна. Хамтарсан хөрөнгө оруулалтаар зэсийн баяжмалыг үйлдвэрлэх гэсэн үзэл санааг агуулсан гэрээ байгуулсан. Совет-ийн хамтарсан хурлаар л зөвхөн ийм шийдвэр гаргаж болох. Тиймээс хууль, эдийн засаг, харилцан ойлголцол, зөвшилцлийн хүрээнд ”Ачит ихт”-тэй хэрхэн ажиллах талаар Совет-ийн зүгээс авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай олон зүйл харагдаж байна. Монголын талын шалгалтаар, нийтдээ 7,8 тэрбум төгрөгний үр ашиггүй бараа, үйлчилгээ авсан нь тогтоогдлоо. Дүрмэнд тусгагдаагүй олон тооны гэрээ хэлэлцээр байгуулж, үр ашиггүй ажиллажээ. Дээрх гэрээнүүдийг хийгээгүй бол, 1,3 сая ам.доллар хэмнэх бололцоотой байв. Түүний зэрэгцээ, нэгэн ноцтой зөрчил илэрсэн. Энэ бол хамтын ажиллагааны гэрээг 2009 онд дахин өөрчилсөн байна. Оросын талаас Ростех компани төлөөлжээ. Энэ гэрээгээ баталгаажуулсан албан тоотыг дөнгөж 2015 оны 2-р сард Оросын талд мэдүүлжээ.
  
  Ийм нэгэн илтгэлийг оросын аудитор Жданьков яг 1 жил 4 сарын өмнө хийжээ. Түүнээс хойш Монголчууд хичээсэнгүй. Ингэж ойлгож болно. Улс төрчид Эрдэнэтийг хяналтнаасаа алдахыг хүссэнгүй. Тэд үйлдвэрийг хөгжүүлэхээс илүүтэйгээр, хувааж идэхээ урьтал болгожээ. Түүний үр дүнд оросууд тоглолтоос гарсан байна.
  
  ИТАР-ТАСС-ын мэдээллийг орчуулсан
• 
  Гавж Ё.Амгалан: Маани нь бурханы номын хураангуй шим нь юм
  2016 оны 9 сарын 14
  МБШТөв Гандантэгчэнлин хийдийн хансүр, гавж Ё.Амгалан: Маани нь бурханы номын хураангуй шим нь юм
• 
  Дарханы ХААИС-ийн захирлуудын далд маапаан
  2016 оны 9 сарын 12
  Хөрөнгө оруулалт, их засвар хийхэд захирлууд сургуулийн касснаас, дараа тайлангаар бэлэн мөнгө өвөрлөн Эрээн, Улаанбаатарыг эргүүлдэг моод дэлгэрсэн гэхэд болно. Захирал М. Ганболд 3,961,600, аж ахуйн дарга Т. Нямсүрэн, нягтлан бодогч Д. Туяа 5.658.509, аж ахуйн дарга Т.Нямсүрэн, Д.Туяа нар дахин 129.501.760, нярав Г.Цэрэнбат, багш Г.Баттулга, А.Эрдэнэчимэг 20.510.000 төгрөг өвөрлөн гадаад дотоодоос бараа материал чирч бүтээн байгуулалт хийж иржээ.
• 
  Шүүмжлэл их, оролцогч цөөн ”Инвест Монголиа”
  2016 оны 9 сарын 07
  ”Шангри ла” зочид буудлын хурлын танхимд хоёр өдрийн турш хөл хөдөлгөөн тасарсангүй. Энд ”Инвест Монголиа 2016” эдийн засаг, хөрөнгө оруулалт, хөгжлийн чуулга уулзалт боллоо. Монголын нэр нөлөө бүхий улстөрчид, эдийн засагчид, бизнес, санхүүгийн салбарын тэргүүлэгчид болон гадаад дотоодын хөрөнгө оруулагчид, хувийн хэвшлийн компаниудын захирлууд цуглаад байв. Өнгөрсөн жилийн чуулга уулзалттай харьцуулбал энэ удаа гадаад дотоодын хөрөнгө оруулагчид, орлоцогчдын тоо тодорхой хэмжээгээр багассан байсан юм. Гэхдээ засгийн эрх солигдсон мөчлөгт зохион байгуулагдсанаараа онцлогтой байв.
  
  
  
  Эхний өдөр: Банкирууд ба хөрөнгө оруулалт
  Шинэ хөрөнгө оруулалтын чимээ, мөнгөн урсгалын хоржигоноон, эдийн засгийн өөдрөг төсөөлөл яригдахгүй гэсэн судлаачдын таамаг чуулга уулзалтын эхний өдрөөс л харагдаж байсан юм. Эсрэгээрээ харин санхүү, хөрөнгө оруулалт, эрсдэлийн үнэлгээний Moody’s фирмийн гаргасан муу мэдээг нэг бус эдийн засагч онцолж байлаа. Moody’s-ээс Монгол Улсын Засгийн газрын урт хугацааны зээлжих зэрэглэлийг В2-В3 болгон бууруулсан бөгөөд ирээдүйн төлвийг ”сөрөг” хэмээн үнэлжээ.
  Түүнээс гадна Moody’s инвесторс сервисийн захирал Ник Эдвардс болон чуулга уулзалтад оролцсон зарим банкирууд Монголбанк бодлогын хүүг өсгөснийг өөр өөр өнцгөөс талбайрласан юм. Энэ тухай Ник Эдвардс ”Монголбанк бодлогын хүүгээ өсгөсөн нь чуулга уулзалтыг улам сонирхолтой болгож байна. Бодлогын хүүгээ өсгөсөн нь богино хугацаандаа эдийн засагт төдийлөн нөлөөлөхгүй. Харин урт хугацаанд муугаар нөлөөлж магадгүй. Гэхдээ Монгол Улс ам.доллараар зээлждэг. Өөрөөр хэлбэл, төгрөгийн ханш чухал учраас ханштай холбоотойгоор ийм бодлого хэрэгжүүлсэн байх. Энэ нь төгрөгийн ханшаа чангаруулах боловч банкууд өндөр хүүтэй зээл өгнө” гэв. Харин ”Хас банк”-ны ерөнхий захирал М.Болд бодлогын хүүг 15 хувьд хүрсэн нь шинэ зүйл биш гэдгийг хэлээд ”2009 онд буюу дэлхийн эдийн засгийн хямралын өмнө бодлогын хүү 15 хувь байсан. Монголын эдийн засгийн цикл дээшээ доошоо хэлбэлздэг учраас дотоодын банкууд үүнд дасан зохицсон байгаа. Мөн хөрш орнуудтай харьцуулахад манай улсын банкуудын эргэлтийн хөрөнгө боломжийн байгаа” гэсэн юм. ”Голомт” банкны ерөнхий захирал Ө.Ганзориг мөн өөрийн байрь суурийг илэрхийлсэн бөгөөд тэрээр ”Монголбанк бодлогын хүүгээ үлэмж хэмжээгээр нэмлээ. Уг нь жилийн эхнээс зээлийн хүү буурах дүр зурагтай байсан юм. Энэ бол сайн мэдээ. Харин бодлогын хүү нэмэгдсэнээр зээлийн хүү буурах асуудал гацаанд орлоо. Гэхдээ энэ шийдвэр нь үндэсний валют болох төгрөгийн ханшийг тогтворжуулах арга хэмжээ байх” гэлээ.
  
  
  Зээлжих зэрэглэл, бодлогын хүүтэй холбоотой дээрх хэлэлцүүлгийн өмнө УИХ-ын гишүүн Л.Болд өөр нэг чухал сэдэв болох хөрөнгө оруулалтын талаар илтгэл тавьсан юм.
  
  
  
  Тэрээр илтгэлдээ ”Манай улсын эдийн засаг хүнд байгаа гэсэн мэдээлэл тархсан байгаа. Гэхдээ буцаад хэвийн байдалдаа орсон гэдгийг нотлох нь чухал байна. Бид өөрийн зах зээлийг бие даан тодорхойлоод явж чаддаггүй. Гадагшаа тэр тусмаа Хятадын зах зээлийн өсөлт, бууралттай үргэлж холбогддог. Тиймээс одоо ийм эгзэгтэй үед Монгол Улс өөрийн зах зээлээ тодорхойлоод явах бололцоотой гэдгээ харуулах цаг болсон. Зөвхөн уул уурхайн үнийн өсөлт гэхээсээ илүүтэй эдийн засгийн өөр боломжуудыг нээж, хэрэгжүүлэх шаардлагатай. АСЕМ-ийн дээд хэмжээний уулзалт болсон нь их чухал нөлөө үзүүлж байгаа” зэрэг зүйлсийг ярьсан юм. Мөн түүнээс Засгийн газрын ойрын хугацаанд хэрэгжүүлэх бодлогын талаар тодруулахад ”Эрх баригчид эдийн засагт буруу онош тавьсан. Буруу оношилбол буруу эмчилгээ хийгдэнэ гэсэн үг. Татвар нэмэх асуудлаар ард түмний халаасанд гар дүрж байгаа нь зөв зүйл биш. Улстөржсөн шийдвэр сайн зүйлд хүргэхгүй. Татвар нэмэх шийдвэрийг гадны хөрөнгө оруулагчид хараад гайхаж байна” гэв. Энэ мэтчилэн хөрөнгө оруулалт, санхүү, бодлогын хүү зэрэг асуудлуудыг тойрон хэлэлцсэнээр чуулганы эхний өдөр өндөрлөсөн юм.
  
  Хоёр дахь өдөр: Баабарын үг, Элчин сайд нарын зөвлөгөө
  ”Эдийн засгийн маш чухал асуудал хэлэлцэх гэж байхад хүлээлгэчих юм. Уг нь ингэж болохгүй л юмсан” хэмээн чуулга уулзалтад ирсэн хоёр оролцогч ярилцав. Индэрт Солонгос, Австрали, Герман, Япон, Канадын Элчин сайд нар суудлаа эзэлсэн байлаа. Харин хурлын модератороор нэрлэгдсэн УИХ-ын гишүүн Д.Цогтбаатар дөрвөн минутын дараа хурлын танхимд яаран орж ирсэн юм. Монгол Улс хөрөнгө оруулалт хэрхэн татах вэ, эдийн засгаа яаж сэргээх вэ, гадаад орнуудаас ямар туслалцаа үзүүлэх боломжтой вэ, дэлхийн төвшинд гарахад ямар саад бэрхшээл байгаа вэ зэрэг маш чухал асуудлуудад Элчин сайд нар өөр өөрсдийн бодлыг хэлсэн юм.
  
  
  Австрали улсын Элчин сайд Жон Лангтри: -Ямар ч улс орон аль аль талдаа сайн орчинд, сайн хөрөнгө оруулалт хийхийг зорьж байдаг. Хамгийн гол нь гадаадын хөрөнгө оруулалт татахын тулд ил тод, тунгалаг, хариуцлагатай байдал, хэлсэн, амалсандаа хүрдэг, тууштай байдал, бодлогын хувьд уялдаа холбоо, хуулийн зохицуулалт сайтай байх хэрэгтэй. Эдгээр зүйлүүдийг тусгаж хэрэгжүүлээд, өнгөрсөн алдаагаа засч чадвал гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг татаж чадна. Түүнээс гадна хөрөнгө оруулагчид хууль эрх зүйн орчныг маш чухалчилж үздэг. Өөрөөр хэлбэл хуулиар өөрсдийнх нь эрх ашиг хэрхэн хамгаалагдсаныг хамгийн түрүүнд хардаг. Мөн хууль эрх зүй нь ирээдүйд тогтвортой байх асуудал нь хөрөнгө оруулагчдад чухал байдаг юм. Хөдөө аж ахуйг мартах ёсгүй. Гэхдээ экспортын асуудлыг бодохоосоо өмнө дотоодын үйлдвэрлэлээ харах ёстой. Хөдөө аж ахуйн дотоодын үйлдвэрлэл уул уурхайгаас олсон орлогоор хөдөлж болно. Гэхдээ хэт хамааралтай байлгаж болохгүй. Харин хөгжүүлэх ёстой.
  
  
  Канад улсын Элчин сайд Эд Жаггер: -АСЕМ-ийн уулзалт Канадад хамаагүй. Газар зүйн байршлын хувьд. Гэхдээ гаднаас нь дүгнэж хэлж болно. АСЕМ-ийн өндөр дээд хэмжээний уулзалтыг зохион байгуулсан нь маш том амжилт юм. Монгол Улсын хувьд гадаадын хөрөнгө оруулалтыг 20, 30 жилийн хугацаанд харж ажиллах ёстой гэж бодож байна. Удаан хугацааны, тогтвортой, тасралтгүй хөрөнгө оруулалт улс орны эдийн засагт маш эерэг нөлөө үзүүлдэг. Уул уурхайн салбарын суурийг бүрдүүлдэг хайгуулын салбарыг мөн дэмжих хэрэгтэй. Одооноос хайгуул хийхгүй бол 20, 30 жилийн хөрөнгө оруулалт бий болохгүй. Ер нь уул уурхайн салбар цаашдаа ч Монголын эдийн засгийн гол тулгуур байсаар байх болов уу гэж харж байна. Ганцхан Оюутолгой биш цаана нь хэд хэдэн Оюутолгой байгаа шүү дээ. Одоо олж байгаа уул уурхайн экспортын орлого нь дараа дараагийн том төслүүдээ хөдөлгөхөд ашиглагдахгүй байгаа. Энэ тийм ч зөв зүйл биш. Тиймээс энэ чиглэлд бодитой судалгаа хийж ажиллах хэрэгтэй. Түүнээс гадна кадастрын төвшнөөс эхлээд лиценз олголт гээд бүх зүйл ил тод байх хэрэгтэй гэж боддог. Хайгуулын лиценз авлаа гэхэд цаашаа дамаар зарж байна уу, үгүй юу гэдгийг мөн хянаж байх шаардлагатай. Монгол Улсад мөн алтны салбарт ч гэсэн нэлээдгүй маргаан явагдаж байна. Монголбанкинд тушаадаг алтны 2.5 хувийн татварыг өсгөх тухай яригдаж байгаа. Хэрвээ өсгөвөл нэг ёсондоо энэ нь хөрөнгө оруулалтыг шууд алж байгаа хэлбэр болно. Нөгөөтэйгүүр, геологи, газар зүйн зураглал маш сайн хийдэг бааз суурийг бэхжүүлэх хэрэгтэй. Жишээлбэл, Австрали байна. Австралийн бэлэн туршлагаас суралцах хэрэгтэй гэж хэлмээр байна. Маш чанартай хайгуулын элементүүд Монголд байдаг. Хууль эрх зүйн зохицуулалт хатуу байх нь зохимжгүй. Өнгөрсөн хугацаанд хайгуулын чиглэлээр ажилладаг Канадын 75 лиценз байдаг байсан. Харин өнөөдөр тоолох юм бол гарын 10 хуруунд л багтана. Энэ мэт тоо баримтуудыг үндэслэн зохицуулалтаа эргэн харж ажиллах нь чухал юм.
  
  
  Японы Элчин сайд Такэнори Шимизү: -Япон улс Монголд 55 сургууль, хөдөө орон нутагт 320 сургуульд засвар хийсэн байна. Мөн анагаахын чиглэлээр 1000 сурагч солилцооны шугамаар Японд сургаж байгаагаас гадна ЭМШУИС-ийн дэргэд эмнэлэг байгуулах тухай ярилцаж байгаа. Цаашид ч хамтран ажилласаар байх болно. Хөрөнгө оруулалтын хувьд хоёр зүйлийг хэлмээр байна. Нэгдүгээрт, төмөр зам барьсан ч, авто зам барьсан ч тухайн салбарт хэрэгжүүлэх төрийн бодлого л хамгийн чухал. Монгол Улсын хувьд нэгдсэн нэг Үндэсний цогц бодлого, стратегитай болоогүй л байна. Тархай, бутархай маш олон бодлоготой байна. Үүнийгээ нэгтгэн нэг бодлогод зангидах шаардлагатай байх. Энд тэнд маш олон төсөл хөтөлбөрүүд хэрэгжиж болно. Гэхдээ тэдгээр нь зангидсан гар шиг нэгдсэн нэг бодлогын хүрээнд явагдаж байх ёстой. Тэгж чадвал хэрэгжиж байгаа төслүүд нь ашигтай, зорилтот хэсэгтээ хүрч чадах юм. Хоёрдугаарт, Монгол Улс макро эдийн засгийн дээд зэргийн тууштай бодлоготой болмоор байна. Миний хувьд Монголын ардчиллыг их сайшаадаг. Дөрвөн жил болгон сонгууль явагдаж, засаг солигддог. Гэхдээ ямар ч үед бодлогын залгамж чанараа хадгалж явахгүй бол дараа нь маргаан, асуудал урган гарч ирдэг. Одоо ч харж байгаа байх. Залгамж чанаргүйгээс улс орноо хохироож байна. Тийм учраас Монгол Улсын Засгийн газрын хувьд тууштай болдоготой байж цаашид хөрөнгө оруулалтыг татах боломжийг ашиглах ёстой. АНУ-ын ерөнхийлөгч асан Ж.Кеннеди ”Улс орон миний төлөө юу хийж чадах вэ гэж асуухаасаа илүү, би улсынхаа төлөө юу хийж чадах вэ гэж өөрөөсөө асуу” гэж хэлсэн байдаг. Түүнтэй адилаар гадаадын компаниуд Монголын төлөө юу хийж чадах вэ гэхээсээ илүү Монгол Улс гадаадын хөрөнгө оруулагчийн төлөө юу хийж чадах вэ гэдгээ тодорхойлох нь зөв. Ингээд зөв тодорхойлоод, зөв бодлогоор явбал хөрөнгө оруулалтын үүд нээгдэнэ. ”Инвест Монголиа 2016”-д гадаадын хөрөнгө оруулагчид төдийлөн их оролцсонгүй. Тэгэхээр гадаадын хөрөнгө оруулагчдыг олноор нь авчирхад тэдгээрийн сонирхлыг юун түрүүнд сэргээх хэрэгтэй байх. Нэмж нэг зүйл монголчууддаа хандаж хэлэхэд, аливаа байгуулсан гэрээ, хэлэлцээгээ хүндэлж сурах хэрэгтэй. Худалдан авах гэрээ, тендерээ зарласны дараа түүнийхээ нөхцөлийг гэнэт хэт ихээр өөрчилж байна. Энэ байдал нь нэр хүндэд нөлөөлж байна. Мөн улстөрчдийн зүгээс ихээхэн дарамт орж ирдэг нь бизнес хийх орчныг улам бүр хүндрүүлдэг. Тэгэхээр аливаа зүйлд оролцох оролцоо, гар дүрдэг асуудлаа багасгах хэрэгтэй гэж үзэж байна. Төрийн албан тушаалтны тогтвортой байдал ч үүнд нөлөөлдөг байх. Япон улсаас ямар ч нөхцөлд туслалцаа үзүүлэх боломж байгаа. Гэхдээ нэг нөхцөлтэйгөөр. Монголчууд өөрсдөө чармайх хэрэгтэй байна.
  
  
  ХБНГУ-ын Элчин сайд Стефан Дуппель: -Монгол Улс эдийн засгийн болон өөр бусад салбарт хямрал, хүндрэлтэй байсан ч АСЕМ-ийг маш сайн зохион байгуулсан. АСЕМ бол тодорхой үр дүн гардаг арга хэмжээ биш. АСЕМ-ийг зохион байгуулснаараа монголчууд хүчээ нэгтгэж ажиллаж чаддаг юм байна гэдгийг харуулж чадсан. Монгол Улсын хувьд богино хугацаанд макро эдийн засгаа тогтворжуулж авах нь маш чухал. Хөрөнгө оруулалтын хувьд урт удаан хугацаанд, тогтвортой байлгах нь чухал. Энэ чиглэлд ажиллах ёстой. Ойрын хэдэн сард хийх ёстой гол асуудал бол энэ. Ирэх арванхоёрдугаар сард хоёр талын эдийн засгийн комиссын хуралдаан болно. Энэ үеэр олон чухал асуудлуудыг дэвшүүлж, хөндөн ярилцана. Гэхдээ ид шид гэж байхгүй, харин ажил гэж байдаг гэдгийг ямагт санах хэрэгтэй. Санхүүгийн асуудлаас болж хэрэгжихгүй байгаа төслүүдийг ярих байх. Мөн дараа дараагийн хамтын ажиллагааны өмнө төлөгдөх өрийн асуудал хөндөгдөнө. Энэ бүх асуудал шийдэгдээд ирвэл Монголд хөрөнгө оруулахаар сонирхож буй Германы компаниуд олон байна.
  
  
  Хөрөнгө оруулалтыг хэрхэн татах тухай асуудлаар гадаадын Элчин сайд нар өөр өөрсдийн байр сууринаас дээрх зөвлөгөө, гаргалгааг хэллээ. Харин түүний дараа нийтлэлч Баабар эдийн засгийн хямралаас гарахын тулд Засгийн газар юу хийж чадах, юу хийх ёстой талаар илтгэл тавьсан юм. Түүний илтгэлээс тоймлон хүргэе.
  
  
  Нийтлэлч Баабар: -Ардчилсан нам сүүлийн дөрвөн жил буруу бодлого явуулсан байж болох ч түүнийг нь засахын тулд улсаа хорлож болохгүй. Үлгэрлэвэл, гэрт байгаа жоомыг устгах нь зөв ч үүний тулд амьдардаг байшингаа шатааж болохгүй. Засгийн газраас цалин бууруулах, татвар нэмэх зэрэг арга хэмжээ авахаа зарласан. Тэртээ тэргүй биелэх боломжгүй. Нөгөөтэйгүүр, нийгмийн уур амьсгалыг өдөөн хатгасан, далд эдийн засгийг өөгшүүлсэн арга хэмжээ болно. Амиа хорлосон, галаар наадсан энэ цочмог арга хэмжээ нь нийгмийн тогтворгүй байдал үүсгэх аюултай. Гэхдээ Засгийн газрын хэрэгжүүлэх ажилд зөв зүйтэй зүйл байна. Тэр нь дэлхийн дунджаас хоёр, гурав дахин их болоод буй утга учиргүй халамжийг танах, үнэ тогтворжуулах хөтөлбөр хэмээх мөнгөний харангыг зогсоох, үнэгүй болсон хувьцааг үнэтэй болгож зарах зэрэг нь хямралыг зөөлрүүлэх бодитой алхам болох юм. Хэрэв хямрал удаан хугацаагаар үргэлжилбэл хүмүүс үүнд дасч эхэлдэг. Харин үүнийг дагаад ашиг хонжоо унагах хүмүүс олширч, хямралаас гарах замыг боогдуулж эхэлдэг юм. Өөрөөр хэлбэл, хямралаас хурдан гаргана гэсэн нэрийдлээр дундаас нь ашиг унагаадаг бүлэглэл үүснэ. Тиймээс одоо байгаа эдийн засгаа хямралаас гаргахын тулд зөв бөгөөд зоримог шийдвэрүүд гаргах хэрэгтэй. Хямралыг даван туулахын тулд зөөлөн арга хэмжээ авна гэхээс биш ойрын хугацаанд хямралаас гарна гэж яривал хэтийдсэн мөрөөдөл болно. Зөөллөх арга хэмжээний тухай өөрийнхөө бодлыг хэлье. Сүүлийн 10 жилд ДНБ-ий хэмжээ өссөн нь хөрш Хятадын эдийн засгийн огцом өсөлт, уул уурхайн үнийн өсөлттэй холбоотой. Одоогийн хямрал ч мөн адил уул уурхайн үнийн уналттай холбоотой юм. Тэгэхээр хамгийн түрүүнд хөөж гаргасан гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дахин урих хэрэгтэй. Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дэмжиж байгаагаа шинэ Засгийн газар дангаараа гэлтгүй Монголын төр сурталчлах, нотлох хэрэгтэй байна. Оюутолгойн 34 хувийг найман жилийн өмнө УИХ-ын шийдвэрээр Монголын тал авсан. Түүнийгээ тэтгэж, бирж дээр гаргах, үнэ тогтоох болон бусад бөөцийлөх асуудлуудаа таг мартсан учраас одоо үхмэл болчихлоо. Одоо яаралтай олон улсын бирж дээр гаргах шаардлагатай. Гацууртын алтны ордод хөрөнгө оруулахаар Канадын компани хэдэн жил хүлээж байгаа ч одоо болтол гацсаар байна. Хэрэв энэ байдал үргэлжилсээр байвал ”Хан ресурс”-ын нэгэн адил олон сая ам.доллараар торгуулах болно. Хийсэн гэрээгээ зөрчиж баймааргүй байна. Аливаа гадаадын компанитай хийсэн гэрээг дараагийн Засгийн газар нь зөрчихгүй, үргэлжлүүлж байна гэсэн хууль гаргамаар байна. Мөн гацаанд орчихоод байгаа гадаадын компаниудын олон гэрээ хэлэлцээрийг сэргээх хэрэгтэй. Ингэж байж Монголын тал гэрээ хэлэлцээр хийсэн үүргээ биелүүлдэг гэдгээ нотолно. Дэлхий өнөөдөр дайны өмнөх төлөв байдалд оржээ. Ийм үед улс орон болгон баялгаа алт болгон нөөцлөх хандлагатай байдаг. Ингэвэл алтны үнэ өснө. Монгол Улсад жилд ямар хэмжээний алт олборлодогийг мэдэхгүй. Алтны гэнэтийн ашгийн татвар гарснаас хойш хүмүүс алтаа далд байдалд шилжүүлж, энэ нь хүний амь нас, цус, нулимс болсон. Нэгэнт далд болсон алтны салбарт ямар ч хөнгөлөлт амлаад тийм амархан ил болохгүй. Алтыг Төв банкаар дамжуулдаг урсгалыг сэргээвэл энэ нь валютын томоохон эх үүсвэр болох нигууртай. Хууль бусаар гадагшаа гардаг урсгалыг зогсоож, Төв банкаар дамжуулдаг болчихвол нинжа нар байхгүй болж, гэмт хэргийн томоохон уурхай үгүй болох юм. Геологийн хайгуул бол ямар ч улс орны далд баялгийг нээж, зах зээлд гарах бололцоог нэмэгдүүлдэг. Өнөөдөр Монгол орны ердөө 20 хувьд хайгуулын заримдаг ажил хийгдсэн. Тэгэхээр манай улс аль зэрэг баялагтай нь мэдэгдээгүй байгаа гэсэн үг. Францын ”Арева” компани Монголд ураны хайгуул хийгээд 20 жил болж байна. Монголын төр тэдний хөрөнгийг хамгаалах байтугай нийлээд дээрэмдэж байна. ”Арева” арбитрын шүүхэд хандвал тэрбумын торгуульд орно. Уг нь Монголд байгаа боломжит ашигт малтмалаас сүүлийн үед үнэд ороод байгаа нь ганцхан уран. Ганц жилийн дотор үнэ нь 30 хувь өсчихөөд байна. Дараа нь хувьчлалын асуудлыг хөндөх хэрэгтэй. Уул уурхай орж ирснээс төрийн өмчийн ДНБ-д эзлэх хэмжээ үлэмж нэмэгдсэн. Ашиггүй ажиллаж байгаа 80-ийг өмчлөх хэрэгтэй. Ашиггүй ажиллаж байгаа үйлдвэрүүд хувьд очиж ашигтай ажиллаж эхэлснээр татвар төлөгч нэмэгдэнэ гэсэн үг. Хамгийн энгийн үзүүлэлт нь ”хүн өөрийнхөө юмыг хулгайлдаггүй” гэдэг энгийн логикт оршино. Жишээ нь, МИАТ. МИАТ нь энэ салбартаа монополь эрх тогтоож бусад өндийх гэсэн хувийн жижиг компаниудад үхлийн цохилт өгч, гаднын ганц компанитай хуйвалддаг гэмт хэргийн шинжтэй үүр болчихжээ. Татварын хувьд, ямар ч тэнэг татвар төлөгч, үргэлж төрөөс ухаантай байдаг. Өнөөдөр Монголд 90 орчим мянган компани бүртгэлтэй боловч тэднээс 10 мянга нь л татвар төлдөг. Зөвхөн татвар төлдөг компанийг улсын бүртгэлд авч, ямар нэгэн урамшуулал өгдөг тогтолцоонд орох хэрэгтэй. Түүнээс гадна халамжийн тогтолцоог ярих хэрэгтэй. Судалгаанаас үзэхэд насанд хүрсэн 200 мянган иргэн хөдөлмөр эрхлэх сонирхолгүй байна. Удаа дараа болсон сонгуулиар маш олон залуус групт орсон байх юм. Халамжийг нэмэгдүүлэх хуулийн төсөл санаачлахыг хориглосон хууль гаргах хэрэгтэй. Түүнээс гадна авлига, халдлага, бусдын эд хөрөнгөд халдах зэрэг гэмт хэргийг онцгойлон авч үзэж, ил далд хөрөнгийг нь хурааж, нүцгэлэх шийтгэл оногдуулах хэрэгтэй.
  
  
  Ямартай ч ”Инвест Монголиа 2016” чуулга уулзалт ийн өндөрлөлөө. Өөдрөг, аз жаргалтай гэхээсээ илүү хатуу ширүүн шүүмжлэл дагуулсан ”халуун” үгийг оролцогчид ихээр дайв. Харин төр хэрхэн хүлээн авах бол.
• 
  Олон улсын татварын тогтолцоо
  2016 оны 9 сарын 06
  Дэлхийн ихэнхи улс орнууд татварын олон шатлалтай байдаг. Хамгийн бага орлоготой иргэд нь 10%-н татвар төлдөг бол дундаж орлоготой иргэд 30-35%, өндөр орлоготой иргэд нь 45-49% хувийн татвар төлнө.
• 
  Н.Энхбаяр ба Монголын намууд
  2016 оны 9 сарын 06
  Гэрээ байгууллаа гээд хашгираад байсан хүмүүс нь Н.Энхбаяр, Н.Алтанхуяг нарын гэрээнээс сар гаруйхны дараа буюу 2014 оныхоо арванхоёрдугаар сарын 9-нд МАН-тай хамтран ажиллах гэрээг байгуулсан. Чухамдаа Н.Энхбаяр, Н.Алтанхуяг хоёрын гэрээ бол 2024 он хүртэл АН ямар ч сонгуульд ингэтлээ тавиулахгүйгээр хийгдсэн байсан гэдэг.
• 
  Дугуйгүй тэргээр ачаа зөөж болохгүй, попуудаа
  2016 оны 9 сарын 05
  ”Поп”-уудын нэг ид шид нь зүгээр л шүүмжлэхээс бус гарц хэлж өгдөггүйгээрээ гайхамшигтай. Тэдний үгэнд итгэж, нээрээн тийм шүү гэж бодож байгаа хүмүүсийг ч буруутгаж болохгүй. Учир нь хүн бүр мэргэжлийн мэдлэгтэй байх албагүй. Гэр бүлийн хүчирхийлэгч зорчих эрхийг хязгаарлах шинэ төрлийн ялаар шийтгүүлжээ.
• 
  АН-ын галзуурлын, МАН-ын гайхшралын шок
  2016 оны 9 сарын 02
  Төр түмнээ байгугай өөрийгөө аваад явах чадваргүй “гишүүд” мөн ч олон байна даа. Тоон дотор үсэг цохиж явна гэдэг шиг төрийн тархи болсон УИХ гэдэг байгууллагад дуучин, жүжигчин, зурагчин, та­мир­чин, барилдаанч, нан­чилдаанч, яруу найрагч, сэтгүүлч, бүр эр­хэл­сэн тодорхой ажилгүй байсан хүмүүс орж ирээд суучих юм.
• 
  ДЕФОЛТ гэж юу вэ буюу ДАМПУУРЛЫН ГАРЫН АВЛАГА: Аргентин
  2016 оны 9 сарын 01
  Дампуурлын тухай олон улсын хууль гэж байдаггүй. Дампуурсан улс орон бүр өр ширээ хэрхэн төлөх тухай өөрсдөө шийдвэр гаргадаг ажээ. Дампуурлаа зарласан улс өрөө төлөхгүй тохиолдолд зээлдэгчид яадаг вэ?
• 
  Монголын төр хүчирхийлэлд цэг тавихыг яарахгүй байна !
  2016 оны 8 сарын 31
  Монголын төр хүчирхийлэлд цэг тавихыг яарахгүй байна !
  
  Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хуулийг ”Удаан” хугацаагаар хойшлуулчихлаа. 2016 оны эхний 7 сарын байдлаар гэр бүлийн хүчирхийллийн улмаас үйлдэгдсэн 1175 хэргийг захиргааны зөрчилд бүртгэжээ. Нөгөө л хүүхдийнхээ нурууг хугартал дэвсэлж, эхнэрийнхээ арьс махыг хуйхлачихсан байхад ”Ахуйн шинжтэй гэр бүлийн маргаан” БАРАГ ӨӨРСДӨӨ УЧИРАА ОЛ ! гэдэг хандлага зохицуулалт үргэлжилэх нь. Зөвхөн бүртгэгдсэн эл хэргүүдийн 89,9 хувийг эмэгтэй хохирогчид эзлэж байгаа. 2 настай охин, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүгээ шөнөжин хазаж тамласан эцэг аль хэдийн наранд гараад алхаж яваа. Арай ч дээ гэмээр чамлам 3.6 жилээ ч гүйцээлгүй Монголын төрд ”Өршөөгдсөн”. Хүчирхийлэгчидэд өршөөлтэй, хүүхэд ээжүүдэд хөнөөлтэй төртэй болоо юу бид ?
  
  Хүүхдийн төлөө үндэсний нэртэй байгууллагаа хүүхэд залуусын хөгжил гэх өөх ч биш булчирхай ч иш ерөнхий зүйл болгоод Номтойбаяр гэдэг эрхмийг дээд удирдлагаар нь томилсон. Одоо олон мянган ээжүүд, хүүхдүүд хүчирхийллийг зогсоох хүсэлтэй иргэд, ТББ-уудын өдөр тоолж хүлээж байсан хуулийг хойшлуулж орхилоо.
  
  Улс төржих зүйл, тэгэж болохгүй зүйл гэж байна. Гэр бүлийн хүчирхийлэлтэй тэмцэх тухай хууль, хүүхэд хамгааллын хуулиудыг тусад нь авч үзээд батлаж хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Энэ бол өмнөх засгийн эхлүүлсэн яалт ч үгүй дэвшилтэй зөв алхам байсан. Цаг үе, нүдээ олсон зохицуулалт байсан, түүнийг үргэлжилүүлээд дутууг сайжруулаад яваач ээ ! Битгий хойш нь тавьж хүчирхийллийг дэмжээч ээ ! Гэр бүлийн хүчирхийлэл өмнөх жилийнхээс 27.4 хувиар өссөн үзүүлэлт бий. Гэтэл энэ хэрэг угаас өөрөө илэрци муутай мэдээлэгдэж байгаагаасаа бараг хэд дахин илүү бодит оршин тогтнодог чимээгүй яргалал. Үүний эсрэг нэгдмэл дуугарч, эсэргүүцлээ илэрхийлцгээе !
  
  Лантуун дохио ТББ
  Ч.Ганжавхлан