Дэлгэр зун, намрын сараар эх орныхоо аль зүгт хүлгийн жолоо залахаар зэхэж байна вэ. Бид танд дараах үзэсгэлэнт газруудыг санал болгож байна.
ХӨВСГӨЛИЙН ХӨВӨӨНД ОРШИХ ХАНХ
Хөвсгөл нуурын эргээр алхангаа санаа бодлоо цэгцэлж болох юм. Шөнийн тэнгэрийг ширтэж, үүрийн далайгаар аялаж, үлгэрийн гэмээр Ханхыг зунаар ч зориорой.
Ханх сум нь Хөвсгөл нуурын хөвөөнд, аймгийн төв Мөрөнгөөс хойш 280 км, нийслэл Улаанбаатараас 1020 кмт оршино. Хөвсгөл аймгийн хамгийн өндөр цэг Мөнх Сарьдаг тус сумын нутагт, Оросын хилийн орчимд бий. Ханх нь 1931 онд Хөвсгөл аймагтай хамт байгуулагдсан.
ХЯРГАС НУУР-ХЭЦҮҮ ХАД
Увс аймгийн төвөөс зүүн урагш 230 километр, Завхан сумаас 60 километр зайд Хяргас нуурын зүүн хэсэгт усан доогуур 5-7 километр үргэлжлэх 20 метр өндөр хадан цохио байх бөгөөд түүнийг Хэцүү хад гэнэ. Тэрхүү хадны зарим орой нь уснаас цухуйн гарч арал мэт сүртэй харагдана. Тэрхүү цухуйж гарсан орой нь усны шувуудын диваажин бөгөөд тэнд үүрээ засаж өндөглөнө. Оросын жуулчин А.В.Бурдуков “Хэцүү хад бол байгалийн гойд сонин тогтоц, үзэсгэлэнт сайхнаараа Монголд хоёрдогч нь юм” хэмээн өөрийн тэмдэглэлдээ бичжээ. Хяргас нууранд Алтайн сугас, осман, монгол хадран, хайруус, шар загас зэрэг элбэг тул Хэцүү хаданд үүрээ зассан шувуудын гол хоол тэжээл болдог. Хэцүү хад рүү хүрэх нуурын эрэг орчмын зам сул элс, дэржигнүүр ихтэй тул мосттой машин унаа хэрэглэх нь тохиромжтой.
ХОЙД ЦЭНХЭРИЙН АГУЙ
Ховд аймгийн Манхан сумын төвөөс баруун тийш 25 километрийн зайд далайн төвшнөөс дээш 2100-2400 метр өндөрт орших агуй юм. Карбонат чулуулаг буюу цагаан саарал өнгийн шохойлог гантиг чулуунаас тогтсон, дотор хананы өндөр нь 15 метр, шалнаас тааз хүртэл 20 метр, таазны байдал нь дотор талаас гадагшаа хонхор маягийн хэлбэртэй, өөрөөр хэлбэл бөмбөгөрдүү оройтой ажээ. Агуйн ханан хад нь галын дөлөнд шатаж харласан байдлыг харвал тус агуйд удаан хугацааны туршид хүн амьдарч байсныг нотолдог. Мөн хананд 40 мянган жилийн тэртээх хадны сүг зураг бүхий түүхэн дурсгал бий.
АГЛАГ БҮТЭЭЛИЙН ХИЙД
УБ хотоос баруун хойш 92 км засмал замаар, 7 км шороон замаар явж хүрэх зайд Төв аймгийн Борнуур сумын нутагт оршдог.
Урьд энэ нутагт “Далан хар” хэмээх булаг урсаж, эргэн тойронд нь Далий ягаан хэмээх цэцэг ихээр ургадаг байсан учраас ийн нэрийджээ. Тус ам байгаа уулыг Гарьд хэмээх агаад хад, мод алагласан, уулын сүрлэг үзэмжийг илтгэсэн газар юм. Тэрхүү сайхан тогтоцыг түшиглэн мөргөл залбирал үйлдэх буддын шашны ариун дагшин сүм музейг байгуулжээ. Үндэслэн байгуулагч нь ард олноо “бурханч лам” хэмээн алдаршсан Г.Пүрэвбат юм. Энэхүү сүмийг “Өлзийг бадруулагч хийд орон” болно хэмээн айлдсан байдаг.
СЭЛЭНГЭ АЙМГИЙН ТҮНХЭЛ ТОСГОН
Түнхэл нь Сэлэнгэ аймгийн Мандал сумын нутагт, Зүүнхараагаас зүүн урагш 35 км зайд (төмөр замаар 45 км) орших тосгон юм. Түнхэлд Монголын төмөр замын өртөө байдаг. Түнхэл тосгон 4 талдаа уулаар хүрээлэгдсэн, Хараа гол дагуух суурин билээ.
Ой мод жимс ногоогоор маш баялаг байгалийн үзэсгэлэнт Хангай нутагт байрлах агаад галт тэргээр хэдхэн цаг яваад хүрчихнэ. Түнхэлийн дүнзэн байшингууд танд үлгэрийг санагдуулна.
