...Үнийн өсөлт түр зуурынх. Хэсэг хугацаанд өсөөд эргээд буурна... Энэ үгийг одоогоос жил гаруйн өмнө буюу 2021 оны зургадугаар сараас Монголбанкны Ерөнхийлөгч Б.Лхагвасүрэн хэлж эхэлсэн. Гэвч түүний түр зуур өсөөд буурна гэж хэлж байсан бараа бүтээгдэхүүний үнэ ханш буурах бүү хэл улам ч гаарав. Барааны үнэ өсөх бүрд Төв банкны Ерөнхийлөгч өнөөх л үгээ давтаж, удахгүй буурна гэж иргэдийг тайвшруулсаар.
Ингээд эцэстээ барааны үнийн өсөлт хяналтаас гарч, төгрөгийн ханш улам сулрав. Хэд бол хэдэн тор хүнс авдаг байсан 100 мянган төгрөгөөр ганц тор дүүргэхээ больж, иргэд гурил, будаа, ногоогоо ч авч чадахгүйд хүрсэн нь бодит үнэн. Ард иргэдийн амьдрал хүндэрч, авсан цалин нь хаана ч хүрэхээ болив. Гэтэл төгрөгийн үнэ цэнийг хамгаалах үүрэгтэй Төв банк юу ч хийсэнгүй. Төгрөгийн чөлөөт уналтыг гар хумхин харсаар, түмний амьдрал доройтож буйг мэдээгүй юм шиг ажигласаар сууна. Ингэхдээ төгрөгийн ханш унаж байгаа нь Засгийн газрын буруу гэж тайлбарлан, буруугаа бусад руу чихсээр. Засгийн газар, түүний холбогдох яамдыг буруутгасан, ажлаа хийхгүй байна гэж шүүмжилсэн ярилцлагыг Төв банкны ерөнхийлөгч Б.Лхагвасүрэнгээ эхлээд удирдлагууд нь өгч, өөрийгөө өмөөрсөн төлбөрт ярилцлагуудаа хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр цацсан.
Уг нь төгрөгийг хэн хамгаалах үүрэгтэй вэ. Төв банкны тухай хуулийн дөрөвдүгээр зүйлийн нэгд Монголбанкны үндсэн зорилт нь үндэсний мөнгөн тэмдэгт төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангахад оршино гэж заасан байдаг. Цагаан дээр хараар ингэж заасан байхад хуулийн дагуу төгрөгийн өмнө үүрэг хүлээдэг Төв банк нь төгрөг унаж байгаа нь бидэнд хамаагүй, Засгийн газар буруутай гэж мэлзсэн.
Ер нь, одоогийн Төв банк удирдлага хамгийн сайн хийж чаддаг зүйл нь бурууг бусдад чихээд, өөрсдөө уснаас хуурай гарах. Төв банк бараг бүтэн жил төгрөгийн ханшийг хамгаалахын тулд юу ч хийгээгүй, ямар ч хариуцлага хүлээгээгүй. Зөвхөн иргэд л үнийн өсөлтийг бодитоор эдэлж, олсон хэдэн төгрөгөө үнийн өсөлтөд сэгсрүүлсэн.
Аль хэдийнээ 10 хувь давж, 20 хувь руу хээв нэг мацаж яваа инфляцын түвшин, төгрөгийн үнэгүйдэл бол Төв банкны Ерөнхийлөгчид хариуцлага хүлээлгэх хангалттай шалтгаан. Гэтэл Б.Лхагвасүрэн өнөөдөр гавьяа байгуулсан хүн шиг хээв нэг албан тушаалтайгаа сууж байна.
Дээрээс нь инфляцаас гадна энэ хүн Монгол Улсыг валютын хямралд хүргэхэд ойрхон байна. Сүүлийн хэдэн сар төгрөгийн ханш бусад валютын эсрэг улам суларч, улам үнэ цэнээ алдсаар. Он гарснаас хойш ам.доллар тасралтгүй чангарч, төгрөгийн эсрэг түүхэн дээд цэгтээ хүрээд байна. Төгрөгийн ханш ам.долларын эсрэг сулраад байна, Төв банк арга хэмжээ авахгүй юм уу гэсэн сэтгүүлчийн асуултад Б.Лхагвасүрэн ерөнхийлөгч бид юу хийж чадахгүй, экспортоо нэмэгдүүлэх хэрэгтэй гэсэн утга бүхий ярилцлагуудыг хэвлэлээр цацсаар. Өөрөөр хэлбэл, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яам, Зам, тээврийн хөгжлийн яам ажлаа хийж байж, төгрөгийн ханш тогтворжино хэмээн тайлбарлаж байна. Өнөөх л зангаараа бурууг бусдад чихэж, өөрөө хойно нь үлдсээр.
Ер нь төгрөгийн үнэ цэнийг хамгаалах үүрэг нь УУХҮЯ, Зам, тээврийн хөгжлийн яамны хийх ёстой ажил юм бол бидэнд Төв банкны, Төв банкны Ерөнхийлөгчийн хэрэг байна уу. Монгол Улсын мөнгөн тэмдэгт болох төгрөг жил гаруйн хугацаанд бусдын валютын эсрэг ч, бараа бүтээгдэхүүн худалдан авах чадварын хувьд ч тэр суларч байна. Өөрөөр хэлбэл, төгрөг гадаад, дотоод аль аль талдаа үнэгүйдэж байна. Гэтэл Төв банк юу ч хийхгүй байна.
Дээрээс нь эрх мэдэлтэйгээ үлдэхийн тулд Төв банкны удирдлага Монгол Улсын валютын нөөцийг сэгсрээд дууслаа. Жилийн өмнө 4.4 тэрбум ам.доллар байсан гадаад валютын албан нөөц өнөөдрийн байдлаар 2.3 тэрбумд хүрсэн байна. Товчхондоо, 2 дахин багасжээ. Цаашид ч буурах өндөр магадлалтай.
Санхүүгийн салбарын амин үзүүлэлтийн нэг валютын нөөцөө шавхсан улс орнуудын хамгийн бодит жишээ нь Шри Ланк. Нөөцгүй болсны улмаас шатахуун түлшээ авч чадахгүй болсон энэ улсын иргэд машинаа түрээд явж буй зургийг уншигч та харсан байж магадгүй байна. Шри Ланкт санхүү, эдийн засгийн хямрал нүүрлэж, энэ улс сүйрч байна. Энэ бол бодлогогүй, зориггүй, албан тушаал, эрх мэдэлтэйгээ үлдэхийн тулд юу ч хийхээс сийхгүй бодлого тодорхойлогчдын балаг.
Энэ байдлаараа бид Шри Ланкийн араас ороход ойрхон байна. Монгол Улсад хоёр шатлалт банкны тогтолцоо үүссэнээс хойш төгрөгийг ийм хэмжээний уналт руу хөтөлсөн, төгрөгийн үнэ цэнийг ингэж сулруулсан ерөнхийлөгч хэр олон бол төгрөгийг цаас болгосноороо Б.Лхагвасүрэн түүхэнд үлдэхэд ойрхон байна.
Төгрөгийн ханшийг улам унагаж, дараагийн Шри Ланк болохоосоо өмнө мөнгөний бодлогыг буруу удирдаж байгаа Б.Лхагвасүрэнгээс төгрөгөө хамгаалъя.
А.Сүх
Сэтгэгдэл (8)