зар
Улаанбаатар
Өнөөдөр / 2025.07.06
Өдөртөө
Шөнөдөө
ХАЙЛТ ХИЙХ
Эхлэл
Улс төр
Эдийн засаг
Нийгэм
Дэлхий
24 баримт
24 фото
Элчин сайд ярьж байна
Спорт
Видео
Сошиал мэдээ
  • Эхлэл
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • 24 баримт
  • 24 фото
  • Элчин сайд ярьж байна
  • Спорт
  • Видео
  • Сошиал мэдээ

Түүх дурсгалын охь болсон “Хориг”-ийн газрыг тонуулчдаас хамгаалаач

2019-8-16
0
ЖИРГЭХ

Мөнх цэвдэгийн дор 700-800 жил хадгалагдаж, өнөөдрийн бидэнд өвлөгдөн ирсэн шавар ваартай шар тос, өрөмийг тусгай зориулалтын хөргөгчинд хадгалжээ. Олон зуун жил хадгалагдсан эл түүхэн бүтээл жаахан л халтардсанаас бус олон зууны тэртээ ямар байсан тэр л хэвээрээ байх шиг. Хүн бүр л “хөөх” гэсэн уулга алдалтаар сониучирхан харна. Бүр зарим нь “ийм юм байдаг аа” гэсэн янзтай тал талд нь гарч яг л алган дээрээ бөөцийлах мэт тойруулан ширтэн зогсоно. Цагтаа хүнсний хэрэглээ байсан бүтээгдэхүүн өдгөө түүхэн үзмэр болсон юм хойно сонирхох нь ч аргагүй биз. Учир нь эд өлгийн түүхэн олдворуудаас хувцас хэрэглэл, гоёл чимэглэл, хутга чинжаал зэрэг хэрэгслүүд гарч ирж байснаас бус идэх юм гарч ирж байсан удаагүй. Түүхэн дэх анхны тохиолдлоор тодроод буй энэ үдшийн чимэг болсон гол олдвор нь яах аргагүй дээрх шавар ваартай шар тос, өрөм юм.

-Мөнхийн зулыг билгэдэж шар тос, өрмийг булшинд хийсэн байж болзошгүй-  

Судлаачдын зүгээс уг шар тос, өрмийг мөнхийн зулыг билэгдэн хийсэн байж болзошгүй гэсэн таамаг дэвшүүлээд буй аж. Энэ таамаг зөв ч байх үндэслэлтэй гэнэ. Учир нь үзмэр болон тавигдсан шар тос, өрмөөс гадна дахиад тус бүр нэг нэг хадгалагдаж байгаа гэсэн. Тэдгээрийн голд нь зулын гол гэмээр зүйл байжээ. Тиймээс мөнхийн зулыг билэгдсэн байж магадгүй гэж үзэн, үүндээ ч бат итгэлтэй байгаа гэсэн.

Металл хайгчтай тонуулчид илрүүлж чадаагүй ийм 10 гаруй ваарыг судлаачид олж илрүүлжээ. Ийнхүү тоногчдын савраас бултаж чадсан нууц нь уг ваар нь тусгай чулуугаар хамгаалагдсан байжээ. Хэмжээний хувьд харьцангуй бөгөөд ихэнх нь жижиг хэмжээтэй гэнэ. Гэвч доторх бүтээгдэхүүн нь шороо тоосонд дарагдаж байхгүй болсон байжээ. Харин цэвдэгт хадгалагдсан дөрвөн ваарны гуравт нь шар тос, нэгэнд нь өрөм байсан юм байна.

Уг судалгааг Хөвсгөл аймгийн Улаан-Уул сумын Мунгараг багийн нутаг “Хориг” хэмээх газарт тонож сүйтгэгдсэн Монголын эзэнт гүрний үед холбогдох бүлэг булшийг авран хамгаалах, үлдэж хоцорсон эд өлгийн зүйлсийг цуглуулах зорилгоор “Умард Монгол” төслийн байгийнхан хийжээ.

Монголын эзэнт гүрний үед холбогдох эд өлгийн олдсон олдворуудаас дурдвал, алт, мөнгөөр хийсэн бүсний чимэглэл, ээмэг, бөгж, зүүлт, алтаар хийсэн хадаас хүртэл байлаа. Мөн торго, төмөр, яс, шир, үйсээр хийсэн олдворуудыг илрүүлсэн байна. 

XIII зууны үеийн түүхтэй холбоотой судалгааны ажлууд байдаг боловч археологийн олдворууд тун ховор байдаг аж. Тиймээс уг олдвор нь тухайн үеийн түүхийг шинээр харахад тус дөхөм болох эх сурвалжууд болох юм.

Хамгийн гол нь эдгээрийг хадгалах, хамгаалах тусгай зориулалтын шилэн хоргогоос гадна өрөм, шар тос зэргийг хадгалах хөргүүр зэрэг нэн шаардлагатай байна.

-Түүхэн дурсгалын охь болсон “Хориг”-ийн хэсэгт хамгаалалт хэрэгтэй-

Тус газарт 1000 орчим булш байдаг байна. Харамсалтай нь 100 гаруй нь дээрэм тонуулч, ашиг хонжоо хайгчдын гарт өртжээ. Судалгааны багийнхны хувьд эдгээр тоногдсон булшнуудад малтлаг судалгаа хийсэн бөгөөд цаашид уг хэсэг газар нутгийг тусгай хамгаалалтанд авах шаардлагатайг хэлж байв. Учир нь үлдсэн булшийг тонох өндөр эрсдэлтэй байгаа аж. Тоногдсон булшнаас гэхэд түүхийн эд өлгийн олон олдвор олдож байхад тоногдоогүй үедээ ямар байсныг төсөөлөшгүй. Засгийн газрын долдугаар сарын 3-ны өдрийн ээлжит хуралдаанаар Байгалийн түүхийн музейн оронд Чингис хааны музейг босгох шийдвэр гараад буй. Тэгвэл уг хэсгийг хамгаалалтад авчихвал XIII зууны үеийн музей босгох дайтай эд өлгийн олдворууд гарах нь дамжиггүй юм.

Монголын Үндэсний музейн эрдэм шинжилгээний төвийн дарга Ж.Баярсайханы хэлснээр “Уг хэсгийг хамгаалалтад аваач”, “Анхаарал хандуулна уу” гэсэн хүсэлтийг холбогдох байгууллага, яам, Тамгын газарт удаа дараа ханджээ. Гэвч тэднээс хариу ирээгүй байна.

Соёлын өвийн сүйтгэдэг асуудал сүүлийн 30 орчим жил эрчимтэй явагдаж бүс нутгийн хэмжээнд аюул учруулжээ. Тухайлбал, Дархадын хотгорт сүүлийн хэдэн жил хийсэн судалгаагаар бүтэн үлдсэн булш, хэрэгслүүд ховорхон болсон нь харагдсан байна. Тиймээс түүхийн эх сурвалжийн эд өлгий нутаг болсон газрыг хамгаалж, үр хойчдоо өдийг хүртэл явж ирсэн түүхийг таниулан мэдүүлэх, тэднийг монгол хүн болж өсөж төрснөөрөө бахархдаг байхыг нь мэдрүүлэхэд нь анхаарал хандуулаасай гэж төр засгийнхнаасаа хүсье.

 

Б.Лхам

 

0
ЖИРГЭХ
Санал болгох
115 мянган тул загасны, 60 мянган зэвэг, хадран загасны жараахайг нутагшуулжээ
Амралтын өдрийн жор: Зөөлөн, шүүслэг шорлог
Наадам айсуй: Түрүү жил айргийн тавд хурдалсан таван ШҮДЛЭН
ТАНИЛЦ: Зам хаах байршлууд
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
  • Шинэ
  • Их уншсан
  • Их сэтгэгдэлтэй
  • 115 мянган тул загасны, 60 мянган зэвэг, хадран загасны жараахайг нутагшуулжээ
    15 цаг 0 мин
  • Мотокроссын улсын аварга шалгаруулах цуврал Дархан-Уул аймагт болно
    18 цаг 45 мин
  • Амралтын өдрийн жор: Зөөлөн, шүүслэг шорлог
    19 цаг 1 мин
  • Наадам айсуй: Түрүү жил айргийн тавд хурдалсан таван ШҮДЛЭН
    19 цаг 12 мин
  • ТАНИЛЦ: Зам хаах байршлууд
    19 цаг 20 мин
  • Улсын цолон ойрхон бөх #5: Аймгийн хурц арслан О.Наранбаатар
    19 цаг 37 мин
  • Улаанбаатарт 27 градус дулаан байна
    19 цаг 39 мин
  • Монгол тогооч нар дэлхийн аваргын хагас шигшээд оролцох эрхээ авлаа
    Уржигдар 18 цаг 13 мин
  • Наадмын нээлтийн тоглолтыг хоёр удаа тоглоно
    Уржигдар 17 цаг 40 мин
  • Голомт банкны кредит картаар Subscription үйлчилгээний эрхээ сунгаад буцаан олголт аваарай
    Уржигдар 17 цаг 28 мин
  • Тогтмол хэрэглээ бүрийг урамшуулах Big Loyalty хөтөлбөр үргэлжилж байна
    Уржигдар 17 цаг 26 мин
  • Төсвийн хүрээний мэдэгдэл, төсвийн төсөөллийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийв
    Уржигдар 17 цаг 20 мин
  • "Монгол дархан: өв, урлахуй" тусгай үзэсгэлэнд 60 уран бүтээлч 130 гаруй бүтээлээ дэлгэлээ
    Уржигдар 16 цаг 24 мин
  • Үерийн аюулаас сэрэмжлүүлж байна
    Уржигдар 16 цаг 12 мин
  • Ч.Ундрам: Олимпийн төрөлд байдаг спортуудаа төрөөс дэмжих нь зүйтэй
    Уржигдар 15 цаг 36 мин
  • Голомт банк 2024 оны Тогтвортой хөгжлийн тайлангаа нийтэллээ
    Уржигдар 15 цаг 14 мин
  • Б.Түвшин: Эдийн засгийн байдлаа алсдаа харж, төлөвлөж чадахгүй байна
    Уржигдар 15 цаг 02 мин
  • “Монгол дархан: Өв, урлахуй” үзэсгэлэнгийн шилдгүүд тодорлоо
    Уржигдар 14 цаг 28 мин
  • Сэлбэ хотын орон сууцжуулах төслийн шинэчилсэн таван багц тендерийг зарлалаа
    Уржигдар 14 цаг 03 мин
  • П.Мөнхтулга: Морин уралдаанд малчдын морь уралдах боломжгүй болсон
    Уржигдар 13 цаг 01 мин
  • Инээмсэглэл шиг ээ "гоёхон барилддаг" хүчтэн Д.Амарсайханы тухай 24 баримт
  • Монгол орны үзэсгэлэнт байгалиас ОНЦЛОХ аяллын 24 цэг
  • 17 жилийн өмнөх 7 дугаар сарын 1-ний өдрийг сануулах хуучирч, мартагдахгүй 24 баримт
  • Зуныг зугаатай, үр бүтээмжтэй өнгөрүүлэхэд тань туслах 24 зөвлөмж
  • Хамгийн залуу эмэгтэй МУГТ болж буй Н.Нандинхүсэл гэж хэн бэ?
  • "Камертон 30" тоглолтын онцлох агшнууд
  • Түүх бүтээж буй Монгол ОХИД
  • С.Цэнгүүн: Наадмын өдрүүдээр Б.Чойжилсүрэн сайд “мега хулгай” хийх гэж байна
  • Долоодугаар сарын эхэн өдрүүдийн цаг агаарын төлөв
  • ГАЗРЫН НАЙМАА: МУ-ын 2 га газрыг БНСУ-ын иргэд хууль бусаар 3 ТЭРБУМ ТӨГРӨГӨӨР заржээ
  • Улсын цолонд ойрхон бөх #1: Аймгийн хурц арслан Д.Алтанцоож
  • П.Мөнхтулга: Морин уралдаанд малчдын морь уралдах боломжгүй болсон
  • Засгийн газрын эмэгтэй сайд нарын ХОМ
  • Төрийн гурван өндөрлөгийн ХОМ
  • Х.Тэмүүжин: Хууль зүйн байнгын хороо яг л шүдгүй арслан шиг байна
  • Б.Энхбаяр: АН хуралд суудаггүй хүмүүсээ татаж ав
  • Ч.Ундрам: Өнөөдөр МУГТ болсон тамирчдад сар бүр 1 сая төгрөгийн урамшууллыг насан туршид нь олгоно
  • АМРАЛТЫН ӨДӨР: Та амралтаараа юу үзэх вэ?
  • Танилц: Засгийн газрын хуралдаанаас гаргасан шийдвэрүүд
  • Г.Занданшатар: Хүн төвтэй хандлага төрийн албаны үндсэн зарчим болох ёстой
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан эхэллээ
  • Б.Энхбаяр: АН хуралд суудаггүй хүмүүсээ татаж ав
  • "Камертон 30" тоглолтын онцлох агшнууд
  • Инээмсэглэл шиг ээ "гоёхон барилддаг" хүчтэн Д.Амарсайханы тухай 24 баримт
  • С.Цэнгүүн: Наадмын өдрүүдээр Б.Чойжилсүрэн сайд “мега хулгай” хийх гэж байна
  • Түүх бүтээж буй Монгол ОХИД
  • Хамгийн залуу эмэгтэй МУГТ болж буй Н.Нандинхүсэл гэж хэн бэ?
  • П.Мөнхтулга: Морин уралдаанд малчдын морь уралдах боломжгүй болсон
  • Монгол орны үзэсгэлэнт байгалиас ОНЦЛОХ аяллын 24 цэг
  • Зуныг зугаатай, үр бүтээмжтэй өнгөрүүлэхэд тань туслах 24 зөвлөмж
  • 17 жилийн өмнөх 7 дугаар сарын 1-ний өдрийг сануулах хуучирч, мартагдахгүй 24 баримт
  • Г.Занданшатар: Хүн төвтэй хандлага төрийн албаны үндсэн зарчим болох ёстой
  • Б.Батцэцэг: Манай дипломатууд цөөн хүчээр асар их ажлыг амжуулдаг
  • ГАЗРЫН НАЙМАА: МУ-ын 2 га газрыг БНСУ-ын иргэд хууль бусаар 3 ТЭРБУМ ТӨГРӨГӨӨР заржээ
  • Улсын цолонд ойрхон бөх #1: Аймгийн хурц арслан Д.Алтанцоож
  • Засгийн газрын эмэгтэй сайд нарын ХОМ
  • Төрийн гурван өндөрлөгийн ХОМ
  • Ч.Ундрам: Өнөөдөр МУГТ болсон тамирчдад сар бүр 1 сая төгрөгийн урамшууллыг насан туршид нь олгоно
  • Х.Тэмүүжин: Хууль зүйн байнгын хороо яг л шүдгүй арслан шиг байна
  • Г.Дамдинням: Увс аймаг дахь асуудал “Алт” аяны хүрээнд яригдахгүй
24 баримт
  • Хамгийн залуу эмэгтэй МУГТ болж буй Н.Нандинхүсэл гэж хэн бэ?
  • 17 жилийн өмнөх 7 дугаар сарын 1-ний өдрийг сануулах хуучирч, мартагдахгүй 24 баримт
  • Зуныг зугаатай, үр бүтээмжтэй өнгөрүүлэхэд тань туслах 24 зөвлөмж
  • Монгол орны үзэсгэлэнт байгалиас ОНЦЛОХ аяллын 24 цэг
  • Инээмсэглэл шиг ээ "гоёхон барилддаг" хүчтэн Д.Амарсайханы тухай 24 баримт
Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Нийгэм Дэлхий 24 баримт 24 фото Элчин сайд ярьж байна Спорт Видео Сошиал мэдээ
Холбоо барих Сурталчилгаа байршуулах Зар Вэб сайт хийх

Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Мэдээлэл хуулбарлах хориотой.

Вэб сайтыг хөгжүүлсэн: Sodonsolution ХХК