Б.Баярбаатар: “Гурван төгөлдөршил”-ийн зорилго хэрэгжвэл авлига хүнд суртал, тэгш бус байдал буурна

2025-6-17

Монгол Улсын Их Хурлын Ёс зүй, дэгийн байнгын хороо, Европын аюулгүй байдал, хамтын ажиллагааны байгууллагын Ардчилсан институц, хүний эрхийн алба, Парламентын судалгаа, хөгжлийн хүрээлэн хамтран “Парламентын шударга байдал ба Ёс зүйн дүрэм” сэдэвт хэлэлцүүлгийг Төрийн ордны “Их Эзэн Чингис хаан” танхимд өнөөдөр зохион байгуулав.

Хэлэлцүүлэгт Улсын Их Хурлын гишүүн, Ёс зүй, дэгийн байнгын хорооны дарга Б.Баярбаатар, Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Баасанжаргал, Б.Жаргалан, Б.Хэрлэн, Д.Энхтуяа болон Улсын Их Хурлын Тамгын газар, Улсын Их Хурал дахь нам, эвслийн бүлгийн ажлын албаны ажилтнууд, Монгол Улсын Ёс зүйн хороо, төрийн зарим байгууллагын төлөөлөл, эрдэмтэн, судлаачид зэрэг нийт 70 гаруй хүн оролцсон бөгөөд Парламентын судалгаа, хөгжлийн хүрээлэнгийн Судалгааны хэлтсийн дарга Г.Гэсэр чиглүүлэгчээр ажиллав.

Улсын Их Хурлын Ёс зүй, дэгийн байнгын хорооны дарга Б.Баярбаатар хэлэлцүүлгийг нээж, үг хэлсэн. Тэрбээр хэлсэн үгэндээ, Монгол Улсын Их Хурлын ес дэх удаагийн сонгуулиар байгуулагдсан парламент энэ бүрэн эрхийн хугацаанд “Хүн төвтэй хууль” буюу хууль хүний эрхийг дээдэлсэн, хүн төвтэй үзэл санаа бүхий байх; “цаг үеийн шаардлагад нийцсэн хууль” буюу нийгмийн хурдацтай хөгжлийн шаардлагад нийцүүлэн, эрх зүйн зохицуулалтыг цаг алдалгүй гаргадаг байх; “иж бүрэн зохицуулалттай, ойлгомжтой хууль” буюу хуулийг тодорхой, ойлгомжтой болгож, хууль болон журмаар зохицуулах харилцааны заагийг тодорхойлох гэсэн эрх зүйн орчны “Гурван төгөлдөршил”-ийг Улсын Их Хурлын даргын санаачилгаар эхлүүлээд байна. Бидний “Гурван төгөлдөршил”-ийн зорилго хэрэгжих аваас, нийгэмд үүссэн авлига хүнд суртал, хүний эрхийн зөрчил, тэгш бус байдал буурч, ёс зүйт төрийн албыг бэхжүүлэхэд дорвитой алхам хийгдэнэ гэдэгт итгэлтэй байгаагаа илэрхийлэв.

Түүнчлэн Монгол Улсын Их Хурлын даргын 2025 оны 156 дугаар захирамжаар Төрийн албан хаагчийн ёс зүйн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсгийг байгуулаад байна. Энэхүү ажлын хэсэг нь төрийн албан хаагчийн ёс зүйн харилцааг зохицуулж байгаа хууль тогтоомжийн уялдаа холбоо, хийдэл, хэрэгжилтийн явцыг судалж, Төрийн албан хаагчийн ёс зүйн тухай хуулийн зарим заалтын хэрэгжилтийг хангах эрх зүйн орчныг бэхжүүлэх санал боловсруулна гэдгийг онцлон тэмдэглэв.

Цаашид Европын аюулгүй байдал хамтын ажиллагааны байгууллагын болон олон улсын түншүүдтэйгээ Ёс зүйн дүрмийг олон улсын жишигт нийцүүлэх, нээлттэй, хариуцлагатай парламентын үйл ажиллагааг бүрдүүлэх, иргэдийн итгэлийг хадгалах тогтолцоог бэхжүүлэх чиглэлээр идэвхтэй хамтран ажиллахаар төлөвлөж байгааг Байнгын хорооны дарга дурдахын зэрэгцээ энэ нь зөвхөн уулзалт биш, харин ардчилсан институцийг бэхжүүлэх хамтын шийдвэр байх болно гэж байлаа.

Дараа нь Европын аюулгүй байдал, хамтын ажиллагааны байгууллага (ЕАБХАБ)-ын Ардчилсан институцын, хүний эрхийн алба (АИХЭА)-ны Ардчилсан засаглал, жендерийн асуудал хариуцсан хэлтсийн дарга Юлия Нетесова үг хэлсэн юм. Тэрбээр хэлсэн үгэндээ, Ардчилалтай холбоотой асуудал олон нийтэд нээлттэй, бүгдэд хүртээлтэй сэдэв байдаг бөгөөд энэ талаар ярилцах нь хамгийн чухал асуудал гэдгийг дурдав. Мөн тэрбээр Байнгын хорооны дарга Б.Баярбаатарын хэлсэнчлэн парламент хүн төвтэй, хүний эрхийг дээдэлсэн хууль боловсруулах бодлогын асуудалд бид ч бас төвлөрч ажиллаж байгаа гээд Монголд ардчилал, парламентын шударга байдлыг бэхжүүлэхэд энэ удаагийн хэлэлцүүлэг чухал, үр дүнтэй байна гэдэгт илтгэлтэй байгаагаа илэрхийллээ. Түүнчлэн Европын аюулгүй байдал, хамтын ажиллагааны байгууллага (ЕАБХАБ)-ын Ардчилсан институцын, хүний эрхийн алба нь ардчиллын шударга байдалд төвлөрч ажиллаж байгааг дурдаад парламентын шударга байдлын хүрээнд хийсэн судалгаа, олон улсын туршлагыг танилцуулахаар болсон миний хувьд нэр төрийн хэрэг гэж байлаа.

Ийнхүү хэлэлцүүлэг ЕАБХАБ-ын АИХЭА-ны Ардчилсан засаглал, жендерийн асуудал хариуцсан хэлтсийн дарга Юлия Нетесова, ЕАБХАБ-ын АИХЭА-ны Авлигатай тэмцэх төв, Ардчилсан засаглал хэлтсийн мэргэжилтэн Нина Чантурия нар “Төрийн албаны ёс зүй, шударга байдал: ЕАБХАБ-ын бүс нутаг дахь сайн туршлага” сэдэвт илтгэлээр үргэлжилсэн.

Уг илтгэлд шударга байдлын тухай ярих шалтгаан, үүнийг хэрхэн ойлгох, шударга байдал авлигатай тэмцэхэд хэрхэн тусалдаг талаар болон ашиг сонирхлын зөрчил, ёс суртахууны үнэт зүйлсийн талаар хөндсөний зэрэгцээ олон улсын дадлага туршлага, судалгаанаас танилцуулж байлаа. Тухайлбал, Төрийн албаны шударга байдал гэдэг нь төрийн албанд нийтийн ашиг сонирхлыг хувийн ашиг сонирхлоос дээгүүрт тавьж, ёс зүйн нийтлэг үнэт зүйлс, зарчим, хэм хэмжээг тууштай уялдуулж, дагаж мөрдөхийг хэлнэ гэж байлаа.

Мөн шударга байдлын тухай ярьснаар ардчилсан институцуудын хуулийн дагуу хүлээн зөвшөөрөгдсөн байдал, чанар нь олон нийтээс ирэх итгэл, итгэлцэл, оролцооноос хамаарах тул шударга байх тусам илүү их итгэл хүлээхийн зэрэгцээ шударга байдал нь сайн засаглал, тууштай ардчиллын шалгуур үзүүлэлт болдгийг илтгэлд дурдсан байв.

Түүнчлэн Ёс зүйн дүрэм баталсан үндэсний парламентуудын талаар илтгэлд дэлгэрэнгүй дурдсан. Доорх зурагнаас харна уу.

Ёс зүйн дүрмийн агуулга, бүтэц, хэрэгжүүлэх арга хэлбэрээрээ улс орнууд ч ялгаатай ч үр дүнтэй хэвээр байгааг илтгэгчдэд онцлон тэмдэглээд уг дүрэмд авлигатай тэмцэх, дарамт шахалтын эсрэг хэрэгжүүлэх агуулгыг зайлшгүй тусгахын зэрэгцээ үүнийг хэрэгжүүлэхдээ бие даасан болон хөндлөнгийн зохицуулалтын аргыг ашиглах нь зүйтэй гэж байлаа.а нь хэлэлцүүлэгт оролцогчид сэдвийн хүрээнд асуулт асууж, чөлөөтэй санал солилцож, байр сууриа илэрхийлсэн.

Үргэлжлүүлэн Улсын Их Хурлын Ёс зүй, дэгийн байнгын хорооны дарга Б.Баярбаатар “Улсын Их Хурлын гишүүний ёс зүйн дүрэм, ашиг сонирхлын зөрчил, ёс зүйн зөрчил, парламентын ёс зүйн тогтолцооны талаар” сэдэвт илтгэл тавьсан. Тэрбээр, парламентын ёс зүй-ардчиллын суурь багана, монголын төрт ёсны уламжлал, Монгол Улсын парламентын ёс зүйн төлөвшил, Улсын Их Хурлын гишүүний ёс зүйн дүрэм, парламентын ёс зүйн өнөөгийн төлөв байдал, УИХ-ын бодлого-парламентын ёс зүйн талаар хөндөж ярьсан юм.

Тэрбээр илтгэлдээ, Парламентын үйл ажиллагааны тулгын гурван чулуу нь шударга байдал, ёс зүй, итгэлцэл гурав гээд Ард түмний төлөөллийг хэрэгжүүлэгч ардчиллын гол институци болох парламент нь иргэдийн итгэл дээр тогтдог. Харин энэ итгэлийг хадгалах нь ёс зүйн чанд хэм хэмжээ, хариуцлагын тогтолцооноос шууд хамаарна гэдгийг онцлон тэмдэглэв.

Мөн парламентын шударга байдал гэж парламентын гишүүд болон төрийн байгууллагууд нь төрийн эрх мэдлийг ил тод, хариуцлагатай, ашиг сонирхлын зөрчлөөс ангид, иргэдийн итгэлийг хүлээхүйц ёс зүйн зарчмаар хэрэгжүүлэх чадвар юм гэдгийг дурдахын зэрэгцээ сүүлийн жилүүдэд дэлхий нийтийн жишигт парламентын гишүүдийн ёс зүйн дүрэм, сонирхлын зөрчлийг ил тод болгох механизмууд, гишүүдийн орлого, хөрөнгийн мэдүүлэг, бие даасан хяналтын байгууллагууд тогтмол хөгжиж байгааг онцлон тэмдэглэв.

Монгол Улсын парламентын ёс зүйн төлөвшил болон парламентын ёс зүйн өнөөгийн төлөв байдлын талаарх холбогдох мэдээллийг доорх зурагнаас харна уу.

Байнгын хорооны дарга илтгэлдээ, Олон улсын байгуулагаас албан тушаалтан хувийн ашиг сонирхлынхоо улмаас нийтийн эрх ашгийг хамгаалах чадвар сул байгаа тул ашиг сонирхлын зөрчлийг цэгцлэх, парламентын эрх зүйн орчныг шинэчилж байгаа ч ил тод байдал, хяналт-шинжилгээний механизмуудыг сайжруулах шаардлагатай гэсэн дүгнэлт өгсөн гэдгийг онцолсон.

Түүнлчэн уг илтгэлд Улс Их Хурлын зүгээс УИХ-ын гишүүдийн ёс зүйн дүрмийг шинэчлэн найруулах ажлыг эхлүүлэхийн зэрэгцээ Ёс зүй, дэгийн байнгын хороо нь гомдол, зөрчлийн шалгалт, зөвлөмж, сургалт зэрэг ажлуудыг тогтмол хийж, төрийн албан тушаалтны манлайлал үзүүлэх, Төрийн албан хаагчийн ёс зүйн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаар ажиллаж байгаа талаар дурдсан байлаа. Хэлэлцүүлэг үүгээр түр завсарласан бөгөөд үдээс хойш үргэлжилнэ хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээлэв.

АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.