МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ МОНГОЛЫН ЦАХИАГИЙН ЭЛБЭГДОРЖ

МОНГОЛ БАХАРХАЛЫН ӨДӨР “ЧИНГИС ХААН” ОДОН ГАРДУУЛЖ ХЭЛСЭН ҮГ

Улаанбаатар хот Төрийн Ёслол хүндэтгэлийн өргөө

Эрхэм хүндэт ард иргэд ээ,

Чингис Хааны одонт Эрхмүүд ээ,

Хүндэт зочид, хатагтай ноёд оо,

Өнөөдөр Монгол түмний бахархалт өдөр.

Монголчууд бахархалыг бүтээж, соёлыг түгээж, түүхийг эзэгнэж ирсэн аугаа ард түмэн.

Монголчууд бидний бахархал бол:

Монгол хүн,

Бидний эх орон,

Бидний өвөг дээдэс,

Бидний их түүх, гайхам соёл уламжлал,

Эх орны маань тусгаар тогтнол, эрх чөлөө юм.

Монгол түмний түүхийг олон бахархалт хүмүүн бүтээж ирсэн юм.

Тэр бүхний хаан бахархал нь Эзэн Чингис богд билээ.

Бид их хаанаараа бахархдаг.

Чингис хааныхаа амьдрал тэмцэл, бүтээсэн түүх, ухаан билэгээр бид бахархдаг. Их хааныхаа хэн ч давтаж хүч хүрээгүй гайхамшигт өвөөр Монгол хүн бүр бахархдаг.

Сайн хүн сайн өв бүтээдэг.

Суут хүн мөнхийн өв үлдээдэг.

Чингис хаан бол Монгол хүн бүрт хамаатай өв бүтээсэн юм.

Чингис хааны өв бол Монгол хүн бүрийн бүтээл юм.

Аугаа хүн амьд түүх үлдээдэг.

Түүний өвийг үр хойч нь үргэлжлүүлэн бүтээдэг.

Чингис хаан бидэнд шударга байхыг сургасан.

Чингис хаан хөдөлмөрч, бүтээлч хүнийг үнэлдэг байсан.

Чингис хаан атгаг муу санаа үйлдэл, авлига хулгайг цээрлэдэг байсан.

Чингис хаан андын үнэнч нөхөрлөлийг эрхэмлэдэг байсан.

Чингис хаан улс олныхоо нийтлэг эрх ашгийн төлөө мууг хашрааж, сайныг дэмжиж явсаан.

Чингис хаан Монголдоо сайн бүхнээ өвлүүлсэн.

Монголчууд бид их хааныхаа эрдэнэт өвийг цаг үргэлж санаж, түүнийг хүн бүр чадах бүхнээрээ баяжуулж өргөжүүлэхийг хичээх ёстой.

Монгол хүн бусдаас дутуу сэтгэнэ гэж үгүй.

Монгол хүн бусдаас дутуу урлана гэж байхгүй.

Монгол хүн бусдаас дутуу ажиллана, хөдөлмөрлөнө гэж үгүй.

Монгол хүнд бусдаас дутах юм байхгүй.

Бид гагцхүү их хөдөлмөрлөх хэрэгтэй.

Гойд хичээх хэрэгтэй.

Өөртөө итгэх л хэрэгтэй.

Өөртөө итгэсэн хөдөлмөрч хүн амжилтад хүрдэг.

Өөртөө итгэсэн үндэстэн хөгжиж дэвждэг. Оршдог. Үргэлжилдэг.

Эрхэм нөхөд өө,

Монголчууд өнөөдөр бахархалыг бүтээсээр яваа.

Түүний илэрхийлэл олон бахархалт хүмүүн энэ хүндтэй танхимд хүрэлцэн иржээ.

Монгол төр үндэснийхээ энэхүү бахархалт өдрийг даширлуулж Чингис хааны одонгоор Монгол түмнийхээ бахархалт хүмүүнийг өргөмжлөн шагнадаг уламжлалтай.

Энэхүү эрхэм дээд хүндэтгэлийг өнөөдөр зохиолч, яруу найрагч Гомбожавын Мэнд-Ооёод үзүүлэхээр шийдвэрлэсэн юм.

Мэнд-Ооёо бол манай бичгийн мэргэдийн дундаас Монгол Улсын төрийн дээд шагнал - тэргүүн зэргийн одон “Чингис Хаан” одонгоор шагнуулж байгаа анхны зохиолч, яруу найрагч юм.

Монголын гайхамшигт өв Монгол айл бүрт, манай эх орны газар бүр байдаг.

Мэнд-Ооёо бол Монгол түмний бишрэлт газар шорооны нэг Дарьгангын хээр талд төрж өссөн хүн.

Тэр Монгол язгуур өв соёл, уламжлал заншил, тэр хосгүй Монгол ахуйд өлгийдүүлж өссөн, түүнийгээ тээж, бүтээж, дэлгэрүүлж яваа хүн бол Мэнд-Ооёо юм.

Монгол хүн бол улсаа боддог.

Монгол хүн бол олныг сэддэг.

Монгол хүн бол уламжлал, соёлоороо бахархдаг.

Өөртөө итгэлтэй Монгол хүний хөл дор дэлхийн дэвжээ оршдог.

Монгол түмний уламжлал соёл, бүтээл туурвилыг дэлхийн дэвжээнд гаргаж олон хэлийн хүний гайхширал бахархлыг төрүүлж чадсан хүн бол Гомбожавын Мэнд-Ооёо юм.

Мэнд-Ооёогийн хийж, бүтээж, түгээж явааг Монголын уран бүтээлч бүр хийчихмээр санагдам болжээ. Нэг үе хол байсан дэлхийн соёл, яруу найргийн дэвжээг Монгол хүн бүрт ийм ойрхон болгож чадсан гавъяа зүтгэл бол яах аргагүй Мэнд-Ооёод ноогдоно.

Мэнд-Ооёогийн амжилтын нууц бол Монгол уламжлал соёлын, уран зохиолын арвин өв баялаг, бас хувь хүний бүтээлч, хөдөлмөрч, өөртөө итгэлтэй, Монголоо гэх унаган зан чанарт оршиж байгаа юм.

Мэнд-Ооёо бол өнөөдөр бүтээж туурвиж байгаа манай зохиолч, яруу найрагчдаас гадаадын хамгийн олон хэлээр бүтээл нь орчуулагдан түгсэн авъяастан юм.

Мэнд-Ооёо бол Хятадаас Англи хүртэл, Грекээс Солонгос, Энэтхэг, Япон, Америк гээд олон орны нэр хүндтэй шагнал, зэрэг дэв хүртсэн уран бүтээлч юм.

Мэнд-Ооёо бол олон улсын яруу найрагчдын наадмаас “Хуучин сүмийн дээгүүр саран мандах цаг дор” шүлгээрээ тэргүүн шагнал хүртсэн найрагч юм. Тэрээр Дэлхийн урлаг соёлын академийн байнгын гишүүн, доктор.

Мэнд-Ооёо бол дэлхийн яруу найрагчдын дээд цол “Poet Laureate” буюу “Шагналт найрагч” насан туршийн цолыг Алтан титэмтэй нь хүртсэн хүн юм.

Лондон хотноо төвлөдөг олон улсын “Пэн” байгууллагын Урал-Алтай хэлтний төвөөс Нобелын шагналын уран зохиолын төрөлд албан ёсоор Монгол Улсаас нэр нь дэвшсэн хүн бол Гомбожавын Мэнд-Ооёо юм.

Мэнд-Ооёо утга зохиолын бараг бүх төрлөөр бүтээл туурвижээ. Сүүл үеийнхээс нь “Гэгээнтэн”, “Шилийн Богд” романыг нь нэрлэх ёстой гэж бодож байна.

Мэгзэд Жанрайсэг төслөөс эхлээд Монголчуудын түүх соёлын дурсгалыг судлах суртачлах “Монгол сувдан сондор” хүртэл, үндэсний бичгээ сэргээх, уран бичлэгийг суртачлах, морин хуурын өвийг судлах түгээхээс авахуулаад, Монголын соёлын сан, Монгол соёл, яруу найргийн академи, Соёл уран зохиол, яруу найргийн сэтгүүл гаргах гээд Мэнд-Ооёогий оролцсон, санаачилсан, үүсгэн байгуулсан, эрхлэн удирдсан олон сайн үйлс нь Монголд төдийгүй, олон улсад үнэлэгддэг юм.

Бөмбөрцөгийн уран зохиол, яруу найргийн оргил руу Мэнд-Ооёо ганцаар очоогүй. Тэрээр өөрийнх нь илэрхийлснээр тийш “Тэмээн жин”-тэй очсон юм. Энэ жингийн цуваа нэг яваад зогсоогүй. Үргэлжилсээр байгаа. Түүний хүндэт зочин, төлөөлөгч, удирдаж оролцсон Монголын болон олон улсын олон арван хурал, чуулган, үзэсгэлэн, уралдаан, уулзалт ч дээрхийн нэг нотолгоо юм.

Мэнд-Ооёогийн санаачлага, хичээл зүтгэл, дэмжлэгээр Монголын олон уран бүтээлч, зохиолч, яруу найрагчид дэлхийн уран зохиол, урлаг соёлын тавцан тийш замаа засаж байна. Мэнд-Ооёо бол Монголын бичгийн мэргэдийг дэлхийн түвшинд гаргах, дэлхийнхийг Монголд авч ирэх хос урсгалын нэр хүндтэй зохиогч нь юм. Дэлхийн олон хэлийн яруу найрагчид Мэнд-Ооёогийн санаачлагаар Монголд чуулж байсныг бас нэмж тэмдэглэе.

Дээр хэлсэн бүхнийг багтаагаад Монголын уран зохиол, бичиг, соёлыг судлах, олон улсад суртачлах түгээх их үйл хэрэгт оруулсан, оруулж байгаа хосгүй хувь нэмрийг нь онцгойлон үнэлж Монголын төр өнөөдөр Гомбожавын Мэнд-Ооёод “Чингис Хаан” одон хүртээж байгаа юм.

Мэнд-Ооёо эх орондоо ч, олон улсын тавцанд ч олонтой явж ирсэн, Монголынхоо сайн сайхныг, уламжлал, ахуй, соёлыг олонд хүртээж яваа буянтай уран бүтээлч.

Монгол уламжлал соёлоор бахархах бахархал, бас түүнийг нээж илэрхийлэх итгэл, чадвар, зориг бол Мэнд-Ооёогийн хувьд нийгмийн байгуулал, эсвэл маргаан атаархлаас ангид зүйл.

1977 оны өдий цагт л арван нөхдийн хамт уран бүтээлийн “Гал” нууц бүлгэмийг байгуулж, зохицуулж явсан хүн бол Мэнд-Ооёо. Тэр үед ингэж зөвшөөрөлгүй бүлгэм байгуулах нь амь, ажил, амьдралд хүртэл халтай байсныг одоо цагийнхан хүн үүсэхээс л эхэлж байсан эрх мэт аашлах нь, юу ч гэмээр юм дээ.

Тэр цагт хорин хэдтэй Мэнд-Ооёо “Дэлхий ээж Тандаа би хайртай” гэх шүлгээ бичсэнийг бодоход түүний хийж бүтээж, хүрч хүргэж, хүртэж хүндлэгдэж яваад нь хариу болох мэт.

Эрхэм хүндэт Монголчуудаа,

Монгол Улс авъяастнаар дутахгүй.

Харин зарим Монгол хүнд өөртөө итгэх итгэл, ажил хөдөлмөр хийх эрмэлзлэл сул байгааг Мэнд-Ооёогийн санаачилж сэдэж, хийж бүтээж байгаагаар нөхөх боломжтой гэж би харж байна.

Нэг сайн хүний үлгэр дууриал, бүтээл туурвил, үзэл санаа, үйл хэрэг олон сая хүнийг зоригжуулан дуудах нь бий.

Би дээрхи санаагаа дараахь жишээгээр онцолмоор байна. “Дарьгангын гурвал” гэх нэр манай орчин цагийн уран зохиолын ертөнцөд алдартай. Данзангийн Нямсүрэн, Очирбатын Дашбалбар, Гомбожавын Мэнд-Ооёо. Зээрийн хондлой шиг тэр багахан газартай энэ гурав хүйн холбоотой.

Гэтэл Монгол хичнээн уудам нутагтай билээ.

Хичнээн олон хүнтэй билээ.

Хичнээн их боломжтой билээ.

Хийж бүтээх эрх чөлөөтэй билээ.

Тооноосоо олон санагдах Монголын ард түмэнд их ирээдүй бий.

Их боломж бий.

Монголчуудаа өөртөө итгэцгээе.

Хариуцлагатай, ёс зүйтэй байцгаая.

Хийж бүтээхийн төлөө дор бүрнээ зүтгэцгээе.

Зөвхөн уйгагүй хөдөлмөр, их ажил, сахилга хариуцлага л Монголыг сайн сайханд хүргэнэ.

Хөдөлмөрлөж байгаа, санаачилж байгаа, бүтээж байгаа бүхнийг дэмжье.

Монголын хөгжлөөс хойш нь чангааж байгаа, биднийг хагалж бутаргаж байгаа, Монголын сайн сайхнаас хулгайлж байгаа бүхнийг жигшье.

Монгол хүний бүтээл Нэгдсэн Үндэсний Байгууллага, Олимпын хөтөлбөрт орж болдгийг, Монголчуудын бичиг соёл, бүтээл туурвил, амжилт ололт олон хэлийн хүний бахархлыг төрүүлэх увидастайг, бүр Монгол хүн олон улс, дэлхийн авъяастнуудын оргил тэргүүнд нь оройлон хүрч болох боломжтойг Гомбожавын Мэнд-Ооёо Та бэлхэнээ харуулж байна.

Ингээд Мэнд-Ооёо Танд Монгол түмний бахархалт энэ өдөр Монгол Төрийн Тэргүүн Дээд Шагнал - “Чингис Хаан” одонг гардуулж өгье.

Монголын минь сайн охид, сайн хөвгүүд улам олон болох болтугай.

Монголын бичгийн мэргэдийн бүтээл улам холыг туулах болтугай.

Монгол Улс минь мөнхөд оршиг ээ.

Өнөөдөр өвлийн тэрүүн сарын шинийн 1-н, Чингис хааны мэндэлсний 853 жилийн ой, Монгол бахархлын өдөр тохиож байна. Энэ өдөр Улаанбаатар хотод төрийн хүндэтгэлийн арга хэмжээ үргэлжилж байгаа бол Дорнод аймагт Өүлэн эхийн хөшөөний нээлт болж байна.


Өүлэн эхийн хөшөөг босгох санааг ардын жүжигчин А.Энхтайван гаргаж, эх загварыг нь бурханч лам Г.Пүрэвбат бүтээсэн байна.

Өнөөдөр мэндэлсэн өдөр нь тохиож буй Чингис хааны тухай 24 баримтыг түүвэрлэн хүргэж байна. 2012 онд эрх баригч АН-ын шийдвэрээр Тусгаар тогтнолын баярын өдрийг ”Монгол бахархлын өдөр” болгон зарласан юм. Түүнээс хойш монголчууд өвлийн эхэн сарыг Чингис хааны төрсөн өдөр хэмээн тунхаглаж тэмдэглэж байна.

Эзэн Чингис хааны мэндэлсний өдөр, Монгол бахархлын өдрийг тохиолдуулан Чингис хааны эх Өүлэн эхийн хөшөөг өнөөдөр Дорнод аймагт нээх юм. Энэхүү ёслолын үеэр Дорнод аймгийн төвд сүү өргөх ёслол болох бөгөөд уг арга хэмжээнд 108 эх оролцох аж. Өүлэн хэийн хөшөөг босгох санааг ардын жүжигчин А.Энхтайван гаргаж, эх загварыг нь бурханч лам Г.Пүрэвбат хийсэн байна.

Тухайлбал: СХД-ийн нутаг 61-н гарамын зүүн урд замд Камаз маркийн авто машины жолооч Х нь Т.Prius маркийн Г жолоочтой авто машинтай мөргөлдөж зорчигч 08 настай эрэгтэй Б нарын 3 хүүхэд, 1 том хүн гэмтсэн.
ЧД-ийн нутаг Булгийн 11-562 тоот хашааны урд замд Т.Prius маркийн авто машины жолооч нь явган зорчигч 04 настай эрэгтэй М-г мөргөж гэмтээсэн.

МОНГОЛЫН СЭТГҮҮЛ ЗҮЙН САЛБАРЫН
2015 оны шилдгүүдийг шалгаруулах журам
ЗОРИЛГО:
2015 онд амжилт бүтээлээрээ шалгарсан шилдэг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслэл сэтгүүлчийг тодруулж алдаршуулах, сэтгүүлчид, хэвлэл мэдээллийн байгууллагын, идэвх санаачлагыг өрнүүлэх, мэргэжлийн эв нэгдлийг бэхжүүлэх зорилгоор МСНЭ-ээс “Монголын сэтгүүлзүйн салбарын 2015 оны шилдэг”-үүдийг шалгаруулах мэргэжлийн уралдааныг зарлаж байна.
ШАЛГАРУУЛАХ НОМИНАЦИ:
“Монголын сэтгүүлзүйн салбарын 2015 оны шилдэг”-үүдийг “Оны шилдэг сэтгүүлч”, “Оны шилдэг хэвлэл мэдээллийн байгууллага” гэсэн хоёр багцаар дараах номинациар шалгаруулна. Үүнд:
ОНЫ ШИЛДЭГ СЭТГҮҮЛЧ:
ГРАН ПРИ: Монгол Улсын 2015 оны “Шилдгийн шилдэг сэтгүүлч”-ээр
нэг сэтгүүлчийг шалгаруулна.
Оны шилдэг сэтгүүлч:
2015 оны сонины шилдэг сэтгүүлч - 1
2015 оны сэтгүүлийн шилдэг сэтгүүлч - 1
2015 оны радиогийн шилдэг сэтгүүлч - 1
2015 оны телевизийн шилдэг сэтгүүлч - 1
2015 оны мэдээллийн сайтын шилдэг сэтгүүлч -1
2015 оны орон нутгийн сонины шилдэг сэтгүүлч - 1
2015 оны орон нутгийн телевиз, радиогийн шилдэг сэтгүүлч – 1
2015 оны гэрэл зургийн шилдэг сэтгүүлч - 1
ОНЫ ШИЛДЭГ ХЭВЛЭЛ МЭДЭЭЛЛИЙН БАЙГУУЛЛАГА:
ГРАН ПРИ: 2015 оны “Шилдгийн шилдэг Хэвлэл мэдээллийн байгууллага”-ыг шалгаруулна.
Оны шилдэг хэвлэл мэдээллийн байгууллага:
2015 оны шилдэг сонин - 1
2015 оны шилдэг сэтгүүл - 1
2015 оны шилдэг радио, ФМ -1
2015 оны шилдэг телевиз - 1
2015 оны шилдэг мэдээллийн сайт - 1
2015 оны орон нутгийн шилдэг телевиз - 1
2015 оны орон нутгийн шилдэг сонин - 1
НЭР ДЭВШҮҮЛЭХЭД ТАВИГДАХ ШААРДЛАГА:
2015 оны шилдэгт нэр дэвшиж буй сэтгүүлчийн бүтээл, хэвлэл мэдээллийн байгууллагын ажлын үзүүлэлт нь тухайн оных байна.
Нэр дэвшүүлэхдээ тухайн редакци, байгууллагын хурлаар хэлэлцэж шийдвэрлэсэн байна. Хуралдааны тэмдэглэлийг ирүүлнэ.
Нэр дэвшүүлж буй үндэслэлд тухайн бүтээл, байгууллагын ажлын шинэлэг байдал, сэтгүүлзүйн мэргэжлийн түвшинг голлон харгалзана.
Нэг бүтээлийг нэг л номинацид нэр дэвшүүлнэ.
Нэр дэвшсэн бүтээлийг тусгай комисс шалгаруулна.
НЭР ДЭВШИГЧДИЙН БҮТЭЭЛИЙГ ХҮЛЭЭН АВАХ ХАЯГ:
ЧД-ийн 3-р хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө “ОК” төвийн 5 давхарт 501 тоотод
/Саарал 5 давхар “ОК” хаягтай/
Утас: 11-330948, 9999-1706, 9984-1725, 9911-1851
И-Мэйл: mseonline@yahoo.com
НЭР ДЭВШҮҮЛЭХ ХУГАЦАА:
2015 оны 11-р сарын 9-наас 12-р сарын 04-ны хооронд хүлээн авна.
Шагнал гардуулах ёслолын арга хэмжээний товыг жич зарлана.
МОНГОЛЫН СЭТГҮҮЛЧДИЙН НЭГДСЭН ЭВЛЭЛ

Монгол бахархлын өдөрт зориулсан бөхийн барилдаан болно

Монгол Улсын ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж зарлиг гаргаж, Их эзэн Чингис хааны мэндэлсэн өдөр, Монгол бахархлын өдрийг тохиолдуулан Монгол Улсын төрийн дээд шагнал-тэргүүн зэргийн одон “Чингис хаан” одонгоор зохиолч, яруу найрагч, Гомбожавын Мэнд-Ооёог шагналаа.
Жил бүр улс орныхоо тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдал, үндэсний эв нэгдлийг бататган бэхжүүлэх, төрт ёс, түүх соёлынхоо уламжлалыг гүнзгий судалж, хойч үедээ өвлүүлэх, тэдгээрийг дэлхий дахинд сурталчлан таниулах үйлсэд үнэтэй хувь нэмэр оруулж, төр, нийгэм, үндэстний өмнө онцгой гавьяа байгуулсан нэг иргэнийг Монгол Улсын төрийн дээд шагнал-тэргүүн зэргийн одон “Чингис хаан” одонгоор шагнадаг уламжлалтай билээ.

Их эзэн Чингис хааны мэндэлсний 853 жилийн ой, Монгол бахархлын өдөр өвлийн тэргүүн сарын шинийн 1 өнөөдөр тохиож байна. Өнөөдөр өглөө 10.00 цагт Их эзэн Чингис хааны талбайд Монгол Улсын Төрийн далбаа мандуулах ёслол болов. Үүний дараа 10.40 цагаас Монголын нэгдсэн тулгар төрийн уламжлалт Их цагаан тугийг цэнгүүлэх ёслол боллоо.

Есөн хөлт Их цагаан тугийг Төрийн ордноос Чингис хааны талбайд залж, есөн шарга морьт цэрэг Төрийн ордныг нар зөв гороолон цэнгүүлэв. Их цагаан тугийг цэнгүүлэхэд хээр зүсмийн морьд хүлэглэсэн торгон цэрэг, төрийн тусгай хамгаалалтынхан дагалдаж, зэвсэгт хүчний үлээвэр найрал хөгжим хүндэтгэлийн ая эгшиглүүлэн хүндэтгэл үзүүлэв.

Төрийн ордныг нар зөв тойруулан цэнгүүлсний дараа Их цагаан тугийг торгон цэргүүд Төрийн ордны Ёслол хүндэтгэлийн танхимд буцаан залав.

Тэнгэрлэг үнэнч хай­рын билгэ тэмдэг болон мөн­хөрсөн дурлалын түүх болох Уильям Шекспирийн “Ромео Жульетта” жүжгээр УДЭТ 85 дахь үзвэрийн жилийн нээлтээ маргааш нээнэ.

Монголын театрын тайзнаа гурав дахь удаагаа Төрийн соёрхолт найруулагч Н.Наран­баатарын цоо шинэ дэг тавилтаар амилах гэж буй энэхүү жүжгийн нээлт сонгодог урлагт шимтэгсэд төдийгүй эмгэнэлт хайрын түүхийг мэддэг хүн бүрийн сонирхлыг татаж, хүлээлтийг аль хэдийнээ үүсгэсэн. Нээлтийн өдрийн үзвэрийн тасалбар дуусчээ.

Монголд анх удаа 1966 онд “Ромео Жульетта” жүжиг С.Гэндэн найруулагчийн найруулгаар Хүүхэд залуучуудын театрт тавигдаж, Ромеогийн дүрд жүжигчин У.Готов агсан, Жульеттагийн дүрд жүжигчин Б.Энхтуяа нар тоглож байсан удаатай. Үүний дараагаар 30 жилийн дараа буюу 1996 онд найруулагч Ч.Найдандорж мөн Ч.Чимид гуайн орчуулгаар, яг зохиолын дагуу сонгодог хэлбэрээр нь тавьж гол дүрд жүжигчин О.Гэрэлсүх, Г.Алтанбагана, И.Одончимэг, Г.Урнаа нар тоглож үзэгчдийн хүртээл болгосон.

Тэгвэл энэ жил Х.Мэргэний орчуулгаар тавьж буйгаас гадна Уильям Шекспирийн зохиолыг бага зэрэг “эвдэж”, зөвхөн агуу хайрын түүхийг бус өнөөгийн нийгмийн гажуудал, хүмүүсийн зан байдал, шунал хүсэл, үнэт зүйлийн хэмжүүрийг харуулахыг зорьсон хэмээн уран бүтээлчид онцоллоо.

Найруулагч Н.Наранбаатар ”Ромео, Жульетта хоёр бидний хүүхдүүд. Өсвөр насыг хүн бүхэн дайрч өнгөрдөг. Анхны харц, анхны дурлал, анхны үнсэлт, анхны хайр... Энэ бүхэнтэй өсвөр насны хүүхдүүд учирдаг. Тэд агуу их хайртай учрах юмсан гэсэн хүсэл мөрөөдлөөр дүүрэн байдаг.

Яг ийм үед нь эцэг эхийн анхаарал халамж, хандлага нь маш зөв байх ёстой. Тэднийг “хөлөөрөө толгой хийнэ үү үгүй юу хамаагүй” гээд хаячихвал их асуудалтай. Тэд амьдралын мөн чанарыг таньж мэдээгүй байгаа учраас алдаа гаргах их эрсдэлтэй. Төлөвшиж, ухаан бүрэн суугаагүй байдаг учраас хайр дурлалын төлөөх тэмүүлэл нь дүрэлзэж байдаг.

Нөгөөтэйгүүр хүн ямар ч орчинд өссөн бай хоёр биедээ хайр сэтгэлтэй л бол гэр бүл болох ёстой. Гэтэл өнөөдөр угсаа харж гэрлэх, баян айлын хүүхэд баянтайгаа суух ёстой гэсэн мессеж явж байна. Нийгэмд баян хоосны ялгаа хайр дурлалыг хүртэл ялгаж байна шүү дээ. Ийм муухай гажуудал байж болохгүй. Ингэвэл амьдралын үнэ цэнэ үгүй болно.

Хайр сэтгэл аливааг ялгаж үздэггүй биз дээ. Хүний таван мэдрэхүй, оюун сэтгэлгээ хэнийг таалмаар байна? Энэ чухал зүйлийг ялгаж байгаа цаг үед “Ромео, Жульетта” жүжиг ухаарал, хүмүүжил гээд маш олон ойлголт өгнө” хэмээн нийгэмд өгөх гэсэн санаагаа хуваалцсан юм.

Дашрамд дуулгахад, жүжгийн нээлт маргааш 17.00 цагт УДЭТ-ын гадна талбайд эхэлнэ.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдорж БНХАУ-д төрийн айлчлал хийгээд өчигдөр орой эх орондоо ирлээ.Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2015 оны 11 дүгээр сарын 9-11-ний өдрүүдэд БНХАУ-д төрийн айлчлал хийсэн юм.

Айлчлалын үеэр Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж БНХАУ-ын дарга Си Зиньпинтэй албан ёсны хэлэлцээ хийв. Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржид Бүх Хятадын Ардын Төлөөлөгчдийн Их Хурлын Байнгын хорооны дарга Жан Дөзян болон Төрийн Зөвлөлийн Ерөнхий сайд Ли Көцян нар тус тус бараалхлаа.

Айлчлалын дүнгээр хоёр талын хооронд иж бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцааг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэх тухай хамтарсан мэдэгдэл гаргав.

Их эзэн Чингис хааны мэндэлсэн өдөр-Монгол бахархлын өдөр маргааш буюу 11 дүгээр сарын 12, өвлийн тэргүүн сарын шинийн нэгэнд тохиох гэж байна. Уг өдрөөр дараах арга хэмжээнүүд болно.



1. Төрийн далбаа мандуулах ёслол 10.00 цагаас Чингис хааны нэрэмжит талбайд


2. Төрийн есөн хөлт их цагаан туг цэнгүүлэх ёслол 10.40 цагаас Чингис хааны нэрэмжит талбайд


3. Төрийн тэргүүн зэргийн одон “Чингис хаан” одон гардуулах ёслол 11:40 цагаас Төрийн ёслол хүндэтгэлийн их танхимд


4. Улс, аймгийн алдар цолтой хүчит 128 бөхийн барилдаан Монгол бөхийн өргөөнд 14:00 цагаас тус тус болно.


5. 2015 оны 11 дүгээр сарын 13-ны өдөр 11:40 цагаас Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилгаар уламжлал болгон зохиож буй “Мөнх тэнгэрийн бичиг” монгол бичгийн үзэсгэлэнгийн нээлт Монголын Уран зургийн галерейд болно. Үзэсгэлэн 2015 оны 11 дүгээр сарын 13-наас 11 дүгээр сарын 17-ны өдрүүдэд үнэ төлбөргүй.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдорж Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын дарга Си Зиньпиний урилгаар 2015 оны 11 дүгээр сарын 9-11-ний өдрүүдэд БНХАУ-д төрийн айлчлал хийв.

Айлчлалын үеэр Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, БНХАУ-ын дарга Си Зиньпин нар албан ёсны хэлэлцээ хийж, БНХАУ-ын Төрийн Зөвлөлийн Ерөнхий сайд Ли Көцян, БХАТИХ-ын Байнгын хорооны дарга Жан Дөзян нартай тус тус уулзав. Талууд найрсаг, элэгсэг дотно уур амьсгалд хоёр улсын харилцаа, хамтын ажиллагаа болон олон улс, бүс нутгийн харилцан сонирхсон асуудлаар санал солилцон, өргөн хүрээний тохиролцоонд хүрэв.

Талууд Монгол, Хятадын иж бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцаа өргөжин хөгжиж, агуулга нь илүү баяжиж буйд сэтгэл хангалуун буйгаа илэрхийлэв. Хоёр улсын улс төрийн харилцан итгэлцэл улам бүр гүнзгийрч, эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хүмүүнлэгийн солилцоо тасралтгүй өргөжиж, Монгол, Хятадын иж бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцаанд шинэ боломжууд бүрдэж байна.

Талууд Монгол, Хятадын иж бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцааг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэх талаар дараах мэдэгдлийг гаргаж байна. Үүнд:

Талууд 1994 оны “Монгол Улс, БНХАУ-ын найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааны тухай гэрээ”-ний үзэл санааны дагуу хоёр улсын харилцааг хөгжүүлэх хүч чармайлт гаргана. 2014 онд гаргасан “Монгол Улс, БНХАУ-ын хооронд иж бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцаа тогтоох тухай Хамтарсан тунхаглал” нь Монгол, Хятадын харилцааны хөгжлийн шинэ үе шатыг нээж, хоёр улсын харилцааны ирээдүйн хөгжлийн чиглэлүүдийг тодорхойлов.

Талуудын хамтын хүч чармайлтаар “Хамтарсан тунхаглал”-ын үзэл санаа хэрэгжиж, хоёр улсын бүхий л салбарын солилцоо, хамтын ажиллагаа идэвхтэй хөгжиж байгаа бөгөөд Монгол, Хятадын харилцаа түүхийн хамгийн таатай үедээ байна. Монгол, Хятадын иж бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцааг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэх нь хоёр ард түмний эрх ашигт бүрэн нийцэн, бүс нутаг, дэлхий дахины энх тайван, тогтвортой байдлыг сахин хамгаалахад чухал хувь нэмэр оруулна.

Талууд хоёр улсын найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх нь өөрийн улсын гадаад бодлогын тэргүүлэх, стратегийн чиглэлийн нэг гэж үздэгээ дахин нотлов. Талууд нөгөө талын бүрэн эрх, газар нутгийн бүрэн бүтэн байдал, аюулгүй байдал зэрэг язгуур эрх ашгийн асуудлаар харилцан тууштай дэмжиж, харилцан үл довтлох, хүч үл хэрэглэх, дотоод хэрэгт үл оролцох, эрх тэгш, харилцан ашигтай байх зарчмын үндсэн дээр энх тайвнаар зэрэгцэн оршиж, тус тусын сонгосон хөгжлийн замыг харилцан хүндэтгэнэ. Талууд газар зүйн ойр дөт байршил, эдийн засгийн харилцан нөхөх байдал зэрэг давуу талуудаа бүрэн ашиглан бүхий л салбарын солилцоо, хамтын ажиллагааг тууштай урагшлуулж, хоёр улс болон хоёр улсын ард түмний сайн сайхны төлөө ажиллана.

Нэг.Улс төрийн харилцаа

Талууд 1994 оны “Монгол Улс, БНХАУ-ын найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааны тухай гэрээ” болон 2014 оны “Монгол Улс, БНХАУ-ын хооронд иж бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцаа тогтоох тухай Хамтарсан тунхаглал”-д тусгагдсан харилцааны суурь зарчмууд болон харилцааг хөгжүүлэх үзэл санаанд тулгуурлан найрсаг хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлнэ. Хятадын тал Монгол Улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдал, газар нутгийн бүрэн бүтэн байдал, Монголын ард түмний өөрийн улсын онцлогийн дагуу сонгосон хөгжлийн зам, Монгол Улсын цөмийн зэвсэггүй статусыг хүндэтгэдгээ нотлов. Монголын тал “Нэг Хятад”-ын бодлогыг баримталж, Тайвань, Төвд, Шинжаантай холбоотой асуудлаарх хятадын талын байр суурийг дэмждэгээ нотлов.

Талууд өндөр, дээд түвшний уулзалтын давтамжийг цаашид ч хадгалж, хоёр улсын удирдагчдын олон улсын арга хэмжээнд оролцох үеэрээ хийх уулзалтуудыг идэвхтэй ашиглан хоёр улсын харилцааг хөгжүүлэх илүү их боломжийг бий болгоно.

Талууд хоёр улсын хууль тогтоох байгууллага, засгийн газар, улс төрийн намуудын харилцааг бэхжүүлж, идэвхтэй хамтын ажиллагааны хандлагыг хадгална. Энэ хүрээнд хоёр улсын парламент байнгын уулзалтын механизм байгуулсныг талууд сайшааж, энэхүү механизм нь хоёр улсын улс төрийн харилцааны чухал бүрэлдэхүүн хэсэг гэж үзэж буйгаа илэрхийлэв. Талууд энэхүү механизмыг сайтар ашиглан хоёр улсын хууль тогтоох байгууллагын бүх шат, чиглэлийн байгууллагын харилцаа, хамтын ажиллагааг цогцоор урагшлуулж, хоёр талын хамтын ажиллагааны эрх зүйн баталгааг нэмэгдүүлнэ.

Хоёр улсын Гадаад хэргийн яам хооронд Стратегийн яриа хэлэлцээний механизм амжилттай хэрэгжиж эхлээд байна. Талууд цаашид уг механизмыг үргэлжлүүлэн ашиглаж, хоёр талын стратегийн хэлхээ холбоо болон харилцан итгэлцлийг гүнзгийрүүлж, хоёр улсын бүх салбарын харилцааны хөгжлийг төлөвлөж, түлхэц үзүүлнэ.

Хятадын тал хөрш орнуудтайгаа харилцах харилцаандаа өндөр ач холбогдол өгч, өөрийн хөгжлийн үр шимийг хөрш зэргэлдээ орнуудтайгаа хуваалцах бодлого баримталж байгааг монголын тал дэмжиж, энэ нь хоёр улсын харилцааны хөгжилд төдийгүй бүс нутаг, улмаар олон улсын хүрээнд хамтын ажиллагааг идэвхжүүлэх таатай нөхцөл бүрдүүлнэ гэж үзэж буйгаа илэрхийлэв.

Талууд цаашид ч хоёр улсын батлан хамгаалах салбарын харилцааг идэвхтэй хөгжүүлж, батлан хамгаалах, аюулгүй байдлын зөвлөлдөх уулзалт болон цэргийн өндөр түвшний харилцан айлчлалыг үргэлжлүүлж,цэргийн итгэлцлийг бэхжүүлэх нь зүйтэй гэж үзэв. Талууд хоёр улсын терроризмын эсрэг анхны хамтарсан сургалт амжилттай болсныг өндрөөр үнэлж, олон улсын энхийг сахиулах үйл ажиллагаа, сургалтанд хамтран оролцох, терроризмын эсрэг хамтарсан сургалт зохион байгуулахыг үргэлжлүүлнэ. Талууд Цэрэг-техникийн хамтын ажиллагааны хэлэлцээр болон боловсон хүчин сургах төлөвлөгөөг сайтар хэрэгжүүлнэ.

Хил дамнасан гэмт хэрэг болон терроризмаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх чадавхийг дээшлүүлэх, мөн хар тамхи, мансууруулах бодисын хууль бус ажиллагаатай тэмцэх чиглэлээр хоёр талын хууль сахиулах байгууллагууд хамтран ажиллах нь чухал ач холбогдолтойг талууд онцолж, хамтын ажиллагааны холбогдох механизмыг байгуулах нь чухал гэж үзэв.

Хоёр улсын харилцааг хөгжүүлэхэд орон нутгийн харилцаа нь чухал бүрэлдэхүүн хэсэг болж ирснийг талууд тэмдэглэж, цаашид орон нутаг хоорондын бодит хамтын ажиллагааг бэхжүүлэхээр тохиролцов.

Хоёр. Худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагаа

Худалдаа, хөрөнгө оруулалт, эдийн засгийн харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх нь хоёр улсын иж бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцааг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэх гол тулгуур болохыг талууд дахин нотлов.

Талууд Монгол Улсын “Талын зам” болон Хятадын “Бүс болон Зам” хөгжлийн стратегийг уялдуулах нь хамтын ажиллагааны шинэ боломжуудыг бий болгоно гэж үзэж буйгаа илэрхийлэв. Талууд цаашид эдгээр санаачилгыг бүх талаар уялдуулахыг түргэтгэж, хоёр улсын засгийн газар хооронд хөгжлийн стратегиа уялдуулах тухай хэлэлцээр байгуулахыг идэвхтэй судлан ярилцана. Талууд “Бүс болон Зам” санаачлагыг хэрэгжүүлэх хүрээнд Монголын Улсыг бүс нутгийн дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтад холбох томоохон төслүүдийг санхүүжүүлэхэд Азийн дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын банк, “Торгоны замын сан” зэрэг санхүүгийн байгууллагуудтай хамтын ажиллагаа явуулахыг дэмжинэ.

Талууд 2014 онд байгуулсан “Монгол Улс, БНХАУ-ын худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх дунд хугацааны хөтөлбөр”-ийн хүрээнд хоёр улсын худалдаа, эдийн засгийн бодит хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлж, худалдааны бүтцийг сайжруулж, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх зэрэг чиглэлээр нягт хамтран ажиллаж, улмаар худалдааны хэмжээг 2020 онд 10 тэрбум ам.долларт хүргэх зорилтыг хэрэгжүүлнэ.

Хоёр улсын эдийн засгийн хөгжилд хувь нэмэр болохуйц, ард иргэд үр ашгийг нь хүртэх томоохон төслүүдийг хамтран хэрэгжүүлэхийн чухлыг талууд онцлон тэмдэглэв. Талууд уул уурхайн баялгийг нээн олборлох, дэд бүтцийн бүтээн байгуулалт, санхүүгийн хамтын ажиллагааг цогц байдлаар хөгжүүлэх чухал тохиролцоонд үндэслэн хоёр улсын худалдаа, эдийн засгийн томоохон төслүүдийг урагшлуулна. Талууд Тавантолгой, Шивээ-Овоогийн төслүүд болон нүүрснээс синтетик байгалийн хий үйлдвэрлэх, өмнөд чиглэлийн төмөр замын шугамыг барих, Эгийн голын усан цахилгаан станц барих төслүүдийг түргэтгэх чиглэлээр хамтран ажиллахаар тохиров.

Талууд худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны нөөц боломжийг ашиглан, худалдааг хөнгөвчлөх бодлогыг дэмжих, Зүүн Хойд Азийн үзэсгэлэн яармаг, Монгол, Хятад, Оросын худалдаа, эдийн засгийн чуулга уулзалт, Монгол, Хятадын үзэсгэлэн яармаг зохион байгуулах зэрэг замаар хоёр талын бизнес эрхлэгчдэд таатай нөхцөл бүрдүүлэхийн төлөө хамтран ажиллахаа илэрхийлэв.

Талууд саяхан БНХАУ-ын Хөххотноо анх удаа зохион байгуулсан Монгол, Хятадын үзэсгэлэн яармаг болон сэдэвчилсэн хэлэлцүүлэг, хуралдаан нь хоёр талын худалдааг нэмэгдүүлэх, аж ахуй нэгжүүдийн шууд хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой болсныг өндрөөр үнэлэв.

Худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг тогтвортой хөгжүүлэхийн тулд хамтын ажиллагааны механизмуудыг үр дүнтэй ашиглах, үйл ажиллагааг нь улам боловсронгуй болгох шаардлагатай хэмээн талууд үзэв. Талууд цаашид Худалдаа, эдийн засаг, шинжлэх ухаан, техникийн хамтын ажиллагааны Монгол, Хятадын Засгийн газар хоорондын комисс болон Эрдэс баялаг, эрчим хүч, дэд бүтцийн хамтын ажиллагааны Монгол, Хятадын хамтарсан зөвлөлийн гүйцэтгэх үүргийг сайтар ашиглаж, эдгээр хамтын ажиллагааны механизмын чиг үүрэг болон уялдааг бэхжүүлнэ.

Талууд Замын-Үүд-Эрээний хил орчмын худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны бүсийг байгуулах болон Чөлөөт худалдааны хэлэлцээрийн бэлтгэл ажлыг тохиромжтой үед эхлүүлэхийг судлана.

Монгол, Хятадын хил орчмын бүс нутгийн хамтын ажиллагааны цар хүрээ, худалдааны хэмжээ, харилцан зорчигчдын тоо зэрэг үзүүлэлтээр хоёр улсын хамтын ажиллагаанд чухал үүрэг гүйцэтгэж буйг харгалзан Бүс нутаг, хил орчмын хамтын ажиллагааг дэмжих механизмыг Худалдаа, эдийн засаг, шинжлэх ухаан, техникийн хамтын ажиллагааны Засгийн газар хоорондын комиссын бүрэлдэхүүнд байгуулахыг талууд судлана.

Талууд хөдөө аж ахуйн салбарын хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэх өргөн боломж байгааг санал нэгтэй тэмдэглэж, цаашид эрчимжсэн мал аж ахуйг хөгжүүлэх, малын сайн үүлдрийн үржил селекцийг бий болгох, тэргүүний технологийг ашиглан БНХАУ-д экспортлох байгаль экологийн цэвэр, нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүний нэр төрөл, тоо хэмжээг нэмэгдүүлэхэд идэвхтэй хамтран ажиллана.

Монгол Улсаас БНХАУ-д мах, махан бүтээгдэхүүн экспортлох нөхцөлийг бүрдүүлэх, хилийн бүсд мах боловсруулах үйлдвэр байгуулах, мөн мал, амьтны халдварт өвчинтэй хамтран тэмцэх асуудлаар хоёр талын холбогдох байгууллагын хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэхээр талууд тохиров. Энэ хүрээнд “Монгол Улсын Хүнс, хөдөө аж ахуйн яам, БНХАУ-ын Чанарын хяналт, хорио цээрийн ерөнхий газар хооронд дулааны аргаар боловсруулсан мах, махан бүтээгдэхүүнийг Монгол Улсаас БНХАУ-д экспортлох хүнсний аюулгүй байдлын хамтын ажиллагааны санамж бичиг”-т гарын үсэг зурсныг сайшаан тэмдэглэв.

Талууд 2004 оны “Монгол, Хятадын хилийн боомт, тэдгээрийн дэглэмийн тухай хэлэлцээр” болон 1955 оны “Монгол, Хятадын хилийн төмөр замын хэлэлцээр”-ийг шинэчлэн байгуулах ажлыг идэвхтэй урагшлуулж, аль болох эрт хэрэгжүүлнэ. Монгол, Хятадын хилийн Гашуунсухайт – Ганцмод, Шивээхүрэн – Сэхээ боомтыг олон улсын шинжтэй болгох асуудлаар аль болох эрт хэлэлцээ хийж, хэрэгжилтийг урагшлуулна.

Талууд хамтран ажиллаж Монгол Улсын нутгаар дамжуулан Хятад-Европыг холбосон дамжин өнгөрөх тээврийг хөгжүүлнэ.

Талууд өөрийн улсын эрчим хүчний хөгжлийн стратеги болон бодит хэрэгцээ шаардлагатай уялдуулан эрчим хүч, сэргээгдэх эрчим хүчний салбарын хамтын ажиллагааг улам бүр бэхжүүлж, Монголд нүүрсний уурхайг түшиглэн цахилгаан станц хамтран байгуулан, Хятадад эрчим хүч экспортлох болон холбогдох хэлэлцээрийг байгуулах зэрэг асуудлыг идэвхтэй судлана.

Хятадын тал Монгол Улсын далайд гарцгүй нөхцөл байдлыг харгалзан монголын талд дамжин өнгөрөх тээвэр, далайд гарах гарц зэрэг чиглэлээр үргэлжлүүлэн таатай нөхцөл олгож, монголын талыг Хятадын хойд, зүүн хойд бүс нутаг дахь гадаад худалдаанд нээлттэй далайн боомтуудыг ашиглахыг дэмжинэ.

Талууд хоёр улсын иргэний нисэхийн хамтын ажиллагаа, хэлхээ холбоог бэхжүүлж, хоёр улсын агаарын тээврийн зах зээлд нэвтрэх боломжийг зах зээлийн шаардлагын дагуу нэмэгдүүлж, хамтран ажиллана.

Аялал жуулчлалын салбарын хамтын ажиллагааг идэвхжүүлэхийг талууд дэмжинэ.

Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийг дэмжих үүднээс БНХАУ-ын зүгээс Монгол Улсад олон жилийн турш буцалтгүй тусламж, хөнгөлөлттэй зээл олгож ирсэнд монголын тал талархал илэрхийлэв.

Гурав. Байгаль экологи, боловсрол, соёл, хүмүүнлэг, эрүүл мэнд, спортын салбарын хамтын ажиллагаа

Талууд Монгол, Хятадын хүмүүнлэгийн солилцооны хамтарсан зөвлөл байгуулахыг цаашид судалж, хоёр улсын хүмүүнлэгийн салбарын хамтын ажиллагааг боломжтой бүхий л талаар урагшлуулж, ард түмний найрсаг харилцааны үндэс суурийг бэхжүүлнэ.

Талууд олон суваг, хэлбэрийг ашиглан хоёр улсын ард иргэдийн солилцоог нэмэгдүүлж, ойлголцол, харилцан итгэлцлийг гүнзгийрүүлнэ.

Талууд соёл, боловсрол, анагаах ухаан, эрүүл мэнд, шинжлэх ухаан, технологийн салбарын хэлхээ холбоог хөхиүлэн дэмжиж, спорт, хэвлэл мэдээллийн харилцааг өргөжүүлэхийн төлөө байгаагаа нотлов.

Талууд Монгол судлал, Хятад судлалыг өөрийн улсдаа хөгжүүлэхийг дэмжиж, хоёр улсын үндэсний соёл, хэл, уламжлал, түүх, урлаг, спорт, уламжлалт анагаах ухаан зэрэг салбарын солилцоо, хамтын ажиллагааг гүнзгийрүүлнэ. Талууд соёлын өдрүүдийг үргэлжлүүлэн хоёр талдаа зохион байгуулж, хоёр улсын соёл урлагийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхийг дэмжинэ.

Талууд эрүүл мэндийн салбарын хамтын ажиллагааг бэхжүүлж, хоёр улсын холбогдох эмнэлгүүд шууд хамтын ажиллагаа тогтоохыг дэмжинэ. Хятадын тал Монголын эмч, мэргэжилтнүүдийг БНХАУ-д сургалтад хамрагдахыг урьж, алсын зайны сургалт явуулахыг дэмжинэ. Талууд Монгол Улсад эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг сайжруулах, орчин үеийн шинэ дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлэхэд хамтран ажиллаж, эм, эмнэлгийн хэрэгслийн чанарт анхаарна.

Залуучууд нь хоёр улсын харилцааны ирээдүй болохын хувьд тэдний солилцоо нь хоёр улсын ард түмнийг ойртуулж, найрамдалт харилцааг тогтвортой хөгжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэнэ. Энэ хүрээнд хоёр тал залуучуудын солилцоог цаашид үргэлжлүүлэн тогтмол явуулна.

Хятадын засгийн газраас Монголын оюутнуудад жил бүр тэтгэлэг олгож буйд монголын тал талархал илэрхийлэв. Талууд цаашид оюутан солилцоо, боловсролын хамтын ажиллагаа, их дээд сургууль болон мэргэжлийн сургалтын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхээр тохиров. Талууд хамтран Монгол, Хятадын солилцооны тусгай тэтгэлэгт хөтөлбөрийг сайтар хэрэгжүүлнэ. Мөн шинжлэх ухааны салбарт эрдэм шинжилгээний байгууллагуудын бүтээлч хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх, хамтын ажиллагааны механизм тогтоохыг талууд дэмжинэ.

Хятад улс 2022 оны Өвлийн олимп, Азийн тоглолтыг зохион байгуулах эрх авсанд монголын тал баяр хүргээд цаашид спортын тодорхой салбарт хамтарсан бэлтгэл сургууль хийх, нөхөрсөг тэмцээн зохион байгуулах замаар тус салбарын хэлхээ холбоог өргөжүүлэхээр тохиров.

Талууд цаашид цөлжилт болон уур амьсгалын өөрчлөлт, байгалийн гамшигт үзэгдэл, ой хээрийн түймэртэй тэмцэх, усны нөөцийг ашиглах болон хамгаалах зэрэг салбарын хамтын ажиллагааг бэхжүүлнэ.

Дөрөв. Бүс нутаг, олон улсын хамтын ажиллагаа

Талууд олон улсын болон бүс нутгийн үйл хэрэгт хамтран ажилладаг уламжлалаа хадгалахыг санал нэгтэй зөвшөөрөв. Талууд Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага/НҮБ/, Ази-Европын уулзалт /АСЕМ/, Азид хамтын ажиллагаа, итгэлцлийг бэхжүүлэх бага хурал /АХАИББХ/, АСЕАН-ы Бүс нутгийн чуулга /АРФ/, Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллага /ШХАБ/, “Их Түмэн санаачилга” зэрэг бүс нутгийн олон талт бусад механизмын хүрээнд нэгдмэл эрх ашгийн төлөө хамтын ажиллагаагаа үргэлжлүүлнэ. Талууд НҮБ-ийн Аюулгүйн зөвлөлийн шинэчлэл зэрэг томоохон асуудлуудаар харилцан мэдээлэл солилцох уламжлалаа хадгалан хамтран ажиллаж, бүс нутгийн тогтвортой, аюулгүй байдал, дэлхий дахины энх тайван, шудрага ёсыг хамтран хамгаалахаа илэрхийлэв.

Талууд ШХАБ-ын Уфагийн дээд түвшний уулзалтын үеэр Монгол, Хятад, Орос гурван улсын төрийн тэргүүн нарын хоёр дахь удаагийн уулзалт амжилттай болсныг сайшаан үнэлж, дээд түвшний энэхүү уулзалтыг тогтмолжуулах нь нэн чухал гэж үзэв. Талуудын хүч чармайлтаар Монгол, Хятад, Оросын гурван талын хамтын ажиллагааг идэвхжүүлэхийг дэмжиж, Монгол, Хятад, Оросын эдийн засгийн коридор байгуулах тухай хөтөлбөрийг ойрын хугацаанд эцэслэн тохиролцоход бэлэн буйгаа илэрхийлэв.

Хятадын тал Монгол Улс НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөлийн гишүүнээр сонгогдсонд нь баяр хүргэв.

Хятадын тал Монгол Улсыг олон улсын болон бүс нутгийн үйл хэрэгт идэвхтэй үүрэг гүйцэтгэх, Монгол Улсыг Ази, Номхон далайн эдийн засгийн хамтын ажиллагааны байгууллага /АПЕК/-д элсэх, Зүүн Азийн хамтын ажиллагаанд идэвхтэй оролцох, Зүүн Азийн дээд түвшний уулзалт болон БНХАУ, Япон, БНСУ-ын гурван талт хамтын ажиллагаанд зохистой хэлбэрээр оролцохыг дэмжинэ.

Талууд Зүүн Хойд Азийн энх тайван, аюулгүй байдал, хөгжлийн үйл хэргийн талаарх хэлхээ холбоо, зохицуулалтаа улам гүнзгийрүүлнэ. Монголын тал хятадын талын зохион байгуулагч орны хувиар Зургаан талт яриа хэлэлцээний үйл явцыг сэргээхийг идэвхтэй урагшлуулах чиглэлээр гаргаж буй хүч чармайлтыг дэмжинэ. Хятадын тал Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдоржийн дэвшүүлсэн Зүүн Хойд Азийн аюулгүй байдлын асуудлаарх “Улаанбаатарын яриа хэлэлцээ” санаачилгыг дэмжиж, хоёр тал болон олон талт түвшинд хамтран ажиллахаа илэрхийлэв.

НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 70 дугаар чуулганы үеэр хятадын талаас дэвшүүлсэн Өмнөд-Өмнөдийн хамтын ажиллагаа, эмэгтэйчүүдийг дэмжих, байгаль хамгаалах зэрэг чиглэлийн санаачилгыг монголын тал дэмжиж, зохистой хэлбэрээр хамтран ажиллахад бэлэн байгаагаа илэрхийлэв.

2016 онд Монгол Улсад болох Ази, Европын дээд түвшний уулзалтыг зохион байгуулахад чухал дэмжлэг үзүүлж буй БНХАУ-ын Засгийн газарт монголын тал талархлаа илэрхийлж, БНХАУ-ын дээд удирдлагыг энэхүү уулзалтад оролцохыг урив.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн БНХАУ-д хийсэн төрийн айлчлал амжилттай болж, хоёр улсын иж бүрэн стратегийн түншлэлийн харилцааг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой боллоо хэмээн талууд санал нэгтэй үзэв. Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж хятадын тал халуун дотноор хүлээн авсанд талархал илэрхийлж, БНХАУ-ын дарга Си Зиньпинийг тааламжтай үедээ Монгол Улсад дахин айлчлахыг урив. Си Зиньпин дарга үүнд талархал илэрхийлэв.

Өнөөдөр Их эзэн Чингис хааны мэндэлсэн өдөр буюу Монгол бахархлын өдөр.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилгаар жил бүр зохион байгуулдаг “Мөнх тэнгэрийн бичиг” уран бичлэгийн шилдэг бүтээлийн үзэсгэлэн энэ сарын 13-нд буюу баасан гаригт нээлтээ хийнэ. Болох газар нь Улаанбаатар дахь Уран зургийн галлерей. Нээх үе нь 11.40 цаг. Дээрх үзэсгэлэнг “Бичиг соёл” монгол уран бичлэгийн холбооныхон Нийслэлийн Боловсролын газрынхантай хамтран зохион байгуулж буй юм. Энэ удаагийн үзэсгэлэнд нийслэл, орон нутгийн 60 багш бүтээлээ бэлдэж оролцож байгаагаараа онцлогтой.

Үндэсний бичиг соёлоо түгээн дэлгэрүүлэх, хойч үедээ өвлүүлж үлдээхэд багш нарын үүрэг их. Энэ ч утгаар нь “Мөнх тэнгэрийн бичиг” үзэсгэлэнд зориуд монгол хэл, бичгийн багш нарыг Нийслэлийн Боловсролын газрынхан сонгож оролцуулсан юм байна. Соёлын өвийг тээгч багш нар “Бичиг соёл” монгол уран бичлэгийн холбооны байранд нэгдсэн сургалтад хамрагдаж, монгол бичгийн тэг, заах аргаа хөгжүүлсэн бөгөөд эндээс сурсан зүйлсээ сурагч нарт түгээх даалгавартай. Нэг багшийн ард нэг анги, нэг ангийн ард нэг сургууль байгаа. Багш бүр сургуульдаа монгол бичгийн дугуйлан хичээллүүлж, өөрсдөө ч хичээнгүй бичгийн ур чадвараа хөгжүүлэх болов уу. Иймээс ч Нийслэлийн Боловсролын газар үзэсгэлэнд ач холбогдол өгч Багшийн хөгжлийн ордонд үзэсгэлэнд оролцогчдод бүтээлээ бэлдэх, хичээллэх өрөө гарган өгч, ажлаас нь цалинтай чөлөөлж өгсөн юм байна. Багш нар шалгалт шүүлэг, сургалт семинар, ангийн ажлынхаа хажуугаар хонож, өнжин үзэсгэлэндээ бэлдэцгээсэн юм байна. Тав хоног үргэлжлэх “Мөнх тэнгэрийн бичиг” үзэсгэлэнг уламжлал ёсоороо Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж нээж үг хэлнэ.

ингис хааны мэндэлсэн өдөр буюу бахархлын өдөр Төрийн есөн хөлт их цагаан туг цэнгүүлэх ёслол 10.40 цагаас Чингис хааны талбайд боллоо. Есөн хөлт Их цагаан туг нь Монгол Улсын Төрийн туг юм. Есөн хөлт цагаан тугийг Төрийн ёслол хүндэтгэлийн танхимаас авч есөн шарга морьтой торгон цэргүүд төв талбайг тойрч, эргүүлэн Төрийн ордонд залсан юм.

Өнөөдөр мэндэлсэн өдөр нь тохиож буй Чингис хааны тухай 24 баримтыг түүвэрлэн хүргэж байна. 2012 онд эрх баригч АН-ын шийдвэрээр Тусгаар тогтнолын баярын өдрийг ”Монгол бахархлын өдөр” болгон зарласан юм. Түүнээс хойш монголчууд өвлийн эхэн сарыг Чингис хааны төрсөн өдөр хэмээн тунхаглаж тэмдэглэж байна.

Авто машин хулгайлах хэрэг өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 93,7 хувиар өөсөн гэж ЗЦГ-аас мэдээлж байна.

2014 онд ийм хэрэг 175 бүртгэгдэж байсан бол энэ оны эхний арван сард 339 машин алдсан дуудлага иржээ. Хөвсгөл, Архангай, Улаанбаатар хотод машинаа алдах нь их байгаа аж. Архангай аймагт 22, Хөвсгөлд 64, Улаанбаатарт илүү олон машин хулгайлсан тоо байна. Хот дотор Баянзүрх, Сонгинохайрхан ддүрэгт ”Приус”, ”Аксент”, ”Кроун” маркийн машин их алдагдаж байгаа тул иргэд, жолооч нарыг сэрэмжтэй байхыг ЗЦГ-аас анхааруулж байна.

рваннэгдүгээр сард Дэлхийн тархины харвалттай тэмцэх өдөр тохиодог. Энэ өдрийг тохиолдуулан “Сонгдо” эмнэлгийн мэдрэлийн эмч нар ард иргэддээ үнэ төлбөргүй үйлчилгээ үзүүлэх аян эхлүүлжээ. Аяны хүрээнд долоо хоногийн баасан гариг бүр 8:30-17:30 хүртэл мэдрэлийн нарийн мэргэжлийн эмч нар иргэдэд үзлэг хийн, зөвлөгөө өгч байгаа аж. Мөн бүх төрлийн мэдрэлийн зовиур шаналгаатай иргэдэд ч зөвлөгөө өгч буй юм байна.

Эзэн богд Чингис хааны мэндэлсэн өдөр арваннэгдүгээр сарын 12-ны өдөр буюу маргааш тохиож байна. Их Эзэн Чингис хааны мэндэлсэн өдөр буюу “Монгол бахархлын өдөр” –ийг ”Нийтээр тэмдэглэх баярын болон тэмдэглэлт өдрүүдийн тухай” хуулийн дөрөвдүгээр зүйлийн 1.8-д жил бүрийн өвлийн тэргүүн сарын шинийн 1-ны өдөр хэмээн тэмдэглэж байхаар заасан билээ. Мөн Чингис хаан-Тэмүжиний мэндэлсэн ойг билгийн тооллын гуравдугаар жарны усан морин жил буюу 1162 оны өвлийн тэргүүн сарын шинийн 1-ний өдөр хэмээн тогтоож, ёслон тэмдэглэж байхаар болсон байдаг. Өөрөөр хэлбэл, хуульд зааснаар энэ өдөр бүх нийтээр амрах юм.