Тухайн өдөр хонь, нохой жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн. Эл өдөр эм,тан найруулах, лусыг тахих, өглөг өгөх, бурхныг тахих, мод таслах, тангаргийг хаах, гөрөөлөх, хатуу үйл, андгай тангаргаас няцах, дайсныг номхруулах үйл хийгээд хувцас урлах, орныг барих, санд нууцлах, элдэв урлалын үйлд сайн. Бэлбэсний газар очих, үс авахуулах, угаал үйлдэх, нялхсыг гадагш гаргах, хүүхдийг анх хөлд оруулах, хүүр түлэх, цэрэг хөдөлгөх, амраг садан бололцох, эвсэж найрамдах үйлд муу. Өвдвөл долоо хоногоос илааршина. Замд гарвал төрөлхтний асрахуй яриаг сонсоно. Баруун чих хангинавал өчүүхэн төдий айдас болно. Зүүн чих хангинавал хэрүүл тэмцэл болно. Тагнай эрвэгнэвэл сэтгэл үймэрнэ. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, туулай, морь, бич, тахиа болой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал өвчин ирнэ.

2015 оны 11 дугээр сарын 01-ний 20 цагаас 11 дүгээр сарын 02-ны 20 цаг

хүртэлх цаг агаарын урьдчилсан мэдээ:

БАРУУН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлшинэ. Шөнөдөө цас орохгүй. Өдөртөө нутгийн хойд хэсгээр цас орно. Салхи баруун хойноос секундэд 6-11 метр, өдөртөө Алтайн салбар уулсаар түр зуур секундэд 18-20 метр хүрч ширүүсч, шороон шуурга шуурна. Алтай, Хангайн уулархаг нутгаар шөнөдөө 8-13 градус хүйтэн, өдөртөө 2 градус хүйтнээс 3 градус дулаан, Алтайн өвөр говиор шөнөдөө 1-6 градус хүйтэн, өдөртөө 9-14 градус дулаан, бусад нутгаар шөнөдөө 4-9 градус хүйтэн, өдөртөө 3-8 градус дулаан байна.

ТӨВИЙН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Үүлшинэ. Шөнөдөө цас орохгүй. Өдөртөө Хөвсгөлийн уулсаар цас орно. Салхи баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр. Хангай, Хөвсгөл, Хэнтэйн уулархаг нутгаар шөнөдөө 9-14 градус хүйтэн, өдөртөө 1 градус хүйтнээс 4 градус дулаан, бусад нутгаар шөнөдөө 2-7 градус хүйтэн, өдөртөө 7-12 градус дулаан байна.

ЗҮҮН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Багавтар үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө 1-6 градус хүйтэн, өдөртөө 8-13 градус дулаан байна.

ОТРЫН НУТАГ ХЭРЛЭНБАЯН-УЛААН ОРЧМООР: Үүлшинэ. Цас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс секундэд 5-0 метр. Шөнөдөө 7-9 градус хүйтэн, өдөртөө 9-11 градус дулаан байна.

ГОВИЙН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Багавтар үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс секундэд 6-11 метр. Шөнөдөө 1-6 градус хүйтэн, өдөртөө 11-16 градус дулаан байна.

УЛААНБААТАР ХОТ: Багавтар үүлтэй. Цас орохгүй. Салхи баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр. Шөнөдөө 2-4 градус хүйтэн, өдөртөө 10-12 градус дулаан байна.

Завхан аймгийн Прокурорын газраас 2015 оны 10 дугаар сарын 23-ны өдөр Соёл Урлагийн Их сургуулийн харъяа хөгжим бүжгийн коллежийн гэмт хэргээс урьдчилэн сэргийлэх тухай хуулийн хэрэгжилтийг шалган тусалсан байна. Шалгалтын хүрээнд тус сургууль дээр үйлдэгдсэн гэмт хэрэг зөрчлийн талаар болон эрүүгийн нөхцөл байдал, сургуулийн сурагчдын дунд дийлэнх үйлдэгдэж болзошгүй гэмт хэргийн талаар сэрэмжлүүлэх хичээл орж, тус сургуулийн захиргаанаас гаргасан хүсэлтийн дагуу аймгийн прокурор Н.Доржсүрэн “Ухаалаг харилцаа амжилтын үндэс” сэдэвт лекцийг тавьжээ.

Дээрх хичээл, сургалтуудад нийт 80 гаруй багш, ажилчин, оюутнууд хамрагдаж сэдвүүдийн хүрээнд сонирхсон асуултаа асууж нээлттэй ярилцсан нь үр дүнтэй ажил болжээ.

Шүдний сойзыг 2-3 сар хэрэглээд шинээр солихыг шүдний мэргэжилтнүүд зөвлөдөг. Учир нь сойзоо зөв сонгохоос гадна зөв хадгалахгүй бол амны хөндийн гаралтай нянгийн зэрэгцээ тухайн орчны нянг өөртөө шингээж бохирддог болохыг Энэтхэгт хийсэн судалгаагаар баталжээ.
Уг судалгаагаар долоо хоног хэрэглэсэн шүдний сойзонд агуулагдах стрептококк бактерийг халдваргүйжүүлэх уусмалаар цэвэрлэхэд 70, харин усаар цэвэрлэхэд ердөө 14 хувь нь устаж байжээ.
Шүдний бохир сойз нь маш олон төрлийн амны хөндийн асуудлуудын шалтгаан болдог бөгөөд түүнээс шалтгаалсан шүдний цоорол, буйлны үрэвсэл, амны хөндийн салст бүрхэвчийн үрэвсэл зэрэг өвчнүүд үүсч болно.
Харин сонголт хийхдээ хэт хатуу биш үстэй, жижиг хэмжээтэйг сонгохыг мэргэжилтнүүд зөвлөж байна. Учир нь жижиг байх тусмаа шүд хоорондын зайд байгаа хоолны үлдэгдлийг бүрэн цэвэрлэхээс гадна, шүд болгоны эргэн тойрны пааланд хүрч, түүнд тогтсон өнгөрийг цэвэрлэдэг байна. Ингэснээр шүдэнд чулуу үүсэхээс сэргийлж чадна.
Сойзны үсний төв эсвэл толгойн хэсэгт байдаг өнгөтэй үснүүд нь хатуу байдаг. Үүгээр шүд, шүдний завсар, дутуу ургасан шүдийг угаахад тохиромжтой. Хажуугийн цагаан өнгөтэй үс буйл орчмыг угаахаас гадна буйланд иллэг хийнэ.
Гадуур худалдаалдаг сойз нь ихэвчлэн том байдаг тул шүд бүрийг цэвэрлэхэд төдийлөн тохиромжгүй байдаг аж. Харин хүүхдийн шүдний сойзны үс нь зөөлөн эсвэл маш зөөлөн байх хэрэгтэй. Түүнээс гадна хүүхдийн оог сонгохдоо ар талын өнгийг сайтар хараарай. Хар эсвэл улаан өнгийн тэмдэглэгээтэй оогоор өдөр бүр угаадаггүй учир үүнээс татгалзах хэрэгтэй.

Ерөнхийлөгчийн зурагтай дугтуй, марк гарлаа

Өнөөдөр “Үндэсний өгөх өдөр” буюу “National day of Giving”-ийг монголд зургаа дахь удаагаа зохион байгуулж байна. Энэхүү арга хэмжээ нь Монголчууд ядарч зовж яваа нэгэндээ хэрэгтэй цагт нь тусалж чаддаг гэдгийг харуулах зорилготой. ”Үндэсний Өгөх Өдөр” өнөөдөр тохиож байна.

Тухайлбал, өнөөдөр 11:00-12:00 цагийн хооронд Чингисийн талбайд ”‪‎Бид бүгд адилхан‬” уриатай чөлөөт тэврэлт, уулзалт бүхий бүх нийтийн цугларалт болно. Мөн Эрүүл Инээмсэглэл уриатай ‪‎Digital Dental‬ шүдний эмнэлэг тархины саажилттай хүүхдүүдийн шүдийг үнэ төлбөргүйгээр үзэж, угаалга, цэвэрлэгээ хийж, үйлчилнэ.

Үүнээс гадна “Өгөх Өдөр Хөдөлгөөн”-ийхөн Тархины сааны холбоо, Сэргээн Засах Эмчилгээний “Таны Инээмсэглэл” төвтэй хамтран Тархины саажилттай хүүхдүүд болон том хүмүүсийн зурсан зураг, бичсэн ном болон цуглуулгуудаар “‎Энэ Бол Би‬” үзэсгэлэнг Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музейд дэлгээд буй. Үзэсгэлэн энэ сарын сарын 9-ний өдрийг хүртэл гарна.

Энэ жилийн их баяр наадамд 22 настайдаа түрүүлсэн шинэ арслан Э.Оюунболдод мэргэжлийн сумод 25 башёд түрүүлсэн 68 дахь ёкозүна Асашёорюү Д.Дагвадорж ийм зөвлөгөө өгчээ. Тэгэхэдээ гэдсээ татахыг зөвлөсөн байна.

Тэрбээ ”За, дүү минь захих юм байна. Наад гэдсээ бодож яваарай. Сүүлд нь харах нь ээ нэлээд жин нэмээд, гэдэс гүзээ чинь их болсон байна лээ.

Том гэдэстэй хүн сайн барилдаж чадахгүй шүү. Захих юм энэ байна. Бусдаараа ярих юм алга.

Залуу нас, барилдааны мэдрэмж, тэнэгдүү зориг яг болж байна” хэмээн бичжээ. Шинэхэн арслан мэргэжлийн сүмогийн их аваргын зөвлөгөөг дагана биз ээ.

Н.Болд

Богд ууланд гэрэл зургийн үзэсгэлэн гарчээ

Британийн дуучин Адель 2013 онд зохион байгуулагдсан “Оскар”-ын шагнал гардуулах ёслолоос Жеймс Бондын “Skyfall” дуугаараа алтан хүний эзэн болсон билээ. Тэрбээр өнгөрсөн сарын сүүлээр урлагтаа эргэн ирж буйгаа зарлаж, “Hello” дуу болон “25” цомгоо худалдаанд гаргасан юм.

Тэгвэл дуучин бүсгүй өчигдөр Лондон хотноо “Hello” гэх тоглолтоо хийсэн бөгөөд тоглолтынхоо дараа твиттертээ “Оскар”-ын алтан хүнээ худалдаалах гэж буйгаа мэдэгджээ. Тэрбээр “Удаан хугацаанд хамт байсан энэ шармал эрийг зарна. Авах хүн холбогдоорой” гэж жиргэсэн байна.

Энэ сарын 2-нд баруун зүгийн нутгийн хойд хэсгээр, 3-нд баруун болон төвийн нутгаар, 4-нд зүүн зүгийн нутгийн зарим газраар цас орно. Салхи 2-нд баруун зүгийн нутгаар секундэд түр зуур 18-20 метр, 3-нд ихэнх нутгаар, 4-нд говь талын нутгаар секундэд 14-16 метр хүрч шороон болон цасан шуурга шуурна. Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтэйн уулархаг нутгаар шөнөдөө 8-13 градус хүйтэн, өдөртөө 0-5 градус дулаан, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 0-5 градус хүйтэн, өдөртөө 9-14 градус дулаан, бусад нутгаар шөнөдөө 4-9 градус хүйтэн, өдөртөө 6-11 градус дулаан байна. 3-нд нутгийн баруун хагаст, 4-нд ихэнх нутгаар хүйтэрнэ гэж Ус цаг уурын эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгээс мэдээллээ.

ЦЕГ-ын Дотоод хяналт аюулгүй байдлын газрын хяналт шалгалт үнэлгээ, дотоод аудитын хэлтсийн дарга цагдаагийн дэд хурандаа Н.Батзогсохоос тодрууллаа.

Дотоод аюулгүй байдлын газар ямар үндсэн чиг үүрэгтэй вэ?

Цагдаагийн албаны хуульд тус нэгжийн чиг үүргийг “Дотоод хяналт-аюулгүй байдлын нэгж энэ хуулийн 13.2-т заасан чиг үүргийн хүрээнд алба хаагч, бусад ажилтны үйл ажиллагаанд төр, байгууллага, хувь хүний нууцын хамгаалалтад хяналт тавих, тэдгээрийн хууль тогтоомж зөрчих, гэмт хэрэг, зөрчил үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэх, илрүүлэх, судалгаа хийх, цагдаагийн алба хаагч, ажилтанд холбогдох гомдол, мэдээллийг мөрдөн шалгах, шийдвэрлүүлэх зэргээр байгууллага, алба хаагчдын аюулгүй байдлыг хангана.” гэж заасан.


2014-01-01-ээс цагдаагийн албаны хууль мөрдөгдөж эхлэсэнтэй холбогдуулан уг хуульд заасанчилан дотоод хяналт аюулгүй байдлын нэгжийг өргөтгөн зохион байгуулсан. Тухайлбал энэ нэгж маань цагдаагийн байгууллага, алба хаагчийн аюулгүй байдлыг хангах, хяналт шалгалт зохион байгуулах, албаны шалгалт явуулах, санхүүгийн хяналт шалгалт явуулах гэсэн үндсэн гол ажил үүргийг гүйцэтгэж байна. Албаны хэмжээнд энэ онд эдгээр шалгалтуудыг төв орон нутгийн цагдаагийн байгууллагуудад хийлээ. Шалгалтаар илэрсэн зөрчил, дутагдалуудын 70 гаруй хувийг байгууллагын дотоод хяналт шалгалтаар илрүүлсэн байна.

“Цагдаагийн байгууллагын үйл ажиллагаанд дотоод хяналт, шалгалтыг зохион байгуулах журам”-шинэчлэн батлагдсан. Энэ журмын талаар тодруулья?

Урьд нь ЦЕГ-ын даргын 2010 оны 351 –р тушаалаар батлагдаж хэрэгжиж байсан журмыг энэ оны 10-р сарын 16 ний өдөр Хууль зүйн сайдын А/238 дугаар тушаалаар нэмэлт өөрчлөлт оруулж батлуулсан юм. Учир нь Монгол Улсын Засгийн газраас баталсан 311-р тогтоол бий. Энэ нь аж ахуй нэгж байгууллагын үйл ажиллагаанд дотоод хяналт, шалгалт зохион байгуулах нийтлэг журам юм. Энэхүү журамд агентлаг байгууллагын дотоод хяналтын журмыг Монгол Улсын сайд батлахаар зохицуулсан байдаг учир үүнд нийцүүлсэн.
Мөн цагдаагийн албаны хууль шинэчлэгдэн батлагдсантай холбогдуулан бүтэц зохион байгуулалт нэр томьёоны хувьд өөрчлөлт орсон байгаа. Мөн Төрийн хяналт шалгалтын хуульд орсон өөрчлөлттэй холбоотойгоор тухайн хуульд нийцүүлсэн байна. Мөн төсвийн тухай хуульд нийцүүлсэн зэрэг эрх зүйн талаас хууль тогтоомжуудад нийцүүлэх зайлшгүй шаардлага гарсан.

Энэ журмын өөрчлөлт, онцлог нь юу вэ?
Уг журмаар гарсан гол өөрчлөлт нь цагдаагийн байгууллага нь уламжлалт хяналт шалгалтаасаа гадна эрсдэлд суурилснаараа онцлогтой. Энэ нь цагдаагийн байгууллагууд эрсдлийг үнэлэх, тодорхойлох ажлыг урьдчилсан шатанд хийнэ. Үүний үндсэн дээр өндөр эрсдэлтэй хэсгээс эхлэж, хяналт шалгалтыг чиглүүлж, урьдчилан сэргийлэх, бууруулах чиглэлээр ажиллах болсноороо онцлогтой.
Шалгалтын төрлийг ээлжит, ээлжит бус, албаны шалгалт, хэсэгчилсэн гэх мэтээр ангилдаг байсан бол энэ журмаар төрийн хяналт шалгалтын тухай хуульд нийцүүлээд төлөвлөгөөт болон төлөвлөгөөт бус гүйцэтгэлийн гэсэн гурван төрөлтэй болсон. Төлөвлөгөөт шалгалтыг эрсдэлд суурилан байгууллагууд тухайн жилдээ төлөвлөх ёстой. Өндөр эрсдэлтэйгээсээ эхлээд шалгана гэсэн үг. Төлөвлөгөөт бус шалгалтыг тухайн цаг үед үүссэн нөхцөл байдал иргэд олон нийтээс ирүүлсэн өргөдөл гомдол санал мөн удирдлагын шийдвэрээр хийхээр зохицуулсан. Гүйцэтгэлийн шалгалтыг урьд нь хийсэн шалгалтын үр дүн биелэлтийг тооцох, гүйцэтгэлийг газар дээр нь үзэх байдлаар зохицуулсан нь журмын гол онцлог болсон юм.

Эрсдэл гэж яг юуг хэлээд байна? Энэ эрсдлийг яаж тооцох ёстой юм?

Ер бол ганц цагдаагийн байгууллага биш бүх л байгууллага хувь хүн эрсдэлээ тооцож байдаг. 2014 онд Засгийн газрын 79 дүгээр тогтоолоор Цагдаагийн байгууллагын хөгжлийн хөтөлбөр батлагдсан. Энэ хөтөлбөрийн нэг зорилт бол цагдаагийн байгууллага нь эрсдлийн удирлагын тогтолцоог нэвтрүүлнэ гэсэн зорилт байгаа. Энэ зорилтын хүрээнд цагдаагийн байгууллага нь эрсдлийн удирдлагын журмаа батласан. Түүнчлэн Хууль зүйн сайдын батласан хууль зүйн хүрээний агентлаг байгууллагуудын эрсдлийг тооцож үнэлэх аргачлал гэж бий. Энэ аргачлалын дагуу цагдаагийн нийт байгууллагууд эрсдлээ үнэлээд тооцоод тодорхойлж үнэлээд явж байгаа

Тооцож гарсан эрсдлийн үндсэн дээр энэ шалгалтуудын чиглэл гарах нь тийм үү?

Аль өндөр эрсдэлтэйгээсээ эхлээд хяналт шалгалтыг зохион байгуулна. Өндөр эрсдлийг тодорхойлсноор дотоод аудитын нэг үндсэн суурь болдог. Дээр нь эрсдлийг тодорхойлж эрсдлийн жагсаалт гаргаснаараа эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх, буруулах талаарх ажил арга хэмээг тухайн жилийн төлөвлөгөөнд тусгаад явах зохицуулалт хийсэн байгаа.

Албаны шалгалтын журмын талаар иргэдэд юу гэж хэлэх вэ?

Урьд нь 2010 оны ЦЕГ-ын даргын тушаалаар дотоод хяналт зохион байгуулах, албаны шалгалт зохион байгуулах, санхүүгийн хяналт шалгалт зохион байгуулах гэсэн гурван журам байсан юм. Энэ журмуудыг нэгтгэж Хууль зүйн сайдаар батлуулж зохицуулсан байгаа. Мөн урьд нь албаны шалгалтыг тухайн байгууллагын даргын даалгасан алба хаагч гүйцэтгэдэг байсан бол энэ журмаар хэсэг, тасгийн дарга түүнээс дээш удирдах албан тушаалтан биечлэн хийнэ гэснээрээ хариуцлагыг өндөржүүлж байгаа нэг зохицуулалт болсон.

Иргэд цагдаагийн байгууллагад гомдол саналаа хэрхэн хүргэх вэ?

Энэ журамд цагдаагийн байгууллага дотооддоо бол цагдаагийн төв байгууллага, түүнчлэн Улаанбаатар хотын цагдаагийн байгууллага, аймгийн цагдаагийн байгууллага түүнчлэн харьяа нэгжүүд ямар асуудалд албаны шалгалт явуулах вэ гэдэг харьяаллыг энэ журмаар тогтоож өгсөн. Иргэдийн хувьд энэ бол бидний зөвхөн дотооддоо барьж байгаа харьяалал болохоос биш өргөдөл гомдол мэдээллийг ямар ч сувгаар мэдээллийн хэрэгслээр шуудангаар амаар бичгээр урьд өгч байснаараа хаана ч очоод өгч болноо. Мөн цагдаагийн алба хаагчдын талаар гомдол саналаа өгдөг 126 дугаарын утсаар бас мэдээлэл өгч болно.

Дотооддоо ямар харьяалал тогтоосон юм бэ?
Дотооддоо өөрчлөлт оруулснаар албаны шалгалтын хүрээнд цагдаагийн дээд доод шатны байгуулагын хүрээнд хэн нь ямар асуудлыг шалгах вэ гэдгийг онцолсон. Тухайлбал Цагдаагийн төв байгууллага нь төр байгууллагын нууцтай холбоотой, гүйцэтгэх ажлын хууль тогтоомж зөрчсөн асуудал, хүний амь нас хохирсон асуудал, авлига ашиг сонирхлын зөрчилтэй асуудал, мөн тасаг хэлтсийн дарга, түүнээс дээш удирдах албан тушаалтантай холбоотой асуудал гэх мэтээр ялгаа заагийг гаргаж өгсөн байгаа. Ингэж албаны хэмжээнд харьяалал тогтоосон. Урьд нь харьяалалгүй учраас зарим нэг асуудал шалгагдах хэмжээндээ хүрч шалгагдахгүй байх, нэгж дээр шалгагдах ёстой зүйл төв дээр төвийнх нэгж дээр байх тохиолдол байсан.

Иргэдэд хүргэх нэмэлт мэдээлэл өөр юу байна?
Хяналт шалгалт явуулах хугацааны хувьд Төрийн хяналт шалгалтын хуульд зааснаар дотоод хяналт шалгалтыг ажлын 15 өдрөөс илүүгүй хугацаанд багтааж хийх ёстой. Иргэдээс ирүүлсэн өргөдөл, гомдлын хувьд иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл, гомдлыг шийдвэрлэх тухай хуульд заасны дагуу 30 хоногт багтааж шийдвэрлэх ёстой. Гэхдээ бид 30 хоног гэж хүлээхгүйгээр шалгалтаа аль болох хурдан шуурхай, бүрэн бодитой шалгаж шийдвэрлэх зорилттой ажиллаж байна.
Түүнчлэн дотоод хяналт шалгалт, албаны шалгалт нь байгууллага, алба хаагчыг эрсдлэээс хамгаалах урьдчилан сэргийлэх зорилготойгоос гадна иргэдийн эрх зөрчигдөхөөс сэргийлэх, зөрчигдсөн эрхийг сэргээх зорилготой байдаг гэдгийг хэлмээр байна.

Босни Герцеговинаас гэр бүлийнхээ хамт дүрвэн ирсэн дөрвөн настай хүүг хулгайлж, амийг нь бүрэлгэсэн 32 настай эрэгтэйг Германы цагдаагийн газар баривчилжээ. Бяцхан хүү сар гаруйн өмнөөс сураггүй алга болсонд тооцогдож байсан аж. Харин өчигдөр сэжигтэн эрэгтэйн машинаас алга болсон дөрөвхөн настай Мохамед хүүгийн цогцос олдсон байна. Цогцсыг муурын ялгадас хийх зориулалтын гялгар уутанд хийсэн байсны зэрэгцээ нас бараад нэлээд удсан байдалтай байжээ.

Мохамед хүү энэ сарын 1-нд ээжийгээ даган эгчийнхээ хамтаар Берлин хот дахь дүрвэгсдийн төвд ирэх үедээ ор сураггүй алга болсон байна. Хохирогчийнх Германд жил гаруйн хугацаанд амьдарч буй бөгөөд хууль ёсны орогнох эрхтэйгээр амьдарч байжээ. Харин алга болдог өдөр эх нь түүнийг дагуулан дүрвэгсдийн байгууламжид тэтгэмж авахаар очсон байна.

Цагдаагийн газрын нийтэд дэлгэсэн нууц камерийн бичлэгт сахлаа ургуулсан залуу чихмэл тоглоом гартаа барьсан Мохамед хүүг дагуулан явж буй байдал дүрслэгдсэн байжээ.

Б.ДАВАА

Цагдаагийн Ерөнхий газрын даргын тушаалаар улсын хэмжээнд гэрээт хувийн харуул хамгаалалтын үйл ажиллага эрхэлж байгаа аж ахуй нэгж, байгууллагуудын үйл ажиллагааг шалган зааварчлах ажлын хэсэг томилогдон ажиллаж эхэллээ. Энэ талаар Улаанбаатар хотын цагдаагийн газрын захиргааны үүргийн биелэлт хариуцсан ахлах байцаагч цагдаагийн хошууч Г.Гангансүхээс тодрууллаа.
Энэ шалгалтын зорилго нь юу вэ?
Монгол Улсын “Цагдаагийн албаны тухай хууль”-ийн 12-р зүйлийн 1.3, “Гэрээт харуул хамгаалалтын тухай хууль, Цагдаагийн байгууллагын үйл ажиллагааны журам”, бусад хууль тогтоомж, тэдгээрт нийцүүлэн гаргасан журмын хэрэгжилтийг шалган, илэрсэн зөрчлийг арилгуулах, хариуцлага тооцох, хууль тогтоомжийн биелэлтийг хангуулахад чиглэгдэж байгаа. Одоо шалгалтын ажил явагдаж байна.
Шалгалт ямар хугацаанд үргэлжилж, ямар байгууллагууд хамтран зохион байгуулах вэ?
Шалгалтыг Цагдаагийн ерөнхий газрын Нийтийн хэв журам хамгаалах алба, Олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангах алба, Линцензийн төв, Улаанбаатар хотын Цагдаагийн газрын Нийтийн хэв журам хамгаалах газар, Замын цагдаагийн газар аймаг, дүүрэг дэх цагдаагийн хэлтсээс томилогдсон ажлын хэсэг хамтран зохион байгуулж байна. Шалгалтыг 2015-10.08-11.05 ны хооронд ажлын 21 хоногийн хугацаанд улсын хэмжээнд зохион байгуулна.
Хамрах хүрээ, шалгах чиглэл нь ямар байх вэ?
Улсын хэмжээнд гэрээт харуул хамгаалалт эрхлэх бүртгэлийн гэрчилгээтэйгээр үйл ажиллагаа эрхэлж буй 264 хуулийн этгээдийн хамгаалалтын албад хамрагдана. Нэгдсэн шалгалтын явцад гэрээт харуул хамгаалалтын алба нь харуул хамгаалалт эрхлэх хуулийн этгээдэд тавигдах шаардлагыг хангаж буй байдал, харуул хамгаалалтын алба хаагчдыг сургалтанд хамруулсан эсэх алба хаагчдыг сургаж дадлагажуулах, чиглэлээр зохиосон ажлын үр дүнг шалгана. Мөн ашиглагдаж байгаа харилцаа холбооны техник тоног төхөөрөмж, радио станцууд, үзлэг үйлчилгээний стандарт, радио долгионыг ашиглах давтамжийн эрхийн бичигтэй эсэх, гэрээгээр хамгаалж байгаа обьектын нэр байршил, тоо хамгаалалтын хэлбэр зэргийг шалгана.




Хамгаалалтын албаныханд дуут дохио хэрэглэх зөвшөөрөл байдаг уу?
Байдаг. Энэ чиглэлээр ч бас шалгана. Хууль зүйн сайдын “Тээврийн хэрэгсэлд тусгай дуут болон гэрэл дохио тавьж хэрэглэх” 2013 оны а/121 дүгээр журмын 2 дугаар бүлгийн 3.1 -р заалтын шаардлага хангаж байгаа эсэх, ЦЕГ-ын Лицензийн төвөөс олгогдсон дуут дохио ашиглах зөвшөөрөлтэй эсэх, гэрээт харуул хамгаалалтын ажилтнуудаас гэмт хэрэг захиргааны зөрчил илрүүлэн цагдаагийн байгууллагад шилжүүлсэн бүртгэл судалгаа цагдаагийн байгууллагатай хэрхэн хамтын ажиллагаа явуулж байгаа зэргийг шалгана.
Галт зэвсэг, бусад техник хэрэгслийн талаар ямар хяналт шалгалт явуулдаг вэ?
Харуул хамгаалалтын үйл ажиллагаанд ашиглагдаж байгаа галт зэвсэг, тусгай хэрэгслийн хангалт, тоо, нэр төрөл, дугаар, эх үүсвэр, хадгалалт хамгаалалтын байдал зэргийг тогтооно. Мөн ЦЕГ-ын даргын 2008 оны 126–р тушаалын хэрэгжилт, ажилтнуудаа дүрэмт хувцасаар жигдэрсэн байдлыг ч мөн шалгана. Авто тээврийн хэрэгслийн техник ашиглалт, техникийн үйлчилгээ засварын газар, талбай, дулаан зогсоол, тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл нь стандартын шаардлага хангаж байгаа эсэхийг шалгана.
Зөрчил илэрсэн хамгаалалтын албанд ямар хариуцлага ?
Ажлыг нь шалган зааварчилж, илэрсэн зөрчлийг арилгуулах арга хэмжээ авч, мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө өгч, ноцтой зөрчил илэрвэл холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу хариуцлага ногдуулах арга хэмжээ авна. Мөн шалгалтын явцад зөрчлийг дахин гаргуулахгүй байх, холбогдох хууль тогтоомжинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах талаар санал асуулга авч танилцуулах, хамтын ажиллагаагаа сайжруулах талаар үйл ажиллагаа зохион байгуулахаар төлөвлөж байна

МЭӨ 2737 онд Хятадын эзэн хаан Шен Нан санамсаргүйгээр цайг нээсэн гэдэг. Тэрбээр нэг өдөр цэцэрлэгт хүрээлэндээ буцалсан ус уугаад сууж байтал хажуугийн бутнаас навч хийсэн аяганд нь орсон аж. Навч буцалсан усыг хандлан, эргэн тойронд сайхан үнэр түгээхийг анзааран, ууж үзтэл сайхан амттай болсон байж.

Ингэж л цай анх үүссэн бөгөөд цай нь бидний эрүүл мэндэд чухал ач холбогдолтой. Тэгвэл бидний хэрэглээд дууссан, хэрэгцээгүй болсон ууттай цайг хэрхэн ашиглаж болохыг та мэдэх үү? Ямартай ч халуун усанд хандалсны дараа шууд хогийн сав руу шидчихдэг байсан зүйлээ үр ашигтайгаар ашиглах аргуудаас танд хүргэж байна.

1. Нүдээ хамгаал. Хэрэв та компьютерын ард удаан суудаг ажилтай бол ядарсан нүдээ амраахдаа цайны уутыг ашиглах нь тустай байдаг. Өдөрт дор хаяж нэг удаа 10-15 минут хэрэглэсэн цайныхаа уутыг нүдэн дээрээ тавьбал нүд хавагнах, загатнах, нүдний доор үүссэн хар зураас арилна. Нүд тань гайхалтай сайхнаар амрах болно.

2. Гоймон, үр тарианд амт нэм. Хэрэв та гоймон эсвэл үр тариагаар хоол хийх гэж байгаа бол хэрэглэсэн дүрдэг цайгаа ашиглах бас нэг боломж гарч ирлээ. Ууттай цайгаа гоймон чанаж буй тогоотой усандаа хий. Ус буцалсны дараа ууттай цагаа авч, гоймон, үр тариагаа чана. Цагаан будаа чанах гэж байгаа тохиолдолд алтан товч эсвэл мэлрэг цэцэгний цайг ашиглаарай. Харин гоймон чанахад ногоон, овьёосонд шанцайтай хар цай амт оруулдаг юм.

3. Хивсээ цэвэрлэ. Хандалсан ууттай цайгаа хөргөгчид хадгал. Хангалттай их цай цуглуулсны дараа уутыг нь задалж, навчыг нь хивсэндээ цац. Цайны навч хатсаны дараа сойзоор эсвэл тоос сорогчоор хивсээ цэвэрлэ. Таны хивсэнд шингэсэн эвгүй үнэр үгүй болж, өнгө орох болно.

4. Эвгүй үнэрийг арилга. Дэлгүүрээс үнэтэй агааржуулагч худалдаж авахаасаа өмнө хэрэггүй болсон цайны уутаа ашиглаад үзээрэй. Хатаасан ууттай 5-6 цайг хогийн савны ёроолд байрлуулаарай. Түүнчлэн хөргөгчний тасалгаа зэрэг эвгүй үнэр гарч болох бүх газарт байрлуулж болно. Ингэснээр танай гэрт гарсан эвгүй үнэр арилах юм.

5. Өвдөлт, зүсэлт, шархаа эмийн бус аргаар эдгээ. Зүсэгдэж, шарх үүссэн хэсэгт хандалсан ууттай цайгаа хэдэн минутын турш тавьж, үе үе зөөлөн дар. Учир нь цай нь өвчнийг намдааж, тайвшруулах үйлчилгээтэй. Хөргөгчид хийж хүйтэн болгосон цайны уутыг түлэгдсэн газраа 20 минутын турш тавьбал өвдөлт, хорсолтыг намдаана.

6. Хувцасны өнгөө сэргээ. Цайвар өнгөтэй хувцасны өнгийг сэргээхэд хэрэглэсэн цайны уутыг ашиглаж болно. Ингэхийн тулд цайны уутан доторх шаарыг гаргаж халуун усанд хийгээд усандаа хувцсаа хэдэн цаг байлгахад л хангалттай.

7. Аяга тавагны хир, тос арилгах, гал тогооны хэрэгслийг зэврэлтээс хамгаалах боломжтой. Мөнгө үрж, химийн найрлагатай аяга таваг угаагч авч байснаас 2-3 ууттай цайг бүлээн усанд хийж хэсэг хугацаанд байлгасны дараа энэхүү усанд тос болсон аяга тавгаа угаах боломжтой. Түүнчлэн та гал тогооны сав суулгаа хэрэглэсэн ууттай цайгаар үүрснээр зэврэлтийг арилгана.

8. Үсээ арчил. Гялалзсан сайхан үстэй болохыг хүсэж байвал хандалсан цайгаар үсээ угаагаарай. Дараа нь үсээ ангижруулахад л хангалттай.

НИТХ-ын ээлжит 30 дугаар хуралдаан баасан/X.30/ болж хуралдаанаар Гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар иргэнд өмчлүүлэх газрын байршил хэмжээг батлах тухай хэлэлцлээ.



НИТХ-ын 2013 оны 10/39 дүгээр тогтоолоор нийслэлийн нутаг дэвсгэрт иргэдэд гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар газар өмчлүүлэх 52 байршлыг баталсан бөгөөд эдгээр байршуулдад газар өмчлөх эрхийг цахимаар олгох ажил журмын дагуу 2014 оны 8 дугаар сараас эхэлсэн. Баталсан 52 байршлаас 41 байршилд цахим хэлбэрээр газар өмчлүүлэх ажлыг зохион байгуулснаас нийслэлийн хүн амын 40 хувь нь газар өмчлөх хүсэлтээ цахим бүртгэлийн системд ирүүлж, 36,428 иргэн сонгогджээ.

Нийслэлийн Засаг даргын Хот байгуулалт, хөрөнгө оруулалтын асуудал хариуцсан орлогч С.Очирбатын танилцуулснаар, өмнө нь батлагдсан 52 байршлаас, Баянзүрх дүүрэгт 3 байршил, Хан-Уул дүүрэгт 1 байршил, Сонгинохайрхан дүүрэгт 1 байршилд газар өмчлүүлэх ажил тодорхой шалтгаануудын улмаас түр хойшлогдсон байна. Тодруулбал, дүүргийн ИТХ-аас тусгай хамгаалалтад авсан, өөр зориулалтаар ашиглуулахаар шийдвэрлэсэн гэх мэт нөхцөл байдал үүссэн учраас өмчлүүлэх ажлыг түр хойшлуужээ. Асуудлыг шийдсэний дараа эдгээр байршлуудад цахимаар газар өмчлүүлэх ажлыг үргэжлүүлэх юм байна. Мөн дээрхи 41 байршилд хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу дэд бүтцийн асуудлыг шуурхай шийдвэрлэхийн тулд хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар, концессын гэрээгээр хэрэгжүүлэх зэргээр боломжит нөхцөлүүдийг ,НИТХ-ын хуралдаанд хэлэлцүүлэхээр төлөвлөж байгаа юм байна.

Мөн нэмж шинээр Сонгинохайрхан дүүрэгт 12, Хан-Уул дүүрэгт 3, Налайх дүүрэгт 4, Багахангай дүүрэгт 17, Багануур дүүрэгт 32 нийт 68 байршилд 22 497 га газрыг гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар өмчлүүлэх боломжтой гэж танилцуулав.

НИТХ-ын төлөөлөгчид эдгээр байршилыг баталж, 2016 оны газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөөнд тусгуулан өмчлүүлэх ажлыг зохион байгуулахыг нийслэлийн Засаг даргад үүрэг болгов. Шинээр баталсан 68 байршилд хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөө боловсруулж, хаягын зургыг баталсаны дараа газар өмчлөх эрхийн бүртгэлийг цахим хэлбэрээр зохион байгуулах юм гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

”Reuters” агентлагийн өнгөрсөн долоо хоногийн шилдэг зургууд

Монгол Улсын Ерөнхий прокурорын 2015 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн Б/338 дугаартай тушаалаар Дархан-Уул аймгийн прокурорын газарт Хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаах ажиллагаанд тавих хяналт хариуцсан хяналтын прокуророор томилогдсон С.Баттамир, А.Оргилбаяр нар нь 2015 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдөр Прокурорын байгууллагын тухай хуулийн 40-р зүйл, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2002 оны 125 тоот зарлигаар батлагдсан Прокуроруудын тангараг өргөх журмын дагуу тангарагаа өргөлөө.

Уг тангараг өргөх ажиллагаанд тус аймгийн прокурорын газрын прокурор, ажилтнууд болон Дархан-Уул аймгийн хуулийн байгууллагын удирдлагууд оролцлоо. Шинээр томилогдсон прокурорууддаа ажлын өндөр амжилт хүсье.

Үндэсний өгөх өдрийн хүрээнд зохион байгуулагдаж буй тархины саажилттай хүүхдүүдийн УИХ гишүүн С.Одонтуяатай хамтран гаргасан “Энэ бол би” үзэсгэлэн өнөөдөр нээлтээ хийлээ. Тархины саатай хүүхдүүдийн хөлөөрөө болон амаараа зурсан зураг, бичсэн ном болон цуглуулгуудыг дэлгэн харуулсан тус үзэсгэлэн Занабазарын нэрэмжит Дүрслэх урлагийн музейд өнөөдрөөс эхлэн 10 хоногийн хугацаатай олны хүртээл болох аж.

Тэд энэ үзэсгэлэнгээрээ дамжуулан тархины саатай хүүхдүүд хөдөлгөөний сааталд байдаг ч оюун ухааны хувьд эрүүл саруул бөгөөд өөрийгөө дайчилж чадвал юуг ч хийж чадна гэдгийг харуулахыг зорьжээ.

Үзэсгэлэн ямарч үнэ төлбөргүй бөгөөд үзсэн хүмүүс өөрсдөө сэтгэлээр хандив өгч тархины саажилттай хүүхдүүдийн эмчилгээ сувилгаанд нэн шаардлагатай аалзны тор хэмээх 12000 долларын үнэтэй төхөөрөмжийг Сэргээн Засах Хөгжлийн “Таны Инээмсэглэл” төвд хандивлах аянд нэгдэх боломжтой аж.

Цагдаагийн ерөнхий газраас өнөөдөр сэтгүүлчдэд дахин мэдээлэл өглөө. Сүүлийн үед цагдаагийн алба хаагчид гэмт хэрэг, зөрчилд холбогдсон тохиолдол цөөнгүй гарах болсон. Үүнтэй холбоотойгоор Цагдаагийн ерөнхий газрын зөвлөлийн хурлаар гаргасан шийдвэрийг танилцуулсан юм.

Цагдаагийн ерөнхий газрын хэвлэл мэдээллийн төвийн дарга Б.Баатархүү “Эрүүгийн цагдаагийн алба хаагчид гэмт хэрэг үйлдсэн үед бид удирдлага нь хариуцлага тооцоод, үүрэг даалгавар өгдөг байсан. Харамсалтай нь дахиад цагдаагийн алба хаагчид бусдын амь насыг хохироосон хэрэгт холбогдоод, шалгагдаж байна. ЦЕГ-ын зөвлөлийн хурлаар нэлээн том реформын шинжтэй асуудлуудыг ярилаа.

Тухйлбал, цагдаагийн байгууллагаас боловсон хүчний заавар, журмыг шинээр ажилд орж байгаа хүмүүс хангаж байна уу гэдэг асуудлыг эргэж харах шаардлагатай болж байна. Цагдаагийн байгууллагаас гаргасан журамд ямар иргэнийг ажилд авах вэ гэдэг нь байгаа л даа. Гэхдээ бид үүнийгээ илүү чангатгая, полиграфийн аппаратаар шалгадаг болъё гэж шийдэж байна. Өөрөөр хэлбэл, боловсон хүчний сонгон шалгаруулалтын нэлээн том реформ эхэлж байна” гэлээ.

НЯМ, 2015 ОНЫ 11 САРЫН 01
Зарим хониныхон чөлөөт цагаараа мэргэжлийнхээ сонирхолд анхаарна. Одоогийн ажилдаа сэтгэл хангалуун бус хүмүүс өөрсдийн товч намтрыг шинэчилж, сэтгэл ханамж авчрах мэргэжлийн ажилд интернетээр ханд. Ямар нэгэн зүйлд анхаарлаа хандуулах эсвэл сэргээн засварлах шаардлага гарна. Клубын болон албан бус бүлгийн хүмүүс таныг өөрсөдтэйгээ нэгдэхийг хүснэ. Сэтгэл хангалуун үедээ хийсэн зүйл үр өгөөжтэй байна. Ажил мэргэжлийн хувьд ахихад танд дэмжлэг хэрэгтэй байгаа бол өөрөөсөө дээгүүр хэн нэгэнд хандахад тохиромжтой цаг үе.
ДАВАА, 2015 ОНЫ 11 САРЫН 02
Өнөөдөр таатай уур амьсгалтай байна. Мэдрэмжээ битгий барь. Өөрийн хайртай болон ойр дотны хүмүүсдээ хэр их хайртайгаа хэл бас харуул. Од эрхсийн хандлага нь хөгжилтэй байж өөрсдийн зоргоор сонирхолтой зүйлсээ хийж нийгэмшихэд туслана. Та хэдийгээр ажилтай байсан ч сайхан инээмсэглэ, хамт ажиллагсадтайгаа хөгжилтэй онигоо ярьж тохиолдсон хошин зүйлүүдээ хуваалц. Ажлын дараа онцгой нэгэнтэй кофе юмуу эсвэл өдрийн хоол хамт идэхээр тохир.
МЯГМАР, 2015 ОНЫ 11 САРЫН 03
Cap өнөөдөр охины ордонд байрлахад аялах өвчин таныг нөмрөнө, таны нарны ес дэх байрлал нь боловсрол болон адал явдалт аялал юм. Энэ нь өөрийн мэдлэгийг тэлж оюун ухаанаа сэргээхэд тохиромжтой үе. Та юу хийвэл аз жаргалтай байхаа ялгах чадвартай. Сэтгэл хөдлөм газруудыг зорих зардлаа тооцоход интернэт гайхалтай боломж тул гадаадад амар. Та олон жил нэгэн хэвийн байдлаар амралтаа өнгөрүүлсэн бол одоо өөрчлөлт хийж, өөр тийш явах цаг нь болсон. Худалдаа эрхлэгч хониныхоны хувьд жижиглэнгээр бараагаа худалдаалах бол хууран мэхлэлтээс зайлсхий.
ЛХАГВА, 2015 ОНЫ 11 САРЫН 04
Өнөөдөр түр зуурын бужигнаан, үймээн шуугиан үүснэ. Бизнесийн асуудлууд хол байх тул та хувийн асуудалдаа л анхаарал тавина. Өнгөрсөн асуудал сөхөгдөж, шийдэл шаардана. Таны анхаарал төвлөрөл буурсан үед бизнесээ өргөжүүлэх стратеги боловсруулахад хэцүү байх ч илүү энерги шаардсан хүч сорьсон стратеги боловсруул. Хоёр долоо хоногийн турш хавирган сарны нөлөөнд шинэ үйл ажиллагаа эхлэхэд нааштай байх хэдий ч энэ хэдэн өдөр шинээр эхлэх гэж буй үйл ажиллагаагаа хойшлуулсан нь дээр. Хойшлуулсан ажлаа дуусгахад цаг хугацаа шаардагдана.
ПҮРЭВ, 2015 ОНЫ 11 САРЫН 05
Одоогийн гариг эрхсийн хандлага нь хониныхны бүтээлч байдал, өдөр тутмын уйтгартай хэмнэл, нэгэн хэвийн давтамжтай ажлын хэв маягыг харуулж байна. Залхмаар, уйтгартай ажлуудаа төлөвлөгөөнөөсөө арилгаж зөвхөн хүч сорьсон сонирхолтой ажлуудыг хий. Танд нийгмийн болон олон нийтийн ажлуудыг зохион байгуулах ур чадвар, туршлага хангалттай байна, тиймээс ирж буй боломжуудыг шүүрч авахын тулд харай. Хайр дурлал, гоо сайхны сугар гариг шөнө хонины ордонд шилжин байрлах ба хүсэл тэмүүлэл, дур хүслийг нэмэгдүүлнэ, ялангуяа унтлагын өрөөнд идэвхтэй байна. Сугар гариг хонины ордонд дараагийн гурван долоо хоног найрсгаар байх хугацаанд найз нөхөдтэйгээ, ажил хэргийн хамтрагчидтайгаа уулзан танилцаж, сонирхол нэгт хүмүүстэй үзэл бодлоо хуваалц.
БААСАН, 2015 ОНЫ 11 САРЫН 06
Урт хугацаанд бизнесээрээ түншлэж байгаа хониныхон хамтын зорилгоо бэхжүүлэх өөрчлөлтийг хийнэ. Удаан хугацааны турш дотно харилцаандаа санаа зовж байсан бол таны ажил руу баглаа цэцэг илгээж, онцгой бэлэг явуулж буй залуугийн романтик занг нь та одоо олж харна. Асуудал байгаа бол одоо л нээлттэй бөгөөд шудрагаар илэрхийл. Энэхүү байдлыг аврах ганц зам бол харилцан буулт хийх эсвэл харилцаагаа дуусгах. Ганц бие хүмүүс өнөө орой онцгой нэгэнтэй учирна.
БЯМБА, 2015 ОНЫ 11 САРЫН 07
Энэ нь хониныхны хувьд энэ жилийн хамгийн нарийн төвөгтэй цаг үе байх болно. Нар одоо нумын ордноос гарч байгаа нь үдэшлэг цэнгээний дохио юм. Тиймээс таны мэдрэмж холимог байж, тэмцэх чадвар буурах ба илүү их уулзалт наргиан хүлээж байна. Бусдыг болон өөрийгөө бодож, тэнцвэрийг барь. Онцгой үйл ажиллагаа, ёслолын арга хэмжээнд оролц, гэхдээ эртхэн харьж, нийгмийн бусад үүрэг хариуцлагаа гүйцэтгэ, сайн унтаж амар. Та ядарсан идэвхгүй байдлын оронд сэргэлэн эрч хүчтэй сэрэхийг хүсэж байгаа биз дээ. Эрх мэдэлтэй хүмүүс одоо таны хичээл зүтгэлийг харж байгаа учир энэ мэдрэмжийг давуугаар ашигла.
НЯМ, 2015 ОНЫ 11 САРЫН 08
Өнөөдөр гариг эрхсийн хүчирхэг хандлага ирнэ. Бүтээмж нэмэгдэхийг тодорхойлж байгаа тул зөв манлайлах ур чадвар ямар үр дүн авчирдагийг бусдад харуулж, удирдлагыг гартаа ав. Та юу ч хийсэн, хаашаа ч явсан бай та яг зөв газраа, зөв цагтаа байж чадна. Гэвч аюултай хэсгийг ухаалгаар тодорхойл. Хайртай хүмүүстэйгээ, найз нөхөдтэйгөө үзэшлэг зохиож хөгжилд. Насаар ахмад хүнтэй ярилцсанаар таныг хойш чангааж байсан зарим сул талаа мэдэж авна. Энэ нь танд хүчээ бэхжүүлэхэд туслана.