Монгол Улсын нийт хүн амын 16-17 нь төрийн албан хаагч гэх албан бус тоо бий. Энэ тоо сүүлийн жилүүдэд улам нэмэгдсээр байгаа нь орон нутаг төсвөө захиран зарцуулах эрх үүссэнтэй холбоотой гээд хэлчихэд буруудахгүй. Дээхэн үед хорооны болон багийн даргын ажлыг тэтгэвэртээ гарсан, нийгмийн нэлээн идэвхтэй нөхөд хийдэг байсан бол өдгөө Засаг дарга хэмээн нэршил нь өөрчлөгдөхийн сацуу нас нь ч залуужсан бас улс төр хийгээд өнгө мөнгөний албан тушаал болж хувирчээ.
Статистикаас харахад, сүүлийн жилүүдэд нэг аймаг дунджаар долоон тэрбум төгрөгийн төсөвтэй байгаа. Дээр нь Сум хөгжүүлэх сан, ЖДҮ-ийг дэмжихээс эхлээд нийгмийн бүхий л халамж үйлчилгээг хэнд хүргэхээ эрхэм засаг ноёд шийддэг. Хэрэвзээ тухайн бүс нутагт уул уурхай бий бол тэр хэрээр эрхэм засгийн эрх мэдэл нэмэгдэж, имэрдэг бор нь ихэснэ. Хотынхны хувьд хорооны дарга нар барилгынхантай бат нягт холбоотой ажилладаг. Товчхондоо хот төлөвлөлт утгаа алдахад тодорхой хэмжээгээр хувиа оруулж, авлига аваад зөвшөөрөл өгөх эрх тэдэнд бий. Товчхондоо төр, түмнийг холбогч анхан шатны гүүр болох баг, хорооны засаг даргын алба улс төрийн албан тушаал болоод багагүй хугацаа өнгөрчээ. Дээр дурдсанчлан сонирхохгүй байхын аргагүй эрх мэдэл, хөрөнгө мөнгөний асуудал тэнд бий.
Засаг ноёдын “задрал”, зарим нэгний Монгол Улсын иргэн байх эрхийг нам дарах нь бараг л энгийн үзэгдэл болж дээ...
Баг болон хорооны дарга нар харьяат оршин суугчдаа хачин сайн таних агаад ТЕГ-ынхан ч атаархмаар нарийн мэдээлэлтэй байдаг. Тухайн байрны хэдэн тоотод хэдэн хүн ам оршин суудаг, хэд нь МАН-ынх, хэд нь АН-ынх гэхчлэн нарийвчилсан судалгаа гаргачихаад сонгуулийн үеэр тараах материалаа түгээх нь энгийн л үзэгдэл. Тэр ч утгаараа засаг дарга болох эрх авах ханш 200 саяд хүрсэн гэж дуулддаг. Арга ч үгүй биз. Амжилт, орлого, албан тушаал авилгын анхан шатны сан хөмрөг тэнд байна шүү ямартаа л хэрэв та ялалт байгуулсан намын гишүүн биш бол ЖДҮ-ийг дэмжих зээл, тэр ч бүү хэл нийгмийн халамжаас өөрийгөө хасагдсан гэж тооц. Хэрэвзээ сонгуульд өрсөлдөгч намын сурталчилгаанд явж байсан бол харьяаллаа сольсон нь онох байх шүү гэх яриа иргэдийн дунд түгж байхав.
Дархлагдсан засаг ноёдын хамгийн энгийн жишээг Төв аймгийн Заамар сумаас харж болно. Заамар сум сүүлийн жилүүдэд хоёр Болормаагийн ноёрхолд байх болсон. Өөрөөр хэлбэл нэр нэгтэй бүсгүйчүүдийн нэг АН, нөгөө нь МАН-ынх. Аль нам нь эрх барина тэр нь намынх нь Болормаа засгийн суудалд тухална. Тэр ч утгаараа Заамар сумын дэлгүүр хоршоо, зээл тусламж зөвхөн хоёр Болормаагийн ах дүү, хамаатан садан, анд нөхөд, тойрон хүрээлэгчдэд л хамаардаг хэрэг. За тэгээд УИХ дээрээ Үндсэн хуулиа зөрччихөөд сууж байхад Заамар сумын Засаг дарга иргэдээ ялгаварлан гадуурхах нь бараг “зөв” ч биз...Эцэст нь тэмдэглэхэд засаг ноёдын “задрал”, зарим нэгний Монгол Улсын иргэн байх эрхийг нам дарах нь бараг л энгийн үзэгдэл болж дээ...
З.Урсгал
Сэтгэгдэл (3)