-Монголчуудын дунд “жинхэнэ” монгол нь хэд байна вэ-
Төрийн далбаа бүхий дүрслэлтэй дотуур хувцас өмсөөд явах нь АНУ-д бол энгийн үзэгдэл. Анх харсан хүндээ тэд эрх чөлөөгөө хэтийдүүлж гэж эндүүрмээр. Гэхдээ тийм биш. Харин ч дотуур хувцас руу нь харсан хүн жинхэнэ америк хүн байна гэж харна хэмээн боддогтой нь холбоотой. Лондонийн олимпийн өмнөхөн “Spice Girls” хамтлагийн экс гишүүн “галзуу” хочит Жерри Холливелл эх орныхоо төрийн далбаа бүхий хээтэй бариу даашинз өмсөхийг бусдадаа уриалж л байлаа. Тэрбээр “Өгзгөө илүү ил гаргасан бол хүн бүхэн чам руу харж, чамайг жинхэнэ британи эмэгтэй гэдгийг чинь мэдэх болно” хэмээн тайлбарлаж байв. АНУ төдийгүй барууны орнуудын хачирхалтай гэмээр энэ үйлдлийг буруутгаж боломгүй ч эх орноо хайрлах, тухайн улсынхаа иргэн болж төрснөөрөө бахархах үзэл нь өмсөх хувцаснаасаа л эхэлдэг гэдгийг харж болно. Гэтэл АНУ-ын эрх чөлөөг урьтал болгож, барууны орны хөгжлийн туршлагийг хөрсөн дээрээ буулгахыг илүүд үздэг монголчуудын дунд “жинхэнэ” монгол нь хэд байна вэ. Тоолох гээд үзсэн ч толгойд буух нь цөөн ажээ. Харин ч эх орноо гэх үзлийн эхлэл нь өдөр ирэх тутам буруу тийшээ хазайгаад байх шиг ээ. Хатуухан хэлэхэд бусдын эх орноо хайрлах үзэл дотуур хувцаснаасаа л эхэлж байхад цөөхөн монголчуудын сэтгэхүй хэн нэгнийгээ хэмлэхээр л хэмжигдэх болов.
Төв талбай дээрээ жагсаж, Төрийн ордноо гороолох эрх нь бидэнд байна уу гэвэл бий. Төрийн түшээдээс эхлүүлээд хэн нэгнийг ямар ч шалтгаангүйгээр хараан, зүхэх үзэл бодлын чөлөөт индэр нь цахим ертөнцөд мөн л нээлттэй. Хорь хүрээгүй залуус хонхны баяраа тэмдэглэх нэрийдлээр Чингисийн талбай, Зайсан толгойгоо оргилуулан дарсны шилээр булж орхиод өөрсдөө хөлчүүрхэн явж оддог нь өнөөх л эх орноо хайрлах бидний үзлийн энгийн нэг л жишээ. Гэхдээ энэ бүх үзэгдэл нь монголоо өмөөрөх гэхээсээ цөөхөн монголчуудын дунд тэсрэх бөмбөг хаясантай агаар нэг байдлаар талцуулж, хэрэлдүүлдэг, зарим нэгэнд нь ашигтай байдлаар тусдаг жишгийг хэдийнэ тогтоожээ. Ардчилал хэтийдвэл анархизм болох аюултай гэдэг. Үүн шиг социализмаас ардчилал руу шилжсэн монголчууд 27 жилийнхээ босгон дээр анархизмын ангал руу унаж ашиглуулаад л хаягддаг ард түмэн болж мэдэх нь. Нэг үгээр хэлбэл, бидний эх орноо хайрлах үзэл ердөө л хий хоосон хийрхэлээр л хэмжигдэх болсныг энд өгүүлэх гээд байгаа юм.
Японы эрдэмтэн Кимура Аяако монголчуудын талаар “Тархины тураал” нэртэй нийтлэлийг бичиж хэвлүүлсэн нь хэсэгтээ шуугиан тарьж байв. Монголчууд, Монгол үндэстэн, Чингис хааныхаа нэрийг барьж гаднаас ямар нэгэн тусламж харж зүгээр гар хумхин сууж бэлэнчлэх сэтгэлгээтэй болсныг тэрбээр ийн тодотгосон хэрэг. Үнэхээр ч тийм. Бид өмчирхөх дуртай мөртлөө хийж бүтээх дургүй ард түмэн. Ядаж л, хаа сайгүй сүндэрлэж байгаа бүтээн байгуулалтын ажлыг гаднынхан ялангуяа хятадууд хийж байгаа нь үүний бэлээхэн жишээ. “Монгол залуусаа аваад ажиллуулъя гэхээр тэд ирдэггүй, ирсэн ч архи дарс уугаад ажил тасалдаг” хэмээн барилгын компанийн захирлууд ярьж байхыг нэг биш удаа сонсож л байлаа. Эндээс монголын ирээдүйг түүчээлэх учиртай залуус хаана юу хийж явна вэ гэсэн асуулт гарч ирнэ. Хариулт нь маш энгийн бөгөөд тодорхой.
Дураа хүрвэл ажиллаж, дүргүйгээ хүрвэл гар утсаа барин хэвтээд цахим ертөнцөөр хэсүүчлэх элдэв цуурхалд “хариулт” өгдөг залуусын армийг л бид бэлтгэж байна. Нэг үгээр хэлбэл, монгол залуусын дийлэнх хэсэг нь шавар зуурч, тоосго өрөх бус цахим ертөнцөөр тэнүүчлэх эзэнгүй мэдээнд эх орноо өмөөрсөн сэтгэгдлийг улстөржүүлсэн байдлаар үлдээхийг илүүд үздэг болж байх шиг. Худлаа гэвэл сошиал ертөнцөд байгаа уурласан, ундууцсан, шүүмжилсэн, хэн нэгнийг хараан зүхсэн сэтгэгдэл бүрийн авторыг хараарай. Дийлэнх нь сурч боловсрох магадгүй хийж бүтээх насандаа яваа 18-25 насны залуу үеийн төлөөлөл байх вий. Юу үнэн гэвэл энэ үнэн. Мэдээж эрүүл нийгмийг бүтээх сонирхолтой, эрүүл эх оронч сэтгэлтэй, эрүүл хүний төлөө гэсэн бодолтой мянга мянган залуус манайд байгаа юу гэвэл мэдээж бий.
Гэхдээ аливаа нийгмийн тогтолцоо нэгээхэн хэсэгтээ биш нийт массдаа суурилж явдаг болохоор тэдний хүсэл сонирхол хэдий их байдаг ч торойж, тодроод гарч ирэх нь эргэлзээтэй. Тэгэхээр энэ бүгдийн буруутан нь хэн бэ?!. Улс орныг олон жил удирдан залуурдаж ирсэн АН, МАН уу. Эвсэл хийж бүтээхээс илүүтэй хэн нэгнийг шүүмжилж хийрхэхээ урьтал болгосон залуу үеийн төлөөлөл үү. Бүр цаашлаад барилга, уул уурхай салбарт ноёрхох болсон гаднынхан юм уу. Үгүй ээ, гол буруутан нь бид өөрсдөө. Хийж бүтээх сэтгэхүй, хүн хүч нь, эрүүл харах сэтгэхүй нь бидэнд хангалттай байгаа ч бид өөрсдөө хүсэхгүй байгаад л учир байна. Эх орноо хайрлах нь, хөгжүүлэх нь талбай дээрээ уриа лоозон бариад хий хоосон хашгирахын нэр биш. Эх оронч байж түүгээрээ омогшино гэдэг нь төрийн их баяр наадмаараа буруу сүлдтэй төрийн далбаагаа машиндаа байршуулж, салхи татуулан давхихын нэр бүр ч биш. Харин хувь хүн өөрөө өөрийгөө төвөлшүүлэх, эрүүлээр сэтгэх нь л эр орондоо хайртай байх, бусдаас өмөөрөх хамгийн энгийн бөгөөд ямар ч хөрөнгө шаардлагагүй алхам юм. Тэгэхгүйгээр туг барьсан болгоныг даган хөөрцөглөх нь биднийг хөгжил гэхээсээ бусдын идэш л болгоно. “Ард түмэн бол цагаан цаас, түүн дээр юу бичиж болно” гэсэн үг бий. Үүн шиг өнөөгийн монголчууд өөрсдийгөө цагаан цаас шиг болгож, түүн дээрээ юу ч хамаагүй бичүүлж эхэллээ. Монголоо өөрсдөөсөө өмөөрөх цаг хэдийнэ болжээ.
Г.Сонор
Сэтгэгдэл (1)