...“ШХАБ-тай тогтоосон хамтын ажиллагаагаа энэ жилдээ багтаан ахисан төвшинд хүргэж, илүү идэвхтэй оролцоо, хамтын ажиллагаанд шилжих хэрэгтэй байна. Ингэснээр ШХАБ-ын гишүүн найман улстай харилцах харилцаанд нэн таатай орчин үүсэхийн зэрэгцээ олон жил яриад биеллээ олоогүй бүс нутгийн дэд бүтцэд холбогдох асуудал бодит ажил хэрэг болон хэрэгжих зам нээгдэнэ. ШХАБ-ын гишүүн орнуудын хүн ам, эдийн засгийн хүчин чадлыг энд ярих нь илүүц биз ээ. Ийм прагматик хандлага баримтлан, гадаад худалдааны таатай нөхцөлүүдийг бий болгож байж л хөрөнгө оруулалтыг Монгол руу бодитоор татах болно”...
Энэ бол одоогоос жилийн өмнө зохион байгуулсан Монголын эдийн засгийн форумын хоёр дахь өдрийн хэлэлцүүлгийг Ерөнхийлөгч Х.Баттулга нээх үеэрээ хөрөнгө оруулагчдад хандаж индэрээс хэлсэн үг. Түүний энэ үгээс улбаалж БНХАУ, ОХУ тэргүүтэй ШХАБ-д 15 жилийн турш ажиглагчийн статустай явж ирсэн Монгол Улс гишүүнээр элсэх эсэх тухай эргэлзээ, болгоомжлол дотоодын нийгэм, улс төрийн хүрээнд хэсэгтээ өндрөө авсан. Өнөөг хэр нь нэгмөр шийдээгүй, эцсийн дүгнэлтэд хүрч чадаагүй яваа маргаантай асуудал. Тиймээс ШХАБ хэмээх найман улсын нэгдэл, ямар статустайгаар үйл ажиллагаа явуулах тухай нэгд нэгэнгүй тоочиж тайлбарлах нь илүүц.
Харин АНУ-д айлчлал хийсэн Төрийн тэргүүн Х.Баттулга тус улсын Ерөнхийлөгч Доналд Трамптай хийсэн албан хэлэлцээ, Вашингтоноос зарласан тунхаглалын хүрээнд ШХАБ тойрсон эргэлзээг нэг тийш болгов. Нэг үгээр Монгол Улс ШХАБ-д элсэхгүй гэдгийг Цагаан ордонд хийсэн хэлэлцээ албан бусаар тодотгочихлоо.
Санаж байгаа бол Ерөнхийлөгч Х.Баттулга нэгэнтээ “Трамп Америкийн “Үндэсний аюулгүй байдлын стратегийг” зарлахдаа “Энэтхэг-Номхон далайн бүс” гэх шинэ нэр томьёо, шинэ бүсчлэлийг танилцуулсан. Вашингтоны тайлбарлаж байгаагаар бол Энэтхэг-Номхон далайн бүс гэх орон зай нь “Энэтхэгийн баруун эргээс АНУ-ын баруун эргийг” хамрах ажээ. Энэ бүсчлэл нь маргаангүйгээр БНХАУ-ын өсөлт, хүчирхэгжилттэй уялдаатай сөрөх бодлогын илэрхийлэл юм. АНУ Ази, Зүүн өмнөд Ази дахь хятадын хүчирхэгжилтийг тэнцвэржүүлэх, Оросыг саармагжуулах сонирхлоо нуухгүй байгаа. Хятадын “Бүс ба Зам” бодлого, даяаршлыг тууштай баримтлах, Баруун Европтой болон ОХУ-тай ойртон түншлэх зэрэг хандлага нь Америкийн бодлогыг сөрж байгаагийнх нь илэрхийлэл болж байна” хэмээн хэлж байсан удаатай.
Сонирхолтой нь, АНУ-ын “Үндэсний аюулгүй байдлын стратеги”-д багтсан Энэтхэг-Номхон далайн бүс нутагт хамтран ажиллахаа айлчлалын хүрээнд хоёр тал тунхагласан нь Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын айлчлалын нэг онцлог байв. Бүр тодруулбал “Энэтхэг-Номхон далайн бүс нутаг дахь нийт ард түмнүүдийн бүрэн эрхт байдлыг хангаж, олон улсын эрх зүй, шударга өрсөлдөөний зарчмуудад нийцсэн эдийн засгийн хөгжлийн боломжийг бүрдүүлэхийн тулд үндэсний аюулгүй болон тогтвортой байдлыг буй болгохын төлөө хамтран ажиллана” гэсэн өгүүлбэрийг Монгол, АНУ хоорондын тунхаглалд цагаан дээр хараар бичжээ.
АНУ-ын Энэтхэг-Номхон далайн цэргийн командлагч, адмирал Фил Дэвидсон өнгөрсөн зургадугаар сард, араас нь Ерөнхийлөгч Доналд Трампын Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөх Жон Болтон мөн Монголд саатаж Төрийн тэргүүнтэй уулзалт хийсэн. АНУ-ын батлан хамгаалах салбарын нөлөө бүхий хоёр эрхмийн ээлж дараалсан айлчлалын дараа Ерөнхийлөгч тус улсыг зорьж, эцэст нь Доналд Трамптай албан ёсны хэлэлцээний үр дүнд найман заалт бүхий тунхаглалыг гаргасны учиг энд байж болох.
Нэгэнт Энэтхэг-Номхон дайлан бүс нутагт тогтвортой байдлыг бий болгохын төлөө хамтран ажиллахаа илэрхийлж тунхаг гаргасан бол түүнийгээ дагана. Олон улсын жишиг, тухайн бүс нутгийн дүрмээр явна.
Дипломат талаасаа ч хийсэн хэлэлцээ, гаргасан тунхаглалаа биелүүлэх нь Ерөнхийлөгч Х.Баттулга гэхээсээ Монгол Улсын үүрэг. Гагцхүү БНХАУ-ын өсөлт, хүчирхэгжилтийг сөрөх, Ази, Зүүн өмнөд Ази дахь Хятадын нөлөөг тэнцвэржүүлэх Энэтхэг-Номхон далайн бүс нутагт явуулж байгаа АНУ-ын бодлогыг хамтран хэрэгжүүлэх, харилцан туслалцаа үзүүлэхээ Монгол Улс тунхагласан нь ШХАБ-ын гишүүн орох болох асуудалд бараг цэг хатгачихлаа.
ОХУ, БНХАУ, Япон, Энэтхэг зэрэг дөрвөн улсын араас Стратегийн түншлэлийн харилцаатай тав дахь орон болсон АНУ-ын хувьд манай урд, хойд хоёр хөршийн аль альтай нь таарамжгүй харилцаатай байгаа. Хятадтай хийж байгаа худалдааны дайны асуудал нь улам лавшрах төлөвтэй байгааг олон улсын агентлагууд дүгнэж буй. ОХУ-ын Тагнуулын ерөнхий газрын хурандаа асан Сергей Скрипалийг охиных нь хамт хордуулсан хэргээс гадна хэд хэдэн хоригийг тус улсад тавих болсон.
ОХУ, Хятад гэсэн мөнхийн хоёр хөршийнх нь гадаад харилцаа таагүй байгаа цаг үед Монголын Ерөнхийлөгч тэдэнтэй сөргөлдөгч гол улс болох АНУ-д айлчлал хийсэн дэлхий нийтийн анхаарлын төвд тодорхой хэмжээнд орсон нь мэдээж.
Ялангуяа “Гуравдагч хөршийн худалдааны тухай хууль”-ийг батлуулах замаар АНУ-ын зах зээлийн өрөг дээр ноолуулаараа “өрсөлдөх” амбийцтай айлчлалыг урд хөрш маань зүгээр хараад суугаагүй нь лав.
Ямар ч байсан Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын АНУ-д зорьсон шалтгаан, тэнд хийсэн хэлэлцээний үр дүнгээс харвал Монгол Улс ойрын хэдэн жилдээ ШХАБ-д гишүүнээр элсэхгүй нь. Энгийгээр бодсон ч ШХАБ-ын гишүүн орон боллоо гэж бодоход Вашингтоноос зарласан тунхаглалаасаа Монгол Улс хазайна. АНУ-ын зах зээлд ноолуураа гаргах “Монгол мөрөөдөл” зангууны үлгэр болно. Тэгэхээр ОХУ, Хятад болон гуравдагч хөрш орнуудтайгаа хал палгүй явахын тулд алтан дунджийг баримтлах, ажиглагчийн байр сууриасаа хандах нь Монголд хэрэгтэй болж байх шиг. Эцэст нь хэлэхэд Ерөнхийлөгч Х.Баттулга Доналд Трампад морь бэлэглэсэн, Владимар Путинтай утсаар ярихыг зөвлөсөн, тэгээд залгасан эсэх тухай яриа энэхүү айлчлалаас тодорсон хоёрдугаар асуудал юм.
С.Гандөл
Сэтгэгдэл (14)