Сонгууль дөхөхийн хэрээр нэгнийгээ гүтгэж харлуулж, өөрийгаа цагаан харагдуулах гэсэн хар “пи ар” улстөрч дунд эрчимжиж байна. Яг ийм цаг үед төрийн эрхийг атгалцаж явсан, цагтаа энхийн цагаан тагтаа, лидер улстөрч хэмээгдэж байсан нэр бүхий хүмүүст холбогдох хэрэг шүүхэд шилжлээ. Энэ бол Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан С.Баяр, Сангийн сайд асан Ч.Баярцогт нарт холбогдох эрх мэдэл, албан тушаалаа урвуулан ашигласан гэх хэргийг нийслэлийн Прокурорын газраас энэ сарын сарын 9-ний өдөр яллах дүгнэлт үйлдэж, Чингэлтэй дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд шилжүүлсэн талаар бид өмнө нь мэдээллэсэн билээ. Хэргийн уг гарвалыг хөөвөл, Ерөнхий сайд асан Ч.Сайханбилэг заавал хамт шүүхийн хаалга татах ёстой хүний нэг. Гэвч түүний биеийн байдал тааруу, АНУ-д эмчилгээ хийлгэж байгаа гэсэн мэдээлэл бий. Цагтаа интерполоор эрэн сурвалжлагдаж, байршлаа хүртэл зарлуулж байсан тэрбээр тун удахгүй эргэн ирнэ гэдгээ мэдэгдсэн. Гэвч эх орноо орхин гарснаас хойш хэдийнэ найман сарын хугацаа өнгөрөөд байхад эргэн ирэх эсэх нь таавар хэвээр байсаар л байна. Энэ хооронд харин юу тодорхой болсон бэ гэхээр хамт хэрэгт татагдсан нөхөд нь болох С.Баяр, С.Баярцогт нар нь ийнхүү шүүхэд дуудагдаж, Ч.Сайханбилэг дундаас нь сугарч хоцров.
Эх сурвалжаас авсан мэдээллээр, түүнд холбогдох хэргийг тусгаарлаж, тусад нь шалгахаар болсон байна. Учир нь нэгэнт эх орондоо байхгүй, интерполоор эрэн сурвалжлагдсан учир хэргийг шүүхэд шилжүүлэх хууль эрх зүйн орчин байхгүй юм байна. Тиймдээ ч прокурорын байгууллагаас ийм шийдвэр гаргасан аж.
Тэгвэл Чингэлтэй дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхэд хүргэгдсэн С.Баяр, С.Баярцогт нар холбогдох хэргийн 400 гаруй хуудастай хавтас хэргийн материалтай шүүх хүлээж авах эсэхийг яг одоо нягталж байна.
Тодруулбал, Хавтаст хэргийг шилжүүлэх, хүлээн авах, зөөвөрлөх, хадгалах журамд зааснаар прокурорын байгууллагаас хэргийг шүүхэд шилжүүлэхдээ хэд хэдэн дүрэм, стандартыг ягштал мөрдсөн байх учиртай. Хэрвээ журамд заасан заалтаас нэг л заалт зөрчсөн бол хавтаст хэрэг прокурорт буцаагдах эрсдэлтэй юм. Энэ утгаараа тэдэнд холбогдох хэргийн шүүх хуралдааны тов хэзээ зарлагдах нь тодорхойгүй юм.
Өөрөөр хэлбэл, хэрэг шүүхэд шилжүүллээ гэж баярлах эрт байна. Шүүх хурлын тов гарах эсэх нь прокурорын хэр няхуур ажилласан, эсвэл шүүхийн ажилчдын ажигч гярхай зангаас шууд хамааралтай гэсэн үг.
Юутай ч 400 гаруй хуудастай хавтаст хэрэгт чухам юу дурдагдаж, ямар нууц агуулагдаж байгаа нь тун сонин. Гэвч мөрдөн байцаалтын нууц учир нарийн зүйлийг хэн ч дэлгэх эрх байхгүй.
Бидэнд тодорхой болсон мэдээлэл гэвэл, 2018 оны дөрөвдүгээр сарын 1-нд АТГ-аас Сангийн сайд, ЗГХЭГ-ын дарга асан С.Баярцогт, “Оюу толгой” төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүн “Эрдэнэс Монгол” компанийн захирал асан Б.Бямбасайхан, Татварын ерөнхий газар, Тагнуулын ерөнхий газрын даргаар ажиллаж байсан Б.Ариунсан нарыг гэрээс нь саатуулсан байдаг.
Тухайн үед Швейцарийн Ерөнхий прокурорын газраас С.Баярцогтыг “Оюу толгой” төслийн гэрээ байгуулахад авлига авсан байж болзошгүй ноцтой баримтыг АТГ-д ирүүлсэн юм. Уг баримтад “Рио Тинто” корпорацитай холбоотой байж болзошгүй компанийн данснаас 2008 оны есдүгээр сард 8.2 сая евро буюу 10.1 сая ам.доллар шилжүүлэн авсан тухай дурдагдсан байсан юм. Уг баримт нь хэргийн сэжүүр болсон бөгөөд араасаа С.Баяр, Ч.Сайханбилэг нарыг чирсэн гэхэд болно.
Энэ талаар С.Баярцогт “Энэ мөнгийг Монголын нэг бизнесмэнээс зээлсэн. Зээлсэн мөнгөө тэр данс руу нь эргүүлэн шилжүүлсэн” гэж мэдүүлсэн байдаг. Хавтаст хэрэгт энэ мэдүүлэг үнэн эсэхийг нарийн шалгаж дурдсан нь лавтай.
Түүнчлэн уг хэрэгт 200 гаруй иргэнээс мэдүүлэг, тайлбар авсан гэх. Үүний нэг нь мэдээж Ерөнхий сайд асан С.Баяр. Гэхдээ тэрбээр анх гэрчээр мэдүүлэг өгсөн бол эцэстээ яллагдагчаар татагдсан нь энэ юм. Энэ мэтчилэн 10 гаруй жил дамнаж, үйлдэгдсэн эл хэрэг шүүхэд шилжих нь шилжлээ. Гэхдээ шүүх хэргийг хүлээж авах уу, эс бөгөөс нэмэлт мөрдөн байцаалтад буцаах эсэх нь бас л тодорхойгүй. Хэрвээ нэмэлт мөрдөн байцаалтад буцаавал 2020 оны УИХ-ын ээлжит сонгуулиас өмнө нь шийдэгдэхгүй нь лавтай. Цаашлаад 2021 онд болох Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар попрох гол сэдэв болох нь тодорхой.
Энд нэг эргэлзээтэй зүйл бий нь, хэргийн мөрдан шалгалт эхэлж, нэр бүхий этгээдийг яллагдагчаар татах үед ч Ч.Сайханбилэг нь Монголоос хэдийнэ дайжаад эхэлсэн байж. Өөрөөр хэлбэл, С.Баярцогтыг 2018 онд АТГ-аас баривчлах үед тэрбээр улсын хилээр гарсан бөгөөд үүнээс хэдэн сарын дараа эргэж ирээд, шүүхэд таслан сэргийлэх арга хэмжээг өөрчлөх хүсэлт гаргасан юм. Шүүх уг хүсэлтийг хүлээж аван хилийн хоригийн цуцалсны дараа тэрбээр дахин Монголд ирээгүй. Эндээс үзвэл, шүүх хөндлөнгийн нөлөөнд автсан уу, эсвэл хэргийг замхруулах гэсэн санаархал хаа нэгтээ нуугдаж байна уу гэж харагдахаар.
Тиймдээ ч С.Баяр, С.Баярцогт нарт холбогдох хэрэг шүүхэд шилжсэн ч дорвитой шийдэлд хүрэхгүй нь ойлгомжтой. Нэг үгээр хэлбэл, гал намжаах гэсэн явцуухан арга гээд хэлж болно. Шүүх рүү шилжүүллээ, шүүх хэргийг мөрдөн байцаалтад буцаалаа. Энэ бол хуулийн байгууллагын буруу биш. Харин эрх баригч нам, улстөрчдийн баталсан хуулийн харгай. Тэд өөрсдөдөө зориулж, хууль баталдгын тод жишээ нь энэ юм. Тиймдээ ч Ч.Сайханбилэг Монголд ирээгүй цагт энэ хэрэгт цэг тавих боломж бараг байхгүй. Үүнийг нь цаг хугацаа гэрчлэх биз ээ.
Г.Нацаг-Эрдэнэ
Сэтгэгдэл (8)