Монгол бөхийн жудаг, аварга цолтны нэр хүндийг сэвтээлгүй авч яваа цөөн бөхийн нэг бол Увс аймгийн Баруунтуруун сумын харьяат, улсын аварга Сүхбаатарын Мөнхбат билээ. Тэр өнөөгийн монгол бөхийн маргааны гол сэдэв болж буй допинг гээч хорыг хэрэглэсэнгүй, зодоон цохион хийж нэг муухай харагдсангүй. Бусдын мөнгөнд амжилтаа худалдаж доош орсонгүй. Тэр ийм л хүн. Энэ сайхан зан чанарт нь монголчууд түүнийг хайрлан хүндэтгэдэг болов уу. С.Мөнхбат багын ажилсаг, хөдөлмөрч тул бөхийн бэлтгэл сургуулилтаа судалгаатай, шаргуу, өсөлттэй хийсээр аварга цолонд хүрсэн. Аварга хүн аваргаараа төрдөг гэж юутай үнэн.

Түүнийг түүхт ойн наадамд түрүүлэхийн өмнөхөн ээж Л.Эрдэнэхүү нь долоон бурхандаа сүүгээ өргөн залбирахыг хараад "та юу хүсч залбирч байна гэж асууж. Ээж нь "хүүгээ заан болгож өгөөрэй" хэмээн залбирч байна" гэж. Хариуд нь С.Мөнхбат "та нэг мөсөн аварга болгож өгөөч гэж гуйвал яасан юм гэж хэлсэн байна. Сонирхолтой нь энэхүү ерөөл биелэж, хүү нь тэр жил Монгол Улсын 20 дахь аварга болов. Мөн түүнийг аварга болохыг урьтаж зөгнөсөн нэгэн хүн нь олон түмнээ "жижиг" хэмээн алдаршсан дархан аварга Агваансамдангийн Сүхбатыг гэдэг.

"Жижиг" аварга 2001 оны наадам буюу Ардын хувьсгалын түүхт 90 жилийн ойд түрүүлэн аварга болонгуутаа хамгийн анх Увс аймгийн баяр наадамд зодоглож, Б.Ганбаттай түрүү, үзүүрт үлдэн шинэхэн цолоо түрүүгээр мялаасан юм.

Ингэхдээ аварга цолныхоо тэмдгийг наадмын талбайд гээчихээд "Увс нутгаас 90 жилийн ойн түрүү бөх төрөх болтугай" хэмээн ерөөгөөд буцсан гэдэг. Энэ ерөөл 10 жилийн дараа биелэсэн нь их сонин. А.Сүхбаттай түрүү булаалдсан Б.Ганбатыг улсын наадамд түрүүлсэний дараа жил нь Баруунтуруун сумаас түүхт ойн түрүү бөх тодорсон нь С.Мөнхбат.

Б.Жаргал