АТГ Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хуульд заасны дагуу төрийн албан хаагчдын

Сар бүрийн 25-ны өдөр АТГ-аас цаг үеийн асуудлаар мэдээлэл өгдөг билээ. Өнөөдрийн мэдээллийг үеэр

Нийслэлийн Мэргэжлийн хяналтын газар хоёр долоо хоногийн хугацаанд төлөвлөгөөт шалгалт 78, төлөвлөгөөт бус 336, гүйцэтгэлийн 114, нийт 528 хяналт шалгалт хийсэн байна. Шалгалтаар илэрсэн зөрчилд 24 сая төгрөгийн торгууль ногдуулж, 80 хувийг нь барагдуулжээ.

МАН-ын Удирдах зөвлөл Тусгаар тогтнолын ордонд хуралдаж эхэллээ.

Ням гарагт болсон парламентын сонгуульд ялах нь үндсэндээ тодорхой болсноо Германы Канцлер Ангела Меркель

Гэрэл зургийг Ц.МЯГМАРСҮРЭН

УИХ-ын гишүүн, МАН-ын дарга асан Өлзийсайханы Энхтүвшинтэй ярилцлаа.

-МАН-ынхан сүүлийн хоёр сарын хугацаанд хоорондоо толхилцоонтой байна. Монголын улс төр гэхээсээ илүүтэй нэг намын улс төр давамгайлсан тийм нөхцөл байдал бий болсон. Өнөөдөр хуралдах танай намын Бага хурлаар Ерөнхий сайдын нэр тодорхой болох учиртай. Та Ерөнхий сайдад нэр дэвшинэ гэдгээ мэдэгдээд байгаа. Нэр дэвших болсноо зарлах хүртэл та хэр их бодсон бэ? Эсхүл гэнэтийн шийдвэр байв уу?

-Энэ тухай нэлээд удаан бодсон. Засгийн газар огцорсны дараахнаас УИХ-ын гишүүд, намын Бага Хурлын болон жирийн гишүүд, дэмжигчдийн зүгээс “Та Ерөнхий сайдад өрсөлдөөч” гэдэг саналыг маш их тавьсан. Гэхдээ би албан тушаалын сураг сонсонгуут, гуяа алгадаад гүйдэг хүн биш л дээ. Шинээр байгуулагдах Засгийн газар ямар нөхцөлд ажиллах гэж байгаа юм гэдгээс эхлээд бодсон л доо. Нэлээд бодсоны эцэст, нэрээ дэвшүүлэх нь зүйтэй юм байна гэж шийдвэр гаргасан.

Хүнд үед нь зүтгэх ёстой шүү дээ. Тэгэхгүй юм бол, нам, төрдөө хэзээ туслах юм бэ?, яах гэж 20 гаруй жил улс төрд юуны төлөө явсан юм бэ гэдэг асуулт гарнаа даа. Өөрийнх нь нам дотор маш эгзэгтэй нөхцөл байдал үүсээд байхад юу ч болоогүй юм шиг гараа эвхээд сууж болохгүй биз дээ!

-Ер нь нэр дэвшинэ гэж баахан явж байгаад эцсийн мөчид хүмүүс нэрээ татдаг байдал гардаг. Та тэгэхгүй гэх баталгаа бий юу?

-Би сая хэлсэн. Шийдвэрээ гаргах хүртэл долоо хэмжиж, нэг огтолсон. Нэгэнт шийдсэн бол чигээрээ зүтгэдэг хүн дээ би.

-Танай намын дотоод байдал маш хүнд байна шүү дээ. Та үүнийг сайн тооцсон уу?

Тооцсон. Үнэхээр наадмаас хойш бужигнаантай байгаа. Уг нь энэ чинь манай намын цэвэр дотоод асуудал шүү дээ. УИХ-д 65 суудал авсан том нам, улс төрийн тулхтай хүчин мөн л юм бол дотооддоо үүссэн асуудлаа дотроо ярилцаад шуурхай шийдэх ёстой юм. Тэгж чадалгүй өнөөдрийг хүрлээ. Намын доторх энэ хүндрэл ард түмний зовлон болчих гээд байгаад л би хамгийн их эмзэглэж байна. Хэн нь хэнийгээ дийлэх вэ? гэдэг асуудал ард түмэнд ёстой хүртээлгүй сонирхолгүй зүйл. Бие биенээ гутааж, дотоодын аахар шаахар асуудлаа ард түмний шаналал мэт болгож болохгүй шүү дээ. Заримдаа сонгогчдоосоо ичих шиг болох юм.

-Толгой хагаравч малгайн дотроо гэдэг шиг МАН-ынхан уг нь асуудлуудаа дотооддоо шийддэг ч энэ удаа тэгж чадсангүй. Танай намын нэг хэсэг нь “Манай намын идээ бээр шахагдаж байна” гэх юм. Үүнээс үзэхэд, МАН буруу замаар явж ирсэн байх нь уу. Намын удирдлагууд нь муу ажиллаж байсан гэсэн үг үү. Өмнө нь та намын даргаар ажиллаж байсан хүний хувьд байр сууриа илэрхийлээч?

-Алдаа бий. Тийм болохоор Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялагдсан. Алдаа байгаа тул намын дотор ийм асуудал үүсч байгаа юм. Хаалгаа түгжиж байгаад ч хамаагүй бие биеэ зад шүүмжилж, сэтгэлээ онгойтол ярилцаад, ойлголцож, түүнээ олонхийн шийдвэр болгоод явдаг, нэгэнт олонх шийдвэр гаргасан бол дуртай ч дургүй ч бүгд захирагддаг нэг ийм алтан дүрэм манай намд байдаг юм. Үүнийг МАН-ын үнэт зүйл гэж үздэг.

-Та улс орны нөхцөл байдал ямар байгааг мэдэж байгаа болохоор Ерөнхий сайдад нэр дэвшиж байна гэсэн. Огцорсон Засгийн газраас илүү ачаа үүрч магадгүй. Засгийн тогтворгүй байдлаас болж валютын ханш 50 төгрөгөөр нэмэгдсэн гээд үр дагавар нэлээд гарч эхэллээ. Ер нь танд ямар давуу тал байгаа вэ?

-Тооцсон, тооцсон, бүгдийг тооцсон. Ямар ч хүн Ерөнхий сайд боллоо гэхэд маш хүнд ачаа үүрнэ. Гэхдээ би чадна. Нэгдүгээрт, нөхцөл байдлаа ойлгодог, тэндээс гарах арга замаа олдог, “би чадна” гэсэн итгэл үнэмшилтэй байх ёстой. Хоёрдугаарт, аль нэг тийшээ холбирдоггүй, туйлширдаггүй, туршлагатай хүн байх шаардлагатай. Гуравдугаарт, Өөрийн болон өрөөлийн алдаанаас суралцаж, сургамж авсан, алдаагаа дахин хэзээ ч давтаж болохгүй гэсэн хатуу үнэмшилтэй хүн байх хэрэгтэй. Дөрөвдүгээрт, ард түмэн хүлээж авахаар нэр хүндтэй байх ёстой юм. Янз бүрийн бохир асуудалд нэр холбогдсон хүн байх юм бол эхнээсээ л дэмжлэг авахгүй дээ. Ерөнхий сайд нь дэмжлэг авч чадахгүй бол Засгийн газар нь дэмжлэг авч чадахгүй. Тавдугаарт, намын бүлгийн гишүүд маань талцаад хоёр тийшээ хараад суучих хандлагатай болсон үед эвлэрүүлж чадах эрмэлзэлтэй, төвч байр суурьтай байх ёстой гэж боддог. Тиймээс энэ бүх шалгуурыг би хангана гэдэгтээ итгэлтэй байгаа. Ерөнхий сайд болж аваад хөрөнгөжчихье, тэрийгээ энийгээ албан тушаалд тавьчихъя гэдэг бодол надад байхгүй. Бас дамжаад цаашаа ийм, тийм өндөр албан тушаалд очно гэсэн шунал байхгүй



-Таныг намаа хүнд үед гарч ирээд сайн сайхан болох эхлэл тавигдангуут явдаг гэх юм билээ. Хүнд үед нь гарч ирчихээд, алга болдог тань ямар учиртай юм бэ. Харин ч эсрэгээрээ, би хүнд үед тэгж ажилласан гээд явах ёстой юм биш үү?

-Үнэхээр, энэ намыг хүнд байх тэр цаг үед гарч ирдэг гэж нөхөд маань хэлдэг юм. 1996 онд нам ялагдахад, Н.Энхбаяр ерөнхий нарийн бичгийн дарга, би намын нарийн бичгийн даргаар ажилласан, 2000 онд 72 суудал авч манай нам үнэмлэхүй олонх болж байлаа. 2012 оны сонгуульд нам ялагдахад “Та л намын даргаар ир. Танаас өөр хүн алга,танд туршлага байна, зүтгэ” гэсэн. Намын дарга болсон. Нөхцөл байдал үнэхээр хүнд байсан. 2013 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчээ гаргаж чадаагүй л дээ. Тиймээс зарчим гэж нэг юм байна. Нэр дэвшигчээ ялуулж чадаагүй тул “хариуцлагаа хүлээгээд явъя” гээд өөрөө шийдвэрээ гаргаж, албаа өгч байсан. Одоо бас нэг тийм цаг ирчихлээ. Надад хойшоо гишгэх газар ч алга, эрх ч алга.

-Та бол нэгэнт Ерөнхий сайдад өрсөлдөнө гэдгээ зарлачихсан. Ямар мөрийн хөтөлбөр, зарчим барьж орж байгаа бол?

-Ард түмний хүсэн хүлээж буй том том асуудлуудыг барьж авна, бас мэргэжлийн Засгийн газар байгуулна гээд манай нам амлачихсан. Чадвартай, шударга, салбартаа хүлээн зөвшөөрөгдсөн нэр хүндтэй хүмүүсээс бүрдсэн Засгийн газрыг эхлээд бүрдүүлэх хэрэгтэй. Ажил эндээс эхэлнэ. Засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүн ямар байх вэ гэдгээс ард түмэн эхний дүнгээ тавина. Хамгийн түрүүнд, дотоодын маргаан, сөргөлдөөнөө зогсоох хэрэгтэй. Бидэнд боломж, бодит бололцоо их бий. 65 хүнтэй бүлэг гэдэг чинь маш том хүч шүү дээ. Түүнийг бүтээн байгуулах их хүч болгож, зохион байгуулах л шаардлагатай.

-МАН-ын дотоод хагарал юунаас эхэлсэн бэ. Анх харж байхад, Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн ялагдлын дараахь сэтгэлзүйн хувьд шок-нд орж байх шиг байна гэж харсан ч үнэндээ албан тушаалын төлөөх тэмцэл байж гэж харагдах болсон. М.Энхболд дарга бол хариуцлагаа хүлээж, намын даргаа өгнө гээд мэдэгдчихсэн байсан. Эцэстээ улс орны эрх ашиг гэхээс илүү Ерөнхий сайд болох гэсэн хүсэлтэй хүмүүсийн эрх ашгийн төлөөх тоглолт болчихсон...

-Ямар ч асуудалгүй, сайхан нам байсан чинь 2017 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд гэнэт ялагдаад, тэгээд л бүх юм болохоо байсан гэж ярьж болохгүй л дээ. Цаанаа асуудал их байж, тэр нь л гарч ирж байна. Мөсөн уулын ил харагдаж байгаа нь түүний өчүүхэн хэсэг, ихэнх нь далд оршдог гэж ярьдаг шүү дээ. Үүнийгээ одоо болох Бага Хурал болон Их Хурлаар сайн ярих шаардлагатай. Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дүн ч үүнтэй маш холбоотой. Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялагдсан шалтгаан нь маш олон зүйлсээс хамааралтай. Зөвхөн Засгийн газраас болоод сонгуульд ялагдчихсан ч юм биш. Хэрэв Засгийн газар муу ажилласан бол 65 хүнтэй бас холбоотой. Энэ засгийн газрыг 65-ын бүлэг дэмжиж байгуулсан. Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийг хэлэлцэхэд 65-ын бүлэг дэмжсэн. ОУВС-гийн хөтөлбөрт хамрагдах уу яах вэ гэхэд “Ор,ор” гэж 65-ын бүлэг л шахсан. “ Орохын тулд ийм ийм болзлуудыг тавьж байна. Татвар нэм гэж байна. Хүүхдийн мөнгөний тодорхой хэсгийг нь хязгаарла гэж байна, тэтгэврийн насыг нэм гэж байна” гэхэд тэгэлгүй яах вэ гээд л олонхи нь дэмжсэн. Бүх зүйлийг бүлэгтэйгээ ярьж байгаад л хийсэн. Үнэн бол энэ.

-Ганц жишээ авахад л ОУВС-д хамрагдсан нь буруу болсон. Эдийн засгийн эрх мэдлээ гадныханд өгчихлөө гээд танай бүлгийн гишүүд яриад байсан л даа...

-Одоо бол хамрын доорх хагархай гэдэг шиг сайхан бурж байна л даа. ОУВС-гийн дэмжлэггүйгээр өөр яаж явах байсан юм бэ? Энэ их өр ширийг яаж зохицуулах вэ?, төсвийн алдагдлыг хаанаас нөхөх вэ? Ийм асуултуудыг тавихаар хэн ч, юу ч хэлж чаддаггүй. Манайх анх удаа ийм байдалд орсон юм биш. Өмнө нь хэд хэдэн удаа хөтөлбөрт хамрагдаад босч ирсэн түүхтэй юм. Бид ядрахаараа ОУВС-д ханддаг, жаахан чадал тэнхээ суугаад ирэхээрээ зангаа хувиргадаг. ОУВС болон Олон улсын санхүүгийн байгууллагуудын дэмжлэгийг авахаас өөр зам байхгүй. Нэг их шидтэй хүн төрж, шидэт саваагаар дохиж асар их мөнгөөр бороо оруулдаггүй л юм бол өөр боломж байхгүй л дээ.

-Засгийн газраас гарсан шийдвэр бүр иргэдийн халаас, тэдний амьдралд хамгийн их нөлөөлдөг. Тэр утгаараа Засгийн газар гэж институци маш сайн ажиллах хэрэгтэй байдаг нь ойлгомжтой. Гэтэл өнөөдөр Засгийн газар ажиллах боломж тэр бүр олддоггүй. Юм л бол огцруулна гэх. Засгийн газар бие даагаад шийдвэр гаргахаар УИХ нь дургүйцэж, нөгөө талаас Ерөнхийлөгч орж ирдэг. Тэгэхээр Засгийн газрын эрх мэдлийг нэмэгдүүлэхэд Үндсэн хуулийн өөрчлөлт чухал гэдэг л дээ?

-Одоо нэгэнт асуудал шийдэгдсэн юм чинь цаашаа яах вэ? гэдгээ бодож бас хүндрэлийг боломж болгон харах хэрэгтэй. АНУ-ын нэг Ерөнхийлөгчийн бичсэн номын уншиж байхад, Хятадууд хямралыг “бэрхшээл”, “боломж” гэсэн утгатай хоёр ханзаар тэмдэглэдэг гэжээ. Агуу ард түмэн сүрхий харсан бодсон байгаа биз. Өөрөөр хэлбэл, ард түмний хүсэн хүлээж байгаа хэмжээнд хүртэл засах боломж болгон ашиглая. Түүнээс биш нэг Ерөнхий сайдыг нөгөөгөөр, нэг сайдыг өөр нэг сайдаар солиод санаа амарч болохгүй. Нилээд том том өөрчлөлт их шаардлагатай. Энэ нь хүн бүрт таалагдах албагүй. Нилээд яам, албан газар нэг баг болж чадахгүй байна. Орон нутагт ч ялгаагүй. Сайд гэхэд яг өөрөө мэдээд доод тушаалын хүмүүсээ тавьж чадсан уу, үгүй юу? Энд тэндээс чаддаг, чаддаггүй баахан хүн шахаад тавиулчихсан юм биш үү?Тэгээд, нэг баг цул хүч болж чадаагүй бололтой. 65 дотроос ч маш их шахсан. Дарга, сайд нь ажлын шаардлага тавихаар нөгөө шахаасны нөхөр чинь шууд “эзэн”-дээ ховолчихно. Намайг шахаад, хавчаад байна...гэхчлэн. Тэгэнгүүт, “эзэн” нь уурлаж, дээдэх даргыг нь “огцруулна” гэж айлгана. Иймэрхүү дүр зураг л харагдаад байгаа юм даа. Үндсэн хуулийн өөрчлөлт гэхээс илүү иймэрхүү завхралуудаа засах ёстой.

-Энэ чиглэлд ажиллах бодлогоо тодорхойлчихсон гэж ойлгож болох уу, Таныг?

-Бодлогоо тодорхойлчихсон.

-Нэг жилийн өмнөх танай намд өгсөн иргэдийн итгэл яагаад буурчихав. Ганцхан жилийн өмнө 65 суудалтай олонхийг бүрдүүлэн баярлаж байсан эрх баригчид буюу 65 гишүүн өөрсдөө зовлон болоод эхэлчихлээ гэж байна. Хэт олонх болчихсон үед тэдний санаа оноог шигтгээд явна гэдэг бас л амаргүй ажил байх. Гэхдээ үүнийг хийчих хүн л Ерөнхий сайд болох хэрэгтэй гээд байгаа...

-Нэг суут хүний үг байдаг юм. Тэр нь: “Дээшээ гарахын тулд тулгуураа олох хэрэгтэй. Дээшээ гараад тогтохын тулд тэнцвэрээ олох ёстой” гэж. Тэнцвэрээ олж чадахгүй, толгой хавьдаа савлаад байгаа юм биш үү? Манай намынхан энэ үгийг сайн ухаарах хэрэгтэй. Академич Б.Чадраа агсан нэг удаа намын Бага Хурал дээр ”Аавдаа алгадуулсан хүүхэд сайн хүн болдог” гэж хэлж байсан юм. Ер нь бид нар Бага, Их хурлуудаа хуралдуулаад тэднээрээ нэг сайн алгадуулах цаг болчихсон даг шүү.

-Ерөнхий сайдад нэр дэвших хүмүүсийн олон нэр яригдаж байлаа. Таныг нэр дэвшинэ гэхэд талархан хүлээж авах хэсэг байхад нөгөө талд нь “60 тэрбумынхныг хамгаалахаар орж ирлээ” гэж байна л даа...

-Тэгнэ л дээ. Дургүй хүмүүс юу ч гэж ярина. Хүн алсан ч гэж бичиж магад. Өнөөдөр 60 тэрбумыг хамгаалаад байгаа хүн хэн байгаа юм. Бүгд л сэтгэл зовж байна шүү дээ. Үүнийг шалгасан хуулийн байгууллага нь яагаад тодорхой хариу өгөхгүй байгаа юм бэ гэдгийг гайхаж л байна. 60 тэрбумын тухай яриа хэсэг хүмүүсийн хооронд болчихож. Харин тэр яриа хэрэгжсэн юмуу, үгүй юу гэдэг л гол нь шүү дээ. Прокуророос хэд хэдэн дүгнэлт гаргасан юм билээ. Яагаад ийм дүгнэлтүүд гарав гэдгийг нь бид сонсмоор байна. 2016 оноос хойш төрд ажилласан хүмүүсийг АТГ-т хэд хэдэн дуудаж асуусан юм билээ. Бараг 600-гаад хүнийг дуудаж, асуусан, байцаасан гэсэн. Шалгаад дууссан юм бол үүнийгээ ард түмэнд мэдээлэх хэрэгтэй. Үүнийг би удахгүй чуулган дээр шаардах болно.

-Ерөнхий сайдад нэр дэвшиж байгаа хүмүүс Бага хурлын гишүүдтэйгээ уулзаж байна гэх юм. Зарим нь гадуур тэр Ерөнхий сайд болчихвол ийм албан тушаал надад өгнө гээд ярьж яваа тухай танай намын гишүүд ярьж байна л даа. Ингээд эхлэхээр өнөө 60 тэрбумаас ялгаа байна уу, ер нь?

-Иймэрхүү байдлаар Бага Хурлын гишүүдээ татах гэж оролдох юм бол үнэхээр жинхэнэ завхарсан заваан юм болно. Нөгөө 60 тэрбум чинь ёстой үнэн юм байна гэдэг яриа жинхэнэ бодитой болно шүү дээ. Ц.Нямдоржийн хэлдгээр, ёстой “түмпэн, түмпэнгээр бөөлжинө” гэдэг л болох байх даа.

Монгол Улсад телевизийн салбар үүсч хөгжсөний 50 жилийн ойн энэ өдрүүдэд тохиож байгаа билээ. Монголын үндэсний олон нийтийн радио телевиз ойн хүрээндээ олон арга хэмжээ зохион байгуулж байгаа.

Сүүлийн үед улс төрд албан тушаалын тэмцэл халуухан өрнөж, хэн нь хэнийг залгамжлах бол гэсэн таамаг, бор шувуу хаа сайгүй жиргэх болсон. МАН 2016 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялагдал хүлээсэн нь ийнхүү тэмцэл эхлэх гол шалтгаан болсон билээ. Мэргэжлийн Засгийн газрыг огцруулахтай зэрэгцээд НИТХ-ын даргын суудлын асуудал хөндөгдөж, Ц.Сандуй “мааниа” уншуулах нь тодорхой болоод байсан юм.

Нийслэлийн Газрын албанаас иргэдэд оршин суугаа газраа өмчлөхөд дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор гурван сарын аяныг эхлүүлсэн. Энэ сарын 4-нөөс эхэлсэн аян Сонгинохайрхан дүүрэгт явагдаж дуусч өнөөдрөөс Баянзүрх дүүрэгт үргэлжилж байна.

Аяны хүрээнд Сонгинохайрхан дүүргийн найман хорооны 406 иргэний эзэмшил газраа өмчлөх хүсэлтийг хүлээн авсан бөгөөд нийслэлийн Засаг даргын захирамжийн төсөлд хянагдаж байгаа юм. Нийслэлийн Газрын албаны мэргэжилтнүүд 2017 оны 9 дүгээр сарын 25-наас 10 дугаар сарын 28 өдөр хүртэл Баянзүрх дүүргийн 2, 4, 5, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 16, 17, 19, 22, 24, 27 дугаар хороодод ажиллаж, иргэдэд эзэмшил газраа өмчлөхөд нь дэмжлэг үзүүлнэ. Тиймээс иргэд дараах бичиг баримтыг бүрдүүлсэн байх шаардлагатай.

Үүнд:

Газар өмчлөхийг хүссэн өргөдлийн маягт бөглөнө
Хорооны Засаг даргын тодорхойлолт
3. Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ /эх хувыг хавсаргана/
4. Иргэний үнэмлэхний хуулбар
5. Газрын кадастрын зураг /эх хувь/
6. Газрын төлбөр төлсөн баримт
Гурван сарын хугацаанд хэрэгжүүлэх аяны хүрээнд нийслэлийн төвийн 6 дүүргийн 43 хорооны 3442 нэгж талбарт иргэний ахуйн зориулалтаар газар эзэмшиж буй иргэдэд газраа өмчлөхөд нь дэмжлэг үзүүлэх юм. Аянд хамрагдсан 3442 нэгж талбарт Сонгинохайрхан дүүргийн 1, 3, 4, 20, 22, 23, 27, 30, 31 дүгээр хорооны 366, Хан-Уул дүүргийн 10,11 дүгээр хорооны 13, Баянзүрх дүүргийн 2, 4, 5, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 16, 17, 19, 22, 24, 27 дугаар хорооны 2251, Баянгол дүүргийн 9, 10, 11, 16, 20, 21, 22 дугаар хорооны 269, Чингэлтэй дүүргийн 8, 9, 10, 11, 12, 13 дугаар хорооны 209, Сүхбаатар дүүргийн 9, 11, 12, 13 дугаар хорооны 334 нэгж талбар багтаж байна гэж нийслэлийн Газрын албанаас мэдээллээ.

индаа” сэтгүүл болон ”ZINDAA.MN” сайтын ”Гол тоглогч” буланд энэ удаа Монгол Улсын 30 дахь Ерөнхий сайд болох хамгийн өндөр магадлалтай хүн гэгдээд буй Ухнаагийн Хүрэлсүхийг онцолж байна.





АХМАД ЛИДЕР

У.Хүрэлсүх тамирчнаар бол “Хүнд жинд хүч үздэг” улстөрч юм. Түүний улс төр дэх жин даац туйлын хүнд бөгөөд суурьтай аж. Өвгөн царс, өч төчнөөн залуу улиасууд өнгөрсөн хугацаанд улс төрийн энэрэлгүй салхи, элдэв шуурганы хөлд үрэгдэж, үндэс ч үгүй хиарч унасан нь олонтаа атал өнөөх У.Хүрэлсүх гэгч мод улам л жин нэмж, салаа мөчрөө тэлэн ургаж өндийсөн байх юм.

Түүнийг олон нийт яагаад ч юм, улс төрд шинэхэн хүн мэт, эсвэл залуухан кадр мэтээр санадаг. Угтаа бол мань эр тун хуучны хүн билээ. Хаа байсан нөгөө Ху намын үеийн хүн. Тэр үедээ зүгээр ч нэг цүнх баригч байгаагүй, бүр туг баригч нь байсан нэгэн.

У.Хүрэлсүхийг залуу кадртай яагаад андуурдаг вэ гэхээр түүний ааг омог, зориг золбоотой холбоотой. Хар залуудаа улс төрийн тэмцэл хийгээд, хэрсүү сууж хэнхэг тусчихсанаас биш улстөрчид дундаа хөгшин нэгэнд тооцогдохгүй. Өдгөө дөнгөж 50 нас шүргэж байна. Тэгсэн хэрнээ, Н.Энхбаяраас ч өмнө улс төрийн халуун чулуу долоосон чоно гээд бод. П.Жасрайгийн үеэс улс төрд идэвхтэй оролцож, сөрөг хүчний эсрэг өлсгөлөн зарлаж, тухайн үеийн залуучууд дотроосоо онцгойрон тодорсон догь нөхөр л дөө. Тэр үед М.Энхболд, С.Баяр, Н.Энхбаяр нарын бараа сураг ч байхгүй байсан гээд бодохоор аргагүй. Анх их л үзэл сурталжсан, өөрийгөө намынхаа улаан хамгаалагч гээд итгэчихсэн дүртэй гарч ирсэн гэдэг юм. Ардын армийн 152 дугаар ангид улс төрийн орлогч явсан энэ залуу 1991 онд МАХН-ын төв хороонд улс төрийн ажилтан болсноос хойш өдгөө бараг хагас жаран өнгөрчээ.

Намын төв хороонд гурван жил орчим ажиллаж, улмаар УИХ дахь МАХН-ын бүлгийн ажлын албанд зөвлөх, МАХН-ын Залуучууд Хөгжил төвийн Ерөнхий захирал болсон. Энэ үеэс намынхаа тухайн үеийн нөлөө бүхий хүмүүстэй ойртон нөхөрлөжээ. Нэгэн ярилцлагадаа “Өчүүхэн жижиг завьтай нэг муу хүүг улс төр гэдэг том далайд гаргаж өгсөн хүн бол Б.Даш-Ёндон, Н.Багабанди, Н.Энхбаяр гурав” хэмээсэн байдаг. 22 настай цэргийн бага дарга МАХН-ын улаан хамгаалагч болсон түүх ийм. Түүнээс хойш УИХ-ын гишүүнээр тойргоос хоёр, жагсаалтаар нэг удаа сонгогдож, дөрвөн удаа Засгийн газрын гишүүнээр ажиллажээ. Мэргэжлийн хяналтын сайд, Онцгой байдлын сайд, хамтарсан Засгийн үед Шадар сайд байсан бол мэргэжлийн Засгийн газарт мөн Шадар сайдын алба хашсан юм. МАН-ын хувьд намын даргаас бусад бүх өндөр албан тушаалыг туулаад гарч ирсэн туршлагатай. Тэр одоо ёстой л ир нь ханасан улстөрч болжээ.



УЛААН ХАМГААЛАГЧ



Хүнд жингийн “коммунист” гэдгээ тэр олон ч удаа баталсан даа. Нударгаараа ч баталсан, ам хэл, үйл хэргээрээ ч баталсан. Коммунист гэх үг одоо үед доромж мэт сонсогдох болж. Дарангуйлагч, айлган сүрдүүлэгч, муйхарлагч, хэзээ ч бүтэшгүй үзэл санаатай, хүнд сурталтай нэгнийг “аа, муу коммунист” гэж хочлох, гоочлох нь бий. Тэгвэл энд арай өөр утгаар хэрэглэж байна. Хуучинсаг боловч тууштай үзэл санаатай, хамгаалах үнэт зүйлтэй, зарчимтай, захиргаатай гэдэг утгыг илүү оноож, энэ ёгтлолыг ашиглаж буй. Гэхдээ У.Хүрэлсүх бол ёгтолсон ёгтлоогүй коммунист. Учир нь тэр МАН-аа коммунизм, социализмтай нь, өнгөрсөн түүх, өнөө ба ирээдүйтэй нь, алдаа оноотой нь хамт үнэн сэтгэлийн угаас хайрладаг, хамгаалдаг нэгэн. “Энэ намыг хэний ч аавын хүүгээр муу хэлүүлэхгүй” гэж яснаасаа, цуснаасаа өрвөлзөж, өмгөөлдөг нь түүний мөн чанар.

Намдаа хэт үнэнч туйлбартай байдал нь түүнд цогтой тэмцэгчийн дүр төрхийг бий болгосон гэж болно. Намынхаа тугийг шатаалгачихаад, уур гомдол хоёроо барьж дийлэхгүй төрийн ордонд агсам тавьж байсан ч удаатай. Төрийн ордонд УИХ-ын гишүүдийн өөдөөс харж байгаад ”Хүнд гарын баагийнууд аа, томоотой байгаарай” гэж хашгирч чадах аавын хүү түүнээс өөр байхгүй. Л.Гүндалай УИХ-ын гишүүн байхдаа иймэрхүү дүвчигнэлийг үзүүлдэг хэдий ч мань хүний хажууд тамирчин шиг ч харагддаггүй байв.

Харин У.Хүрэлсүх гэнэ гэнэ тэсэрнэ. Ингэхдээ жинтэй буулгана.
МАН руу нь чулуу шидсэн хэнбугайн ч өөдөөс тоосго бариад босоод ирж мэдэх ёстой л шийдсэн тэмцэгч. Түүнд энэ дүр нь сайхан зохидог. Намын улаан хамгаалагч гэдгээрээ ч алдартай. Түүх сөхье.

Ц.Элбэгдоржийн тэргүүлсэн Засгийн газрыг огцруулах тухай ид яригдаж байсан үе. Харин иргэний хөдөлгөөнүүд огцруулахгүй гэж жагсаал цуглаан хийж, тухайн үеийн МАХН-ын байр руу дайрлаа. УИХ-ын гишүүд хэрхэхээ мэдэхгүй чуулганыхаа танхимд бүгэж, битүүхэндээ түгшүүртэй сууцгаах үед У.Хүрэлсүхийн уур гэнэт буцалж, чуулганы танхимаас гудамжинд үсрэн гарах нь тэр. Толгойдоо улаан эмблем бүхий цагаан даавуу ороосон нь фронтын дайнд шархтсан цэргийг санагдуулж байв. Зүгээр ч нэг цэрэг биш ээ. Шархандаа халуурч, улангассан тийм цэрэг шиг харагдаж билээ.

Хувьсгалт намынхаа урагдсан тугийг мөрөн дээрээ тавьчихсан жагсаал цуглаан хийгээд гүйж явах нь түүнд зохино гэж янзын. ”Манай нам мандтугай. Ура” гээд л тун сүртэй.



ТОПОР МӨН, МУУЖГАЙ БИШ



Одоо У.Хүрэлсүх шинэ хочтой болсон. Тэр нь топор буюу сүх. Их олон утгатай үг шиг байгаа юм. Эртний слави хэлээр топор гэдэг нь “цохих” гэсэн утгатай юм байна. Өнөөдөр энэ үг МАН-д ч, АН-д ч трэнд болж байна. “Hero”-гийн Б.Баатар У.Хүрэлсүх хоёрын хоорондоо утсаар ярьсан бичлэг задарснаар У.Хүрэлсүх “Топор” нэртэй тагнуулч болж хувирсан юм. Энэ намд хөтөлж, хөлд оруулж, улс төрийн цагаан толгой зааж өгсөн Н.Номтойбаяр нь түүн рүү ”хутга” шидэв. Н.Номтойбаяр ”Хүрэлсүх бол хөгийн новш байж” гэх утгатай үгс дайж, ярилцлага өгчээ. Тэгээд ”Топор Муужгай” гэдэг шинэ томъёолол гаргах гэж оролдов.

Харин У.Хүрэлсүх тэр бичлэгийг худал хуурмаг, эвлүүлэг гэж ч мэлзсэнгүй. “Тийм ээ, миний ярьсан бичлэг мөн” гээд шууд л “улайчихсан”. Бусадтай адил булзах, улайхгүй гүрийх, худлаа гөрөх, хоёрын хооронд гурвын дунд шалчигнах зан түүнд байхгүйн илрэл. Түс тас, ил тод. Хамгаас үнэн зүйл бол ард түмэн ”Топор” гэдэг үгийг У.Хүрэлсүхийн духан дээр тодоос тод тамгалж өгсөн мөртлөө ”муужгай”-г мартчихлаа. Яагаад? Яаж ч хардаж сонсоод тэр бичлэгт У.Хүрэлсүх намаасаа урвасан гэх үзэл санааны хэлтэрхий ч алга. Тиймээс...

У.Хүрэлсүх топор бол мөн. Харин муужгай биш. Н.Номтойбаяр нарын хэлээд буй муужгайн авир төрх У.Хүрэлсүхд зохихгүй. Гэтэж мяраах, хумсаа нуух, гэм хоргүйгээр хүржигнэх зэрэг шинжийг түүнээс хайгаад ч олохгүй. Тиймээс ”живхтэй бацаан”-д дайж явуулсан ”муужгай” гэдэг зүйрлэл түүнд наалдсангүй. Ард түмэн тэнэг биш учраас Топор мөн, муужгай биш гэдгийг бүгд ойлгожээ. Ер нь ХҮРЭЛСҮХийн тухай Номтойбаяр мэтийн нусан чавх дүгнэлт хэлэх нь өөрөө тэнэг асуудал. Ярьж байгаа хүн нь Номтойбаяр байсан учраас урвагчийн асуудал угаасаа зохиомол гүтгэлэг юмаа гэдгийг хүмүүс төвөггүй ойлгосон хэрэг.

Үүнээс болж 2017 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар У.Хүрэлсүх М.Энхболдын эсрэг ажилласан, намаасаа урвасан гэж буруушаагдаад буй. Энэ нь яг үнэндээ “буруу шаах” буюу худал гүтгэх гэсэнтэй утга ойролцоо сонсогддог. Учир нь У.Хүрэлсүх хэзээ ч намаасаа, нөхдөөсөө урваагүй. Харин ч түүнээс ”зарим” хүмүүс аль эрт урвасан байж. Хоёр жилийн өмнөөс л алдарт 60 тэрбумын бичлэгт М.Энхболд, Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нар ”Хүрэлсүхийн хөлийг тасдах” тухай ярьжээ. Яг аалзны хөлийг тасддаг шиг гээд байгаа шүү. Тэгвэл нэг жилийн өмнөөс Ерөнхий сайд асан Ж.Эрдэнэбат намын даргын суудлын төлөө танхимын шадар сайдаа мөрдөн тагнах үйл ажиллагааг эхлүүлж байжээ. ”Топор”-ын хувьд улаан нүүрэн дээр нь л М.Энхболдыг эсэргүүцэж, Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дараа илт сөргөлдөж эхэлсэн. Учир нь түүнийг чиглэсэн олон дайралтууд тэвчээрийг нь аль эрт ховх ”сорчихоод” байсан биз. У.Хүрэлсүх намынхаа бүлгийн хурал дээр М.Энхболдод хандан “Гурваар гарч нам шившиглэчихээд буруугаа бидэнд чихэх гэж байгаа бол хүлээж авахгүй! Өөрөө шунаж байж намын нэр хүндийг шороотой хутгасан чамтай харин хариуцлага тооцно, намыг хагалан бутаргаж хүчийг нь барсан хүн бол чи өөрөө шүү” гэж хэлчихээд гарч ирсэн гэдэг. Энэ үеэс тэр хэзээ ч зогсож болохгүй ”хувьсгалт тэмцэл”-ийг өөрийгөө золиод ч хамаагүй хийх ёстой гэдэг илүү том итгэл үнэмшилтэй болсон байх. Үүнийхээ хариуд тэр урвагч, тагнуулч, төрийн дайсан болж хувирав. Хэрвээ түүнийг тагнуулч гэж нэрлэх ёстой бол ийм тэнэг тагнуулчийг би дуулаагүй. Хэрвээ тэр төрийн дайсан юм бол олигархижсан, мафижсан төрийн л дайсан.



ХУЙХТАЙ ЭР





УИХ-ын 65 суудлыг авсан эрх баригч МАН-ынхан У.Хүрэлсүх М.Энхболдын эсрэг үг хэлсэн энэ үеэс л зүрх зориг орж, шүүмжлэл хийгээд өөрчлөлтийн тухай ярьж эхэллээ. Тэр утгаараа У.Хүрэлсүх энэ намын зүрх зориг нь юм.

Ер нь л энэ намын төлөө зүрхтэй, зоригтой үйлдэл олныг хийсэн. Бүтэлтэй нь бий, бүтэлгүй нь ч бий. МАХН-ыг дэмжигч Монголын зүүний хүчний холбоо гэгчийг байгуулж, өдгөө нам доторх хамгийн том фракци болоод буй. Мөн намын залгамж халааг бэлтгэх Монголын ардчилсан социалист залуучуудын холбоо буюу одоогийн НАМЗХ-г анх байгуулсан. Хүнд хэцүү цаг үед МАН-ын генсекээр ажиллаж, намын тогоо шанагатай зууралдаж явсан лидер. Намын байраа шатаалгачихаад үнс нурмаас өөр гийх гэгээгүй явахад Тусгаар тогтнолын ордонг босгож, намынхаа голомтыг бат тулсан нэгэн.

Бас МАХН нэрийг МАН болгож сольсон. ”Хаясан” нэрийг нь Ц.Элбэгдорж Н.Энхбаярт ”бэлэглэчихсэн” нь хэрэг мандаав. МАНай хүнд гар үүнээс болж олон ч удаа адлуулсан. Гэхдээ үүнд улс төрийн ямар зориг шаардагдсаныг өнөөдөр дурсахад ч халгахаар халуун байна. “Хэрвээ нэрээ сольсноос болж нам сонгуульд ялагдвал би албан тушаалаа өгөх болно” гэж мэдэгдээд, хэлсэндээ ч хүрч МАН-ын ерөнхий нарийн бичгийн даргаа бусдад шилжүүлж байлаа. Түүгээр ч зогсохгүй, намаа ялагдуулчихаад намын нэрээр УИХ-ын гишүүн нэр зүүж явах нь байж болшгүй зүйл хэмээгээд төрийн түшээгийн сэнтийгээс хүртэл татгалзаж байв. Гэтэл өнөөдөр энэ намын удирдлагад өөрөө ялагдчихаад гүрийгээд, гүлдийгээд сууж байгаа улстөрчдийн дэргэд У.Хүрэлсүх дэндүү том, илэрхий зангарагтай харагдаж байна. Харин он цагийн хүрдэнд МАН гэдэг нэр 96 жилийн түүхтэйгээ хамт тодоос тод бичигдэн үлдэж байгааг бид харж байна.

Н.Энхбаярын ид мандан бадарч, эрх мэдэл сүр хүчээрээ далайлгаж байхад У.Хүрэлсүх л хамгийн анхны бэтгийг хагалсан. Худалч хүнд Н.Энхбаяр Монголын эзэн хаан байсан үе. Н.Энхбаярын эхнэр Монгол Улсын сайд нарыг гэртээ дуудаж загнадаг байсан тийм үе. НИТХ-ын сценарийг ЭХНЭР гал тогоондоо ноороглодог байсан гэхээр... 2003 онд Н.Энхбаярт хандан ”Энэ төрийн ажлыг та мэддэг юм уу, танай эхнэр мэддэг юм уу” гэж хэлээд тавьчихсан гэж байгаа. Мөн 2007 онд ”Та өрөөндөө 500 сая төгрөгийн хахууль амалж орж ирсэн хүнийхээ талаарх мэдээллийг илчил. Гэмт хэргийг нуун дарагдуулах нь өөрөө гэмт хэрэг” гэж заргалдсан. Тэр үед Н.Энхбаяр шиг том хүн байхгүй, түүний өмнө хэлтэй бүхэн зусардаж, хөлтэй бүхэн тахилздаг байсан атал МАНай хүнд гар л харин тэмцэлдэж, сөргөлдөж зүрхэлсэн. Тухайн үедээ бол яадаг ч байсан, хуйхтай л эр юм байна гэж бодоод өнгөрсөн.



“БУРУУ ИШИЛСЭН” СҮХ



Гэтэл одоо Н.Энхбаяраас дутахгүй эрх мэдэл, хүч чадлыг төвлөрүүлсэн М.Энхболдыг сөрж байна. Нэг удаа бол тохиолдол гэхсэн. Хоёроос дээш удаагийн тохиолыг тэгвэл мөн чанар гэнэ. Тэмцэгч мөн чанарын тухайд хоёр зааг ялгаа бий. Нэг нь системийн гаднаас шүүмжилж тэмцэх. Ж.Батзандан, О.Магнай, С.Ганбаатар нарын гудамжнаас хийж байсан тэмцлийг үүнд жишээ татаж болно. Нөгөө нь системийн дотроос шүүмжилж тэмцэх. Энэ бол хэцүү. У.Хүрэлсүхийн тэмцэж буй хүчин нь 60 тэрбумынхан, эсвэл М.Энхболд нарын цөөн улстөрч гэж харагдаж буй ч мөн чанартаа бол өнгөрсөн 27 жилийн турш бүрэлдэн бий болсон МАНАН бүлэглэл юм. Энэ бүлэглэлд М.Энхболдоос гадна намынх нь хамгийн хүчтэй лидер С.Баяр, Т.Бадамжунай, Монгол Улсын экс Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, МАК групп багтдаг. Тэдний шунал Монголын улс төр, хууль хүчний байгууллагын эрх мэдлийг хязгааргүйгээр уламжлан захирч, Монголын баялгийг харийнхантай цөлмөж дуусах гэдэгтэй маргах хүн гарахгүй байх. У.Хүрэлсүх тэмцлийн бамбар бариад босч ирмэгц байдал бишдсэнийг мэдэрсэн М.Энхболд Англид элчин сайдаар сууж асан С.Баярыг дуудаж, Т.Бадамжунай, Ц.Элбэгдорж тэргүүтэн тэвдэж эхэлсэн байна. МАНай хүнд гар өөрсдийг нь сүйд хийж дөнгөнө гэдгийг тэд ойлгохын дээдээр ойлгож байгаа хэрэг.

Ерөнхий сайд асан Н.Алтанхуяг “Ц.Элбэгдоржийн толгойлсон шударга бусын хонгил цагдаа, прокурорын байгууллага, АТГ, ТЕГ-ыг улс төрийн зорилгоор ашиглаж байна” гэж мэдэгдэж байсан. Ерөнхий сайд байхдаа шүү дээ. Энэ бүлэглэлтэй эцсээ хүртэл тэмцэнэ гэдгээ ч хэлсэн. Гэвч ялагдал хүлээсэн юм. Засгийн газар нь огцорч, өөрөө АТГ-т байцаагдаж эхэлснээр хэрэг явдал шувтарсан. Ер нь энэхүү бүлэглэлийг нэр цохож, ил тод зарлаж, тэмцэл өрнүүлсэн улстөрчдийг цагдаа, тагнуул, шүүх, прокурорын байгууллагаар дарж авдаг жам ёс сүүлийн жилүүдэд тогтоод байгаа. Харин өнөөдөр М.Энхболд, Т.Бадамжунай, Ц.Элбэгдорж, С.Баяр дөрвийн хийсэн нүсэр систем нуран унаж байна. Нурааж байгаа “буруу ишилсэн” сүх нь Хүрэлсүх. Тийм ч учраас өнөөдөр энэ систем У.Хүрэлсүхийг нухчин дарахаар сүүлчийн эрэг шургаараа хүчлэн ажиллаж байна.



БАЛБАХ ТУСАМ ИРЛЭГДДЭГ БАЛТ СҮХ



Үнэндээ бол эрх баригч намынхаа удирдлагын эсрэг, өөрийн талынхныхаа эсрэг, аль өнгөтэй өөдтэйг хамж шимсэн бүлэглэлийн эсрэг сөрнө гэдэг хэр баргийн хүний зүрхэлж хийх ажил биш. АТГ, ТЕГ, ЦЕГ, шүүх прокурор тэр чигтээ эсрэг зогсож байхад шүү. Омголон зан цусанд нь буцалсан нэлээн хүнд жинд хүч үздэг улстөрч л үүнийг чадна. Нам дамжсан бүлэглэл, олигархи тогтолцооны эсрэг сөрөн зогсож, нэг нам, журмын нөхөр гэж тал тохой таталгүйгээр тууштай тэмцэж чадаж байна.

Нийтлэлч А.Баатархуяг “У.Хүрэлсүхийн гараар могой бариулаад Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, сайд болсон “ухаалаг бэртэгчингүүдийг” тоол гэвэл гурван их хурал болно. Үнэндээ МАН дотор шархаа тоолбол У.Хүрэлсүх шиг, гэхдээ голдуу нуруундаа, өөрийн талынхны сумны шархтай хүн ховор... Бас тэгж сийчүүлчихээд “үхдэггүй” долоон голтой улстөрч” гэж бичсэн. Түүнийг одоо ч М.Энхболдын ялагддаг Ерөнхийлөгчийн сонгуульд намынхаа эсрэг ажилласан гэж ялын дүгнэлтгүй, шүүхийн тогтоолгүй ”цаазлахыг” оролдож байна. Гэтэл намынхаа рейтингийг өсгөх ажлыг хийж, 21 аймгаар хөндлөн гулд давхисан хүн нь У.Хүрэлсүх байж таарсан. Тиймдээ ч орон нутагт М.Энхболд хаа очиж хамгийн өндөр саналуудаа авсан байдаг. Гэтэл хотод навс ялагдсан буруугаа түүнд тохох гээд мань эрийн зэвүү, дургүй хоёрыг зэрэг хөдөлгөчихсөн хэрэг.

Хүрэлсүхд нэг хачин чанар бий. Сүхийг балбаад л, давтаад л байвал улам л ир орж, хат суудаг жамтай. Түүнтэй адил Хүрэлсүхийг муулаад л, хусаад л байх тусам жавхаажаад, зовхио босгоод байх янзтай.

Түүнийг Хадгаламж банкны 14 тэрбум төгрөгийн хэрэгтэй холбон нэг хэсэг балбав даа. Бас Энэбишийн Мөнх-Очирыг нударгалсан хэргээр шүүрэн шанага болтол нь нүдсэн. Хадгаламжийн банкнаас алдагдсан 14.2 тэрбум төгрөгийн маапаанд МАСЗХ холбогдоод ирэхийн цагт У.Хүрэлсүхийг Улсын мөрдөн байцаах газраас шалгаж буй гэх мэдээлэл ч цацагдаж байлаа. Пургон автомашины хэргийг тэр үеийн цагдаа ”олж тогтоогоогүй” байсан бол магадгүй МАН-ын лидерээр аль эрт тодорчих байсан биз. Юун пургон билээ гэж асуух хүн энэ намын тэр үеийн кадрууд дундаас лав гарахгүй байх. Гэхдээ Ө.Энтүвшингийн нөхөн сонгуульд зүтгэж явахдаа пургон машин сонгуулийн үеэр өгснийхөө төлөө ялд унасан гэдгийг сануулах илүүдэхгүй.



УХАМСРЫН ШАНАА



Тэр заримдаа хэтэрхий гэмээр эрс шийдэмгий үйлдэл гаргадаг. Нэг салхилбал хуй дэгдээж байж л санаа амарна. УИХ-ын гишүүн Г.Баярсайханыг төрийн ордонд “унагасан” явдал үүнийг нотолно. Чуулганы хуралдаан дээр Г.Баярсайхан түүн рүү салаавч гаргаж томорсон нь шанааны шалтгаан болж. Аргагүй, АН олонхи болчихсон аатай ч байсан даа. Тэгмэгц У.Хүрэлсүх дуудаж гаргаж ирээд шанаадаад унагачихсан. УИХ-ын гишүүн асан Э.Мөнх-Очир ид явах үедээ өрөөнд нь өөрөө гүйж очиж томорч байгаад мөн л ухамсрын шанаа аваад зугтаж байв. Шанаа хүртсэн Э.Мөнх-Очир хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр детектив киноны зохиол шиг юм хэдэн сар жилээр хөврүүлж билээ. Яг үнэн чанартаа Гарьдхүүгийн Баярсайхан шиг л юм болсон хэрэг шүү дээ. Хэний ч үгэнд орохоо байсан эрхээрээ хатсан, авлигаар сагасан зарим нэгэнд ийм ухамсрын шанаа их тустай ч гэлцдэг дээ.





У.Хүрэлсүх гурван удаа хэлсэн амандаа унаж байсан юм. Эр хүний шийр, улстөрчийн жудагтай байхыг ямар ч албан тушаалаас илүүд үзсэн гурвын гурван тохиолдол түүнд бий. Эхнийх нь хэрвээ нам нь ялагдал хүлээвэл намын генсекийн албаа өгнө гэж амалсан, өгсөн. Хоёр дахь нь УИХ-ын гишүүнийг шанаадаж унагачихаад “Би гишүүнээсээ татгалзана” гэж хэлээд төрийн сэнтийгээс буусан. Гурав дахь нь МАН 65 суудал авч үнэмлэхүй олонхи болчихоод байхад “Шадар сайдаа өгч байгаад шалгуулна” гэж хэлээд тэр даруй өргөдлөө гаргаж өглөө. Өөрийгөө тагнаж, чагнасан гэх хэрэг үүсгэж, гайтуулах гэсэн өнөөх эрх мэдэлтнүүдийнх нь явуургүй аргад өгсөн эрс зоримог хариулт нь энэ. Сэтгүүлч Б.Ганчимэг ”Хувь хүнийхээ хувьд У.Хүрэлсүх бусдад өс санамтгай, шүд зуумтгай, жавар сэнгэнүүлсэн хүйтэн хүн биш. Лав ханилж яваад хутгалдаг Түгжил зангүй мужик. Бас хулгахгүй, хулчийхгүй, ер нь л яаж ч мэдэх нөхөр дөө” хэмээн тодорхойлж байжээ.

Бусдад шанаа өгсөн үйлдлээ тайлбарлахдаа “Би цэргийн алба хаасан эр хүн. Доромжлолыг тэвчихгүй. Тэвчээрт хязгаар бий” гэжээ.







МОНГОЛ ХУВЬСГАЛЧ

Түүний тэвчээр өнөөдөр ч тэсэрч, намынхаа 60 тэрбумын гэгдэх бүлэглэлийнхэнд шанаа өгөхөөр шийджээ. Эхний цохилтоо ч хийсэн, тэр цохилтын салхинд Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газар хийсч унасан. Одоо МАНАН-г манартал цохиж, шударга ёсыг тогтоох хүч түүнд л байна. У.Хүрэлсүхийн өнөөдрийн тэмцэл шинэ үеийн хувьсгалыг санагдуулж, ард түмний дэмжлэгийг авч байна. 1921 онд Ардын хувьсгал ялаагүй бол, 1990 оны Ардчилсан хувьсгал болоогүй бол өнөөдөр Монгол хаана байхсан бол. Бид бүгдээрээ яг ингэж боддог. Сүүлийн хувьсгалаас хойшхи 27 жилийн түүхийг эргээд харахад Монголд дахиад хувьсгалын тохироо бүрдчихжээ. Гэхдээ буу барьж тэмцдэг биш, хууль сахиулж шударга ёс тогтоодог хувьсгалыг ард иргэд хүсч байна. Олигархжсан төр, нам дамжсан МАНАН бүлэглэлийг хазаарлан зогсоож, хариуцлага тооцохыг иргэд хүсч байна. Гэртээ ороод эхнэрээсээ, гадаа гараад танихгүй хэн нэгнээс, таксинд суугаад жолоочоос, бааранд ороод архичнаас асуу. Монголчууд олигархуудаасаа салж, шударга нийгэм бүтээхийг хүсч байна. МАНАН бүлэглэлийн толгойг бөхийлгөж, ардын нурууг тэнийлгэх үүргийг У.Хүрэлсүхэд оноох болсон шалтгаан энэ аж. Төрийн толгойд гарсан увайгүй олигархуудыг нам цохих ийм НУДАРГА, авлига, албан тушаалын наймааг тас цавчих ийм СҮХ Монголын төрд ЯГ ОДОО л хэрэгтэй байна. Монголчууд 30 жил ирлэсэн хүнд жингийн ХҮРЭЛСҮХээ далайсан шиг далаймаар байна. Дамдины Сүхбаатар, Санжаасүрэнгийн Зориг, Ухнаагийн Хүрэлсүх... МОНГОЛ ХУВЬСГАЛчдын цуваа тасрах учиргүй.







Нийтлэлч Д.Дамдинжав

Эх сурвалж: ”Зиндаа” сэтгүүл, ZINDAA.MN сайт.

УИХ-ын гишүүн Ц.Даваасүрэнтэй ярилцлаа.

-Та бол Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газрыг огцруулахаар гарын үсэг зурсан гишүүдийн нэг. Яагаад Засгийн газрыг огцруулах саналд нэгдсэнийг тань эхлээд асуумаар байна?

-Хувь хүнийхээ хувьд шийдвэр гаргахад хүндхэн байлаа. Бид хоёрын хувьд олон жил Санхүүгийн салбарт, тэр тусмаа Төрийн санд нэг баг болж энэ тогтолцоог бий болгоход хамтран зүтгэсэн, ойр харилцаатай байсан хүмүүс. Гэхдээ энэ удаа Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар олон нийтийн зүгээс Засгийн газарт тавьсан дүнг дагахаас өөр арга байсангүй. Хэрэв Засгийн газар байгуулагдахаасаа эхлээд Сонгуулиар амласан шигээ мэргэжлийн байж олон нийтэд үнэлэгдэх хэмжээнд ажилж чадсан бол ийм үр дүн гарахгүй байсан. Засгийн газар маань эдийн засгийн нөхцөл байдал бидний бодож, төсөөлсөнөөс огт өөр байжээ, үнэхээр дампуурчихсан байсан юм байна гэснээр асуудлаас мултарчихгүй. Тэр тусмаа нэг жил шахуу АН-тайгаа Манантаж хамтарчихаад мэдэхгүй царайлж болохгүй. Мөн Сонгуульд оролцож олон нийтийн саналыг авахдаа ямар ч хүндрэл байсан туулаад гарна л гэсэн. Тэд амлалтаа нэхэх нь зүйн хэрэг. Ямар ч шалтаг тоочоод үүнээс мултрахгүй. Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дүн бол манай намд өгч буй урьдчилсан том сануулга.

Сонгуульд амжилтгүй оролцоход олон хүчин зүйл нөлөөлсөн нь мэдээж. Гэхдээ Засгийн газрын ажлын үр дүн бол хамгийн гол хүчин зүйл байдаг. Ажлын үр дүнгээс гадна бодлогын алдаа ч их гаргасан. Наад зах нь ОУВСангийн хөтөлбөрт яагаад нэг сар хүлээгээд сонгуулийн дараа хамрагдаж болохгүй гэж. Хөтөлбөрийн асуудал бүлгээр яригдахад “Нэг сар хүлээ” гэсэн саналыг би болоод олон гишүүн хэлж байсан. Үүнийг огт тоогоогүй, хүч түрээд л явсан. Одоо болохоор өөрсдөө санал оруулчихаад, “УИХ зөвшөөрсөн ш дээ” гэсэн юм яриад л сууж байна. Ер нь тэтгэврийн насыг нь татвартай нь хамт нэмчихээд халамжийн мөнгийг нь багасгана гэхээр хэн санал өгөх юм. Үүнд л олон түмэн дүнгээ тавьж, бид түүний дагуу хариуцлага тооцсон. Тодруулбал, 2020 оноо бодож л ийм алхам хийсэн.Үлдэж буй хугацаанд ард түмэнд амласныхаа дагуу Мэргэжлийн Засгийн газраа байгуулж, амлалтаа хэрэгжүүлэх ёстой.

-Ард түмэн МАН-ыг хоёр фракци бүлэгт хуваагдаад нам дотроо учраа олж чадахгүй байна гэж харж байгаа. Үнэхээр УИХ дэх МАН-ын гишүүд хоёр тал болоод хуваагдчихсан хэрэг үү?

-Тэгэж бодож огт болохгүй. Жишээ нь, би ямар нэг бүлэглэлд хамрагдаж хэн нэг хүний далбаан доор амьдардаггүй. Одоогийн болоод байгаа үйл явдал бол фракци, бүлэг хоорондын эрх мэдлийн төлөөх тулаан бус цаашид хэрхэн сонгуулийн амлалтаа хэрэгжүүлэх бэ гэдэг дээр гарч буй гишүүдийн байр суурийн ялгаа. Намын бүлгийн гишүүдийн маань нэг хэсэг нь Засгийн газарт зарим нэг өөрчлөлт хийгээд үргэлжлүүлээд зүтгүүлээд үзье гэж байхад, нөгөө нэг хэсэг нь, амласныхаа дагуу Мэргэжлийн Засгийн газраа байгуулаад үлдсэн хугацаанд зүтгээд үзье л гэсэн хэрэг шүү дээ. “Дараагийнх нь хоолонд орох” тухай ярьж буй хүмүүс бол өөрсдөө Засгийн ажлыг хоол гэж хардаг хүмүүс л байхгүй юу. Уг нь бол их зүтгэл шаардсан нүсэр ажил, том хариуцлага л байгаа юм.

-Ингэхэд 60 тэрбумын асуудлын талаар та ямар байр суурьтай байгаа вэ. Прокурор энэ хэргийг хянаад эвлүүлэг гэж үзэн хэрэгсэхгүй болгочихлоо. Тэгсэн хэрнээ 60 тэрбумыг босгох төлөвлөгөөг боловсруулахад оролцсон НИТХ-ын дарга Ц.Сандуй огцорчихлоо шүү дээ?

-Энэ асуудал саяын Сонгуулийн ярианы нэг сэдэв байлаа. Иргэдэд тайлбар хийхээр наадхи “Засгийн газрын гишүүдээ хар л даа, батлагдаж байгаа биздээ” гээд хэдэн сайдын нэр дурьдаад унана. Маш зовлонтой байсан. Миний бодлоор тийм яриа болсон юм шиг байгаа юм. Эвлүүлэг ч биш болов уу. Гол нь иргэд, ийм яриа болж байхад М.Энхболд дарга загнаад хөөгөөд гаргах ёстой, түүнээс биш ийм жишиг байна уу гээд сууж байж болохгүй л гэдэг юм билээ. Ер нь энэ асуудлыг нэг мөр цэвэрлэж байж дараагийн сонгуульд орохгүй бол олигтой үр дүн гарахгүй.

-Ерөнхий сайдыг заавал УИХ-ын гишүүн хийх ёстой гэсэн яриа байдаг. Энэ асуудалд та ямар бодолтой байдаг вэ?

-Яриа бол яриа шүү дээ. Ерөнхий сайдын асуудлыг хуулиар зохицуулдаг. Харин ямар ч хуулинд тийм заалт байхгүй.

-Улс төрийн намуудын дүрэмд намын дарга Ерөнхий сайд байна гэсэн заалт байдаг. Эсвэл Ерөнхий сайд нь заавал намын дарга байх ёстой юу?

-Намын дүрэм хууль биш учраас намын дарга нь заавал Ерөнхий сайд байх албагүй. Харин намынхаа хүрээнд ийм зохицуулалт хийх боломж байна гэсэн үг. Олон улсын практикт Засгийн газрыг тогтвортой байхын нэг үндэс нь парламент дахь олонхийн намын дарга нь гүйцэтгэх засаглалын тэргүүлэх явдал гэж үздэг юм билээ. Тэр талаас нь бодолцож манай намууд дүрмийнхээ хүрээнд ийм зохицуулалт хийсэн байдаг.

-Нам үл харгалзан байгуулагдсан эрх мэдэл, албан тушаалын бүлэглэл улс орны хөгжлийг боомилж байгаа гэдэгтэй та санал нийлэх үү?

-Санал нийлдэг. Энэ бүлэглэлээс чинь болоод мэргэжлийн бус сайд, мэргэжлийн бус баг яамдад очиж салбарын ажлыг унагаж байна. Салбарын ажил унахаар улсын ажил унаж, эдийн засаг хямарч байгаа талаар би байнга ярьдаг. Нааштай ахиц гарахгүй байна. Одоогийн шинээр байгуулагдах Засгийн газарт дахиад л энэ асуудлыг тавина. Энэ асуудлыг шийдвэрлэхгүйгээр бид хямралаас гарч чадахгүй, олигтой хөгжихгүй.

-МАН-ын нэр бүхий хүмүүс Ерөнхий сайдад нэрээ дэвшүүлж байгааг ил цагаан зарлалаа. Таны хувьд эдгээр хүмүүсийн талаар ямар бодолтой байна вэ?

-Өнөөдрийг хүртэл намаас албан ёсоор хэн нэгнийг Ерөнхий сайдад нэр дэвшүүлээгүй байна. Хаанаас тийм нэр гараад байгааг би мэдэхгүй. “Чи нэрээ дэвшүүл, дуугүй сууж болохгүй” гэх хүн ч л байх юм. Төрд бэлтгэгдсэн талаасаа ямар ч албыг хашчих л байх. Гэхдээ юманд цаг хугацаа, улс төрийн эрэмбэ гэж бичигдээгүй хууль бас байна аа. Жишээ нь, өнөөдрийнх шиг улс төр тогтворгүй байгаа үед улс төрийн эрэмбэ, нөлөөтэй байдал талаас нь бодолцож Ерөнхий сайдад нэр дэвшүүлэх нь зөв байх. Бидний хэсэг нөхөд тэр талаас нь бодолцож, У.Хүрэлсүхийг “хариуцлага тооцож, ажиллаж чадах” Ерөнхий сайд байх болов уу гэж дэмжиж байгаа. Ер нь бизнесийн бүлэглэлийн нөлөөлөлд автчихгүй, нэр холбогдоогүй, баялгаа гадныханд найр тавиад туучихгүй байх шалгуураар Засгийн тэргүүнээ тодруулах нь чухал байна. У.Хүрэлсүхийн хувьд энэ талаар намынхаа нөхдийн чихийг халууцуулж байсныг би мэдэхгүй юм. Харин намын ажил хэргээр бидний байр суурь зөрчилдөх үе гардаг. Энэ бол ажил хэргийн зөрчил, байдаг зүйл.

Даргын ая талд нийцэж ажилладаг, бөөрөнхий зантай хүн Ерөнхий сайд болвол даргын эрх ашиг хангагдаад улс орны, олон түмний нийтлэг эрх ашиг хохирчихдог. Тиймээс Ерөнхий сайд наад зах нь өөрийн бодолтой, шийдвэр гаргах чадвартай, шинэтгэл хийх эрмэлзлэлтэй хүн байх ёстой.

-АТГ-ыг улс төрчдийн захиас даалгавраар ажиллаж байна гэж олон нийт хардах болсон. Та ийм итгэл үнэмшилтэй санал нийлэх үү?

-Наадах асуултанд чинь хариулахын тулд хоёулаа ганцхан жишээ татъя. Жишээ нь, С.Баярын байрны асуудал болон Оюу толгой, Дубайн асуудлаар С.Баярцогт, Сайханбилэг нартай илт хариуцлага тооцохгүй байхаар ард түмэн тэгэж хардах нь зөв шүү дээ. Гэтэл өмнөх Ерөнхийлөгч асан маань улс төрийн өрсөлдөгч Н.Энхбаяр, Н.Алтанхуяг нараа авилгалын асуудлаар намнасан атлаа тэднээс хэд дахин их олон арван сая доллартай холбогдсон дээрхи эрхмүүд лүү хатуу үг хэлэх нь битгий хэл Ерөнхий сайд, Засгийн газрын гишүүн, Элчин сайдад дэмжсэн.

-Энэ сарын 25-нд болох МАН-ын Бага хурлаар намын даргыг шинээр сонгох асуудал яригдах байх. Та Бага хурлын гишүүдэд хандаж юу хэлмээр байна вэ?

-Энэ удаагийн Бага хурлаар намын даргыг сонгохгүй. Харин намын Их хурлын товыг тогтоож, зарлана. Дүрмээрээ намын даргыг намын Их хурлаараа сонгодог. Манай нам 2021 онд 100 жилийн ойгоо тэмдэглэнэ. 2020 онд ялагдаж болохгүй. Тиймээс бүлэглэл, бизнесийн явцуу сонирхолд автаж, намын нэгдмэл эрх ашгийг хохироох шийдвэр гаргаж болохгүй гэж хэлмээр байна.

-Монгол улсын эдийн засгийн хямралын нэг үндэс бол Монгол банкны буруутай үйл ажиллагаа, бодлоготой холбоотой гэж та ярьж байсан. Үүнийгээ тодруулахгүй юу?

-Хямралын гол шалтгаан Монголбанкны буруутай үйл ажиллагаа гэсэн миний урьдын байр сууриа хэвээрээ байгаа. “Үнэ тогтворжуулах” хөтөлбөр нэрийн дор хэдэн их наяд төгрөг хэвлэж, түүгээрээ импортыг дэмжиж Валютын нөөцийг шавхаж ханш өсгөсөн нь үнэ өсгөж, амьдралыг үнэтэй болгож, ядуурлыг улам нэмэгдүүлсэн. Хувь хүмүүс, аж ахуйн нэгжүүдийн хэдэн төгрөг, хуримтлал нь цаас болсон. Энэ хугацаанд цалин, тэтгэвэр нэмэгдээгүй учраас иргэд үнийн өсөлтийг зээл авч нөхсөн. Компаниудын борлуулалт буурч, орлого хумигдан авсан зээлээ төлж чадахгүй болсон. Банкны системийн хугацаа хэтэрсэн зээл 2014 онд 241 тэрбум төгрөг байсан бол одоо 1 их наядыг хол давчихлаа. Ийм л эдийн засгийг бий болгосон. Энэ нөхцөл байдалд хүргэсэн Төв банкны өмнөх удирдлагатай заавал хариуцлага тооцох ёстой, ингэж байж дараагийнх нь улс орныхоо төлөө ажилладаг болно.

-Ойрын жилүүдэд эдийн засаг үнэхээр хүнд байдалд орно гэж эдийн засагчид ярьдаг. Эдийн засгийн хямралаас гарах ямар гарц байна вэ?

-Нэн тэргүүнд Хөгжлийн загвараа тодорхойлох хэрэгтэй. Одоогийнх шиг уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт дагасан маягаар амьдарч болохгүй. Үнэ унахаар сөхрөөд, үнэ өсөхөөр түр өндийдөг байдлаар л амьдарч ирлээ. Мөнгө босгож, санхүүжилт хийхэд уул уурхай хэрэгтэй. Харин тэр олсон орлогыг юунд зарцуулж тогтвортой хөгжих бэ гэдэг л гол асуудал. Миний бодлоор хамгийн тогтвортой орлогын эх үүсвэр бий болгох салбар бол бэлчээрийн мал аж ахуй, органик хүнсний үйлдвэрлэл юм.Энэ чиглэлд газар нутаг, бэлчээрийн мал гээд манайд асар их давуу тал байгаа учраас дэлхийд өрсөлдөх чадвар бий. Тиймээс манай орны хөгжлийн оновчтой загвар бол Хөдөө аж ахуй хөнгөн үйлдвэрлэл гэж боддог. Тэгээд энэ бүтцээ урт дунд хугацааны бодлого, төлөвлөлттэй хөгжүүлж, мэргэжлийн Засгийн газраар хэрэгжүүлээд явбал бид хөгжинө. Манайхтай адил 3 сая гаруйхан хүн амтай Уругвай улс Хөдөө аж ахуйг хөгжүүлж дэлхийг тэжээж 50 тэрбум ам долларын эдийн засагтай болсон байна. Хичнээн хямарч байсан ч хүн идэхээсээ татгалзахгүй. Машин унаа тансаг зүйлээсээ бол татгалзаж чадна. Тиймээс ХАА тогтвортой хөгжлийг бий болгодог. Тогтвортой эдийн засаг бусад салбараа чирээд хөгжүүлээд явчихна. Ялангуяа хүний хөгжил боловсролын асуудал жижиг оронд маш чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Ер нь бид баялаг бүтээж, мөнгө бий болгодог хүний хөгжлийг дэмжиж байж хөгжих бизээ. Одоогийнх шиг бүтээсэн мөнгийг дээрэмддэг ов заль, хулгай луйвраар хол явахгүй. Нэг л өдөр төгсгөл нь ирнэ.

Тиймээс иргэдээ халамжинд сургах бус баялаг бүтээгч байх чиглэлд багаас нь бүх шатны сургалтаар дамжуулж хүмүүжүүлэх хэрэгтэй. Алмазнаас бусад бүх баялагтай оронд ядуу амьдарч буй нь бидний өөрсдийн арчаагүйнх юм. Иймд дээрээсээ буюу нийтийн эрх ашгийн төлөө явдаг төртэй болохоос шинэчлэлтээ эхлүүлэх хэрэгтэй байна. Хувиа бодсон шуналын сэтгэлээр бус улс орноо гэсэн чин сэтгэлээр, оновчтой бодлого, цэгцтэй төлөвлөлтөөр хандвал өргөн уудам нутагтай, асар их баялагтай, 50 сая малтай, том орны тосгоны хүн амтай Монгол орныг хөгжүүлнэ гэдэг нэг их хүнд асуудал биш юм. Эцэст нь хэлэхэд биднийг өнөөдрийг хүртэл хөгжүүлэхгүй байгаа зүйл бол бүлэглэл, даргын гэсэн явцуу эрх ашгийг төлөө төрөө чиглүүлээд байгаа явдал юм. Ийм шалгуураар төрийн албыг бүрдүүлж байгаа нь төрийн ажлыг нурааж, түмний эрх ашгийг хохироож, улс орноо хямруулж байна.

М.МӨНХЦЭЦЭГ

Нийслэлийн удирдах ажилтнуудын ээлжит шуурхай зөвлөгөөн боллоо. Уламжлал ёсоор Улаанбаатар хотын өнгөрсөн 14 хоногийн нөхцөл байдлын мэдээллийг холбогдох албаныхан өглөө. Нийслэлийн Онцгой байдлын газраас өгсөн мэдээллээр Хан-Уул дүүргийн Засаг даргын 2017 оны 09 дүгээр сарын 23-ны өдрийн А/316 дугаар захирамжаар 10 хорооны нутаг дэвсгэр Морингийн даваа орчмын шүлхийн хорио цээрийн дэглэмийг цуцалж, өдөр тутмын хэвийн үйл ажиллагаанд шилжүүлсэн байна. Харин Хан-Уул, Сонгинохайрхан дүүргийн нутаг дэвсгэрт малын гоц халдварт шүлхий өвчин гарсантай холбогдуулан, нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар хүн, мал амьтны гоц халдварт өвчин тархахаас урьдчилан сэргийлж, Онцгой комиссын гишүүдийг хорио цээрийн дэглэм тогтоосон бүсүүдэд хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээнд хяналт тавих, удирдлагаар хангах шуурхай штабыг 2017 оны 09 дүгээр сарын 18-ны өдрөөс байгуулан 24 цагаар үүрэг гүйцэтгэн ажиллаж байгаа юм.

Нийслэлийн Онцгой байдлын газар 2017 оны 09 дүгээр сарын 08-ны өдрөөс 22-ны өдрийг хүртэл аюулт үзэгдэл, техникийн холбогдолтой ослын 56 удаагийн дуудлагыг хүлээн авч, Гал унтраах, аврах ангиуд, объектын гал түймрийн 50, техникийн холбогдолтой осол, аврах ажиллагааны 6 удаагийн дуудлагаар үүрэг гүйцэтгэжээ. Дээрх дуудлагыг өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад объектын гал түймэр 9,1 хувиар, техникийн холбогдолтой осол, аврах ажиллагааны дуудлага 64,7 хувиар, нийт аюулт үзэгдэл техникийн холбогдолтой ослын тоо 22,2 хувиар тус тус буурсан үзүүлэлттэй байна.

Нийслэлийн цагдаагийн газраас өгсөн мэдээллээр 14 хоногийн хугацаанд гэмт хэрэг, зөрчил, зам тээврийн ослын шинжтэй 24 мянга 410 дуудлага, мэдээлэл хүлээн авсан нь өмнөх 14 хоногтой харьцуулахад 573 нэгж буюу 2.3 хувиар буурсан бол гэмт хэргийн шинжтэй 928 үйлдэл бүртгэгдсэн нь 215 нэгж буюу 30.2 хувиар өссөн үзүүлэлттэй аж. Захиргааны зөрчлийн шийдвэрлэлтийн тухайд энэ хугацаанд согтууруулах ундаа хэтрүүлэн хэрэглэсэн, биеэ авч явах чадваргүй 1777 хүнийг эрүүлжүүлэн, Архины албадан эмчилгээнд 3 хүнийг хамруулж, Зөрчлийн тухай хуулийн дагуу 32 хүнийг шүүхийн шийдвэрээр баривчлуулан, 2324 иргэнд 74 сая 274 мянган төгрөгийн торгууль оногдуулсан байна.

2017 оны 09 дүгээр сарын 08-ны өдрөөс 09 дугаар сарын 21-ны өдрүүдэд Замын цагдаагийн албаны Мэдээлэл шуурхай удирдлагын хэлтэст 3663 дуудлага мэдээлэл ирснээс хүн гэмтсэн хэргийн шинжтэй 132, зөрчлийн шинжтэй 1024 дуудлаганд очиж хойшлуулшгүй ажиллагаа явуулан, 1156 ослыг материалжуулан шалгаж байна. Зам тээврийн хэргийн улмаас 1 хүний амь нас хохирч, 173 хүн гэмтжээ. Нийслэлийн хэмжээнд зам тээврийн осол 3,8 хувиар өссөн ба ХУД-ийн нутаг дэвсгэрт зам тээврийн осол харьцангуй их өссөн байна. 2016 оны мөн үед согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон зөрчил 706 бүртгэгдэж байсан бол энэ оны мөн үед 690 бүртгэгдсэн нь 2,3 хувиар буурч, өнгөрсөн онд 102 тээврийн хэрэгсэл түр саатуулагдаж байсан бол энэ оны мөн үед 50 тээврийн хэрэгсэл саатуулагдсан нь 51,0 хувиар буурсан байна.

Нийслэлийн Мэргэжлийн хяналтын газар дээрх хугацаанд төлөвлөгөөт шалгалт 78, төлөвлөгөөт бус 336, гүйцэтгэлийн 114, нийт 528 хяналт шалгалт хийсэн байна. Шалгалтаар илэрсэн зөрчилд 24 сая төгрөгийн торгууль ноогдуулж, 80 хувийг нь барагдуулжээ. Авто тээврийн шалган нэвтрүүлэх 8 товчоонд 14 удаагийн тохиолдлоор 70 ширхэг тарваганы түүхий мах илрүүлж, 1 иргэнд 150.0 мянган төгрөгийн торгуулийн шийтгэл ногдуулж тарвагыг ЗӨСҮТ-д, хэргийг цагдаагийн байгууллагад шилжүүлсэн байна. Мөн зорчигчдод тарваган тахал, малын гоц халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх сэрэмжлүүлэг, гарын авлага тараажээ гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

Авлигатай тэмцэх газраас яам, агентлагууд дахь авлигын эсрэг хууль тогтоомжийн хэрэгжилттэй танилцсан дүнгээ өнөөдрөөс хэлэлцүүлж эхэлнэ.

Авлигатай тэмцэх үндэсний хөтөлбөрийг сурталчлан таниулах хүрээнд тус газрын даргын тушаалаар томилогдсон Ажлын хэсгүүд 13 яам, 27 агентлагт өнгөрсөн хавар ажиллах хугацаандаа иргэдээс гомдол мэдээлэл хүлээн авч, авлигын эрсдлийн үнэлгээ хийсэн юм.

Энэ долоо хоногт Батлан хамгаалах яам, Барилга хот байгуулалтын яам, Зам тээврийн яам, Уул уурхайн яам болон тэдгээрийн харьяа агентлагуудын 2015-2017 оны хугацаанд авлигын эсрэг хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хийсэн шалгалтын дүнг тухайн яам, агентлагийн удирдах албан тушаалтнуудыг оролцуулан хэлэлцэх юм байна.

Мэргэжлийн сүмо бөхийн 2017 оны есдүгээр сарын башёд 70 дахь ёкозуна Харумафүжи Д.Бямбадорж түрүүллээ. Ийнхүү тэрбээр түрүүлсэнээр сүмо бөхийн дээд зиндаанд ес дэх түрүүгээ авч байгаа энэ аж.

Улсын онцгой комиссын даргын тушаалаар томилогдсон комиссын Шуурхай бүлэг нийслэлийн Багануур дүүрэг, Хэнтий, Сүхбаатар, Дорноговь аймгуудад 2017 оны 9 дүгээр сарын 19-22-ны өдрүүдэд ажиллалаа.Шуурхай бүлгүүдийг УОК-ын нарийн бичгийн дарга, хурандаа М.Энх-Амар, ХХААХҮ-ийн дэд сайд Ж.Сауле нар ахлан ажиллаж байна.

Багануур дүүрэгт хяналтын постоор нэвтэрч байгаа тээврийн хэрэгслүүдээс хураамж авахгүй байх, дүүргийн Онцгой байдлын хэлтсээс офицер томилж, ээлжээр ажиллуулан удирдлагаар хангахыг үүрэг болголоо.Хэнтий аймагт 2017 он гарснаас хойш гамшгийн улмаас учирсан хохирлыг арилгах, хойшлуулшгүй сэргээн босгох үйл ажиллагаанд зориулж аймгийн Засаг даргын нөөц сангаас нийт 110,0 сая төгрөгийг зарцуулсан байна.

Аймгийн хэмжээнд энэ өвөл 18 сум, 5 тосгоны 7,2 мянган малчин өрхөд хонин толгойд шилжүүлснээр нийт 8,2 сая мал өвөлжихөөр байна.

Хадлан бэлтгэлийг 11 сумын 200 орчим иргэн 139 трактор, техник хэрэгсэлтэйгээр явуулж байна. Ургацын урьдчилсан балансаар нийт хураан авах ургацын 85 хувийг алдах нөхцөл байдал үүссэн. Мөн тус аймагт бэлчээрийн даац зарим газраа 7 дахин ихэссэн тул өөр аймгаас мал оруулах боломжгүй болжээ.

Мал, амьтны гоц халдварт шүлхий, цэцэг өвчний улмаас нийт 800 гаруй малыг зориудаар устгасан байна. Хэдийгээр Улсын онцгой комиссын 2017 оны 02 тоот албан даалгавраар шүлхий өвчин гарсан болон эрсдэл хадгалагдаж байгаа аймгуудаас эрүүл бүс рүү, эрүүл бүсээс өвчний голомттой аймгууд руу хийх малын шилжилт хөдөлгөөнийг хориглосон ч их байгааг аймгийн удирдлагууд хэлсэн.

Мөн шүлхий өвчний вакцины чанарын асуудалтай холбоотой гомдол зарим малчид, мал бүхий иргэдээс ирэх болжээ. Энэтхэг улсад үйлдвэрлэгдсэн шүлхий өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх вакцинаар тариулсан мал дараагийн вакцин тарих хугацаа болоогүй байхад өвчний халдвар авсан, дархлаа муу тогтсон, харин ОХУ-аас оруулж ирсэн вакцинаар тариулсан малд тандалт судалгаа хийхэд хамгаалах чадвар өндөр байгаа гэж малчид, иргэд ярьж байна.

Уг асуудалтай холбогдуулан Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн дэд сайд Ж.Сауле 1 эмчид ногдох малын тоог тодорхой болгох, вакцины чанар, тээвэрлэлт, хадгалалт, хамгаалалтад хяналт тавьж, шалгах, вакцин тарьж буй малын эмч нарын ажилд хяналт тавих, нарийн тооцоо судалгаа хийх, өвөл болохоос өмнө шүлхий өвчнийг бүрэн дарахыг аймгийн удирдлагуудад үүрэг болгов.

Сүхбаатар аймгийн хэмжээнд энэ жил 13 сумын 66 багийн 7300 өрхөд 3,3 сая мал өвөлжих төлөвтэй байна. Хадлангийн 143 салаа 36,500 га талбайд 110 тонн хадлан бэлтгэхээр ажиллаж байна. Аймгийн нөөцөд 2016 онд бүрдүүлсэн 140 тонн өвс, 10 тонн рапс, Уулбаян суманд 23 тонн өвс байна. Аймгийн Засаг даргын нөөц сангаас гамшгийн улмаас уичрсан хохирлыг арилгахад нийт 200,0 сая төгрөгийг зарцуулаад байна.

Энэ жил үлийн цагаан оготно 12 сумын 504,1 мянган га-д тархсан.

Энэ онд гарсан мал, амьтны гоц халдварт шүлхий өвчний 3 удаагийн тохиолдол Увс аймгийн Зүүнговь сум, Булган аймгийн Бүрэгхангай сум, Төв аймгийн Аргалант сумдаас ирсэн отрын айлуудын малаас илэрчээ. Вакцинжуулалтын ажлыг 4 сумын 209 өрхийн 57,000 гаруй малд зааврын дагуу хийж, 221,130 мкв талбайд ариутгал, халдваргүйжүүлэлтийг хийсэн. Одоогийн байдлаар нийт 500 гаруй малыг зориудаар устгасан байна.

Бэлчээрийн даац нийт нутаг дэвсгэрийн 40 хувьд нь хүрэлцээтэй, харин 60 хувьд нь хүрэлцээгүй болсон. Ялангуяа Сүхбаатар, Эрдэнэцагаан, Мөнххаан, Баяндэлгэр суманд бэлчээрийн даац хэтэрсэн. Өвөлжилт хүндэрсэн тохиолдолд 13 сумын 31 багт 1,7 сая мал эрсдэлд орох магадлалтай тул зохицуулалт хийх шаардлагатайг аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуйн газраас мэдээлэв.

Дорноговь аймагт энэ жил 4137 өрхөд нийт 1,7 сая мал өвөлжих төлөвтэй байна. Аймгийн хэмжээнд Засгийн газрын 2017 оны 186 дугаар тогтоолын дагуу нийт 120 тонн өвс бэлтгэхээс 82,6 тонныг бэлтгэсэн.

Мал, амьтны гоц халдварт шүлхий өвчин Дорноговь аймгийн Алтанширээ суманд гоц халдварт шүлхий өвчний шинж тэмдэг илэрсэн.

Өнөөдрийн байдлаар уг өвчнөөр өвчилсөн 75 малыг зориудаар устгаж, 28 малыг тусгаарлан, 27,600 мкв талбайг ариутгаж, халдваргүйжүүлж, нийт 43,360 малыг вакцинжуулахаас 27,365 малыг (63,1 хувь) вакцинжуулж, Алтанширээ, Дэлгэрэх, Сайншанд, Өргөн сумдыг бэлэн байдлын зэрэгт шилжүүлэн ажиллаж байна.

Санамсаргүй түүврийн аргаар 400 гаруй малд тандалт судалгаа хийхэд шүлхийн вакцин тариулсан малд 58 хувийн дархлаа тогтсон байсан.

Гамшгийн үүссэн нөхцөл байдалтай холбогдуулан Дорноговь аймгийн Засаг даргын нөөц сангийн хөрөнгөөс 85,8 сая төгрөгийг зарцуулжээ.

Дорноговь аймгийн Онцгой комиссын хурлын үеэр аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуйн газарт улсын нөөцөөс ДУК машин, Алтанширээ, Айраг, Дэлгэрэх сумын Эрүүл мэндийн төв, Хатанбулаг сумын цагдаагийн тасагт эрүүл мэндийн үйлчилгээ үзүүлэх болон шуурхай албаны автомашин олгох хүсэлтүүдийг Улсын онцгой комисст тавьсан гэж Улсын Онцгой комиссын ажлын албанаас мэдээллээ.

атг мэдээлэл хийнэ

10:00-16:00 цагт: УСУГ-ын худгууд,

МАН-ын Удирдах зөвлөл өчигдөр Бага хурал руу оруулах Ерөнхий сайдын нэрийг тогтох ёстой байсан ч хэлэлцэж амжаагүй байна.

Өнөөдөр Дундговь, Дорноговь, Сүхбаатарын нутаг, Өмнөговийн зүүн, Өвөрхангай, Төв, Хэнтий, Дорнодын өмнөд хэсгээр салхи секундэд 18-20 метр, зарим үед секундэд 24 метр хүртэл ширүүсч шороон шуурга шуурна шуурна.

МАН-ын Удирдах зөвлөл хуралдаж, Бага хурлаа энэ сарын 25-нд хуралдуулахаар товлосон. Үүний дагуу өнөөдөр Бага хурал эхэлнэ. Тус хуралдаанаар Монгол Улсын 30 дахь Ерөнхий сайдыг томилохно. Ерөнхий сайдыг шинээр томилох хуулийн хугацаа ирэх сарын 6-нд дуусах юм.