-
2016 оны 6 сарын 15
“Нүүдлийн зурган өгүүлэмж” сангийн тэргүүн Н.Эрдэнэбаяртай ярилцлаа. Түүний бүтээсэн Бонго Монголын хүүхэд бүрийн найз болсон бол ээлжит бүтээл Бумбардай нь Японы зах зээлд гарсан анхны монгол комик юм.
-
2016 оны 6 сарын 14
Буриад судлалын академийн ерөнхийлөгч, хэл бичгийн ухааны докmор, дэд профессор М.Одмандахтай ярилцлаа.
-
2016 оны 6 сарын 06
“Сондор хилэн” англи хэлний төвийн захирал С.Төмөрбат:
“ХҮҮХДЭД ЗОРИУЛСАН АНГЛИ ХЭЛНИЙ 5 ТӨРЛИЙН СУРГАЛТААС СОНГОН СУРАЛЦАХ БОЛОМЖ БИЙ”
Хүүхдийн зуны амралт болж байгаатай холбогдуулан эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ амралтыг хэрхэн үр бүтээлтэй өнгөрөөх талаар бодож эхэлдэг. Тэгвэл “Сондор хилэн” төв яг таны хүүхдүүдэд зориулсан 5 төрлийн англи хэлний ангиа нээгээд байгаа аж. Бага насны хүүхдэд зориулсан анхан шатны ангиас өгсүүлээд Элсэлтийн ерөнхий шалгалтад бэлдэх хүртэл олон сонголт бүхий эдгээр ангиуддаа ирэх 7 хоногоос элсэлтээ авахаар хүлээж байгаа аж.
-Танай төв хүүхдийн англи хэлний хэд хэдэн сургалт явуулж байгаа юм байна. Эдгээр сургалтынхаа талаар манай уншигчидтай хуваалцаач?
“Сондор хилэн” англи хэлний төвд хүүхдийн 5 төрлийн анги хичээллэж байна.
1. Өсвөр насны хүүхдүүдэд зориулсан \12 – 17нас\ бүтэн өдрийн эрчимжүүлсэн анги
2. Ахлах ангийн хүүхдүүдэд зориулсан \16-18 нас\ элсэлтийн ерөнхий шалгалтанд бэлтгэх анги
3. Бага ангийн хүүхдүүдэд зориулсан \7-11 нас\ анхан шатны анги
4. Хувийн сургуулиудын бага ангийн хүүхдүүдэд зориулсан \7-8 нас\
анхан шат
5. Хувийн сургуулиудын бага ангийн хүүхдүүдэд зориулсан \8-9 нас\ дунд шатны анги
-Өсвөр насны хүүхдүүдэд зориулсан бүтэн өдрийн ангийнхаа талаар дэлгэрүүлж ярихгүй юу?
-Бүтэн өдрийн эрчимжүүлсэн анги бол манай төвийн олонд танигдсан сургалт гэж хэлж болно. Энэ ангид хүүхдээ сургаснаар англи хэлний анхан, завсар, дунд, ахисан дунд гэсэн 4 шатны мэдлэг олж авна. Өглөө 9 цагаас оройны 16.30 хүртэл хичээллэнэ. Энэ ангид сурснаар англи хэл сурахаас гадна, цаг барих, тогтож суух, өөрийгөө дайчилж сурах, зорилготой болох гээд зөв хүн болж төлөвшихөд хэрэгтэй олон чухал чанаруудыг хүүхдэд эзэмшүүлдэг.
- Элсэлтийн ерөнхий шалгалтанд бэлтгэх ангийн онцлог юу вэ?
-Элсэлтийн ерөнхий шалгалтандаа тэнцээд хүссэн сургуульдаа элсэн орох зорилгыг өөртөө тавьж түүнийхээ төлөө хүсэл эрмэлзэлтэйгээр шамдан суралцаж байгаа сурагчдад зориулсан анги юм. Ер нь ажиглаад байхад хүүхдүүд элсэлтийн ерөнхий шалгалтын тестүүдийг ажилладаг боловч яг утгыг нь ойлгохгүйгээр автоматаар тогтоох явдал түгээмэл байдаг. Манай төвөөс элсэлтийн ерөнхий шалгалтын 2006- 2015 оны бүх тестүүдэд судалгаа хийн тухайн шалгалтанд багтсан бүх дүрмүүдийг цэгцтэйгээр олгох хөтөлбөр боловсруулсан. Сурагчид эхлээд дүрмээ үзээд, дараа нь тухайн дүрмээ бататган холбогдолтой ямар ч тестийг ажиллаж чаддаг болно гэсэн үг. Мөн англи хэлний үгийн сангийн өргөн хүрээний мэдлэгтэй болох ба элсэлтийн ерөнхий шалгалтын тестний бүтэцтэй танилцах хэсэг тус бүрийг ажиллах арга барилд суралцана. Тестийг хэрхэн цаг алдалгүйгээр зөв арга техникээр ажиллаж, цагаа зөв зохицуулах арга барилыг эзэмших юм. Тухайн дүрмийг л ойлгочихсон байхад дараа нь тест ямар ч хэлбэрээр орж ирсэн төвөггүй зөв гүйцэтгэж чаддаг болно гэсэн үг. Мөн элсэлтийн ерөнхий шалгалтын ерөнхий бүтэц болоод бүх хэсгүүдийг маш сайтар нягтлан ажиллаж дуусгадгаараа онцлог. Зөвхөн 12 –р ангийн сурагчид гэлтгүй 10, 11-р ангийн сурагчид ч эртнээс өөрийгөө дайчилж ЭЕШ-ийн арга техникийг эзэмшихийг хүсвэл бидэнд хандаж болно.
-Бага насны 7-11 насны хүүхдэд зориулсан анхан шатны анги гэхээр?
-Бага ангийнханд зориулж нас бие сэтгэхүйн онцлогт тохируулан англи хэлийг анхан шатнаас нь эхлүүлэн эмх цэгцтэй эзэмшүүлэх зорилготой анги. Энэ ангид англи хэлний цагаан толгойн үсэгнээс өгсүүлээд хэрхэн уншиж бичихийг заахаас гадна, англи хэлний анхан шатны мэдлэгийг эзэмшүүлнэ.
-Хувийн сургуулийн хүүхдүүдэд зориулсан ангиуд чинь сонирхол татаж байна л даа. Эцэг эхчүүд төлбөрийг нь төлөөд явуулж байгаа хүүхдүүдэд дахин англи хэл заах ямар хэрэгтэй гэж?
-Уг нь бол тийм. Эцэг эхчүүдийн хувьд дэлхийн боловсролтой хөл нийлүүлэн алхуулж, адил түвшинд боловсрол эзэмшүүлэхээр төлбөр төлж хүүхдээ сургаж байгаа болохоор англи хэл сурчихна гэж найдаад яваад байдаг. Гэтэл хүүхдүүд нь англи хэл, байгалийн шинжлэх ухаан, тооны хичээлүүдийг англи хэл дээр ойлгох нь байтугай анхан шатны үгнүүдээ мэдэхгүй уншиж чадахгүй, энгийн тайлбаруудыг ойлгохгүй яваад л байдаг. Анги даасан багш нь болохоор англи хэл дээр ордог хичээлүүдэд нь анхаараад давтуулаад өгөөч гэсэн хүсэлт тавьдаг. Гэтэл хэлний мэдлэггүй эцэг эхчүүдэд энэ нь асуудал үүсгэдэг. Энэ асуудлыг нь шийдэх зорилгоор хувийн сургуулийн бага ангийн хүүхдүүдэд зориулсан 2 түвшний англи хэлний сургалтыг төв дээрээ зохион байгуулаад байна. Энэ ангиуд нь:
1.Хувийн ЕБС-ийн хүүхдүүдэд зориулсан (7-8нас) АНХАН ШАТНЫ АНГИ
2.Хувийн ЕБС-ийн хүүхдүүдэд зориулсан (8-9 нас) ДУНД ШАТНЫ АНГИ
гэсэн хоёр түвшний ангиа нээгээд байна.
-Хувийн сургуулийн анхан шатны ангид ямар хүүхэд сурна гэсэн үг вэ?
- Хувийн сургуульд орох гэж байгаа хүүхдүүдийг бэлтгэх зорилгоор энэ ангиа нээсэн. Англи хэлийг сургуульд орохоосоо өмнө үзэж байсан хүүхдүүд эхнээсээ хоцрогдолд орохгүй хичээлээ ойлгоод явдаг давуу талтай.
-Хувийн сургуулийн дунд шатны ангид ямар хүүхэд сурна гэсэн үг вэ?
-Ихэнх хувийн сургуулиуд монгол хэл дээр үзэх ёстой ерөнхий боловсролын хичээлийн хөтөлбөрөөс гадна олон улсын хөтөлбөрөөр хичээл орж байгаа. Олон улсын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байгаа бага сургуулиудын хувьд Англи хэл\ English\, Байгалийн шинжлэх ухаан \Science\, Математик \ Mathematics\ гэсэн гурван хичээлийг англи хэл дээр үздэг.
Эдгээр хичээлүүдийг зарим сургуульд монгол багш орж байхад, зарим сургуулиудад нь гадаад багш орно. Энэ ангийн онцлог нь гэвэл хичээлдээ сууж байгаа хэрнээ хоцрогдолтой явж байгаа хүүхдүүдийн хоцрогдолыг арилгах зорилготой юм. Олон улсын хөтөлбөрт нь уялдуулж сургалтын хөтөлбөрөө боловсруулсан учраас хоцрогдолд ороод байгаа хүүхдүүдэд маш хэрэгтэй сургалт болж чадна. Англи хэл\ English\, Байгалийн шинжлэх ухаан \Science\, Математик \ Mathematics\ гээд гурван хичээл өдрийн 3 цагаар орно. Өдрийн 3 цагийн эхний цаг нь англи хэлний хичээл /Englsih/, 2 дахь цаг нь Байгалийн шинжлэх ухаан \ Sciencе \, 3 дахь цаг нь Математик \ Mathematics\ хичээл гээд өдөр бүр орно. Энэ анги нь өдөрт гурван цагаар ажлын таван өдрөөр дөрвөн долоо хоног хичээллэнэ.
-Сургалтын хөтөлбөрөө олон улсын хөтөлбөрийн дагуу гаргадаг гэсэн үг үү?
-Сургалтын хөтөлбөрүүд судалгааны үндсэн дээр гарч ирнэ л дээ. Хувийн сургуульд хүүхдээ явуулдаг найз нөхөд танилуудаас, хүүхдийнхээ англи хэлний хичээлийн хоцрогдолыг арилгаад өгөөч гэсэн хүсэлтийг их тавьдаг. Энэ мэтчилэн танилууд болон манайд суралцсан хүмүүсийн хэрэгцээ шаардлага, хүсэл эрмэлзэлд тулгуурлан судалгаа явуулдаг. Судалгааны үндсэнд хөтөлбөрөө гаргана. Энэ зарчмаар л олон улсын бага сургуулийн хөтөлбөрүүдийг судалж, өөрийн аргачлалд оруулаад хөтөлбөрөө боловсруулсан.
–Танай сургалтын төвийн орчин их сайхан юм. Сурахад орчин бас их чухал байх шүү?
- Мэдээж сайн багш, шилдэг аргачлал, боловсронгуй хөтөлбөрөөс гадна тав тухтай сургалтын орчин их чухал. Улаанбаатар хотын А бүсэд орших, Энхтайвны гүүрний зүүн хойд талд, Сөүл рестораны баруун талд шинээр баригдсан 13 давхарын 6-н давхарт “Сондор хилэн” төв саяхан нүүж ирсэн. Шинэ байранд ороод суралцагсдынхаа цаг зав, түвшинд тааруулсан шинэ шинэ сургалтын хөтөлбөрүүд боловсруулж, суралцагсдаа хүлээж авахад бэлэн болоод байна.
2016 ОНЫ ЗУНЫ СУРГАЛТУУД 06 САРЫН 06, 07 САРЫН 04, 08 САРЫН 01 -НД ЭХЛЭНЭ.
БҮТЭН ӨДРИЙН АНГИУД
1. Насанд хүрэгчдэд зориулсан
БҮТЭН ӨДРИЙН ЭРЧИМЖҮҮЛСЭН АНГИ
2. Хүүхдүүдэд зориулсан
БҮТЭН ӨДРИЙН ЭРЧИМЖҮҮЛСЭН АНГИ
3. Бүтэн өдрийн ангийг төгсөгчидөд зориулсан
БҮТЭН ӨДРИЙН ГҮНЗГИЙ АНГИ
ХҮҮХДИЙН АНГИУД
1. Өсвөр насны хүүхдүүдэд зориулсан \12 – 17нас\
БҮТЭН ӨДРИЙН ЭРЧИМЖҮҮЛСЭН АНГИ
2. Ахлах ангийн хүүхдүүдэд зориулсан \16-18 нас\
ЭЛСЭЛТИЙН ЕРӨНХИЙ ШАЛГАЛТАНД БЭЛТГЭХ АНГИ
3. Бага ангийн хүүхдүүдэд зориулсан \7-11 нас\
АНХАН ШАТНЫ АНГИ
4. Хувийн сургуулиудын бага ангийн хүүхдүүдэд зориулсан \7-8 нас\
АНХАН ШАТНЫ АНГИ
5. Хувийн сургуулиудын бага ангийн хүүхдүүдэд зориулсан \8-11 нас\
ДУНД ШАТНЫ АНГИ
ЦАГИЙН АНГИУД
1. Өглөөний анги 06.30-08.30 08.30-10.30
2. Өдрийн анги 10.30-12.30 12.30-14.30 14.30-16.30
3. Оройн цагийн анги 16.30-18.30 18.30-20.30 20.30-22.30
ТУСГАЙ СУРГАЛТУУД
1. VIP СУРГАЛТ
2. БАЙГУУЛЛАГЫН СУРГАЛТ
3. ЭЕШ-д БЭЛТГЭХ АНГИ
4. Монгол багштай ЯРИАНЫ АНГИ
5. Гадаад багштай ЯРИАНЫ АНГИ
6. ГАНЦААРЧИЛСАН СУРГАЛТ
7. ХАГАС САЙН ӨДРИЙН СУРГАЛТ
8. БҮТЭН САЙН ӨДРИЙН СУРГАЛТ
9. МОНГОЛ БИЧГИЙН СУРГАЛТ
Хаяг: Энхтайвны гүүрний зүүн хойно Park place-ийн 6 давхарт. (Шинээр баригдсан 13-н давхар барилга)
Утас: 9911-2414, 9999-2414, 99283293, 98103020.
WEB: www.sondorkhilen.mn
PAGE: http://www.facebook.com/Sondorkhilen English language center
Хэл сурахад өөрийн хичээл зүтгэл яах аргагүй чухал нөлөөтэй ч нөгөө талаас өөрийг нь эрхгүй хурцалж, дайчлуулж чадах багшийн уран арга чухал түлхэц болдог гэлтэй. “Багшлах бол миний ясны хобби” гэж хэлсэн Төмөрөө багш 7 дугаар ангиасаа эхэлж багш болохыг мөрөөдөж, түүндээ ч хүрчээ. Зөвхөн хичээл заах биш хүмүүст давхар итгэл найдвар, хүсэл мөрөөдлийг өгч чаддаг ийм хүн л хүнд юм сургаж чаддаг юм байна даа гэж эрхгүй бодсон билээ.
-
2016 оны 6 сарын 06
“Сондор хилэн” төвийн багш, захирал С.Төмөрбат: ХЭЛ СУРАХАД САЙН БАГШ, ШИЛДЭГ АРГАЧЛАЛ БОЛОВСРОНГУЙ ХӨТӨЛБӨР ЧУХАЛ
Бидний дунд англи хэл сурах гэж оролдоод удаа дараа бүтэлгүйтсэн, өөрийгөө авьяас чадваргүй хэмээн голж шантарч яваа хүн хичнээн их байдгийг таашгүй. Тэдгээр хүмүүст “Нэг сарын хугацаанд англи хэлний дүрэм, цагууд, яриаг маш цэгцтэй сайн зааж сургаад зогсохгүй ямар ч залхуу, тогтож сууж чаддаггүй хүнийг сургаж дөнгөдөг гэнэ” гэх итгэмээргүй яриа “даажигнал” ч юм шиг санагдаж болох.
“Сондор хилэн” төвийн захирал, С.Төмөрбат багш дээрх сургалтыг явуулдаг бөгөөд үр дүн нь маш сайн гарч байгааг дуулаад өөрийн эрхгүй сониуч зандаа хөтлөгдлөө. Англи хэл сурахыг хүсдэг ч зөв арга барилаа олоогүй, өөрийгөө бүрэн дайчилж чаддаггүй олон хүнд бидний яриа хэрэг болох болов уу.
-Хэд хэдэн сургалт дамжсан ч англи хэл сурсангүй гэх хүмүүс олон байдаг. Харин хүнийг өөрийн эрхгүй мэрийлттэй болгож, үр дүнтэй сайн сургаж байгаа эрчимжүүлсэн сургалтын хөтөлбөрийг боловсруулахад таны олж харсан, үндэслэсэн зүйл юу байв?
-Миний хувьд 1995 онд их сургуулиа төгссөнөөс хойш багш хүн хаана ажиллаж болох тэр бүх газарт ажиллаж байсан. Тэгэхдээ нэг жил англи хэл үзсэн хүн, 10 жил хэл үзсэн бүр их сургуулиа төгсөөд ирсэн хүмүүс яг адилхан түвшинд байгаатай олон удаа таарч байлаа. ЕБС-ийн дунд ангиасаа англи хэл үзэж, их сургуульд бас 3-4 жил үзсэн хэрнээ санал бодлоо энгийн түвшинд илэрхийлж чадахгүй, шалгалт авахад хангалттай дүн өгч чаддаггүй.
Англи хэл сурсан ч биш сураагүй ч биш хоёрын хооронд байгаа иймэрхүү хүмүүст зориулж, нэг сарын эрчимжүүлсэн тусгай хөтөлбөр боловсруулаад 2006 оны 2 дугаар сард сургалтын төвөө байгуулж байлаа.
Тухайн үед эргэлзээ төрж байсан ч сургалтаа явуулаад ирэхэд гайхмаар үр дүн харагдсан. Нууц нь юу байв гээд эргээд бодохоор хүмүүсийн хэрэгцээ шаардлага хамгийн гол хүчин зүйл болж өгсөн байдаг. ЕБС , их сургуульд хүүхдүүд зөвхөн англи хэл гэдэг хичээл үзэхгүй. Маш олон хичээл үзэж, өөр өөр шалгалтууд өгнө. Англи хэл түүнийх нь нэг л хэсэг. Харин миний оюутнууд англи хэл сурахгүй бол болохгүй нь гэдгийг эд эсээрээ мэдэрчихсэн, хоолойн дээр нь тулчихсан хүмүүс байдаг. “Би 2500 долларын ажилд ормоор байна. Гэтэл 20 настай охин миний урдуур орчихлоо. Тэр надаас англи хэлээрээ л илүү” гэдэг. Тэр хүн сурах агуу их хүсэлтэй, харин би чин сэтгэлээсээ заагаад өгье гэсэн хүсэлтэй. Энэ хоёр хүсэл нийлээд эцэст нь гайхалтай үр дүнг бий болгодог.
-Төгсөгчдийн сэтгэгдэлүүдийг харж байхад нэг сарын турш маш их даалгавар өгдөг, нойргүй хонох энүүхэнд байдаг нь ажиглагдсан. Энэ дундаас хүн юм сурна гэхээр үнэндээ амаргүй санагдсан...
-Бид англи хэл сурахаар ирж байгаа хүмүүст нэгдүгээрт ажил, амьдралаа 100 хувь зохицуулаад, нэг сарын хугацаанд өөр зүйлд сатаарахгүй байх бүх арга хэмжээг аваад ирээрэй гэж хэлдэг.
Өглөөний 9 цагаас оройны 16.30 хүртэл хичээллэж, хариад ч маш их даалгавар хийх учраас баяр тэмдэглэх, найз нөхөдтэйгээ уулзах ямар ч боломж гарахгүй. Хоёрдугаарт англи хэл сурах маш их хэрэгцээ шаардлага, хүсэл зорилготой байх ёстой. “Сарын дотор сурна гэдэг ч худлаа байх, гэхдээ яахав суугаад үзье” гэсэн хүмүүс их ирдэг. Эхний өдөр хүмүүстээ би та нар өөрсөддөө ямар шаардлага тавих вэ гэдгээ ярилцдаг.
Тэгээд энэ шаардлагыг биелүүлж чадна гэсэн хүмүүс нь үргэлжлүүлж, шөнө даалгавар хийгээд нойргүй сууж чадахгүй ачаалал даахгүй гэсэн хүмүүс нь явж болно оо гэдэг. Үнэхээр суръя гэсэн хүмүүстээ хайр хал хоёрыг зэрэгцүүлнэ дээ. Болж байгаа хүмүүсээ магтана, урамшуулна, юм хийгээд байгаа мөртлөө үр дүн гарахгүй байгаа хүмүүстэй жич уулзана, өөр арга барил хэрэглэнэ.
Нэг сарын хугацаанд чи үнэхээр зовно, зовсны эцэст жаргана гэж би оюутнууддаа хэлдэг. Надад итгэ, өөртөө итгэ, сарын дараа ямар болохоо хараарай гэж хэлдэг. Үр дүнгээ сар бүр үзэж байгаа болохоор би хичээлээ дэндүү итгэлтэй заадаг юм. Яахав өөрийгөө дайчилж чаддаггүй, юмыг хойш нь тавьдаг цөөн нэг хүн замаасаа сэмээрхэн гараад явчихдаг. Харин дийлэнх нь багштайгаа хамтдаа зүтгээд үр дүн гаргаж чаддаг.
-Таны олон жилийн туршлагаас харж байхад хүмүүс англи хэл сурахдаа юун дээр алдаа гаргаж байна?
-Хамгийн гол нь сурах арга барил. Ширээн дээр хоол ч байсан, хор ч байсан ялгаагүй бүгдийг аваад ам руугаа хийгээд байгаатай яг адилаар, хэзээ хаана хэрэглэхээ мэдэхгүй англи хэлээр юу л байна, тэр бүхнийг толгой руугаа хийгээд байдаг.
Нэг ёсондоо толгойгоо хогийн сав болгож орхидог. Харин бид, бүгдийг эхнээс нь маш цэгцтэй заан, нэг дүрэм үзлээ гэхэд юунд хэрэгтэй, яриатай яаж холбогдох вэ гээд л цогцоор нь заадаг. Даалгавараа эргээд нэхэл хатуутай шалгана. Хийхгүй бол хичээлд суулгахгүй хөөнө шүү гэхээр хийгээд ирдэг. Үнэндээ дээхнэ үеийн дектатурын аргыг хэрэглэдэг гэх үү дээ. Зөвхөн багшид үзүүлэхийн төлөө биш, өөрийнхөө төлөө хийж ир гэсэн зарчмыг, бид суралцагсдынхаа тархинд суулгаж өгдөг. Хичээл заах явцад судалгааны зүйлүүд маш их гарч ирнэ.
Багш хүн 400 мэргэжил эзэмшсэн байх ёстой гэдэг шүү дээ. Заримдаа би дуулна, шүлэг уншина, жүжиглэнэ, орилно гээд гадаад хүний сэтгэл хөдлөлийг их гаргадаг. Монгол хүний бүрэг ичимтгий зангаар хэл сурахгүй, галзуу юм шиг чөлөөтэй бай гэдэг. Амаа хөдөлгөж байж л хэлтэй болноо л гэсэн үг.
-Энэ сэтгэгдэлүүдийг уншиж байхад, зөвхөн хэл сурах биш маш олон зүйлийг суралцаад гардаг гэсэн байна. Цаашдын хүсэл мөрөөдөл итгэл найдварыг нь та хөглөж өгдөг бололтой юм?
-Тийм шүү. Хэл сурахаас гадна, цаг барих, тогтож суух, өөрийгөө дайчилж сурах, зорилготой болох, гээд олон чухал чанаруудыг суулгаж өгдөг.. Өдөр болгон шалгалт авна, даалгавраа хийгээгүйгээс хангалтгүй дүн авсан хүмүүсийн нэрийг чангаар дуудна. Тэгэхээр хүүхэд ч бай, насанд хүрсэн хүн ч бай нэг юм бодно. Хүнийг сурахаас аргагүй байдалд оруулдаг гэж хэлж болно.
Хамт сурч байгаа хүмүүс нь адилхан юу ч мэдэхгүй орж ирсэн хэрнээ мэрийгээд, сайн үр дүн гаргаж байхад би яагаад чаддаггүй юм гэсэн бодолд эрхгүй автуулдаг. Ингэж монгол хүний нэр төрөө эрхэмлэдэг сэтгэлзүй дээр тоглох нь маш үр дүнтэй байдаг.
-Бүтэн өдрийн гүнзгий ангийнхаа хөтөлбөрийн талаар манай уншигчдад сонирхуулаач?
-Бүтэн өдрийн 1 дүгээр шатны ангийг төгссөн оюутнууд маань, олж авсан мэдлэгээ гүнзгийрүүлэн энэ эрчээрээ илүү ихийг сурмаар байна гэсэн хүсэлт тавьдаг байсан. Шавь нарынхаа удаа дараагийн хүсэлтээр сүүлийн 5 жилд судалгаа хийн сургалтын хөтөлбөрөө боловруулсаны дүнд энэ ангиа нээгээд байна. Гэхдээ заавал манай төвийн нэгдүгээр шатны төгсөгчид гэлтгүй англи хэлний ахисан дунд түвшиний мэдлэгтэй хүмүүст зориулсан анги гэж хэлж болно.
- Энэ ангид сурснаар ямар шатны мэдлэг олж авах вэ?
- Бүтэн өдрийн 1 дүгээр шатны сургалтад анхан, завсар дунд, ахисан дунд зэрэг 4 шатны ангийг эзэмшээд төгсдөг бол, бүтэн өдрийн 2 дугаар шатны сургалтад, ахисан дунд гүнзгий гэсэн хоёр шатны мэдлэгийг эзэмшээд төгсөнө. Өөрөөр хэлбэл энэ сургалтыг төгсөөд TOEFL, IELTS-ийн бэлтгэлд шууд сурах боломжтой гэсэн үг. Нэг ёсондоо дүрэм, орчуулга, сонсгол ярианы хичээлүүдээ мэдээлэл, мэдлэг, чадвар, дадал болтол нь цогцоор заадгаараа энэхүү сургалт маань онцлог болж байна.
-Шавь нарынхаа хүсэлтээр энэ ангиа нээсэн гэсэн. Төгсөгчид нь хэр сэтгэл хангалуун байна вэ?
- Үнэндээ миний төсөөлж байснаас ч илүү сэтгэл хангалуун төгсч байгаад багш хүний хувьд баяртай байна. “Сондор хилэн” сургалтын төв маань сүүлийн үеийн судалгаан дээр тулгуурлан сургалтын хөтөлбөрөө боловсруулдаг.
Сүүлийн 5 жилд судалсаны үндсэнд, гарсан хөтөлбөр учраас төгссөн оюутнууд маань яг бидний хүсч хүлээж байсан сургалт боллоо гэлцэж байна.
Яагаад энэ анги маань хүмүүсийг баярлуулаад байна вэ гэхээр, боловсруулсан хөтөлбөртөө байгаа юм. Оюутнуудаа дадлагажуулах дүрмээ өөрийн болгох хүртэл нь, өдөр бүр дүрмийн хичээл ордог. Нэг сэдвийн хүрээнд гурван улсыг харьцуулсан орчуулга хийнэ. Тухайн улсын түүх соёл, төрийн дуулал, ёс заншил нь ямар байдаг талаар харьцуулсан сэдвийн хүрээнд мэдээлэл өгдөг. Мэдээллийг нь мэдлэг болгож, мэдлэгийг нь чадвар, чадварыг нь дадал болтол унших, бичих, ярих, сонсох гэсэн 4 дадлыг цогцоор нь орж байгаа учраас энэхүү сургалт маань үр дүнтэй болж байна. Өнөөдөр бид мэдээллийн эрин зуунд амьдарч байна. Тэр ч утгаараа нийгэмтэйгээ хөл нийлүүлэн алхаж, сүүлийн үед гарч байгаа мэдээллүүдийг орчуулан сургалтын хөтөлбөртөө ашиглахыг бид гол зорилгоо болгон ажилладаг.
- Бүтэн өдрийн гүнзгий ангид ямар мэдлэгтэй хүн суралцаж болох вэ. Таны сургалтад суугаагүй ч, гүнзгийрүүлсэн мэдлэг олж авахыг хүсч байгаа хүмүүс хамрагдаж болно биз дээ?
-Бололгүй яахав. Манай бүтэн өдрийн 1 дүгээр шатны сургалтад хамрагдаагүй ч, дундаас дээш шатны англи хэлний мэдлэгтэй хүмүүс, манай сургалтын төвд ирээд шалгалт өгөх хэрэгтэй. Шалгалт өгөөд тэнцвэл бүтэн өдрийн гүнзгий ангид хамрагдах боломжтой. Ер нь аль ч сургалтын төвүүдэд очсон дахиад л 26 цагийг давтан заадаг өөр юм сурмаар байдаг гэсэн олон хүнтэй таарч байлаа. Яалтчгүй үзэж судалсан зүйлээ дахин дахин үзэх сонирхолтой биш шүү дээ. Тиймээс манай бүтэн өдрийн гүнзгий анги нь 26 цагийг заахгүй харин 26 цаг дээр суурилаад англи хэлний гүнзгий түвшиний бүх дүрмийг үзэж судалж дуусгана.
-Бүтэн өдрийн ангиудаараа алдартай “Сондор хилэн” төв мөн элсэлтийн ерөнхий шалгалтанд бэлтгэх ангиа шинээр нээгээд байгаа юм байна. Элсэлтийн ерөнхий шалгалтын ангийн онцлог юу вэ?
-Манай энэхүү анги нь элсэлтийн ерөнхий шалгалтанд хүссэн оноогоо авч хүссэн сургуульдаа элсэн орох зорилгыг өөртөө тавьж түүнийхээ төлөө хүсэл эрмэлзэлтэйгээр шамдан суралцаж байгаа сурагчдад зориулсан анги юм.
Ер нь ажиглаад байхад дунд сургуулийн хүүхдүүд элсэлтийн ерөнхий шалгалтын тестүүдийг ажилладаг боловч яг утгыг нь ойлгож ажиллахгүйгээр автоматаар тогтоох явдал түгээмэл байдаг. Энэ нь яг тэдний буруу ч бас биш. Учир нь тухайн тестийн дүрэм эсвэл учир холбогдолыг нь ойлгоогүйгээс таамаглаж бөглөх эсвэл тэр чигээр нь цээжлэхээс өөр арга байхгүй. Манай төвийн зүгээс элсэлтийн ерөнхий шалгалтын 2006- 2015 оны бүх тестүүдэд судалгаа анализ хийж түүн дээрээ үндэслэн тухайн шалгалтад багтсан бүх дүрмүүдийг цэгцтэйгээр олгох хөтөлбөр боловсруулсан байгаа.
Энэ нь сурагчид эхлээд дүрмээ үзээд дараа нь тухайн дүрмээ бататгаж холбогдолтой ямар ч тестийг ажиллаж чаддаг болно гэсэн үг юм. Тухайн дүрмийг л ойлгочихсон байхад дараа нь тест ямар ч хэлбэрээр орж ирсэн төвөггүй зөв гүйцэтгэж чаддаг болно гэсэн үг юм. Мөн элсэлтийн ерөнхий шалгалтын ерөнхий бүтэц болоод бүх хэсгүүдийг маш сайтар нягтлан ажиллаж дуусгадгаараа онцлог.
-Энэхүү ангид сууснаар сурагчид ямар мэдлэгийг олж авах вэ?
-Сурагчид элсэлтийн ерөнхий шалгалтын талаар ерөнхий төсөөлөл ойлголттой болж дадал эзэмших, англи хэлний дунд болон ахисан дунд шатны дүрмүүдийг цэгцтэйгээр сурч, холбогдолтой тестээр баталгаажуулж өөрийн болгон эзэмших болно. Мөн англи хэлний үгийн сангийн өргөн хүрээний мэдлэгтэй болох ба элсэлтийн ерөнхий шалгалтын тестний бүтэцтэй танилцах хэсэг тус бүрийг ажиллах арга барилд суралцана. Мөн элсэлтийн ерөнхий шалгалтын жишиг тестээр өөрийгөө шалган өөрийн төвшинг тогтоон, ахиулах боломжтой. Хамгийн гол нь тестийг хэрхэн цаг алдалгүйгээр зөв арга техникээр ажиллаж, цагаа зөв зохицуулах арга барилыг эзэмших юм.
-Энэ ангид хамрагдахад тавигдах шаардлага бий юу?
-Элсэлтийн Ерөнхий шалгалтыг Англи хэлний хичээлээр өгөх хүсэл, сонирхолтой бүх сурагчид хамрагдах боломжтой. Зөвхөн 12 –р ангийн сурагчид гэлтгүй 10, 11-р ангийн сурагчид маань ч гэсэн эртнээс өөрийгөө дайчилж ЭЕШ-ийн арга техникийг эзэмшихийг хүсвэл бидэнд хандаж болно. Ингэхдээ англи хэлний дунд төвшний мэдлэгтэй байхад л болно. Ер нь өөрийн англи хэлний мэдлэгээ эрс сайжруулах хүсэл эрмэлзэлтэй, оролдлоготой, тууштай ачаалал даах чадвартай элсэлтийн Ерөнхий шалгалтад Англи хэлний хичээлээр өндөр оноо авахыг хүссэн хэн бүхэн хамрагдах боломжтой юм.
-Энэ жилээс сонсоод ойлгох чадварыг шалгах дасгал нэмэгдсэн гэж сонссон. Энэ тухайд?
-Тийм. Ер нь дунд сургуулийн англи хэлний хичээлийн хөтөлбөрт сонсох чадварыг хөгжүүлэх дасгал бараг байдаггүй. Манай сургалтын төвийн бүх чиглэлүүдэд сонсох чадварыг хөгжүүлэх хичээлүүд байнга ордог. Элсэлтийн ерөнхий шалгалтад бэлтгэх ангийн тухайд бид жишиг сонсголын тестийг сонсгож мөн нэмэлт дасгал тестүүд ажиллуулж нилээн өргөн хүрээнд эрчимтэйгээр сонсголыг сайжруулах хөтөлбөр боловсруулсан байгаа.
-Орон нутгаас суралцахыг хүсэгчид хэр их ирдэг вэ. Ажлаа зохицуулаад сурья гэвэл танай сургалт орон нутгийнханд илүү тохиромжтой санагдлаа?
-Тэгэлгүй яахав. Орон нутгаас хүмүүс цаг заваа зарцуулаад очвол яах вэ гэж их ярьдаг. Манай сургалтын төвийн бүх сургалтуудын эхлэх өдөр, дуусах өдөр нь тодорхой байдаг. Яг эхлэх өдрөө эхлэдэг болохоор орон нутгийнхан ажил амьдралаа зохицуулаад суралцах бүрэн боломжтой. Энэ дашрамд хэлэхэд зуны гурван сарын хуваарь гарсан байгаа.
–Танай сургалтын төвийн орчин их сайхан юм. Сурахад орчин бас их чухал байх шүү?
- Мэдээж сайн багш, шилдэг аргачилал, боловсронгуй хөтөлбөрөөс гадна тав тухтай сургалтын орчин их чухал. Улаанбаатар хотын А бүсэд орших, Энхтайвны гүүрний зүүн хойд талд, Сөүл рестораны баруун талд шинээр баригдсан 13 давхарын 6-н давхарт “Сондор хилэн” төв маань саяхан нүүж ирсэн.
Шинэ байранд ороод суралцагсдынхаа цаг зав, түвшинд тааруулсан шинэ шинэ сургалтын хөтөлбөрүүд боловсруулж, суралцагсдаа хүлээж авахад бэлэн болоод байна. ЭЕШ-д бэлтгэх ОРОЙН ЦАГИЙН 16.30 цагаас эхлэх ангиудаа шинээр элсэлт авч байна. 2006 -2015 оны ЭЕШ-д бэлтгэх номоос хөтөлбөрөө боловсруулсан. Мөн Монгол багштай ЯРИАНЫ АНГИ 16.30 -18.30, цагийн оройн ангиуд, эртэч хүмүүстээ зориулж ӨГЛӨӨ АНГИ 6.15 – 8.15 миний өөрийн заах 60 цагийн сургалт гээд шинэ шинэ сургалтаа эхлэхэд бэлэн болоод байна. Хотын төвд, тохилог орчинд англи хэлийг үр дүнтэй сурах боломж та бүхэнд байна.
2016 оны зуны сургалтууд 06 сарын 06, 07 сарын 04, 08 сарын 01 -нд эхлэнэ.
БҮТЭН ӨДРИЙН АНГИУД
1.Насанд хүрэгчдэд зориулсан
БҮТЭН ӨДРИЙН ЭРЧИМЖҮҮЛСЭН АНГИ
2.Хүүхдүүдэд зориулсан
БҮТЭН ӨДРИЙН ЭРЧИМЖҮҮЛСЭН АНГИ
3.Бүтэн өдрийн ангийг төгсөгчидөд зориулсан БҮТЭН ӨДРИЙН ГҮНЗГИЙ АНГИ
ЦАГИЙН АНГИУД
1.Өглөөний анги 06.30-08.30 08.30-10.30
2.Өдрийн анги 10.30-12.30 12.30-14.30 14.30-16.30
3.Оройн цагийн анги 16.30-18.30 18.30-20.30 20.30-22.30
ТУСГАЙ СУРГАЛТУУД
1. VIP СУРГАЛТ
2. БАЙГУУЛЛАГЫН СУРГАЛТ
3. ЭЕШ-д БЭЛТГЭХ АНГИ
4. Монгол багштай ЯРИАНЫ АНГИ
5. Гадаад багштай ЯРИАНЫ АНГИ
6. ХҮҮХДИЙН АНГИ
7. ГАНЦААРЧИЛСАН СУРГАЛТ
8. Радио ТВ-ийн ЗАЙНЫ СУРГАЛТУУД-ыг явуулж байна.
9. ХАГАС САЙН ӨДРИЙН СУРГАЛТ
10. БҮТЭН САЙН ӨДРИЙН СУРГАЛТ
11. МОНГОЛ БИЧГИЙН СУРГАЛТ
• Хаяг: Энхтайвны гүүрний зүүн хойно Park place-ийн 6 давхарт. (Шинээр баригдсан 13-н давхар барилга)
• Утас: 9911-2414, 9999-2414, 99283293, 98103020.
• www.sondorkhilen.mn
• http://www.facebook.com/Sondor khilen English language center
Хэл сурахад өөрийн хичээл зүтгэл яах аргагүй чухал нөлөөтэй ч нөгөө талаас өөрийг нь эрхгүй хурцалж, дайчлуулж чадах багшийн уран арга чухал түлхэц болдог гэлтэй. “Багшлах бол миний ясны хобби” гэж хэлсэн Төмөрөө багш 7 дугаар ангиасаа эхэлж багш болохыг мөрөөдөж, түүндээ ч хүрчээ. Зөвхөн хичээл заах биш хүмүүст давхар итгэл найдвар, хүсэл мөрөөдлийг өгч чаддаг ийм хүн л хүнд юм сургаж чаддаг юм байна даа гэж эрхгүй бодсон билээ.
-
2016 оны 6 сарын 03
НИТХ-ын төлөөлөгч Л.Сайнтөгстэй ярилцлаа.
ЦАГ ХУГАЦАА БОЛ ЭРГЭЦҮҮЛЭЛ
Урин дулаан цаг ирлээ, сайхан байна шүү?
Гайхамшигтай.
Улирал Танд ямар нэгэн мессэж өгдөг үү?
Улирал гуайн сэтгэл миний сэтгэлтэй үелзэл таарсан үед л мессэж нь уншигддаг даа. Бусад үед хэн хэнийгээ ажиглаад л явж байдаг.
Та яриагаараа хүмүүст ямар нэгэн мессэж өгдөг үү?
Санаа сэтгэл таардаг хүнтэйгээ юм ярихад яриа минь мессэж болж хүрдэг байж таарна. Нөгөө хүнийх маань ч надад өвөрмөц гоё мессэж болж ирдэг дээ. Чухам ямар мессэж гэдгий нь бусад хүмүүс бол мэдэхгүй л дээ.
Цаг хугацаа ер нь хүнд ямар юу болж ирдэг юм бол?
Надад бол эргэцүүлэл болж ирдэг. Тэгэхээр, цаг хугацаа бол эргэцүүлэл гэж хэлж болно, миний хувьд.
Та надад хэсэгхэн цаг хугацаа өгье гэвэл ямар үеийг өгөх вэ?
За, би Танд эргэцүүлэл л өгнө дөө. Эргэцүүлэл бол дуусаагүй зүйл. Цагийн хувьд өнгөрсөн зүйл боловч утга учир нь амьд зүйл. Танд миний мессэж уншигдаж байна уу?
Таны үзэл бодол, итгэл үнэмшилтэй холбоотой зүйл юм байна. Миний хувьд бол, яаж ч бодсон цаг хугацаа, утга учрын нэг том зааг үе байдаг. 1990 оноос өмнөх, хойших гэсэн. Би бас эргэцүүлж л байдаг. Заримдаа эргэлзэнэ, заримдаа итгэнэ… Та?
1990 он бол уруугаа харсан алга өөдөө харах шиг агшин. Заримынх нь гар бүр хөшчихсөн байсан, өөдөө хартал их ч удсан, одоо ч өөдөө хараагүй алга байж л байдаг.
Таны хувьд?
Алга минь 90 оноос өмнө өөдөө харчихсан байсан /инээв/.
Гэнэтийн эрх чөлөөг хүмүүс янз бүрээр мэдэрдэг, эдэлдэг?
Тийм шүү. Эрх чөлөө олон янз. Чухам ямар эрх чөлөөг хүссэн, түүн рүүгээ л шууд тэмүүлдэг байх. Мөнгө хүсэж байсан хүн мөнгө рүүгээ л тэмүүлнэ, мэдлэг хүсэж байсан хүн гадаадын их сургуулиуд руу тэмүүлнэ, орчин нөхцөл хүсэж байсан хүн тавтай тухтай орчин руу тэмүүлнэ
Та?
Би эрх чөлөөний үзэл тунхаг төрж түгсэн өлгий эх орон руу нь тэмүүлсэн дээ. Тэр нийгэмд нь эрх чөлөөний утга учрыг таньж мэдэрсэн.
Эрх чөлөө, ардчилал хоёр шидэт зүйл байв уу?
Энэ хоёрыг хүсэж, түүнд тэмүүлж байсан бол сэтгэлгээ бас тэгж бэлтгэгдсэн байж таарна. Сэтгэлгээ бэлэн биш бол ид шидийг нь мэдрэхгүй. Одоо ч мэдрэхгүй хүн зөндөө байна. Системд нь зүгээр л амьдран суух, системийнх нь амин сүнсийг мэдэж ойлгочихоод амьдран суух хоёр мөн ч их ялгаатай шүү, тиймүү?
Тиймээ. Бид эрх чөлөө, ардчилал гэдгийг тунхаг лоозон чанартай л ярьсаар байгаад одоо мэдэх хүн ч байхгүй, мэдэхгүй хүн ч байхгүй, хийсвэр сонин зүйл болчих шиг санагддаг. Ийм шинжтэй болох тусам энэ хоёр үгийн ид шид, мөн чанар улам бүдэгрээд байх юм?
Энэ хоёр үг жинхэнэ утга учраараа нийгэмд үндэслэж суурьшдаг орчин нөхцлийг бүрдүүлэх гээд л бид ажиллаж байна. Энэ хоёр үгийн ид шид хөвөрч ундарч байдаг механизмыг л бүрдүүлэх шатандаа явж байна. Бид хүний тарьсан модыг хашаандаа тарих гээд л хичээгээд тордоод байгаа улс шүү дээ. Мод арчилгаа тордлогоос гадна хөрс шороо, ус ундарга, агаар салхи гээд олон хүчин зүйл хэрэгтэй байдаг шиг энэ хоёр үгийн хувьд ч нийгмийн талаас нь олон зүйл хэрэгтэй болж байна, хойшид ч олон асуудал урган гарна. Яг одоо бол, бидэнд сэтгэлгээний шинэчлэл төлөвшил л их чухал байна.
Та хэд хэдэн удаа сэтгэлгээ чухал гэж хэллээ?
Тиймээ, сэтгэлгээ гэж зүгээр л яаж бодох сэтгэхийг хэлж байгаа төдий зүйл биш нь ойлгомжтой. Сэтгэлгээ нь үйлдлээр илэрч байдаг. Ямарваа нэгэн үйлдэлд тэр хүний ухамсар, боловсрол, мэдлэг, авьяас, чадвар, юманд хандах хандлага гээд бүгд л шингэж туссан байдаг. Тиймээс бид энэ бүгдийг байнга анхаарч, анхаарлын төвд байлгах хэрэгтэй юм, ялангуяа залуу үеийг.
Бид Америк, Европоос өөр уламжлал, ёс заншилтай улс?
“Өөрийгөө хэр сайн мэднэ, бусдыг төдий хэр мэднэ” гэж үг бий. Бид түүх, уламжлал, хэл, заншлаа хэдийчинээ сайн мэднэ, төдийчинээ бусдыг таньж мэднэ. Өөрийн чухлыг мэдэж мэдрээгүй хүн бусдын сайныг яаж мэдэж мэдрэхэв дээ. Уламжлалын тухайд нэг зүйл хэлэхэд, энэ бас л шидэт үг. Манайхан зөвхөн танин мэдэхүйн хэмжээ хүрээнд л судлаад, яриад байгаа юм шиг санагддаг. Уг нь ухамсарт нь чиглүүлж, шингээж сургавал бид уламжлалаа сэтгэлгээний түвшинд мэдэж мэдэрнэ.
Эрх чөлөө, ардчиллын тухайд та бид хоёрын ойлголт хэр өөр бол?
Өөр байхаас аргагүй. Эрх чөлөө бол хүний туйлын хүслэн, харьцангуй ойлголт. Харин ардчилал бол биежсэн бодитой “туйлын хүслэн” гэмээр юм уу даа.
Та тэгвэл хүссэн нийгэмдээ ажиллаж байгаа юм байна?
“Хүссэн” гэдэг үг л орчихвол харьцангуй болчих шиг санагддаг. Хүсэл бол барьцгүй, биегүй, бас шалгуургүй зүйл. Уг нь бол “зорьсон нийгэмдээ” гэвэл дөхүү болно. Тиймээ би зорьсон нийгэмдээ ажиллаж, амьдарч байна. Сайхан байна. Хэрэв ингэж л хэлэх бол заавал нэг “чимэг” хэрэгтэй.
За ямар “чимэг” билээ?
Уруугаа харж байсан алга өөдөө харахаар хамаг л юм нь гэрэл гэгээнд ил гарч таарна. Муу муухай нь ч харагдана. Тэр бүгдийг засна уу гэхээс биш, алгаа буцаагаад урвуулчихгүй нь лав. Энэ засвар хэзээ ч дуусахгүй байх, хүнээс үүдэлтэй юм болохоор.
СЭТГЭЛ БАЙХАД УХААН АЯНДАА ТӨРДӨГ. ХОТЫН УДИРДЛАГА ИЙМ ЗАРЧМААР АЖИЛЛАДАГ.
Таны хариуцдаг “Улаанбаатар хотын Дэд төв” төсөл шинээр бүтээх төсөл үү, засварлах төсөл үү?
Шинэчлэх, шинээр бүтээх хоёрын хоршил чанартай ажил гэж болно. Би хэдхэн өгүүлбэрийн өмнө “механизм”, “сэтгэлгээ” гэж хоёр үгийг онцлон хэлсэн. Ер нь бүтээн байгуулалтын ажил бол сэтгэлгээнд чиглэсэн маш чухал ажил. Үүнийг өнгөц, наад утгаар нь “орчин нөхцөл” сайжруулж байгаа гэж томьёолж болох ч, философи утгаараа бол сэтгэлгээ хандлагад чиглэсэн их ажил гэж хэлж болно. Сэтгэлгээ бол үндсийн үндэс. Үүнд ахуй ч хамаарна. Ямар ахуйд аж төрнө, тухайн хүний ухамсар, харьцаа, харилцаа, хүмүүжил, боловсрол, юманд хандах хандлага төдий хэмжээгээр дэвшиж хөгжиж байдаг. Энэ хэмжээгээр иргэдийн нийгмийн оролцоо идэвхжиж байдаг. Бид ийм л нийгэмд зорьж байгаа биш үү? Би ажлынхаа утга учрыг ийм л утгаар нь ойлгож, мэдэрч байдаг учраас урамтай, тэмүүлэлтэй байдаг.
Улаанбаатар хотыг дэд төвчлөн хөгжүүлэх ажлын учир утгыг Та хамгийн товчоор хэлнэ үү?
За би нэг амархан зүйрлэл хэлье. Олон хүүхэдтэй айлын хүүхдүүд өсөж томрохоороо гэртээ багтахаа болино. Бие нь ч томорно, явдал хөдөлгөөн нь ч ихэснэ, идэх уух, өмсөх зүүх нь ч ихэснэ. Тусад нь гаргахгүй бол болохгүй яа? /инээв/. Гаргахдаа сайн бодож төлөвлөх хэрэгтэй, хэн нь эхэлж гарах билээ, энэ хүүхэд маань юу чаддаг билээ, ямар ажил таарах билээ, бие даахдаа ямар билээ, явдал суудал нь юу билээ гээд их л олон зүйлийг харгалзаж“эхийн сэтгэл”-ээр хандах ёстой. Нэгд сэтгэл, хоёрт ухаан юм. Сэтгэл байхад ухаан аяндаа төрдөг. Улаанбаатар хотын удирдлага ийм л зарчмаар ажиллаж ирсэн. Ер нь хүний төлөө сэтгэл гаргаж хийсэн ажил л хүндээ шууд хүрдэг.
Тэгвэл Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын төлөөлөгч хүний ажил иргэнийг төлөөлдөг ажил уу, төр захиргааг төлөөлдөг ажил уу? Аль нэг нь үндсэн л байж таарна?
/Инээв/. Иргэнийг төлөөлдөг, төлөөлдөг байгаасай гэж би шууд хэлнэ. Төр захиргаа бол иргэний төлөөх их ажлыг зохицуулж, төлөвлөж, хэрэгжүүлж, зохион байгуулдаг байгууллага учраас хэзээд иргэнд үйлчлэх ёстой. Тэдний эрх ашгийг эн тэргүүнд тавьдаг, тэдний төлөө шийдвэр гаргадаг байх ёстой байгууллага.
Зарим түшмэл төрийн ажил гээд бүхний дээр тавьж ярьж, тулгадаг?
Буруу л даа. Төрийн ажил түшмэлээр дамжих тусам хүндрээд, сурталжаад байдаг. Түшмэл чинь хүн л юм болохоор хүний хүчин зүйл гэж нэг айхтар зүйл бий. Ялангуяа манайд түшмэлээс буюу хүний хүчин зүйлээс үүдэлтэй бухимдал, чирэгдэл, хариуцлагын асуудал маш их байдаг. Энэ бол нөгөөх л сэтгэлгээтэй холбоотой зүйл. Тиймээс төрийн ажлыг түшмэлээр дамжих шат дамжлагыг л цөөрүүлээд байвал түргэн шуурхай болно. Энэ тал дээр Улаанбаатар хотын удирдлага ихээхэн анхаарч, тодорхой ажлууд хийж ирснийг иргэд мэднэ.
НҮҮР ТУЛАН УУЛЗАЖ ЯРИХААС ИЛҮҮТЭЙГЭЭР ӨӨРИЙГӨӨ ОЙЛГУУЛАХ АРГА ГЭЖ БАЙХ УУ?
Сонгууль, наадам хоёр дөхөж байна? Танд аль нь чухал, аль нь сайхан бэ?
Сонгууль бол 4 жил тутамд болдог. Энэ 4 жилд иргэд сэтгэлгээ, хандлага нь яаж өөрчлөгдсөнөө сонголтоороо тодорхойлчихдог их сонин агшин. Эргэн тойронд нь, ахуй орчинд нь юу өөрчлөгдөж, юунд чиглэж, юунд хөтөлж байгааг иргэд мэдэж ухамсарлаж байгаагаа сонгуулиар илэрхийлдэг учраас сонгууль бол чухал ч юм, сайхан ч юм. Наадам бол жил бүр болдог. Манайхан чинь их айхтар улс. Наадмын өнгө төрхөөр өсөл дэвжлээ шинжээд, дүгнээд байдаг улс. Инээж наадаж байвч цаанаа их бодол, дүгнэлт боловсорч байдаг учраас наадам бол их чухал гэж боддог доо.
Та наадмыг гэртээ хардаг уу, очиж хардаг уу? Ямар ялгаа мэдэрдэг вэ?
Бага балчир байхад наадмын чимэг нь хуушуур, сугалаа, улаан ус гэх ундаа гурав байлаа. Энэ гурвыг тэсэн ядан хүлээдэг, хүртдэг, дурсдаг байлаа. Одоо бол хөл ихтэй наадмыг заримдаа гэртээ хардаг. Би хөдөө өссөн болохоор айсуй наадмын анир, наадмын өглөөний ахуй ертөнцийг даанч сайн мэдэрнэ.
Ер нь наадмын ёслол, бөх, сур, морь сайхан байлгүй яахав. Гэхдээ надад бол яг тэр өдөр нь л их сайхан байдаг. Тэр өглөөний хөх тэнгэр, гэрэл гэгээ, цэнгэг агаар, намираа салхи бүгдээрээ нэг л өөр, нэг л жир биш дээ. Ийм байгаль дэвсгэрт бөх барилдах, морь уралдах, сур харвахыг харахаар тэр чигээрээ амилсан бүжиг ший мэт л санагддаг юм. Яг харцанд буусан агшин, хөдөлгөөнөөрөө бодолд хоногшоод үлдчихдэг юмаа, дараагийн наадам хүртэл.
Та сонгуулийн ажлаа яаж явуулдаг вэ? Ер нь их ядаргаа зүдэргээтэй ажил биз?
Иргэдтэйгээ л уулздаг. Хийсэн болон хийж байгаа, хийх ёстой ажлаа ярилцдаг. Хотын захиргааны бодлого, төлөвлөгөөг ярьж тайлбарлаж, энэ нь иргэдийн санал хүсэлтэй хэр нийцэж байгаа, хэр тусгасан зэргийг тал бүрээс нь ярьж таниулж байдаг юм. Бид заавал сонгууль гэхгүй, ер нь ингэж уулзаж, ярьж таниулах үүрэгтэй улс. Ядрах зүдрэхийн хувьд бол харьцангуй. Хийж бүтээсэн ажил, зорилгоо яриад өдөр хоногоор явахад бие ядрахаас биш, сэтгэл юу гэж ядрах билээ! Нүүр тулан уулзаж ярихаас илүүгээр өөрийгөө ойлгуулах мэдүүлэх арга гэж байх уу!
ДӨРВӨН ТОМ ДУГУЙТАЙ ЦАСНЫ СПОРТ МАШИН МИНИЙ ХОББИ
Та ядаргаагаа яаж тайлдаг вэ? Спортоор хичээллэдэг үү?
Зав чөлөөтэй цаг гарвал ном уншдаг, ууланд алхдаг. Бас 4 том дугуйтай, цасны спорт машин байдаг даа, тэрүүгээр давхих дуртай. Сайхан хоол хийж идэх ч бас зүйрлэшгүй сайхан амралт л даа.
Пөөх тийм үү, эрчүүлтэй уралддаг уу?
Уралдалгүй яахав, өгөө аваатай л давхина.
Эрчүүл хоцрохоороо юу гэх үү?
Юу гэхэв дээ, басаж байгаад хөлөө авхуулчихлаа гэхгүй юү /инээв/.
Та ер нь хүүхдүүддээ юу хэлж, юу заадаг вэ?
Ээж аавууд бид нар ер нь хүүхдээ бодохгүй, анхаарахгүй цаг агшин гэж байдаг юм болов уу. Би ч хүүхдүүддээ хэлж сургаж л байдаг. Тэгэхдээ үг үйлдэл бүрий нь нягтална, алхам бүрий нь хянана гэж юу байхав, тийм боломж ч байхгүй, тэгэх нь ч буруу. Хүүхэд хүн болох явц дундаа, өсч торнихын хэрээр үйл үйлдэл нь тэлж байдаг. Энэ явцдаа алдаж онож, туршлагажиж байдаг, тэгэх ч ёстой байх. Аль болох бие даалгах нь зөв гэж боддог юм. Миний хувьд бол хүүхдийн алдаа нийтээр сахиж мөрддөг, мөрдөх ёстой хэм хэмжээнээс хэтрэхгүй байх ёстойг юуны түрүүнд анхаардаг даа.
Зөв нийгэмших гэсэн үг үү?
Яг тийм. Хүүхэд зөв нийгэмшихээс бүх зүйл эхэлнэ.
Тийм шүү. Бидэнд зөв нийгэмших нь бараг тулгамдсан асуудал болоод байна, хүүхэд ч гэлтгүй томчуулын хувьд ч. Бидний ярилцлага өндөрлөх тийшээ хандаж байна. Сонгуулийн дараа Тантай заавал ярилцмаар байна?
Тэгье.
Сонгууль бол улс төрийн бодлогын сонголт хийх гэдэг утга нь илүү үзэгдэл, үйл явц. Бүтээн байгуулалт бол сонгуулиас хамаарахгүйгээр үргэлжилж байдаг мөнхийн үйл явц юм. Бүтээн байгуулалтыг дэмжих сонголт гэж байхаас, түүнээс татгалзах сонголт гэж байдаггүй, тийм үү?
Би та нарыг харахаар нэг юм анзаарагдаад байдаг. Та нар тэртээ 90 онд ялгарч байсан эрч хүч, итгэл тэмүүллээрээ л байх юм. Гэтэл та нартай насаар нэг үеийн бусад намынхан та нар шиг биш байдаг. /инээв/
-
2016 оны 6 сарын 03
Д.ГАЛБААТАР: Урьдчилж судлаад, угтаж төлөвлөөд, сөрөөд давдаг жудагтай хүмүүсийг л уурхайчид гэж ойлгодог
- Саяхан танай компанийн сүүлийн гурван жилийн ажлын тайланг уншлаа. Үнийн уналтаас үүдэж байдал амаргүй байсан нь харагдаж байна лээ. Үйлдвэр энэ хугацаанд ямар замыг туулж ирэв ээ?
Манайх бүтээгдэхүүнээ төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгийн үед ЗХУ-д зардаг байсан. Зах зээлийн эдийн засагт шилжээд 1992 оноос дэлхийн зах зээлд арилждаг болсон. “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн 38 жилийн түүхэнд үнийн уналтаас шалтгаалсан эдийн засгийн хямрал гурван удаа тохиолдсон. Зэсийн үнэ 1998-1999, 2008-2009 онд унасан. Тухайн үеийн уналт нь үйлдвэрлэлийн өртөг, зардлаас даваагүй. Харин одоо бий болоод буй зэсийн үнийн уналтыг хоёр талаас нь авч үзэх хэрэгтэй. Нэгдүгээрт хугацааны хувьд урт байна. Энэ удаагийн уналт нь 2011 оны 2-р сарын 15-аас эхэлсэн. Өөрөөр хэлбэл энэ нь зургаа дахь жилдээ үргэлжилж байна. Хоёрдугаарт зах зээл дээрх зэсийн үнэ үйлдвэрлэлийн өртгөөс доош орчихлоо. Жишээлбэл, 2013 онд компанийн Удирдах зөвлөлөөс 1 тонн цэвэр зэсийн тооцоот өртөг 6625 ам.доллар байхаар тооцож, төлөвлөсөн. Гэтэл өнөөдөр нэг тонн зэсийн үнэ 4500 ам.доллар хүрчихлээ. Үүнээс үзэхэд ойлгомжтой байгаа биз дээ.
- Нөхцөл байдал ийм байж. Үүнд мэдээж тодорхой шалгаан байгаа байх. Тэр нь юу вэ?
Ер нь баруун Европт болсон эдийн засгийн хямрал нөлөөллөө. Дундад Азид иргэний дайн боллоо. Үүнээс болоод баруун Европт бараг нэг сая хүн цагаачиллаа. АНУ, Японы эдийн засгийн үзүүлэлт хумигдлаа. Ингэснээр БНХАУ-ын эдийн засаг саарлаа. Хятадын эдийн засаг нэг хувь өөрчлөгдөхөд зэсийн үнэ 1000 ам.доллараар өөрчлөгдөнө гэсэн эдийн засгийн судалгаа бидэнд байна. 2015 онд Хятадын эдийн засаг хоёр хувиар буурсан. Тэгэхээр зэсийн үнэ 2000 ам.доллараар унасан л гэсэн үг шүү дээ. Шанхайн биржийн индекс гэхэд 2000-3000 пунктээр уналаа. Энэ мэт олон хүчин зүйлс нөлөөллөө.
-Дотоод хүчин зүйл нөлөөлсөн үү?
Монгол Улсын эдийн засгийн бодлого нөлөөлнө. Манай улсад бол эдийн засгаа чөлөөлөх буюу либералчлах маш олон бодлого явагдлаа. Ингэснээр манай үйлдвэрийн худалдаж авч буй бараа, бүтээгдэхүүний үнэ өслөө. Доллар төгрөгийн эсрэг чангарлаа. Бас эрчим хүчний тариф. Ялангуяа суурилуулсан хүчин чадал дээр тулгуурласан тариф 50 дахин өслөө. Энэ нь манай бүтээгдэхүүний зардалд шууд нөлөөлсөн.
- Үүнийг давахын тулд юу хийсэн бэ?
Энэ нөхцөл байдалд үр дүнтэй ажиллах хэрэгтэй шүү дээ. Тиймээс бид эдийн засгийн болоод үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалтын цогц арга хэмжээнүүдийг авч байна. Үүний хүрээнд борлуулалтын орлогоо нэмэгдүүлэх, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн зардлаа хэмнэх гэсэн хоёр стратегитай ажилласан. Ингэснээр 1 тонн зэс үйлдвэрлэхэд шаардагдах зардлыг /өөрийн өртгийг/ доошлуулж чадлаа. Хэрэв өнөөдөр үнэ 4000 ам.долларт хүрвэл хэрхэн ажиллах төлөвлөгөөгөө цех, нэгжүүдтэйгээ хамтраад бэлдчихсэн байна. Урьдчилж судлаад, угтаж төлөвлөөд, сөрөөд давдаг жудагтай хүмүүсийг л уурхайчид гэж ойлгодог. Харамсалтай нь энийг маань зарим хүмүүс ойлгохгүй байна. Манайхтай ижил төрлийн үйлдвэрлэл явуулдаг Чили, Австрали, Хятад, Замби зэрэг улсын хэд хэдэн үйлдвэр сүүлийн гурван жилд зогсчхоод байна. Манай улсад ч ялгаагүй нүүрс, жонш, төмөр, хүдэр олборлолт бараг зогслоо. Гэтэл манайх ашигтай ажиллалаа шүү дээ.
-Үр дүн нь ямар байна?
Бид бүтээгдэхүүнийхээ орлогоо нэмэгдүүлэх зорилгоор өнгөрсөн онд Баяжуулах фабрикийн Өөрөө нунтаглах хэсгийг 6 сая тонн хүдэр боловсруулах хүчин чадлаар нэмэгдүүллээ. Хоёрдугаарт 1 тонн зэсийн үйлдвэрлэлийн өртгөө 4000 ам.доллараас доош нь орууллаа. Тодруулбал, 4-р сарын байдлаар энэ үзүүлэлтийг 3996 ам.долларт хүргэсэн. Энэ бол дэлхийн тэргүүлэгч үйлдвэрүүдийн жишиг гэсэн үг. Дэлхийн бусад улсын үйлдвэрүүдийн 1 тонн бүтээгдэхүүний өөрийн өртгийн дундаж үзүүлэлт нь 4500 ам.доллар байна. Нөгөө талаар хэмнэлтийн бодлогоо амжилттай хэрэгжүүллээ. Үүний үр дүнд энэ оны 4-р сарын байдлаар татварын өмнөх ашиг маань 29.7 тэрбум гаруй төгрөгт хүрлээ.
- Хийсэн бүх зүйлийн тань эцсийн дүгнэлтийг ашиг, орлого л илэрхийлнэ. Энэ талаар?
Бид сүүлийн гурван жилийн хугацаанд борлуулалтын орлогоо 131 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлж чадлаа. Өртөг зардлаа 129 тэрбум төгрөгөөр бурууллаа. Үндсэндээ бол 260 орчим тэрбум төгрөгийн ашиг орлого оллоо. Эндээс харахад ойлгомжтой байгаа биз дээ.
Дэд гарчиг: Бид ажилчдынхаа бодит орлогыг нь нэмэх бодлого барьж ажиллалаа
-Үр дүн гарсан байна. Үүнд жирийн ажилчдын оролцоо хэр өндөр байв? Хамгийн гол нь ажилтнуудын үйл ажиллагааны үр дүнг хэрхэн тооцож ирэв?
“Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн хэмнэлтийн болон орлогоо нэмэгдүүлэх бодлогод ажилтан болгон хувь нэмрээ оруулсан. Гэхдээ хүн бүрийн үүрэг харилцан адилгүй. Сүүлийн дөрвөн жилийн хугацаанд төрөөс цалин нэмэгдүүлэх ямар ч бодлого явуулсангүй. Цалин нэмэх асуудлыг хамтын гэрээнд тодорхой тусгасан байдаг. Харин манайх бодит орлогыг нь нэмэх бодлого барин ажиллалаа. Нэгдүгээрт үйлдвэр үр ашигтай ажилласан байх ёстой. Хоёрдугаарт хөдөлмөрийн бүтээмжээ өсгөсөн байх ёстой. Гуравдугаарт уул уурхайн салбартаа тэргүүлэх цалинтай байх. Дөрөвдүгээрт өргөн хэрэглээний инфляцыг тооцох хэрэгтэй болдог. Мэдээж манайх төрийн оролцоотой үйлдвэр. Тиймээс төрийн бодлоготой уялдуулдаг. Харин ажилчин нэг бүрийнхээ бодит орлогыг нэмэгдүүлэх зорилгоор маш олон зүйл хийлээ. Ялангуяа дээр дурдсан хэмнэлт, орлогоосоо байнга урамшуулал олгож ирлээ. 2015 он гэхэд нэг хүнд дунджаар 2.1 сая төгрөгийн нэмэгдэл орлогыг өгсөн байна. Энэ бол бодитоор гар дээр нь очсон орлого. Сүүлийн үед гавьяат эдийн засагч Н.Дашзэвэг их ярьж байна. Ирээдүйд 5-10 жилд иргэдийн бодит орлогыг 1000 ам.долларт хүргэе гээд байгаа. Гэхдээ үндсэн цалин дээрээ нэмэгдэл орлого олох замаар. Үндсэн цалин 500 ам.доллар байж болох юм гэсэн жишээ татаж байсан. Хамгийн гол нь хэмнэлтээсээ, ашгаасаа хүртэх асуудлыг хэлээд байна лээ. Үүнийг “Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК сүүлийн 3 жилд хэрэгжүүлчихсэн байна. Манай үйлдвэрийн ажилчдын дундаж цалин 2.2 сая төгрөг гэж бодохоор Н.Дашзэвэгийн дэвшүүлж буй зорилтыг аль эрт хэрэгжүүлсэн гэж үзэж болно.
- Авсан урамшууллынхаа хэмжээнд сэтгэл дундуур үлдсэн хүн цөөнгүй байгаа. Ямар шалтгаанаар ажилчид харилцан адилгүй хэмжээний мөнгийг урамшуулалд аваад байгаа юм бэ?
Тийм ээ. Ийм яриа гарсан. Үйлдвэрчний эвлэл жагсаал хийлээ. Мэдээж энэ бол байж болох зүйл. Гэхдээ удирдлагын шагнал гэж хамтын гэрээгээр зохицуулагддаг арай өөр төрлийн урамшуулал. Үүнийг сайн менежмент явуулсан хүмүүст олгодог гэж ойлгож болно л доо. Жишээ нь “Оюу толгой” борлуулалтын орлогынхоо 3 хувийг удирдлагын шагналд зарцуулна гэж анх гэрээ хийж байсан. Энэ бол гадаадын хэдхэн иргэний л авдаг шагнал. Гэтэл манай Ерөнхий захирлын санаачилгаар энэ урамшууллыг нийт хамт олондоо олгосон. Харин хуваарилахдаа зөвлөлийн зүгээс ажлын үр дүнтэй уялдуулсан. Хамтын гэрээнд урамшуулал хуваарилах зарчим маш тодорхой байдаг. Үүний 3.6-д шагналын сангийн хэмжээг нь цалингийн 8-30 хувьд хүргэнэ. Шагнахдаа хүн бүрийн ажил, мэргэжил, ур чадвар, хөдөлмөр хамгааллыг хэрхэн сахисан, ажилласан цаг, хэмнэлт, инновацийн санаачилга гаргасан байдал, хамтын гүйцэтгэл зэргийг харгалзаж олгоно гэж заасан байдаг. Үүнийг баримталж олгохоор хэмжээний хувьд харилцан адилгүй байгаа юм. Хүн бүрт ижил хэмжээтэй олгоно гэвэл шударга бус болно. Энэ талаар Хөдөлмөрийн хуульд ч заасан байдаг.
- Захирлуудын урамшуулал валютаар олгогддог нь ямар учиртай юм бэ?
Захирлууд урамшууллаа төгрөгөөр л авч байгаа. Дээх нь үед орос мэргэжилтнүүд валютаар цалинждаг байсан. Харин энэ жилээс Монголчуудын хувьд бүх цалин, урамшуулал төгрөгөөр олгогддог болсон. Гэхдээ гаднаас ирж ажиллаж буй хүмүүс бол хөлсөө доллараар авч байгаа. Монгол төгрөг гадагш нь гуйвуулахгүй биз дээ.
-“Эрдэнэт үйлдвэр” ХХК-д өр, авлага бий юу?
Энэ бол бүх бизнест байдаг л ойлголт. Хагийн гол нь оновчтой төвшинд байлгах нь чухал. Өр, авлагыг хуримтлуулахгүй байх гэсэн үг шүү дээ. Мөнгөө 100 хувь авчхаад бараагаа нийлүүлэхгүй байх тохиолдол урьд нь их байсан. Авлага, өглөгөө барагдуулахын тулд шинэ удирдлагын баг худалдан авалтын бодлогыг өөрчилсөн. Өөрөөр хэлбэл эхлээд бараагаа нийлүүл дараа нь мөнгөө ав гэдэг л зарчим. Ингэснээр өр бараг үүсэхээ больсон.
-Танай үйлдвэрийн худалдан авалтын асуудал үргэлж олон нийтийн анхаарлыг татдаг. Хардлага ч дагуулдаг. Шахааны бизнес гэх мэт. Худалдан авалтын асуудалд ямар бодлого хэрэгжүүлсэн бэ?
Ард түмэн тань шиг бодолтой байгаа байх. Угаасаа энэ асуудал бодитоор байсан. “Шахаа” гэж нэрлэдэг байлаа шүү дээ. “Шахаа”-г хэн хийдэг байсан нь ойлгомжтой. Өндөр эрх мэдэлтэй хүмүүс л хийнэ биз дээ. Хуучин бол манай үйлдвэрийн худалдан авалт хийдэг ажилчдын өрөөнд улс төрчдийн ажлыг амжуулдаг болон олны танил хүмүүс холхидог байлаа шүү дээ. Энэ тал дээр манай Ерөнхий захирал худалдан авах ажиллагаа ил тод, тендерийн зарчмаар явах ёстой гэдэг зарчмын асуудал тавьсан. Бас Эрдэнэт хотын ААН, байгууллагууд тендерт зарим талаар давуу эрх эдэлдэг болсон. Хоёрдугаарт манай үйлдвэрт бараа бүтээгдэхүүн зарахдаа зах зээлийн үнээр өгнө. Үүний тулд худалдан авах бараа бүтээгдэхүүний зах зээлийн үнийг судлах “Үнийн комисс”-ыг байгуулсан. Энэ комисс зөвхөн үнэ биш тухайн бүтээгдэхүүнийг авах шаардлага зэрэг асуудлыг хамруулан судалдаг “онцгой” комисс болон өргөжин ажиллаж байна.
Дэд гарчиг: Одоо бол уул уурхай хэр зэрэг хариуцлагатай байгааг ярих цаг болсон
-“Эрдэнэт үйлдвэр” бол төрийн оролцоотой байгууллага. Гэхдээ үйл ажиллагаанд төрийн оролцох зохист хэмжээ гэж байх ёстой байх. Ер нь зохицуулалтаа яаж хийж байна вэ?
Үүнийг гурван зүйлээр ойлгож болно. Нэгдүгээрт хамтарсан үйлдвэрийн хууль эрх зүйн орчин буюу Засгийн газар хоорондын хэлэлцээр, татварын зохицуулалт, компанийн засаглалд төрийн оролцооны асуудлыг ярих хэрэгтэй. Бид 1973, 1991, 2003 онд гээд гурван хэлэлцээр хийсэн. Анхных буюу 1973 оны хэлэлцээрээр бол уурхай дагасан хот байгуулах асуудалд гол анхаарлаа хандуулсан. Тухайн үед зөвхөн үйлдвэрийг байгуулахад Оросын талаас 425 сая шилжих рубль зарцуулсан. Мөн хотыг байгуулахад ч хөрөнгө оруулсан. Ингээд 1991 оны шилжилтийн үед манай талаас энэ хөрөнгө оруулалтыг олсон ашгаараа төлсөн байнаа гээд дахин хэлэлцээр хийсэн. Тухайн үеийн сэхээтнүүдийн гаргасан маш ухаалаг санаачилгын хүчээр Оросын талд ямар ч мөнгө төлөхгүйгээр 51 хувийг манай улс эзэмшээд Монгол удирдлагатай боллоо. Харин 2003 он гэхэд бид зах зээлийн эдийн засагт шилжчихлээ. Тиймээс энэ үйлдвэр Монгол Улсын хуулийн этгээд байх ёстой гэдэг асуудлыг тавьсан. Ингээд энэ компани Монгол Улсад татварын ямар орчин байна түүнд зохицож татвараа төлөөд явдаг болсон. Дараагийнх нь компанийн засаглалын хувьд Удирдах зөвлөлд төрийн оролцоо ямар хэмжээнд байх ёстой талаарх асуудал. Удирдах зөвлөл нь дүрмийнхээ дагуу жилд хэд хуралдах, ашгаа хуваарилах гэх мэт олон асуудал гэсэн үг. “Совет” маань сүүлийн хоёр жил хуралдсангүй. Оросууд маань ирдэггүй. Заримдаа Монголын төрд янз бүрийн өөрчлөлт гарна. Гэтэл өнөөдрийг хүртэл Монголын талын зөвлөлийн удирдагч томилогдоогүй байна. Харамсалтай нь улс төрийн оролцоо байна уу байна. Энийг нуугаад яах юм. Бүгд л мэдэж байна. Үйлдвэрийн одоогийн удирдлага ажиллах хугацаандаа 9 чиглэлийн зорилт тавьсан. Үүнд ангид байх 3 зорилтын хүрээнд улс төрөөс ангид байх асуудал туссан. Энэ оролцоо нь бага байх ёстой. Бага гэдэг нь огт битгий байлга гэсэн үг биш. Зохист хэмжээнд нь байлгах хэрэгтэй гэсэн санаа. Төрийн оролцооны асуудлыг Майкл Портер гэдэг эрдэмтний гаргасан “Японы эдийн засгийн загвар” бүтээлд маш тодорхой дурдсан байдаг. Төрийн өмнөөс ажиллаж байгаа хүмүүс мэргэжлийн байх, тогтвортой ажиллах, мөн экспортыг дэмжих, макро эдийн засгийн бодлого тогтвортой, тодорхой байх, аж үйлдвэрийн салбарын бүтцийн өөрчлөлтийг төр зохицуулах гээд олон зүйл бий. Манай улс ч үүнийг хэрэгжүүлэх эхлэлээ тавьж Аж үйлдвэрийн яам байгууллаа. Одоо бүтээгдэхүүн боловсруулалтын төвшинг нэмэгдүүлэх ёстой. Японд энэ асуудлыг төр нь зохицуулж байна. Манайд бол зах зээлийн зарчмаар өөрөө зохицуулна гээд хамгийн муу загварыг нь аваад явж байна шүү дээ.
-Ер нь уул уурхайн эдийн засгийн дэлхийн чиг хандлага хэрхэн өөрчлөгдөж байна? Энэ хандлагад “Эрдэнэт үйлдвэр” хэрхэн зохицож байна вэ?
Хамгийн чухал нь ирээдүйг харсан хөгжлийн бодлоготой байх ёстой. Манай үйлдвэр байнга ийм бодлоготой явж ирсэн. 1994 онд “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийг хөгжүүлэх концепц гээд 10 жилийн хугацаатай боловсруулсан. Маш сайн баримт бичиг болсон. 2005-2015 оны хооронд хөгжлийн хоёр дахь концепцоо хэрэгжүүллээ. Одоогоор гурав дахийг нь боловсруулж байна. Ингээд хөгжлийн бодлого маань тодорхой болно гэсэн үг. Тэгээд дунд төвшний хөгжлийн бодлоготой болох хэрэгтэй. Бид үүнийгээ гурван жилээр боловсруулах чиглэл барьж байна. Одоо бол уул уурхай хэр зэрэг хариуцлагатай байгааг ярих цаг болсон. Манай үйлдвэрийн хувьд Монгол Улсын өмнө хүлээсэн хариуцлага гэж бий. Энэ хариуцлагаа бид жил бүр улсын төсөвт төвлөрүүлж буй татварынхаа орлогоор биелүүлдэг. Дараа нь орон нутгийн өмнө хүлээсэн хариуцлага. Үүнийгээ мөн ялгаагүй орон нутгийн төсөвт төвлөрүүлж буй татварынхаа орлогоор биелүүлж байна. Манай үйлдвэрийн төлж буй татвар нь орон нутгийн төсвийн орлогын 90 гаруй хувийг бүрдүүлдэг. Дараа нь хөрөнгө оруулсан Монгол болон ОХУ-ын талын өмнө хүлээх хариуцлага. Энэ хариуцлагаа ашиг олж, ашгийн чөлөөт үлдэгдлээ хуваарилах замаар хэрэгжүүлдэг. Бас үйлдвэрийн ажилчдын өмнө хүлээх хариуцлага гэж байна. Үүнийгээ хамтын гэрээгээр дамжуулан биелүүлдэг. Энэ гэрээний нөхцөлөөр олгогдсон үүрэг, хариуцлагаа 99 дээш хувиар биелүүлсээр ирсэн.
-“Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн хаалт хөгжлийн асуудал яригдаж байна. Үүнийг хэрхэн төлөвлөсөн бэ?
Бид энэ чиглэлээр ажиллаж байна. “Эрдэнэт үйлдвэр” мөнх байхгүй шүү дээ. Голчлон баруун хойд талын ордоо ашиглаж байсан бол одоо төвийнхөө ордоос хүдэр олборлож байна. Зүүн урд, Шандын ордоо ашиглаагүй байна. Нөөцийг нэмэгдүүлэх боломж байна. Гэхдээ нөөц хэзээ нэгэн цагт дуусна. Тэгэхээр хамгийн чухал нь хаалт, хөгжлийн санг бий болгох асуудал. Энэ чиглэлээр манай удирдлагууд зүгээр суугаагүй. Харамсалтай нь төрийн зүгээс дэмжлэг бага байна. Хаалт, хөгжлийн талаар тусгайлсан хууль байх шаардлагатай гэж би үздэг.
-
2016 оны 5 сарын 25
Сонирхогчдын боксын Залуучуудын Азийн аварга шалгаруулах тэмцээний хүрэл, “Химийн цом”-ын алтан медальт, улсын гурван удаагийн аварга, Монголын шигшээ багийн 56 кг-ын жингийн шилдэг боксчин Э.Цэндбаатартай ярилцлаа.
-
2016 оны 5 сарын 23
С.ШИЙЛЭГТӨМӨР
УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатартай ярилцлаа.
-Та сүүлийн үед Төрийн ордонд харагдсангүй. Тойрогтоо сонгуулийн бэлтгэлээ хийж байна уу?
-Сүүлийн үед тойрогтоо их ажиллаж байна. Мөн зөвхөн тойрог гэлтгүй хөдөө орон нутгаар явж хуулийн төслүүддээ санал авах ажил хийлээ. Тухайлбал, Дундговь аймгийн бүх суманд ажиллалаа. Эрдэнэт, Сэлэнгэ аймгаар бас явлаа. Иргэдтэй уулзаж Бэлчээрийн тухай, Ашигт малтмалын тухай хуулийн төслүүддээ санал авсан. Төслөө хэд хоногийн өмнө өргөн барилаа. Ийм л ажилтай хөдөөгүүр яваад байлаа. Байнга Төрийн ордонд байж дөрвөн жилийн хугацаанд дуугараагүй хэрнээ сонгууль дөхөхөөр гэнэтхэн дуугарч эхэлдэг хүмүүсийг би ойлгодоггүй юм. Харин дөрвөн жил дуугарч, зарим ашиг сонирхлын зөрчилтэй гишүүдэд баалуулж янз бүрийн нэр хоч зүүж байсан хүний хувьд сонгууль болоход хэдхэн хоног дутуу байхад үнэгүй сурталчилгаа хийж байгаа юм шиг чуулганы танхимыг ашиглах нь ёс зүйгүй үйлдэл гэж бодож байна.
-Таныг аль намаас нэр дэвших бол гэсэн хүлээлт олон нийтийн дунд байгаа байх. Та аль намаас нэр дэвшихээр төлөвлөж байгаа вэ?
-Ямар ч байсан МАНАН-гаас нэр дэвшихгүй. Өөрийнхөө энэ үзэл бодолд үнэнч байна. МАН-ын олон сайхан, шударга гишүүд, дэмжигчид намайг дэмждэг, хайрладаг. Бас өдий дайтай явахад нь нөлөөлж санаа өгсөн. АН-ын гишүүд ч ялгаагүй. Харин МАНАН-гийн орой дээр байгаа, өөрсдийгөө нам гэж бодсон бүлэглэлүүдтэй хатуу тэмцэх болно. Тэднийг бүр үндэстэн дамнасан корпорацуудын эрх ашигтай нэгдсэнийх нь эсрэг тэмцэнэ.
-МАХН-аас нэр дэвших юм уу?
-Сүүлийн үед МАХН-д орох нь гэж хэсэг шуугилаа. Би МАХН-д орохгүй. Мөн өөр бусад намд намайг орчихсон мэтээр мэдээлсэн байна лээ. Тухайлбал, Г.Уянга гишүүний Тусгаар тогтнол, эв нэгдлийн намд орохоор болсон байна гэж яриад байгаа. Тийм зүйл байхгүй. Харин бусад жижиг намтай яриа хөөрөө хийж байгаа. Ойрын үед шийдвэр нь гарна.
-Одоохондоо ХҮН-ын гишүүн хэвээрээ байгаа юу?
-ХҮН-ыг сонгуульд оруулж ялалт байгуулахаар би их урам зоригтой зүтгэсэн. Гэтэл Б.Найдалаа гэдэг залуу хэдхэн хүн дагуулчихаад “Би энэ намын дарга нь” гээд зэрэгцээд гараад ирсэн. Намайг нийт гишүүдийн 98 хувь нь дэмжээд даргаараа сонгосон. Харин Улсын дээд шүүх дээр очоод бүртгүүлэх гэхээр Б.Найдалаа гэдэг залуу “Би дарга нь” гээд л гараад ирдэг. Хоёр ч удаа Улсын дээд шүүхэд бүртгүүлэх гэж оролдсон. Бүр болохгүй болохоор нь би өргөдлөө өгөөд “Та нар маань намаа удирдаад аваад яв. Хариуцлагаа бас үүрээрэй Б.Найдалаа. Хоёр удаа Улсын дээд шүүхэд бүртгүүлээд энэ намыг удирдаж сонгууль оролцох гэлээ. Гэтэл та нар санаатайгаар зэрэгцэж зүтгэлээ. Би даргын суудал булаацалдаж зүтгээд байдаг хүн биш” гээд намаас гарсан.
-Та ХҮН-ын дарга нь болж чадаагүй ч гэсэн санаачлан үйл ажиллагааг нь идэвхжүүлсэн “эзэн нь” биз дээ?
-ХҮН-ыг удирдан сонгуульд оролцож ялалт байгуулж өгөөч гэж олон гишүүн нь надад санаал тавьж, итгэл хүлээлгэсэн ч дотор нь байгаа зарим залуугийн болчимгүй үйлдлээс шалтгаалан дарга нь болж чадсангүй. Гэхдээ надад шинэ, зөв хүмүүсийг улс төрд оруулах боломж зөндөө олдоно гэж итгэж байна.
-Та аль нэг намаас нэр дэвших нь ойлгомжтой байх. Аль тойрогт нэр дэвших вэ. Таныг “Ерөнхий сайд хаана нэр дэвшинэ. Би тэр тойрогт нь очиж нэр дэвших болно” гэж хэлсэн гэж сонссон. Энэ үнэн үү?
-Би бол тойргоо солино гэж байхгүй. Харин Ч.Сайханбилэгийг “Ерөнхий сайд л юм бол манай Дархан-Уул аймагт хүрээд ирж нэр дэвшээч” гэсэн юм. Ерөнхий сайд надаас зугтана шүү дээ. Тэр хүн бол “Дубайн гэрээ” гэгчээр Монгол Улсыг зарчихлаа гэдгийг би баримттайгаар гаргаж тавьж байгаа. Үүний эсрэг тодорхой хариулт өгөхгүй хэрнээ “С.Ганбаатар бослоо, хэвтээд өглөө” гэсэн л юм яриад байх юм. Асуудлаа ярихын оронд хэлбэр дүрсийг нь, хувь хүнийг ярина гэдэг бол миний тавьсан асуудалд ялагдсаны шинж.
-Таны төрсөн дүү С.Гантуяа УИХ-д бие даан нэр дэвшихээр бүртгүүлсэн байна лээ. Тантай энэ талаараа ярилцаж шийдвэр гаргасан уу?
-Манай гэрийнхэн бүгд өөр өөрийн гэсэн үзэл бодолтой хүмүүс. Би бол “Нэр дэвших хэрэг байна уу даа. Улс төр гэдэг чинь хэцүү ажил шүү дээ” гэж зөвлөсөн. Харин миний дүү надад хэлэхдээ “Миний ард маш олон иргэний хөдөлгөөн, байгаль орчныг хамгаалдаг төрийн бус байгууллагууд хамтарч ажиллаж байгаа. Би тэднийхээ саналыг хүндэтгэнэ” гэсэн. МАНАН-гийн орой дээр байгаа бүлэглэлүүд, “Рио Тинто”-гийн пиарын компаниуд “С.Ганбаатар Оюутолгойгоос мөнгө авсан” гэж гэж миний эсрэг хар пиар хийдэг байсан. Харин одоо удахгүй миний дүүгийн эсрэг ийм пиар хийх гэж байгаа юм билээ. Ийм пиар хийсэн ямар ч хэвлэл мэдээллийн байгууллагыг би шүүхэд өгнө гэдгээ мэдэгдье. Намайг хэвлэл мэдээллийнхэн маш олон янзаар гүтгэж, гүжирдэж бичдэг. Тэр болгоныг нь хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудын онцлог гэж үзээд тоодоггүй. Нэг ч удаа гомдол гаргаж байгаагүй. Намайг гүтгэсэн нэг л хүнийг шүүхэд өгч байсан. Тэр хүн бол Уул уурхайн үндэсний ассоциацийн ерөнхийлөгч Н.Алгаа. Н.Алгаа гуай “С.Ганбаатар гадаадынхнаас мөнгө авч байгаа” гэж намайг гүтгэсэн ярилцлага өгч байсан юм. Тиймээс би шүүхэд хандсан. Шүүх түүнийг “Хүн гүтгэсэн байна” гэж үзсэн. Н.Алгаа гуай ярилцлага өгсөн хэвлэл мэдээллийн байгууллагаараа дамжуулаад надаас уучлалт гуйж байсан санагдаж байна. Харин одоо “Рио Тинто” болон “Оюутолгой”-гоос мөнгө авсан гэж намайг болон манай гэр бүлийнхнийг гүтгэсэн хэвлэл мэдээллийг хэрэгслийг шууд хууль шүүхийн байгууллагад өгнө. Манай дүүтэй холбогдуулж ийм мэдээлэл гаргах гэж байгааг урьдчилан мэдсэн учраас ингэж хэлж байгаа юм шүү. Ер нь улс төрд ороод ирэхээр миний эсрэг ямар пиар явах гэж байна вэ гэдгийг урьдчилаад мэдчихдэг юм байна.
-
2016 оны 5 сарын 18
Монгол Улсын гавьяат жүжигчин, дуучин Б.Дашдондогтой ярилцлаа.
-
2016 оны 5 сарын 17
Зохиолч, сэтгүүлч, нийтлэлч Б.Наминчимэдтэй ярилцлаа.
-
2016 оны 5 сарын 13
Бид асуудлыг өөр өөрсдийн өнцгөөс хардаг. Тухайлбал, бид өөдөөсөө хараад суусан ч би таны ард талыг харж байна. Харин та миний ард талыг харж байна. Энэ бол өөрөө өөрсдийнхөө өнцөгөөс харж багаа гэсэн үг. Асуудлыг болж өгвөл дээрээс нь харах хэрэгтэй. Хэт том асуудлыг жижиг болгож байгаад, эсвэл жижиг асуудлыг томруулж байгаад дээрээс нь харах хэрэгтэй. Нэгтгэн дүгнэх, задлан шинжлэх аргаар аливаа асуудлыг шийдэх нь тустай. Надад үүнд математик, физикийн хичээлээс олж авсан мэдлэг их тус болдог гэх үү дээ. Миний ажлын үндсэн арга барил энэ. Товчхондоо зарим хүн ямар нэг зүйлээс таваг дүүрэн бэрхшээл олж хардаг, зарим хүн таваг дүүрэн боломж олж хардаг гэдэг. Би бол таваг дүүрэн боломжийг нь эрж хайж, олж харахыг хичээдэг.
-
2016 оны 5 сарын 11
С.Сэрчмаа: Миний амьдралаас сэдэвлэсэн киног өөр хүн өмчилчихөөд байгаа
-
2016 оны 5 сарын 04
УИХ-ын Д.Тэрбишдагва, Ч.Улаан нар намаасаа гарч МАН-д элсэхээр болсноо албан ёсоор дуулгасан. Тэд намаасаа гарах болсон шалтгаанаа ингэж тайлбарлалаа.
-
2016 оны 5 сарын 03
УИХ-ын гишүүн Х.Тэмүүжинтэй ярилцлаа.
-
2016 оны 4 сарын 29
УИХ-ын гишүүн Х.Тэмүүжиний VTV-д өгсөн ярилцлагыг хүргэж байна.
-
2016 оны 4 сарын 28
Эрдэнэс Монгол” компанийн гүйцэтгэх захирал Б.Бямбасайхантай ярилцлаа.
-
2016 оны 4 сарын 25
Нийслэлийн АН-ын дарга Э.Бат-Үүл, ИТХ-ын дарга Д.Баттулга, Сүхбаатар дүүргийн АН-ын дарга Д.Бадарсан нар.
-
2016 оны 4 сарын 20
АН-ын ерөнхий нарийн бичгийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч Л.Эрхэмбаяртай ярилцлаа.
-АН ирэх сонгуульд аль нэгэн нам эвсэлтэй эвсэхгүй гэдгээ Үндэсний зөвлөлдөх хорооны хурлаараа өчигдөр (уржигдар) шийдвэрлэжээ. Энэ эцсийн шийдвэр үү?
-Эцсийнх.
-Эвсэхгүй гэж шийдвэрлэхэд юу нөлөөлсөн бэ. Өнгөрсөн дөрвөн жил танайх эрх баригч хэдий ч эвсэж Засгийн газраа байгууллаа. Өмнөх УИХ-ын үед ч эвсэж л байсан. Хамтрагчтай байх хэцүү байв уу?
-Эвсэнэ гэдэг ямар үр дагавартай байдгийг бид хангалттай мэдэрлээ. Өнөөдрийн хуулиар бол эвсэнэ гэдэг тийм ч таатай хувилбар биш. Дотроо учраа олохгүй эвсэл тарсан тохиолдолд нам нь УИХ-д бүлэггүй, ийшээ тийшээ харсан хэдэн тусдаа бие даасан улстөрчид л болдог юм. Ойрхны түүх байна. 1996 онд ардчиллын төлөөх намууд эвсээд “Ардчилсан хүчний холбоо” гэж байгуулсан. УИХ-ын сонгуулийн үр дүнгээр 50 суудал авсан. Засгийн газраа ч байгууллаа. Үр дүн нь ямархуу байв гэдгийг хүмүүс санаж байгаа байх аа. Бид тэгэхэд 32-38 насны залуус л байсан. Хувь хүнийхээ хувьд бас төдийлөн сайн төлөвшөөгүй, улс төрийн намынхаа хувьд ч бас нялх балчир ийм л байсан. 50-иулаа мөртлөө л хоорондоо эв түнжингүй, учир зүйгээ ойлголцохгүй дөрвөн ч Засгийн газрын нүүр үзсэн. Уг нь хийсэн юм ихтэй байгаад байдаг. Эдийн засгийн реформ маш сайн хийсэн боловч дотооддоо эрх барих эв ухаан дээрээ аргаа олоогүй эвдрэлцсэн. Дараа нь 2004 онд манай нам Эх орон намтай нийлж “Эх орон-ардчилал” эвсэл гэж байгуулсан. Ц.Элбэгдорж тэргүүтэй энэ эвсэл нэг их унасан. Эвсэл задарсан. Эвсэл задрахаар яасан гэхээр манай нам УИХ-д бүлэггүй нам болсон. Дараа нь Их эвслийн Засгийн газар гэж байгуулсан.
М.Энхболд тэргүүлээд ийм Засгийн газар байгуулсан. Бас л эвслийн Засгийн газар. Удалгүй Засгийн газар огцорч С.Баярын Засгийн газар байгуулсан. Дангаараа болж байж ажил төрөл нь арай урагшилсан. Үүнийг бүгд мэдэж байгаа. Сүүлийн үеийн түүхээс харахад Ардын намд ард түмэн арай илүү боломж олгож иржээ. Өнгөрсөн сонгуулиар бидэнд итгэл хүлээлгэсэн. Бид ч үүнийг алдахгүйг хичээж ажиллалаа. Одоо бол хийсэн юмтай хэлэх үгтэй болсон учир эвсэхгүй гэж шийдсэн. Дангаараа Засгийн газар байгуулах боломжийн төлөө явж байгаа.Яагаад гэхээр Монгол орны түүхэнд эвслийн Засгийн газар унаагүй түүх байхгүй. Тийм учраас би Ардын нам МАХН хоёрыг битгий эвсээсэй, харин нийлээсэй гэж хүсч байгаа юм. Энэ нь Монголд хэрэгтэй.
-Бусад нам эвсэх хийгээд нэгдэх нь АН-д тийм чухал гэж үү. Та бүхний санаа зовниж байгаагаас харахад бусдын эвсэл үнэхээр чухал болж харагдаад байна. Гэхдээ ярьж байгаа шигээ эвсээсэй нийлээсэй гээд байгаа нь үнэн үү. Харин ч эсрэгээрээ Н.Энхбаярыг цагаатгах тогтоолын төсөл ноороглож тэдний хоршлыг сарниулах гэж байна гэсэн таамаглал яваад байсан?
-Тийм зүйл огт байхгүй.
-Харин танай нам нэг угшилтай, нэгэн үе нэг малгайн доор нэгдэж явсан МҮАН, ИЗНН-тай нэгдэхгүй юм уу. Танай намын тавьсан тэр саналын хариу юу болж байгаа бол?
-ИЗНН болон МҮАН-д нэгдье гэдэг саналаа манай нам тавьсан. МҮАН бол асуудлаа тодорхой илэрхийлсэн. Тэд манай нам нэгдэхгүй, харин эвсэж болно гэсэн. Тухайн намуудын л асуудал.Харин манайх бол эвсэхгүй, нэгдье гэж байгаа. Улс төрийн намуудын харааны өөр өөр өнцгүүд л юм даа.
-Намууд эвсэхгүй гэдэг нь бие даасан хараат бусаа харуулж байгаа хэрэг юм гэсэн пиар сошиалаар их явж байна. Танай нам дангаараа сонгуульд орохоор боллоо гэснээс хойш ийм утгатай зүйл гарсан. Танай намын пиарын нэг хэсэг үү?
-Үгүй, бас л хүмүүсийн харах өнцгөөс болж байгаа байх. Эвсэхгүй, дангаараа сонгуульд орох нь зөв гэж харж байгаа бол сайн л байна.Бид зөв зүйл рүү алхаж байгаа юм байна
-Ялсан намын хувьд мөрийн хөтөлбөрийн биелэлт ямархуу байх нь дараагийн ялалт хийгээд ялагдлыг тодорхойлдог. Танай намын Мөрийн хөтөлбөрийн биелэлт хэдэн хувьтай байгаа вэ?
-90 гаруй хувьтай байгаа.
-Тийм өндөр үү?
-Хүмүүс яаж харж байгаагаар л хэмжигдээд байх шиг байна. Би бол социализмын үед л хүүхэд насаа өнгөрүүлсэн. Эдийн засаг хямарлаа гээд байгаа ч өнөөдөр социализмын үеийнхээс илүү байгаа шүү. Хорвоогийн жамаар даваа гүвээ нугачаатай байдаг. Нэг өгсөөд жаахан уруудаад дахиад л дээшээ өгсөнө. Би улсынхаа ирээдүйг үргэлж гэрэлтэй нүдээр хардаг. Сэтгэлдээ л байдаг юм. Бид бүх юмыг муу байна, муухай байна гээд яриад байх юм бол муухай л байна. Бидний өрсөлдөгч нар нүдэн дээр нь хийсэн бүтээсэн нь ил байхад л үгүйсгээд шүүмжлээд байгааг би гайхаж байгаа. Нэг ч гэгээтэй үг унагаахгүй юм. Дөрвөн жил болоход нэг гэгээтэй үг унагааж байгаа бусад намынхныг харсангүй. Болохгүй шүү дээ. Өрсөлдөж байгаа ч өрөөлийн хийснийг үнэлээд сурчих л хэрэгтэй. Тэгсэн атлаа дандаа бүтэхгүй, болохгүй талаас нь аливааг шүүмжилдэг. Бид бол мөрийн хөтөлбөрөө заалт заалтаар нь авч үзэж байгаа.
-Гэхдээ эдийн засгийн өсөлтийг нэмэгдүүлнэ, иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлнэ гэсэн заалт мөрийн хөтөлбөрийн тань амин сүнс байсан шүү дээ. Одоо эдийн засгийн өсөлт нэмэгдсэн үү гээд л асуулт эхэлнэ…
-Цикль нь тэгээд таарчихлаа. Дэлхий нийтээр эдийн засгийн хямрал нүүрлэлээ. Юмыг наанатай цаанатай иргэддээ ойлгуулах хэрэгтэй л дээ.Тэр тал дээр бидний дутагдал ч байгаа л байх. Сөрөг хүчнээс сөрөг пиарууд ч бас явж байх шиг байна. Бид эдийн засгийн өсөлтийг нэмэгдүүлнэ, иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлнэ гэсэн.Бидний бодсон хэмжээнд очиж нэмэгдээгүй. Гэхдээ буураагүй шүү.
-Тэгвэл энэ сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрийн гол заалт юу байгаа вэ. Эдийн засгийн хямралаас гаргах ямар арга байна, иргэдийн орлогыг яаж нэмэгдүүлэх вэ гэдгийг сонгогчид хамгийн түрүүнд харах байх.
-Мөрийн хөтөлбөрөө хуульд заасан хугацаанд Үндэсний аудитын газар өгөх ёстой байдаг. Бид хоёрын ярилцаж байгаа энэ цагт манай нам мөрийн хөтөлбөрөө аудитад хүргүүлж амжаагүй байна. Тэгэхээр мөрийн хөтөлбөрөө дэлгэрэнгүй танилцуулах боломжгүй байна. Маргааш (өнөөдөр) 18 цагаас хойш бүх хүнд ил тод болно. Одоо зарим намын мөрийн хөтөлбөр эцэслэгдээгүй байна. Ийм үед тактикийн хувьд мөрийн хөтөлбөр нууц байх нь зүй ёсных.
-Өнгөрсөн сонгуулийн мөрийн хөтөлбөр шиг сайн зүйл оруулж ирсэнгүй гэж ҮЗХ дээр зарим гишүүн та бүхний танилцуулсан мөрийн хөтөлбөрийг шүүмжилсэн гэсэн үү?
-Өмнөхөөсөө муутгана гэж юу байх вэ. Улам л боловсронгуй болгохыг хичээсэн. Тэгсэн ч байх гэж бодож байна. Бид өмнөх мөрийн хөтөлбөрөө боловсруулахдаа ганцхан сонгуулийг бодоогүй. 2020 он хүртэл алсыг харсан. Сууриа сайн тавьсан учир энэ мөрийн хөтөлбөр маш чамбай болсон гэж бодож байгаа.
-
2016 оны 4 сарын 13
Ц.Нацагдолгор: Монголд гэр бүлийн задрал явагдаж байна
-
2016 оны 4 сарын 08
Д.Жаргалсайхан: Олимпод 30-33 тамирчинтай оролцож медалийн буухиаг үргэлжлүүлнэ
