Орхон худалдааны төв, Батсервис ХХК-ийн захирал Б.Батжаргал
“Нийслэлийн Засаг даргын зүгээс нийслэлийн хүн амын хүнсний хангамжийг сайжруулах, эрүүл ахуйн нөхцөл байдлыг дээшлүүлэх үүднээс лангуу талбайн түрээсийг тодорхой хэмжээгээр бууруулах уриалга гаргаж байна.

Худалдааны төв бүр өөрийн гэсэн онцлогтой, нөхцөл байдлын хувьд харилцан адилгүй юм. Манай төвийн хувьд л гэхэд хүнсний бүтээгдэхүүнийг бөөний үнээр борлуулдаг учраас хоосон лангуу тэр бүр гардаггүй, хоёрдугаар давхарт аж ахуйн чиглэлээр лангуу гаргаж өгөх боломжтой. Мөн цаашдаа хэрхэн хамтарч ажиллах өөр гарц боломжууд байгаа талаар хотын даргатай зөвлөлдөхөөр ирээд байна” гэлээ гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

МАН-ын бүлэг өнөөдөр хуралдаж, хуралдсан асуудлын хүрээнд яригдсан Хөгжлийн банкны хуулийн шинэчилсэн найруулгын хуулийн төсөл болон шалгалтын дүнтэй холбогдсон асуудал, Тавантолгойн төсөлтэй холбоотой асуудлаар мэдээлэл хийв.

УИХ-ын өргөдлийн байнгын хорооны хуралдаанаар өнөөдөр “Агаарын бохирдол ба Улаанбаатарын утаа” сэдэвт хэлэлцүүлгийг хийж байна. БОАЖ-ын сайд Д.Оюунхорол уг хуралдаанд мэдээлэл хийлээ.

Тэрбээр цаг үеэ олсон хэлэлцүүлэг зохион байгуулж буй Өргөдлийн байнгын хорооныхонд талархал илэрхийлэв. Салбарын сайдын мэдээлснээр агаар бохирдуулагч гол бодис PM10 тоосонцрыг 2016 оны 11 дүгээр сарын байдлаар нийт 11 цэгт 312 удаа тодорхойлоход 220 удаад нь буюу 71 хувьд нь стандартаас давсан байна.

Харин РМ2.5 тоосонцрыг 11 дүгээр сард нийт зургаан цэгт 167 удаа тодорхойлоход 147 удаад нь буюу 88 хувьд нь стандартаас давжээ. Азотын давхар исэл, хүхэрлэг хийн агууламж ч өндөр гарч байна.

Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлын эх үүсвэр болох түүхий нүүрсний хэрэглээ жилд 5.9 сая тонн бөгөөд үүнээс гэр хороололд 10 хувийг нь хэрэглэж байгаа боловч агаарт ялгаруулж байгаа бохирдлын 80 хувийг эзэлж байгааг сайд илтгэлдээ өгүүллээ.

Харин цахилгаан станцад түүхий нүүрсний 85 хувийг нь хэрэглэж байгаа ч агаарт ялгаруулж байгаа бохирдлын хувь хэмжээний зургаан хувийг эзэлж байгаа нь өндөр яндантай, утаа хол хаягддагтай холбоотой гэв.

Улаанбаатар хотод 2016 онд 439 мянга гаруй тээврийн хэрэгсэл тоологдсон ба эдгээр автомашин агаарын бохирдлын хувь хэмжээний 10 хувийг эзэлж байна. Ялангуяа түгжрэлд зогсож байгаа автомашин тормос гишгэх үедээ агаар бохирдуулагч хүнд металыг ихээр ялгаруулдаг гэдгийг салбарын сайд мэдээлэлдээ дурдлаа.

2011 оноос өнөөдрийг хүртэл олон улсын хамтын ажиллагааны төслүүдийн үнийн хөнгөлөлт, “Цэвэр агаар сан”-гийн татаастай үнээр Улаанбаатар хотод 175 мянга 618 сайжруулсан зуух тараасан тухай БОАЖ-ын сайд мэдээлэлдээ дурдав.

“Агаарын бохирдлын эх үүсвэрийн улсын 2015 оны нэгдсэн тоо, бүртгэл”-ийн дүнгээр нийслэлийн төвийн 6 дүүрэгт 161 мянган зуух бүртгэгджээ. Үүнээс 38 хувь буюу 61 мянга нь энгийн зуух, 62 хувь буюу 100 мянга өрх нь сайжруулсан зуух ашиглаж байна. Энэ тооллогын дүнгээс харахад Улаанбаатар хотод тараагдсан сайжруулсан зуухны бараг 50 хувь нь ашиглагдахгүй байгаа аж.

Түүнчлэн өнөөдөр Улаанбаатар хотын гэр хороололд амьдарч буй 198,000 өрхийн 30 хувь нь амьдралын нөхцөл боломж муугаас хуучин дугуй шатаах, ашигласан тээврийн хэрэгслийн тосонд тоосго дүрч шатаах, хог хаягдал түлж байгаа судалгааг гаргасан байна. Иймд дээрх түүхий нүүрсээ авч түлж чадахгүй байгаа иргэдийг халамжийн бодлогоор хяналттай зөв механизмаар сайжруулсан зуух болон түлшээр хангах ажлыг зохион байгуулах шаардлагатай байгааг сайд өгүүллээ.

2015 оны төсвийн тодотголыг УИХ 2015 оны 11 дүгээр сард хэлэлцэж баталсан бөгөөд “Цэвэр агаарын сангийн төсвийг нийт 11 тэрбум төгрөгөөр бууруулсан. Гэвч тус сангийн төсвийг бууруулж баталснаас 2015 онд гэрээ байгуулсан ажлын гүйцэтгэл нь бүрэн дууссан гүйцэтгэгч 11 аж ахуйн нэгжид нийт 2,108.5 сая төгрөгийн гүйцэтгэлийг санхүүжүүлж чадалгүй татан буугдсан байна.

“Цэвэр агаар сан”-гийн чиг үүрэг БОАЖЯ-ны харьяанд шилжиж ирсэн ба дээрх өрийг өнгөрсөн 11 дүгээр сард Агаарын бохирдлыг бууруулах хөтөлбөрийн бусдаар гүйцэтгүүлсэн ажил үйлчилгээний төлбөр хураамжийн зардлаас барагдуулсан тухай Д.Оюунхорол сайд мэдээллээ.

Агаарын бохирдлыг бууруулахад тулгарч байгаа сорилт, бэрхшээл:

Агаарын бохирдлын төлбөрийн тухай хуульд зааснаар:

олборлосон нүүрсний 1 кг тутамд 1 төг,
импортлосон, үйлдвэрлэсэн органик уусгагчийн 1 кг тутамд 10 төг,
автомашины ангиллаас хамаарч жилд 1,800-9,500 төгрөг татвар хураах зохицуулалттай.

Дээрх төлбөрөөс жилдээ 30 орчим тэрбум төгрөг улсын төсөвт төвлөрдөг.

Гэвч агаарын бохирдлын төлбөр улсын төсөвт орж, зориулалтаараа зарцуулагдахгүй байгаа нь хуулийн амин сүнс болсон хэрэгжүүлэх механизм хангалтгүй байгааг харуулж байна гэв. Байгаль орчны хяналтын тогтолцоо нь Байгаль орчны яамнаас тусдаа мэргэжлийн хяналтын байгууллагаар хэрэгжиж байгаа нь тогтолцооны хувьд буруу байгааг ч сайд шүүмжиллээ. Үүнийг бодлого, хяналт хоёр уялдахгүй байгаагийн илрэл гэсэн юм.

УИХ, Засгийн газар агаарын бохирдлыг бууруулах асуудалд анхаарлаа хандуулан ажиллаж олон арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлсээр байгааг ч БОАЖ-ын сайд Д.Оюунхорол онцоллоо. Тухайлбал, УИХ-ын Агаарын бохирдлыг бууруулах асуудлын дэд хороо 2016 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өдөр аж ахуйн нэгж, эрдэмтэн судлаачдыг оролцуулан хэлэлцүүлэг зохион байгуулж агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэл, зөвлөмжийг гаргасан.

Мөн НҮБ-ийн Хүүхдийн сан болон Нийгмийн эрүүл мэндийн хүрээлэнгээс “Хүүхдийн Эрүүл мэндэд агаарын бохирдлын үзүүлэх нөлөө, шийдвэрлэх арга зам” судалгааны тайланг хүлээн авах ажлыг зохион байгуулж холбогдох төрийн байгууллага аж ахуй нэгжүүдэд чиглэсэн санал зөвлөмжийг гаргасан. Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар ахлуулсан Агаарын бохирдлыг бууруулах үндэсний хороо 2016 оны анхдугаар хуралдаанаа зохион байгуулж тодорхой шийдвэрүүдийг гарган хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байгааг мөн өгүүллээ.

Дээрх хурал зөвөлгөөнөөс гарсан шийдвэрүүдийг үндэслэн ойрын хугацаанд хийх ажлын стратегийг салбарын сайд хэллээ.
Үүнд:

Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийг хийнэ.
Орон сууцжуулах хөтөлбөрийг зайлшгүй хэрэгжүүлэх ёстой. Хятадын 50 сая юанийн буцалтгүй тусламжийг энэ хөтөлбөрт зарцуулахаар шийдвэрлэсэн.
Агаарын бохирдлыг бууруулах үндэсний хөтөлбөрийг боловсруулж салбар хоорондын уялдаа холбоог сайжруулах,
Холбогдох хуулиудад нэмэлт өөрчлөлт оруулж “Цэвэр агаар сан”-г сэргээх,
Түүхий нүүрсний хэрэглээг үе шаттайгаар бууруулах,
Сэргээгдэх эрчим хүчийг нэвтрүүлэх,
Хог хаягдал боловсруулан, эрчим хүч үйлдвэрлэх төслийг дэмжин ажиллах,
Тавдугаар цахилгааны станц барих ажлыг эрчимжүүлэх, эрчим хүчний нөөцийг нэмэгдүүлэх талаар төсөл боловсруулах,
Гэр хорооллын айл өрхийн цахилгааны шөнийн тарифыг хөнгөлөх,
Улаанбаатар хотын зорилтот бүлгийн айл өрхийг сайжруулсан зуух, боловсруулсан түлшээр хангах,
Нүүрс олборлогчийг газар дээр нь нүүрсээ угаах, боловсруулалт хийхэд нь дэмжлэг үзүүлэх
Олон улсын хамтын ажиллагааны хүрээнд нүүрс шингэрүүлэн хий гаргах үйлдвэрийг дэмжих
Элэгдэж, эвдэрсэн газрын доройтлыг бууруулах, авто замаас үүсэх тоосжилтыг багасгах зорилгоор нийслэл хот, төв суурин газрын ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх, замын ус зайлуулах эко системийг иж бүрнээр төлөвлөх,
Автомашины улсын үзлэгийн оношлогооны чанарыг сайжруулах
Авто тээврийн хэрэгслээс үүдэлтэй агаарын бохирдлыг бууруулах хүрээнд Евро 4, 5 стандартад нийцсэн сайн чанарын шатахууны импорт, хэрэглээг дэмжих, 7-оос дээш насжилттай автомашины импортыг үе шаттай хязгаарлах арга хэмжээ авах,
Нийтийн тээврийн үйлчилгээг боловсронгуй, хүртээмжтэй болгох, автобусыг хийн түлшинд үе шаттай шилжүүлэх зорилтыг тавин ажиллаж байна.

“Агаарын бохирдлыг бууруулахад - Иргэн таны оролцоо” аяныг ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-нээс эхлүүлнэ

Агаар бохирдлыг бууруулах чиглэлээр “Цэвэр агаар сан”-гаас 2011-2015 онд 135 тэрбум төгрөг зарцуулсан ч бодитой үр дүн гараагүй байгааг БОАЖ-ын сайд Д.Оюунхорол тэмдэглэв. Буруу төлөвлөлт, алдаатай бодлого, салбар хоорондын уялдаагүй байдлын улмаас гэр хорооллын дахин төлөвлөлт, орон сууцжуулах хөтөлбөрүүд ч бодитой хэрэгжээгүй гэв.

Н.Алтанхуягийн тэргүүлсэн Засгийн газраас “Нүүрс” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхэлсэн нь мөн л асуудал дагуулж сайжруулсан болон шахмал түлшний үйлдвэрүүдийн хаалгыг барихад хүргэсэн. Цаашид өнгөрсөн алдаагаа давтахгүй, салбар хоорондын бодлогын уялдааг хангаж ажиллах шаардлагатайг БОАЖ-ын сайд онцлов.

Өнөөгийн хөрөнгө санхүүгийнхээ нөхцөлд түшиглэсэн зөв бодлого шийдвэрүүдийг хэрэгжүүлэхийг зорьж байгаагаа ч тэмдэглэлээ. Хамгийн хүчтэй Засгийн газар ч агаарыг бохирдлыг дангаараа шийдвэрлэж чадахгүй бөгөөд иргэдийн ухамсар, оролцоо, хариуцлага чухал гэдгийг БОАЖ-ын сайд Д.Оюунхорол онцолсон юм.
БОАЖЯ-наас агаарын бохирдлыг бууруулахад иргэдийн оролцоо, мэдлэг мэдээллийг нь нэмэгдүүлэх зорилгоор “Агаарын бохирдлыг бууруулахад - Иргэн таны оролцоо” аяныг ирэх оны нэгдүгээр сарын 1-нээс эхлүүлж байна. Агаарын бохирдлыг бууруулах асуудал нь төсөв хөрөнгө, ард иргэдийн амьжиргааны төвшинтэй шууд уялдаатай учир шат дараалсан шийдвэртэй арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлэх шаардлагатайг ч онцоллоо.

Агаарын бохирдолтой тэмцэх чиглэлээр иргэн, байгууллага, аж ахуйн нэгж бүр өөрчлөлтийг хийх хүсэл эрмэлзлэл байвал асуудал шийдэгдэнэ гэж БОАЖ-ын сайд Д.Оюунхорол мэдээллийнхээ төгсгөлд онцлов.



Эх сурвалж: БОАЖЯ-ны Хэвлэл мэдээллийн алба

Замын цагдаагийн алба, “Улаанбаатар Зам засвар арчилалтын газар” ОНӨААТҮГ-тай хамтран Улаанбаатар хотын хэмжээнд хазайж муруйсан шонтой, тэмдэг нугарсан, унжсан, өнгө үзэмж алдсан, засч сайжруулах ажлыг эхлүүлжээ.



Ажлын хүрээнд засвар шаардлагатай нийт 414 тэмдэгийг засч, сэргээх аж. Одоогийн байдлаар Баянгол, Сонгинохайрхан, Чингэлтэй дүүргүүдийн нутаг дэвсгэрт байрлах 220 тэмдэгийг сэргээн ажиллаж байна.

Энэ талаар тус тэнхимийн багш, Анагаах ухааны докторо Д.Оюунсүрэн “Шинэ оюутнууд дасан зохицолтын өөрчлөлтөө шийдэж чадаагүйн улмаас нойргүйдэх зэрэг сэтгэцийн анхан шатны өөрчлөлтөд орох явдал байдаг. Мөн түр зуурын сэтгэцийн хямралд өртөх нь бий. Улмаар богино хугацаанд хямралаа өөрчилж чадахгүй явсаар илүү том асуудалд ордог. Энэ мэтчилэн асуудал тулгамдсан оюутан энэхүү төвөөр үйлчлүүлж зөвлөгөө авах боломжтой. Одоогоор орон тооны сэтгэлзүйч ажиллахгүй. Манай тэнхимийн залуу багш н.Энхтүвшин хариуцаж ажиллана” хэмээв.



Цаашид энэхүү төвийн үйл ажиллагааг өргөжүүлж, ЕБС-ийн сурагчдад мэргэжлээ сонгоход болон үе тэнгийхний нөхөрлөлийн асуудлаар зөвлөгөө, тусламж үзүүлэх аж.

Гадаад хэргийн сайд Ц.Мөнх-Оргил Далай ламын айлчлал болон уг асуудлын талаарх Засгийн газрын байр суурь, Давхар харъяалалын асуудал, Дипломат төлөөлөгчийн дөрвөн газрыг татан буулгах болсон үндэслэл гэх мэт асуудлаар мэдээлэл хийлээ.

“Бид өнөөдөр жагсаал хийж цугласанаар хэн нэгнийг буруутгах гэсэнгүй. Эмч, багш нарыг буруутгах гэж цуглаагүй юм. Гагцхүү Засгийн газраас утааны эсрэг даруй арга хэмжээ авахыг хүсч шаардаж байна. Хэрвээ бидний шаардлагыг УИХ-ын гишүүд хүлээж авахгүй бол бид дараа дараагийн арга хэмжээгээ авах болно. Нэгдүгээр сарын 26-нд бидний шаардлагын хариуг өгөх ёстой” гэж ээж Мядагбадам хэлж байлаа.

Өнөөдөр Сүхбаатарын талбайд зохион байгуулж буй утааны эсрэг ээж аавуудын жагсаалд урлагийнхан нэгдсэн байв. Тэд ая дуугаар биш үзэл бодлоороо нэгджээ. 12:00-14:00 цаг хүртэл үргэлжилсэн ээж аав нар жагсаж буй гол зорилго нь УИХ-ын гишүүд өөрсний нь шаардлагыг биелүүлж, утааны эсрэг дорвитой арга хэмжээ авахыг шаардлаа. Шаардлагад утааны эсрэг даруй арга хэмжээ авч, эмнэлгийн шалан дээр хэвтэж буй хүүхдүүдэд анхаарлаа хандуулах, шаардлагатай бол түгшүүр зарлах хэрэгтэй гэдгийг дурджээ.

Мөн жагсаал зохион байгуулах үеэр иргэдээс саналын гарын үсэг цуглуулж байгаа харагдав. Уг саналд 1000 гаруй иргэн гарын үсгээ зурсан аж. Утааны эсрэг ээж аав нарын жагсаалыг дэмжиж ээжүүд сайн дураараа халуун цай чанаж ирсэн бол АПУ ХК-ны ажилчид хүмүүст сүү тарааж байв. Энэ үеэр иргэдээс саналын гарын үсэг цуглуулж байсан жагсаал зохион байгуулагч н.Энхзаяатай цөөн хором ярилцлаа. Тэрбээр “ Бид утаанаас хордсон хохиролоо Төр засгаас барагдуулах эрхтэй. Эмнэлгийн үйлчилгээнд нөхөн олговор олгохыг мөн шаардаж байгаа. Ерөнхий сайд Эрдэнэбат ямар арга хэмжээ авах ёстой юм. Бид тэр хүртэл дуу хоолойгоо нэгтгэнэ. Нэгдүгээр сарын 26-нд бидний шаардлагын хариуд ямар арга хэмжээ авсан тухай хариу авна. Бидний шаардлагад хариу өгөхгүй бол олон улсын хүмүүнлэгийн байгууллагад хандана. Түүнчлэн шүүхэд нэхэмжлэл гаргуулна гэж бодож байна. Энэ нь хүний эрхэнд халдаж байгаа нэг хэлбэр. Тиймээс эмнэлэгт хэвтэж байгаа хүүхдүүдэд анхаарлаа хандуулахыг хүсч байна” гэлээ.


Хэдийгээр жагсаалд өмнө нь төлөвлөж байснаар 20 мянга гаруй ээж аав нар оролцоогүй ч талбай дээр жагсахаар ирсэн иргэд утааны эсрэг Засгийн газрыг арга хэмжээ автал дуу хоолойгоо нэгтгэнэ гэдгээ илэрхийлсэн юм. Мөн зарим нь Засгийн газрыг огцрох ёстой гэв. Харин жагсаалд оролцоогүй иргэд “хүүхдээ эмнэлэгт харж байна очиж чадахгүй нь уучлаарай, гэртээ хүүгийнхээ эмийг өгч байна. Жагсаалд оролцох хүсэлтэй боловч өнөөдөр амжихгүй” нь гэж утааны эсрэг ээж аавуудын группт үзэл бодлоо илэрхийлж уучлал хүсчээ.
Өнгөрсөн жил агаарын бохирдлын эсрэг 172.3 тэрбум төгрөг зарцуулсан бол энэ жил таван тэрбум төгрөгийг төсөвлөөд буй юм. Утааны хамгийн их голомттой бүс бол мэдээж гэр хороолол байдаг. Толгойтод амьдарч буй нэг иргэн өдөр 24 минут хэвийн агаараар амьсгалдаг гэсэн судалгаа бий. Мөн Зурагт, Баянхошуу орчимд амьдарч буй иргэд хамгийн бохир агаараар амьсгалдаг байна.

Нийслэлийн засаг даргын 2016 оны 12 дугаар сарын 06-ны өдрийн А/852 дугаар “Шинэ жилийн баярын үйл ажиллагааг зохион байгуулах тухай” захирамжийн хүрээнд иргэд, олон нийтийг хамарсан ёслолын арга хэмжээний дараа иргэдийг нийтийн тээврийн үйлчилгээгээр хангахаар дараах төлөвлөлтийг хийгээд байна.

2016 оны 12 дугаар сарын 31-нд болох “Нийслэлийн шинэ жилийн цэнгүүн” нэгдсэн үйл ажиллагаа өндөрлөх буюу 00:30 цагаас их багтаамжийн автобусны 18 чиглэлд 32 автобус Сүхбаатарын талбайн баруун, зүүн болон урд зогсоол буюу зурагт тэмдэглэсэн “А”, “B”, “С” зогсоолоос дараах суурьшлын цэгүүд рүү үйлчлэхээр зохион байгуулаад байна. Үүнд:

Хүн болгон, байгууллага болгон шинэ жилийн баяраа тэмдэглэж байгаа энэ өдрүүдэд аврагч залуус маань асрамжийн газрын хүүхдүүдийг баярлуулах сайхан санаачлага гаргажээ.

Тодруулбал, Сонгинохайрхан дүүргийн Онцгой байдлын хэлтсийн Гал түймэр унтраах, аврах 29-р ангийн дэслэгч Н.Идэр захирагчтай хоёрдугаар салааны залуус шинэ жилийн үдэшлэгт оролцох зардлаараа “Нарны хүүхдүүд” асрамжийн газрын 51 хүүхдийг баярлуулсан байна. Тус асрамжийн газар нь Сонгинохайрхан дүүргийн долдугаар хороонд байрладаг аж.

12-26 идэр-1

Дэслэгч Н.Идэрийн хувьд өнгөрсөн жил гэр бүлээрээ хүүхдүүдэд хувцас, тоглоом, ном, дэвтэр авч өгч баярлуулж байжээ. Харин энэ жил ажлынхандаа өөрийн санаачилсан сайн үйлсээ дуулгаснаар залуусын дэмжлэгийг авч, 12 албан хаагч хамтран ийнхүү хүүхдүүдийг баярлуулсан байна. Аврагч залуусын энэхүү санаачлагыг тус хорооны дэлгүүрийн хамт олон бас дэмжиж, бэлгээ 30 хувийн хөнгөлөлттэй үнээр өгсөн гэнэ.

12-26 идэр

Сайхан үйлсийг санаачлан, хүүхдүүдэд сэтгэлийн бэлгээ илгээсэн аврагч залуустаа баярлалаа гэж Онцгой байдлын ерөнхий газраас мэдээллээ.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дэмжлэгтэйгээр бүтээсэн “Дэлхийд түгсэн Монголын нууц товчоон” ном, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилга, Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дэмжлэгээр нийтэд хүргэж буй “Монголын түүхийн цахим тайлбар толь”-ийн нээлт өнөөдөр Үндэсний номын санд болов.

Нээлтийн ёслолд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Ц.Баярсайхан, Ерөнхийлөгчийн Хүний хөгжил, нийгмийн бодлогын зөвлөх Р.Болд, ШУА-ийн ерөнхийлөгч Д.Рэгдэл, Монгол Улсын тэргүүлэх зэргийн эрдэмтэд судлаачдын төлөөлөл оролцлоо.

Нээлтийн үеэр Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж, МУИС-ийн Монгол судлалын хүрээлэнгийн захирал Д.Заяабаатар, ШУА-ийн Түүх, археологийн хүрээлэнгийн захирал С.Чулуун нар үг хэлсэн юм.

“Дэлхийд түгсэн Монголын нууц товчоон” бүтээлийн тухай

Уг бүтээл нь монгол түмний оюуны соёлын нандин сурвалж дэлхий дахинд хэрхэн түгсэнийг баримтаар харуулаад зогсохгүй “Монголын нууц товчоон”-ы судалгааг шинэ шатанд гаргахад судалгааны чухал хэрэглэгдэхүүн болох юм.

Монгол туургатны язгуур эх түүх, үндэсний хэл бичиг, ардын билиг зүй, эртний утга зохиол, монгол хүмүүний ёс заншлын их нэвтэрхий толь бичиг, уламжлалт оюуны соёлын хосгүй гайхамшигт туурвил болох “Монголын нууц товчоо”-г дэлхийн 30 гаруй улс оронд азербайжан, алтай, англи, болгар, буриад, герман, испани, итали, казах, мажар, марати, монгол, орос, перс, польш, солонгос, тува, турк, уйгур, франц, халимаг, хятад, чех, эсперанто, япон зэрэг гуч шахам хэлээр орчуулж, эл сурвалж таван тивд түгэн тархжээ. Эдүгээ вьетнам, румын хэлээр орчуулж байгаа аж. Энэ баримтаас харахад “Монголын нууц товчоо” хэмээх монгол туургатны оюуны нандин сурвалж монголчуудаар овоглосон дэлхийн бүтээл болсон байна. Бас комикс цуврал, брайль үсэг, жүжиг хэлбэрээр ч олны хүртээл болжээ.

2016 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дэмжлэгээр МУИС-ийн Монгол судлалын хүрээлэнд “Монголын нууц товчооны каталоги” сэдэвт төслийг хэрэгжүүлж, түүний үр дүнд “Дэлхийд түгсэн МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧООН” хэмээх энэхүү бүтээлийг хэвлүүлжээ. Уг номыг МУИС-ийн Шинжлэх ухааны сургууль, ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэн, Монгол Улсын Үндэсний номын сан зэрэг байгууллагын эрдэмтэн судлаачид хамтран бүтээжээ. Төслийн удирдагчаар Монгол судлалын үндэсний зөвлөлийн нарийн бичгийн дарга, Монгол Улсын Их Сургуулийн Монгол судлалын хүрээлэнгийн захирал, доктор Д.Заяабаатар ажилласан. Эл бүтээл эдүгээ дэлхий дахинд гарсан “Монголын нууц товчоо”-ны холбогдолтой бие даасан номын товч танилцуулга төдийгүй уг сурвалж дэлхий дахинаа түгэн тархсаныг батлан харуулах бодит баримтын цоморлог юм. Тус цоморлогт “Монголын нууц товчоо”-ны судалгааны бүтээл, орчуулга хөрвүүлэг, хялбаршуулсан номыг аль болох давхардуулахгүй оруулжээ. Ялангуяа гадаадад хэвлэгдсэн бүтээлийг бүрэн хамруулахыг чухалчилсан байна.

Номын тайлбарыг кирил, монгол бичиг, англи хэлээр бэлтгэж, зарим бүтээлийн галиг, хөрвүүлэг, орчуулгын онцлогийг тодорхой харуулах үүднээс “Монголын нууц товчоо”-ны нэгдүгээр зүйлийг үлгэр болгон хавсаргажээ. Мөн уг сурвалж бичгийн холбогдолтой марк, тэмдгийг шигтгэн оруулсан байна.

“Монголын түүхийн цахим тайлбар толь”-ийн тухай

“Монголын түүхийн цахим тайлбар толь”-ийн онцлог нь Монголын түүхийг сонирхон үзэхийг хүссэн хэн бүхэнд мэдлэг өгөх төдийгүй, өөр өөрийн мэддэг түүхийн аливаа асуудлаар дэлхийн аль ч булан бүрээс тус толийн толгой үгийг бүтээх боломжтой болж байгаа тул хүн бүр эх түүхээ бүтээхэд хувь нэмрээ оруулах, эцэг өвгөдөөс мэдсэн мэдлэгээ үлдээх боломж бүрэн нээлттэй боллоо.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилга, Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дэмжлэгээр Шинжлэх Ухааны Академийн Түүх, археологийн хүрээлэнгийн эрдэмтэн, судлаачдын багийн бүрэлдэхүүнтэй төслийн багийнхан “Монголын түүхийн цахим тайлбар толь”-ийг сүүлийн жил гаруй хугацаанд хийж дуусгасан байна. Төслийн гүйцэтгэгч багийн ахлагчаар ШУА-ийн Түүх, Археологийн хүрээлэнгийн захирал, Олон улсын Монгол судлалын Холбооны Ерөнхий нарийн бичгийн дарга, профессор С.Чулуун ажилласан юм.

Тус төсөл нь агуулгын хувьд Монгол нутагт хүн үүссэн цаг үеэс эхлэн өнөөг хүртэлх 800 мянган жилийн Монголын түүхийн тулгуур гол дурсгалууд, түүхэн зүтгэлтэнүүд, түүхийн үйл явдал, үйл явцыг дотоод гадаадын эрдэмтэн судлаачдын үндсэн суурь судалгаанд үндэслэн, олон хэлний сурвалж эх хэрэглэгдэхүүн, архивын баримт, аман түүхийн мэдээлэл ашиглаж шинжлэх ухааны судалгааг үндэслэн олон нийтэд түүхийг цогцоор нь, үнэн зөв ойлголт өгөх, эх түүхийн мэдлэгийг өргөжүүлэх, түүхийн судалгааг өргөн олонд хүртээмжтэй байлгах үүднээс хийгдсэн байна. Монголын түүхийн цахим тайлбар толь нь түүхийн судалгааны хамгийн сүүлийн үеийн болон хамгийн бодитой судалсан эрдэмтдийн судалгаанд үндэслэсэн болно. Түүнээс гадна Монголын түүхийн аливаа асуудлыг судлахад монголын байр суурь, монголын судалгааны чиг хандлагыг зөв харахад томоохон түлхэц өгөх ажил болжээ.

Тус тольд эхний удаад нийт 999 толгой үгийг багтаасан бөгөөд урьд өмнө ийм том хэмжээний монголын түүхийн толь бичиг Монгол улсад ч, дэлхийн улс орнуудад ч гарч байгаагүй болно. Уг толь нь анх удаагаа орчин үеийн монгол үсгээс гадна хуучин монгол бичиг, аудио хэлбэрээр хийгдэж байгаа нь хэн бүхэнд илүү сонирхолтой болох бөгөөд хамрах хүрээг өргөжүүлсэн байна.

Тус түүхийн тольд нийтдээ 2000 гаруй гэрэл зураг, түүхийн баримт, эх сурвалжийг багтаасан бөгөөд 4000 гаруй нэмж дэлгэрүүлж унших эх сурвалж, ном, өгүүлэлийн нэрсийг бас багтаажээ. Уг төсөл нь ШУА-ийн Түүх, Археологийн хүрээлэнд түшиглэн тасралтгүй үргэлжлэх бөгөөд 2020 он гэхэд 5000 толгой үгийг бүтээхээр зорьж байгаа юм.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдоржийн, эх хэл, соёл, түүхийн чиглэлээр гаргасан зарлиг, санаачилга; хэрэгжлүүлсэн төсөл, хөтөлбөр:

Олон улсын монголч эрдэмтний X, XI их хурлыг дэмжин холбогдох байгууллагуудтай хамтран ажилласан.
”Монгол судлалыг дэмжих сан” байгуулах санаачилга гаргаж, хэрэгжүүлсэн.
”Монгол бичгийн албан хэрэглээг нэмэгдүүлэх зарим арга хэмжээний тухай” зарлиг гаргасан.
Их эзэн Чингис хаан мэндэлсэн огноог албан ёсны болгон ёсчлох тухай зарлиг гаргасан. Уг зарлигийн дагуу “Монгол бахархлын өдөр”-ийг тэмдэглэдэг уламжлал тогтсон.
Бурхан халдун хайрхны тухай зарлиг гарган ЮНЕСКО-д бүртгүүлж, хамгаалах ажлыг амжилттай хэрэгжүүлсэн.
ШУА, МУИС, МУБИС-ийн эрдэмтдийн эрхэлсэн Монголын түүхийн цуврал зохиол: ” А.Амарын ”Монголын товч түүх” тэргүүтэй “Монгол эх түүх” 7 ботийг анх бичсэн гар бичмэл болон кирил үсэгт буулгасан эхийн хамтаар хэвлэж, олон нийтийн хүртээл болгосон.
ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэнгийн судлаачдын “Монгол хэлний их тайлбар толь” төслийг дэмжин хэрэгжүүлсэн.
ШУА-ийн Түүх археологийн хүрээлэнгийн судлаачдын, Аугаа их Эх орны дайнд ялалт байгуулсны 70 жилийн ойд зориулсан “Монголын ард түмэн: Бүхнийг фронтод, Бүгдийг ялалтын төлөө”, Чөлөөлөх дайны ялалтын 70 жилийн ойд зориулсан “Монгол Улс Чөлөөлөх дайнд-1945” баримт-гэрэл зургийн цомог бүтээх төслийг дэмжин хэрэгжүүлсэн.
Рашид-Ад-Диний “Шаштирын чуулган” бүтээлийг монгол хэлээр орчуулан гаргах ажлыг дэмжиж ажилласан.
Хадны зургийг судлахад анхаарч олон улсын хурал, уран дархны урлагийн хөгжүүлэх зорилгоор дархчуудын нэгдсэн үзэсгэлэн зохион байгуулсан. Уран дархны урлагийг хөгжүүлэх тухай зарлиг гаргасан.
МУИС-ийн Түүхийн тэнхимийн багш, доктор, профессор Д.Баярсайханы ”Хүлэгү хаанаас Абу Са’ид хүртэл: Ил-хаадын тухай өгүүллүүд” нэг сэдэвт бүтээл; ”Ил-хаадын судлал: Шинэ хандлага” судалгааны эмхэтгэл; ”Ил хаадын судлал: Шинэ хандлага” баримтат киног бүтээх төслийг дэмжин хэрэгжүүлсэн.
Монгол Улсын Төрийн соёрхолт туульч Баатарын Авирмэдийн хүү, туульч А.Балдандорж, нэрт цуурч Паарайн Наранцогтын ач хүү, цуурч Б.Наранбат нарын монгол тууль, цуурын уламжлалыг үргэжлүүлж буй хичээл зүтгэлийг дэмжиж, үндэсний соёлын өвийг дэлгэрүүлэх зорилгоор “Монгол Алтайн магтаал”, “Монгол цуурын аялгуу” цомог бүтээх төслийг хэрэгжүүлсэн.
2015 оны 10 дугаар сарын 16-ны өдрийн “Эх хэл, түүх, соёлоо судлах хөгжүүлэх ажлыг дэмжих тухай” 162 дугаар зарлиг гаргасан.

Монголын зэс корпораци Орхон аймгийн хүүхдийн төлөөх газруудад бэлэг, 10 сая төгрөгийн хандив өглөө

Эрдэнэт үйлдвэрийн 49 хувийг эзэмшдэг Монголын зэс корпорацийн удирдлагууд Орхон аймгийн бүтэн өнчин хүүхдийн асрамжийн “Энэрэл” төвийн хүүхдүүдэд шинэ жилийн бэлэг гардуулж, баярын үйл ажиллагаанд нь оролцлоо. Монголын зэс корпорацийн ТУЗ-ийн дарга М.Мөнхбаатар тус төвийн хүүхдүүдийн амьдрал байдалтай танилцаж, авъяас билэг, сурлага хөдөлмөрөөрөө манлайлагчдыг магтан урамшуулсан юм. Хэдийгээр эцэг эхээсээ өнчирч хоцорсон ч багш сурган хүмүүжүүлэгч, ажилтан албан хаагчдын хайр аламжинд өсч, хэнээс ч дутахгүй яваа эдгээр хүүхдүүдийн ирээдүй гэрэлтэй байгаад талархлаа илэрхийллээ.
М.Мөнхбаатарын яриа
“Энэрэл” төвд өнөөдрийн байдлаар 39 хүүхэд сурч хүмүүжиж, амьдарч байна. Мөн сурган хүмүүжүүлэгч, багш, тогооч, жолооч гээд нийт 20 орчим хүн ажилладаг. Анх 1992 онд долоон хүүхэд хоёр ажилтантай байгуулагдаж байсан “Энэрэл” төвөөс нийтдээ 500 гаруй хүүхэд сурч төлөвшин, амьдралд хөл тавьсан байна. Тэдгээрээс гадаад дотоодын их дээд сургууль, МСҮТ-д 27 хүүхэд суралцаж төгссөн ажээ. Сонирхуулахад Эрдэнэтийн “Энэрэл”-ээр овоглосон нэг ч хүүхэд гэмт хэрэг зөрчилд холбогдож байгаагүй нь энэ төвийн үйл ажиллагаанд тавьсан сайн дүн гэлтэй.
Шинэ жилийн цэнгүүний үеэр тус төвийн авъяаслаг хүүхдүүд урлагийн тоглолтоо сонирхуулж, хөгжөөнт тоглоомоор өрсөлдөн, нэг өдрийг баяр баяслаар дүүрэн өнгөрүүллөө.
Үүний дараа Монголын зэс корпорацийн удирдлагууд Эрдэнэт хот дахь Саажилт, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийг сурган хүмүүжүүлэх төвийн үйл ажиллагаатай танилцсан юм. Тус төвд нийт 25 хүүхэд хүмүүждэг бөгөөд ердөө тавхан багш ажилтан хариуцдаг нь асрамж шаардлагатай эдгээр хүүхдүүдэд хүрч ажиллахад хүндрэлтэй байдаг байна.
Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдүүдийн асрамж, хамгаалалтын наад захын шаардлага хангахааргүй хэт жижиг байранд, агаар, орон зайн хомсдолтой орчинд эдгээр хүүхдүүд хүмүүждэг юм байна. Байгууллагын зүгээс өргөтгөл хийлгэхээр зураг төслөө гаргаж, 150 сая төгрөг шаардлагатай гэдгээ холбогдох байгууллагад мэдэгдсэн боловч шаардлагатай хөрөнгийг төсөвт суулгаж өгөлгүй өдий хүрчээ. Харин Монголын зэс корпорацийнхан байрны өргөтгөлд зориулж 10 сая төгрөгийн хандив өргөөд, ирэх жилд багтаан асуудлыг шийдвэрлэж өгөхөө амлалаа.
Хайр халамж, анхаарал хамгийн их хэрэгтэй байгаа эдгээр хүүхдүүдийн сурч хүмүүжих орчинд ийнхүү дэмжлэг үзүүлсэн нь Монголын зэс корпорацийн ирээдүйд дэвшүүлсэн таван зорилтын чухал хэсэг болсон нийгмийн хариуцлагын хүрээнд хийгдэх ажлуудын нэгэн жишээ юм. Эрдэнэт үйлдвэр үндэсний компани болсноор иргэдийн нийгмийн асуудалд энэ мэтчилэн анхаарал хандуулж, шийдвэрлэх ажлууд ар араасаа хөврөх биз ээ.
Эх сурвалж: Өдрийн сонин

Архангай аймгийн бөхийн дэвжээ үүсэн байгуулагдсаны 20 жилийн ой, Архангай аймгийн улсын цолтой бөхчүүдэд хүндэтгэл үзүүлэх барилдаан өчигдөр болж өндөрлөлөө.



Барилдаанд 224 бөх хүчийг үзэн барилдсанаас Архангай аймгийн Булган сумын харьяат Улсын арслан Р.Пүрэвдагва түрүүлж, Архангай аймгийн Хашаат сумын харьяат, Улсын аварга Ч.Санжаадамба үзүүрлэлээ. Их шөвөгт Булган аймгийн Сайхан сумын харьяат, Улсын харцага Н.Түвшинбаяр, Архангай аймгийн Чулуут сумын харьяат, Улсын начин Б.Амарзаяа нар шалгарсан байна.

2016 оны 12 дугаар сарын 06-ны өдөр Сүхбаатар дүүргийн Замын цагдаагийн хэлтсийн Хөдөлгөөний аюулгүй байдал хариуцсан зохицуулагч, цагдаагийн ахлах дэслэгч Н.Алтангэрэлийнд гал гарч, гэр нь шатсан тул Замын цагдаагийн албанаас дээрх алба хаагчдаа дэмжлэг туслалцаа үзүүлэхээр хандив цуглууллаа. Цагдаагийн Ерөнхий газар, Чингэлтэй дүүргийн Улаан загалмайн хороо болон бусад цагдаагийн газар, хэлтэстэй хамтран гэр, эд материал, мөнгөн тусламж үзүүлэв гэж Замын цагдаагийн албанаас мэдээллээ.

УИХ дахь АН-ын бүлэг ээлжит хуралдаанаа хийж, хурлаар хэлэлцсэн асуудлыг талааралаар бүлгийн дэд дарга Б.Пүрэвдорж болон УИХ-ын гишүүн З.Нарантуяа, Л.Болд нар мэдээлэл хийлээ. Өнөөдрийн бүлгийн хуралдаанаар энэ долоо хоногт хэлэлцэх Хөгжлийн банкны тухай хуулийн төсөл болон Хөгжлийн банкинд хийсэн шалгалтын талаар хэлэлцжээ. АН-ын бүлгийн гишүүд Хөгжлийн банкнаас олгосон зээлийн дөрвөн хувь эрсдэлтэй. Үүний хоёр хувь нь төрийн өмчийн компаниудад олгосон зээл эзлэж байна гэсэн юм. Мөн Төрийн банкны асуудлаар МАН-ынхан улс төржиж байна гэв.

Сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд ББСБ-уудын тоо 250 дахин өссөн хэдий ч зээлийн чанар 20 хувь муудсан үзүүлэлт гарчээ.

С.Зориг агсны амь насыг бүрэлгэсэн хэргийн шүүх дөрөвдэхь өдрөө үргэлжилж байна. Өнөөдрийн шүүх хурлын эхэнд нотлох баримтуудыг шинжилсэн бол дөнгөж сая дуусч шүүмжлэлийн шатандаа орлоо. Харин үүний дараа шүүгдэгч нар үгээ хэлнэ.

Хилийн боомтуудын дэд бүтцийн асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай байгааг тэнд ажиллаж, амьдарч буй иргэд төр засгийн байгууллагуудад тавьсаар ирсэн.

Тэгвэл Гашуун сухайтын боомтын байгаль орчин, дэд бүтэц, нийгэм эдийн засгийн тулгамдсан асуудлуудыг холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу зохицуулан шийдвэрлэх үүрэг бүхий ажлын хэсэг байгуулагдсан байна.

Ажлын хэсгийнхэн Боомтоор гарч байгаа авто тээврийн хэрэгслээс тодорхой хураамж авч тэнд ажиллаж амьдарч байгаа хүмүүсийн амьдрах орчин нөхцөлийг сайжруулах, ингэхдээ эрх зүйн хэм хэмжээг гажуудуулалгүй хэрэгжүүлэх хэрэгтэйг шийдвэрлэхээр ажиллаж байгаа аж.

Улаанбаатар хотын утааны эсрэг нэгдсэн эцэг эхчүүд яг одоо Сүхбаатарын талбайд жагсаж байна.

Туул голын сав газар нутагшуулсан 38 минж 2014 онд зургаа, 2015 онд долоо, 2016 онд 13 нийт 26 үр төл гаргаж жилийн эцэст 64 минжтэй болжээ. Энэ нь хоёр жилийн дотор хоёр дахин өссөн үзүүлэлт юм.

Туул голын экосистемийн доройтлыг багасгах, голын экологийн нөхцлийг байгалийн аясаар нь сэргээх урсацыг нэмэгдүүлэх зорилгоор 2011 оноос тухайн үеийн Улаанбаатар хотын удирдлагууд минж нутагшуулах санаачлагыг гаргаж, төсөл хэрэгжүүлсэн билээ.

Нийслэлийн Баянзүрх дүүргийн 22-р хороо Гачуурт тосгоны нутаг Туул голын ай сав газар Германы Баваар мужаас долоон хос 14 толгой, ОХУ-аас 12 хос буюу 24, нийт 38 минжийг нутагшуулснаар минж үржүүлгийн төсөл албан ёсоор эхэлж байжээ.

Улсын Филармониос зохион байгуулдаг шинэ жилийн баярт зориулсан хамгийн олон уран бүтээлчдын баг бүрэлдэхүүнтэй “Snow MeLody” тоглолт 2016 оны 12-р сарын 23-нд Соёлын төв өргөөнд II дахь жилдээ үзэгч, сонсогчдынхоо нижгэнэсэн алга ташилт, баярын уур амьсгал, сэтгэл хөдлөлийн дунд амжилттай тоглогдлоо.
Тус тоглолтод урилгаар Хөдөлмөрийн баатар, АЖ Б.Зангад “Сүлд модны наадам” уран бүтээлээ дуулж, Зууны манлай эстрадын дуучин МУГЖ Б.Сарантуяа өөрийн “Хайрласан сэтгэл” дуугаа Морин хуур чуулгын “Ятгын квартет”-тэй дуулсан нь үзэгч, сонсогчдодоо барьсан нэг том бэлэг байлаа. Мөн улсын Филармонийн нэгдсэн найрал хөгжмийн шинэ жилийн дууны цоморлиг бүтээлүүдүүд нь тоглолтын чимэг, гол онцлог болж байлаа. Ийнхүү улсын Филармонийн уран бүтээлчдийн авьяас чадвар, сэтгэл шингэсэн шинэ жилийн тоглолт үзэгч, сонсогчдодоо хүрч үдшийг хамтдаа өнгөрүүллээ.