зар
Улаанбаатар
Өнөөдөр / 2025.07.09
Өдөртөө
Шөнөдөө
ХАЙЛТ ХИЙХ
Эхлэл
Улс төр
Эдийн засаг
Нийгэм
Дэлхий
24 баримт
24 фото
Элчин сайд ярьж байна
Спорт
Видео
Сошиал мэдээ
  • Эхлэл
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • 24 баримт
  • 24 фото
  • Элчин сайд ярьж байна
  • Спорт
  • Видео
  • Сошиал мэдээ

Монголын улс төр дэх бас нэгэн “13”

Нийтлэлч: Б.Цэрэнлхам 2021-5-07
0
ЖИРГЭХ

1.

Монголын улс төрийн хоржоонт нэгэн тоо байдаг нь 13. Анх удаа ардчилсан хүчнүүд олонх болсон 1996 оны парламентад тус эвслээс нэр дэвшин орон нутгаас голдуу сонгогдсон 13 гишүүн нийлж, нэгдэж эсрэг намынхантайгаа үгсдэг болсноос “Элсний 13” гэдэг нэр томъёо Монголын улс төрд орж ирсэн. Энэ нэрийн утгын талаар Баабар нийтлэлч “Элсний 13-ууд” гэдэг нийтлэл бичихдээ “Дээр үед Элсний 13 гэдэг Зөвлөлтийн кино гардаг байлаа. Юуны ч төлөө юм байлдсаар байгаад бүгд үхдэг 13 коммунистын тухай эл бүтээл урлагийн хувьд нойл, хүн сонирхохоор юм юу ч байхгүй.

1997 онд төрийн эрх барьж байсан Ардчилсан холбоо эвслийн дотор 13 эсэргүү гэнэт тодорсныг “Элсний 13” гэж нэрлэсэн нь ердөө л энэ киноны нэрийн тоо таарсантай холбоотой.

Түүнээс тэр 13-т ямар нэгэн үзэл суртал, ядахнаа коммунист ч болов чиг баримжаа байгаагүй юм” хэмээсэн байдаг. Үйл явдлын амьд гэрч, халуун цэгт нь байсан хүний дүгнэлт болохоор энэ үнэн байх. Ямартай ч анх удаа засгийн эрх барьсан Ардчилсан холбоо эвслийнхэн энэ 13-аасаа болоод байнгын барьцаанд ажилласан нь үнэн юм даг. Тухайн үеийн МАХН-тай үгсэж, хуйвалдаж барьцаалсныхаа хүчээр “Элсний 13”-ынхан Ерөнхий сайдад хүртэл нэгнээ нэр дэвшүүлж чадаж байлаа. Энэ бол улс төр дэх урвалт шарвалтын эхлэлийг ил тавьсан анти үзэгдэл байсан юм.

До.Ганболд, Т.Дашпүрэв тэргүүтэй энэ 13 гишүүн одоо бол Эгийн голын Усан цахилгаан станцыг гацаах эхлэлийг тавьсан гэдгээрээ улс төрийн түүхэнд бичигдэн үлдсэн.

Одоо энэ 13 хүнээс улс төрд хэн ч байхгүй. Ер нь тэр үеэс хойш дахин төрийн босго тэдэнд өндөр болсон юм. Энэ хэд бол Монголын улс төрийн эхний “Элсний 13” байлаа.

2.

Дараагийн “Элсний 13” МАН дотор 2007 онд мэндэлсэн. Эхний “Элсний 13” бужигнуулж, бусниулж байснаас хойш арван жилийн дараа Монголын улс төрд дахин 13 гишүүн намын бодлогоосоо зөрж улс төр хийж эхэллээ. Намаа шинэчлэх нэрээр нэгдсэн МАН-ын 13 гишүүнийг мөн л “Элсний 13” гэж байлаа.

МАН дотроо бол “Эсэргүү 13” гэж нэрлэгдэж байсан тэдгээр гишүүн нь Д.Арвин, Ч.Авдай, Ч.Улаан, Л.Пүрэвдорж, Т.Ганди, Д.Тэрбишдагва, Л.Одончимэд, Д.Одбаяр, Т.Очирхүү, Ц.Шаравдорж, А.Цанжид, Ц.Мөнх-Оргил, Р.Нямсүрэн нар байсан юм.

Өмнөх “Элсний 13”-тай харьцуулшгүй, мэргэшсэн парламентч нар байв.  Ерөнхийлөгч хийгээд Ерөнхий сайдын зөрчил дээр нэгдэцгээсэн гэгдэж байсан энэ гишүүд УИХ-ын намын бүлэг дотроо бүлэг үүсгэж байлаа.

Ардчиллын анхны “Элсний 13”-аас ялгаатай нь эдгээр хүмүүс өрсөлдөгч намтайгаа хуйвалдаагүй, харин нам дотроо “дайн” дэгдээж байсан юм.

Хардах өнцөг нь өмнөх дарга Н.Энхбаяр байсан болов ч МАН-ын “Элсний 13” намдаа салхи оруулахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн.

Тэр үед Н.Энхбаяр Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, М.Энхболд МАН-ын дарга, Монгол Улсын Ерөнхий сайд байв. Энэ 13 гишүүний тэмцлээр МАН даргаа сольж, Ерөнхий сайдыг ч огцруулж байлаа. Ардын намын “Элсний 13”-аас одоо Ц.Мөнх-Оргил гишүүн л улс төрийн амьдралаа идэвхтэй үргэлжлүүлж байгаа.

3.

Баабар нийтлэлч “Элсний 13” нийтлэлээ бичсэний нэлээд хожуу судлаач Д.Ганхуяг энэ киноны талаар, “Элсний 13” гэх улс төрийн эл үзэгдлийн талаар мөн л өөрийн байр сууриа илэрхийлж байлаа. Баабар нийтлэлчээс ялгаатай нь тэрээр эр зоригийн гайхамшиг болсон “Элсний 13” гэдэг киноны нэрээр улс төрийн “урвагчдыг” нэрлэлээ хэмээн эгдүүцэж байсан.

“Монголчууд соёл урлагийн мэдлэг тааруухан болохоороо тэднийг тэр дор нь “Элсний 13” гэж нэрлэсэн юм. Хамгийн түрүүнд Баабар дүгнэсэн юм даг.

Баабар үзсэн харсан орос кино болгоноо коммунист гэж ойлгох бөлгөө. Ийн сэтгэх ахул тэр “орос чихрийн цаас хаанаас олов” гэдэг “Сэрэлт” киноны ламаас ялгаа юун, урлагийн мөнхийн бүтээлийг дүгнэж үхсэнээ хийнэ” гэж нийтлэлдээ бичсэн байдаг юм.

Баабар нийтлэлч “Элсний 13” киног коммунизм нэвт үнэртсэн, үзэх зүйл огт байхгүй гэсэн бол судлаач Д.Ганхуяг энэ киног эр зориг, тэсвэр хатуужлын гайхамшгийг үзүүлсэн бүтээл болохоос коммунист суртал нэвтрүүлэг юу ч байхгүй хэмээсэн.

Тэгээд “Элсний 13” бол хүн төрөлхтөний мөнхийн сэдэв, баатарлаг үйлс, нийтийн үйл хэргийн төлөө амь хайргүй зүтгэхийн үлгэр дуурайл мөн... Хэрвээ одоо Монголын улс төрд жинхэнэ “ Элсний 13” төрвөл баярлахаас өөр яах билээ. Тэгэх цаг нь ч болсон гэж бичиж байв.

4.

Гуравхан хоногийн өмнө УИХ дахь АН-ын бүлэг хоёр гишүүнээр бүл нэмэв. Эрдэнэтээс бие даан нэр дэвшин сонгогдсон Н.Алтанхуяг, МАХН-аас нэр дэвшсэн С.Ганбаатар нар АН-ын бүлэгт нэгдсэнээр УИХ дахь АН-ын бүлэг 13-уулаа боллоо. Монголын улс төрийн хоржоонт 13 гэсэн тоо АН-ын бүлэгт энэ удаа давтагдав.

Сүүлийн жил гаруй нэгдэж нийлж, дорвитай мэдээлэл ч хийгээгүй АН-ын бүлэг 13-уулаа болсон өдрөө Аудитын ерөнхий газар мэдэгдэл хүргүүлэв.

Хууль ёсны хийгээд хууль бусыг нь үл огоорон өгүүлэхэд энэ мэдэгдлээрээ АН-ын бүлгийнхэн нэгдэж чадсанаа нийгэмд зарласан юм. УИХ-ын сонгуулийн ялагдлаасаа хойш л тамга тэмдгийн дотоод тэмцлээсээ өөрөөр нийтэд гарч ирээгүй гишүүд нь нэгдээд улс төрийн акц анх удаа зохион байгууллаа.

Анх удаа сөрөг хүчний дуу хоолой сүүлийн жилд ингэж хүчтэй сонсогдож эхлэв. Магадгүй өмнө байгаа гурван жилд Монголын улс төр дэх бас нэгэн сонирхолтой дүр нь АН-ын бүлгийн эдгээр 13 гишүүн байх биз.

Гэхдээ АН-ын бүлгийн 13 гишүүн амин хувийн ашиг сонирхлоор нэгдэв үү, АН-ын эрх ашгийг дээдлэв үү гэдгээс шалтгаалаад Баабар нийтлэлчийн хэлсэн “Элсний 13” байх уу, Д.Ганхуяг судлаачийн хүсээд байсан “Элсний 13” байх уу гэдэг нь харагдана.

Б.Цэрэнлхам

АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
  • Шинэ
  • Их уншсан
  • Их сэтгэгдэлтэй
  • Төслийн нэгжүүдийн орон тоог 200-гаар багасгаж, 11,5 тэрбум төгрөг хэмнэнэ
    20 мин
  • "Алт-3" аяныг хэрэгжүүлэх тогтоолын төслийг УИХ дэмжлээ
    43 мин
  • Нэгдүгээр шинэ тойрог замын төслийг УИХ-д танилцууллаа
    55 мин
  • Х.Булгантуяа: Бүгд Найрамдах Чех Улс манай улсын “гуравдагч хөрш”, Европ дахь итгэлт түнш
    1 цаг 8 мин
  • Цэнгэлдэх хүрээлэнгийн орох, гарах хаалга бүрд 10 алба хаагч ажиллахаас гадна гадаад хэлээр жуулчдад мэдээлэл хүргэнэ
    1 цаг 39 мин
  • Барилгын салбартаа олон жил идэвх зүтгэлтэй албан хаагчдад төрийн дээд цол, медаль гардууллаа
    2 цаг 6 мин
  • Танилц: Засгийн газрын хуралдаанаас гаргасан шийдвэрүүд
    2 цаг 22 мин
  • Наадмын өдрүүдэд 24 цагаар ажиллах эрүүл мэндийн байгууллагууд
    3 цаг 3 мин
  • Баянгол дүүргийн хэмжээнд улаанбурхан өвчний эсрэг нөхөн дархлаажуулалтын явц 87,4 хувьтай байна
    3 цаг 13 мин
  • М.Мандхай: Шинэ хуулийн үр дүнд хүнсний хяналт, баталгаажуулалт, стандарт тогтоох боломж бүрдлээ
    3 цаг 32 мин
  • Наадам айсуй: Харваачдын ГОЦ амжилт
    3 цаг 37 мин
  • Наадмын өдрүүдэд Хүй долоон худаг, Төв цэнгэлдэх хүрээлэн чиглэлд нийтийн тээвэр үнэ төлбөргүй үйлчилнэ
    3 цаг 53 мин
  • Улсын цолонд ойрхон бөх #9: Аймгийн хурц арслан М.Еркебулан
    3 цаг 54 мин
  • Японы эзэн хаан Нарүхито: Монголын нийгэм эрч хүчээр бялхаж байгаа нь мэдрэгдэж байна
    3 цаг 55 мин
  • Япон Улсын Цог Жавхлант Эзэн Хаан Нарүхито, Эрхэм дээд Хатан Масако нарыг хүндэтгэн төрийн зоог барилаа
    4 цаг 2 мин
  • П.Өсөхбаатар: Энэ жил Завханы хоёр дэвжээ маань нэгдээд, бөхчүүд их өнгөтэй байна
    4 цаг 25 мин
  • Ж.Чинбүрэн: Салбар бүрийн төлөөлөл парламентад сонгогдон ажиллахын ач холбогдлыг анх таниулсан гэж боддог
    5 цаг 1 мин
  • Н.Учрал: Гадаадын хөрөнгө оруулалтын хууль гарахгүй бол Монгол Улсад дахиж эдийн засгийн форум болохгүй
    5 цаг 4 мин
  • БОУАӨ-ийн сайд Б.Батбаатар Заамар суманд ажиллалаа
    5 цаг 42 мин
  • Аварга цолтон төрүүлдэг могой жилийн наадам
    5 цаг 59 мин
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • "Бүх цэргийн наадам"-аар шөвгөрсөн найман бөхийн допингийн хариу иржээ
  • П.Мөнхтулга: Морин уралдаанд малчдын морь уралдах боломжгүй болсон
  • Улсын цолон ойрхон бөх #6: Цэргийн заан Б.Батсуурь
  • Х.Тэмүүжин: Хууль зүйн байнгын хороо яг л шүдгүй арслан шиг байна
  • Б.Энхбаяр: АН хуралд суудаггүй хүмүүсээ татаж ав
  • Г.Занданшатар: Хүн төвтэй хандлага төрийн албаны үндсэн зарчим болох ёстой
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан эхэллээ
  • Г.Дамдинням: Увс аймаг дахь асуудал “Алт” аяны хүрээнд яригдахгүй
  • Б.Түвшин: Эдийн засгийн байдлаа алсдаа харж, төлөвлөж чадахгүй байна
  • Б.Батцэцэг: Манай дипломатууд цөөн хүчээр асар их ажлыг амжуулдаг
  • Ч.Ундрам: Олимпийн төрөлд байдаг спортуудаа төрөөс дэмжих нь зүйтэй
  • Монгол тогооч нар дэлхийн аваргын хагас шигшээд оролцох эрхээ авлаа
  • Танилц: Засгийн газрын хуралдаанаас гаргасан шийдвэрүүд
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • Улсын цолон ойрхон бөх #3: Аймгийн хурц арслан Н.Амгаланбаатар
  • 115 мянган тул загасны, 60 мянган зэвэг, хадран загасны жараахайг нутагшуулжээ
  • Улсын цолон ойрхон бөх #5: Аймгийн хурц арслан О.Наранбаатар
  • Мотокроссын улсын аварга шалгаруулах цуврал Дархан-Уул аймагт болно
  • Голомт банк 2024 оны Тогтвортой хөгжлийн тайлангаа нийтэллээ
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан эхэллээ
  • Б.Энхбаяр: АН хуралд суудаггүй хүмүүсээ татаж ав
  • П.Мөнхтулга: Морин уралдаанд малчдын морь уралдах боломжгүй болсон
  • Г.Занданшатар: Хүн төвтэй хандлага төрийн албаны үндсэн зарчим болох ёстой
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы хуралдаан үргэлжилж байна
  • Б.Батцэцэг: Манай дипломатууд цөөн хүчээр асар их ажлыг амжуулдаг
  • Б.Түвшин: Эдийн засгийн байдлаа алсдаа харж, төлөвлөж чадахгүй байна
  • 115 мянган тул загасны, 60 мянган зэвэг, хадран загасны жараахайг нутагшуулжээ
  • Улсын цолон ойрхон бөх #7: Аймгийн арслан Ц.Төмөрцоож
  • Улсын цолон ойрхон бөх #3: Аймгийн хурц арслан Н.Амгаланбаатар
  • Улсын цолон ойрхон бөх #6: Цэргийн заан Б.Батсуурь
  • Х.Тэмүүжин: Хууль зүйн байнгын хороо яг л шүдгүй арслан шиг байна
  • Х.Булгантуяа: Хүн төвт үзэл баримтал бүхий төрийн албыг хөгжүүлнэ
  • Г.Дамдинням: Увс аймаг дахь асуудал “Алт” аяны хүрээнд яригдахгүй
  • Ч.Ундрам: Олимпийн төрөлд байдаг спортуудаа төрөөс дэмжих нь зүйтэй
  • Мотокроссын улсын аварга шалгаруулах цуврал Дархан-Уул аймагт болно
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • Г.Тэмүүлэн: Төсвийн тодотголыг хэлэлцэхдээ 126 гишүүний ирцтэй байх ёстой
  • Б.Энхбаяр: ХЭҮК-ын тайланг хэлбэр төдий сонссон болоод өнгөрдөг байсан асуудал түүх болсон
  • Улсын цолон ойрхон бөх #4: Аймгийн хурц, бадрангуй арслан Э.Мөнхбаатар
24 баримт
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • Хамгийн залуу эмэгтэй МУГТ болж буй Н.Нандинхүсэл гэж хэн бэ?
  • 17 жилийн өмнөх 7 дугаар сарын 1-ний өдрийг сануулах хуучирч, мартагдахгүй 24 баримт
  • Зуныг зугаатай, үр бүтээмжтэй өнгөрүүлэхэд тань туслах 24 зөвлөмж
Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Нийгэм Дэлхий 24 баримт 24 фото Элчин сайд ярьж байна Спорт Видео Сошиал мэдээ
Холбоо барих Сурталчилгаа байршуулах Зар Вэб сайт хийх

Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Мэдээлэл хуулбарлах хориотой.

Вэб сайтыг хөгжүүлсэн: Sodonsolution ХХК