БАРУУН АЙМГУУДЫН НУТГААР: Солигдмол үүлтэй. Шөнөдөө нутгийн зүүн, өдөртөө зарим газраар түр зуурын бороо орно. Дуу цахилгаантай. Салхи баруун өмнөөс секундэд 7-12 метр, өдөртөө борооны өмнө түр зуур ширүүснэ.

Монголын цагдаа зүгээр иргэнээ хаалга цохиж ороод төрийн форм,үнэмлэхээ үзүүлээд баривчлах, нэгжих тогтоолоо харуулаад ярихад урдаас нь тэр дундаа хуулиа мэддэг хүн тэгтлээ их эсэргүүцээд цахлаад унах нь бараг байхгүй ш дээ.

Нэрт яруу найрагч, сэтгүүлч, зохиолч Бямбажавын Энхтуяа 2017 оны 8 дугаар сарын 13-ны өдөр таалал төгсөж, Монголын утга зохиол, сэтгүүл зүйд хүнд гарз учирлаа.

Монголын Уулчдын үндэсний холбоо, Нийслэлийн нийтийн биеийн тамирын хороотой хамтран Хаданд авиралтын Улаанбаатар хотын аварга шалгаруулах тэмцээнийг жил бүр уламжлан болгон зохион байгуулдаг.

2017 оны Улаанбаатар хотын аварга шалгаруулах тэмцээн ирэх сарын 19-ны бямба гаригт Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолборт газар зохиогдоно.

Удирдлагаас өгсөн үүрэг даалгаврын дагуу Баянгол дүүргийн нутаг дэвсгэрт байрлах Тоса, Баялаг худалдааны төв болон Вокзал орчмын нийтийн эзэмшлийн ил задгай талбайд зориулалтын бус хуванцар саванд айраг, сүү, цагаан идээ худалдаалж буй иргэдийн үйл ажиллагааг газар дээр нь таслан зогсоож, шаардлага хангахгүй хуванцар сав баглаа боодлыг хураан авч устгуулан ажиллалаа. Хэрэгжилтийг хангуулах үйл ажиллагаа цаашид үргэлжилнэ.

Нийслэлийн Засаг даргын ногоон хөгжил, агаарын бохирдлын асуудал хариуцсан орлогч даргын 2017-03-12-нд баталсан Нийслэлийн мал аж ахуй эрхлэхийг хориглосон бүс нутагт ажиллах ажлын удирдамжийг дагуу хориглосон бүс дэх малчдын нарийвчилсан судалгааг гаргаж Чингэлтэй дүүргийн Онцгой комиссоос 10 дугаар сарын 01-ний дотор зөвшөөрсөн бүсэд гаргах талаар 38 малтай өрхөд шаардлага өгч, хамтарсан ажлын хэсэг өрх бүрээр явж, адуу 3, үхэр 566, хонь 146, ямаа 411 нийт 1126 толгой мал байршиж байна.
Мөн тус дүүргийн 16,17,19 дүгээр хороодод малтай 37 өрх айлд МЭДЭГДЭХ ХУУДАС хүргүүлэн ажиллаж байна.

МАН-ын Удирдах зөвлөлийн хурал маргааш хуралдах тов гарчээ. Энэхүү Удирдах зөвлөлийн хуралдаанаар хэдэн

“Нийслэлийн хүүхдийн зуслангийн хаалтын үйл ажиллагаа 2017” арга хэмжээг маргааш буюу 2017 оны наймдугаар сарын 16-ны өдөр нийслэлийн Иргэний танхимд зохион байгуулах гэж байна. Уг арга хэмжээний гол зорилго нийслэлийн ногоон бүсийн хүүхдийн зуслангуудын 2017 оны үйл ажиллагааг дүгнэх, цаашдын хөгжлийн чиг хандлагыг тодорхойлж, шилдэг зуслан шалгаруулж олон нийтэд сурталчилан таниулахад оршино.

Энэ онд нийслэлийн Засаг даргын 2017 оны тавдугаар сарын 19-нд гаргасан “Хүүхдийн зуслангийн талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” захирамжаар 20 хүүхдийн зуслан үйл ажиллагаа эхлүүлж зургаадугаар сарын 10-наас наймдугаар сарын 18-ны хооронд нийт 25432 хүүхэд амраасан байна гэж нийслэлийн Хүүхэд гэр бүлийн хөгжлийн газраас мэдээллээ.

УИХ дахь Ардчилсан намын бүлгийн өнөөдрийн хуралдаан завсарлажээ. Бүлгийн хуралдаан маргааш 09.00 цагт үргэлжлэх б

“Хаан жимс” компанийн “ХУБА ХАЯА” цэвэр чацарганы охь аль хэдийнэ өөрийн гэсэн хэрэглэгчидтэй болсон билээ.

Хичээлийн шинэ жил эхэлж байгаатай холбогдуулан Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч С.Батболд захирамж гаргаж, замын хөдөлгөөний түгжрэл, ачааллыг бууруулах зорилгоор зарим арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг байгууллага, албан тушаалтнуудад даалгалаа. Тухайлбал,

Хичээлийн шинэ жил эхлэхийн өмнөх амралтын өдрүүдэд автомашиныг улсын дугаарын тэгш, сондгойгоор ангилж, замын хөдөлгөөнд оролцуулна. Хэрэв автомашины улсын дугаарын сүүлчийн орон нь тэгш тоо /0, 2, 4, 6, 8/-гоор төгссөн бол 2017 оны 08 дугаар сарын 19, 26-ны Бямба гарагуудад, сондгой тоо /1, 3, 5, 7, 9/-гоор төгссөн автомашин 2017 оны 08 дугаар сарын 20, 27-ны Ням гарагуудад 08.00-20.00 цагийн хооронд зуны хязгаарлалтын бүсэд замын хөдөлгөөнд оролцоно. Харин авто зам засвар, хот тохижилт, шугам сүлжээ, зөөврийн ус хангамж, дипломат байгууллагын автомашин болон зочид төлөөлөгчдийн цуваа, нийтийн зорчигч тээврийн хэрэгсэл, стандартын шаардлага хангасан такси, ажилчдын автобус, таних тэмдэг бүхий хэвлэл мэдээллийн байгууллагын тээврийн хэрэгсэл, тусгай, дуут болон гэрэл дохиогоор тоноглогдсон, хойшлуулшгүй ажил, үүрэг гүйцэтгэж яваа тээврийн хэрэгсэлд энэхүү хязгаарлалт хамаарахгүй юм.
Ерөнхий боловсролын сургуулийн орчинд сурагчид гэмт хэрэг, хэв журмын зөрчил болон зам тээврийн осолд өртөхөөс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор 2017 оны 08 дугаар сарын 28-ны өдрөөс 09 дүгээр сарын 18-ны өдрийн хооронд “Сургууль орчмын эргүүл”-д ажиллах эцэг, эх, асран хамгаалагч, хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангахад туслах ажилтан, олон нийтийн цагдаагийн ажилтан, эргүүлийн цагдааг томилон, явган хүний гарц, гарамтай хэсгүүд дээр ажиллуулах арга хэмжээ авч ажиллахыг Нийслэлийн Цагдаагийн газар, Замын цагдаагийн албанд даалгасан байна. Мөн сурагчдын автобусанд үзлэг, шалгалт хийж, хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангахыг даалгалаа.
Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрт хийж байгаа замын засварын ажлыг чанартай түргэн шуурхай гүйцэтгэж, замын хөдөлгөөнд оролцогчдын хэвийн зорчих нөхцөл, боломжийг бүрдүүлэх болон орон сууц, гэр хорооллын доторх замын эвдрэл, гэмтлийг засварлаж, иргэдийн ая тухтай зорчих нөхцөл, бололцоог бүрдүүлж ажиллахыг дүүргүүдийн Засаг дарга нарт даалгасан байна.
Төвлөрсөн зах, худалдааны төвүүд рүү чиглэсэн авто замын хөдөлгөөний ачааллыг бууруулах зорилгоор хичээлийн шинэ жилд зориулсан өргөтгөсөн худалдааг дүүрэг бүрт 5-аас дээш газарт зохион байгуулахыг мөн үүрэг болголоо гэж Нийслэлийн ЗДТГ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээллээ.

Импортоор орж ирсэн буюу шинээр худалдан авсан тээврийн хэрэгсэл эзэмшигчид АТБӨЯХАТ, Агаарын бохирдын төлбөр, Авто зам ашигласны төлбөрөө төлөхийг анхааруулж байна. Мөн хуулийн хугацаандаа Албан татвар төлөөгүй тээврийн хэрэгсэл эзэмшигчдийн албан татвар, төлбөрүүдийг ямар нэгэн торгуулгүй хураан авч байгаа бөгөөд татвар төлөгчид идэвхитэй хамрагдана уу. Тодорхой мэдээллийг 1800-1288, 70110705 дугаараас авах боломжтой гэж нийслэлийн Татварын газраас мэдээллээ.

Монгол Улсын хэмжээнд 2017 он гарсаар 07 дугаар сарын байдлаар нийт 2944 удаа аюулт үзэгдэл, осол тохиолдож, үүний улмаас 127 хүн амь насаа алдаж, 46 хүн гэмтэж бэртэн 530,9 мянган толгой мал хорогдож, 11,8 тэрбум төгрөгийн шууд хохирол учирсан байна.

Тохиолдсон аюулт үзэгдэл, ослын тоо, хохирлыг өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад:



Эдгээрийн хор уршгийг арилгахад Онцгой байдлын албаны албан хаагчид болон орон нутгийн иргэд нийт 21450 хүн, 3579 автомашин ажиллаж, 733 хүний амь нас, байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэдийн 13,8 тэрбум төгрөгийн өмч хөрөнгийг авран хамгаалж, гамшигтай тэмцэх, хор уршгийг арилгах ажилд Засгийн газар, Онцгой байдлын алба болон орон нутгаас 8,5 тэрбум төгрөг зарцуулсан байна.

Өнгөрсөн онтой харьцуулахад улсын хэмжээнд аюулт үзэгдэл, осолд өртөж нас барсан хүний тоо 28-аар, гэмтэж бэртсэн хүний тоо 6-аар тус тус нэмэгдсэн үзүүлэлттэй байна.

Мөн аюулт үзэгдэл, осолд нас барсан хүний тоо өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 20-оор буюу 15,7 хувиар өссөн байгаа нь объектын түймэрт нас барсан хүний тоо 6-аар, усны осолд нас барсан хүний тоо 11-ээр, бичил уурхай, нурангины осолд нас барсан хүний тоо 4-өөр тус тус нэмэгдсэнтэй холбоотой байна.

Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад аюулт үзэгдэл, ослоос аварсан хүний тоо 258-аар, аварсан эд хөрөнгө 0,6тэрбум төгрөгөөр тус тус нэмэгдсэн байна.



2017 оны эхний 7 сард ой, хээрийн түймэр өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 34,9 хувиар, хүчтэй салхи шуурга 65,0 хувиар, шүлхий 92,9 хувиар, аянга 57,1 хувиар, бичил уурхай, нурангины осол 42,9 хувиар тус тус нэмэгдсэн нь нийт аюулт үзэгдэл, ослын тоо 3,4 хувиар өсөхөд нөлөөлсөн байна.

Мөн 2017 оны эхний 7 сард эрэн хайх, аврах ажиллагааны 254, тээврийн хэрэгслийн ослын 67, нийт 321 удаагийн дуудлагаар давхардсан тоогоор Онцгой байдлын албаны 2792 аврагч, 514 автомашин ажиллаж, 796 хүнд анхны тусламж үзүүлэн, 65 хүний амь насыг авран хамгаалаад байна гэж Онцгой байдлын ерөнхий газраас мэдээллээ.

”Forbes” сэтгүүлээс гаргадаг дэлхийн хамгийн өндөр орлоготой эмэгтэй тамирчдын жагсаал

“Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах асуудлаар ард түмний бүрэн эрхт байдал, оролцоог хангах тухай” Улсын Их Хурлын 2017 оны 39 дүгээр тогтоолын дагуу Улсын Их Хурлын Тамгын газраас Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийг 21 аймаг, нийслэлийн 9 дүүрэгт хэлэлцүүлэх ажил энэ оны 7 дугаар сарын 31-ний өдрөөс орон даяар явагдаж байгаа билээ.

Энэ ажлын хүрээнд орон нутагт төслийн талаар уулзалт, хэлэлцүүлэг зохиож, иргэдээс санал авах үүрэг бүхий долоон баг Улсын Их Хурлын Тамгын газраас томилогдон ажиллаж байгаагийн нэг нь Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Төсвийн байнгын хорооны Ажлын албаны ахлах зөвлөх Ц.Батбаатараар ахлуулсан Сэлэнгэ, Дархан-Уул, Орхон аймагт ажиллаж буй төсөл хэлэлцүүлэгч хэсэг юм. Тус хэсэгт Улсын Бага Хурлын гишүүн, Ардын Их Хурлын депутат, Монгол Улсын гавьяат багш Р.Хатанбаатар, Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Төсвийн байнгын хорооны Ажлын албаны зөвлөх Б.Гандулам, референт Г.Нарантуяа, Хууль, эрх зүйн хэлтсийн Эрх зүйн шинжилгээний албаны референт С.Эрдэнэчимэг нар ажиллаж байна.




Ажлын хэсэг өнөөдөр /2017.08.15/ Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийн талаарх танилцуулга, хэлэлцүүлгээ Сэлэнгэ аймгийн Мандал сумаас эхэллээ. Үдээс өмнө Мандал сумын Нутгийн удирдлагын ордонд болсон хэлэлцүүлэгт Мандал, Баянгол сумын 13 багийн Засаг дарга нар, Сайхан сумын төлөөлөл, Түнхэл, Хэрх тосгоны удирдлага зэрэг төрийн захиргааны болон нутгийн өөрөө удирдах байгууллагын 50 орчим албан хаагч оролцов. Харин нутгийн иргэд, олон нийтийг хамарсан үдээс хойшхи хэлэлцүүлэг Мандал суман дахь “Мөнгөнхараа” дуу бүжгийн чуулгын байранд болж, санал асуулгын 400 орчим хуудсаар нутгийн иргэдээс саналыг нь авсан юм.




Энэ үеэр Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын хорооны ажлын албаны ахлах зөвлөх Ц.Батбаатар Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах санаачилга хэрхэн гарсан, ямар шат дамжлагатайгаар хянан боловсруулагдсаныг танилцуулж, иргэдийн тодруулахыг хүссэн олон асуудалд хариулт өглөө. Мөн Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Төсвийн байнгын хорооны Ажлын албаны зөвлөх Б.Гандулам Улсын Их Хурлын бүрэн эрхэд оруулж буй өөрчлөлтүүдийг хамарсан найман сэдэв, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхтэй холбоо бүхий хоёр заалтыг танилцуулсан юм.



Түүнчлэн Засгийн газар, Ерөнхий сайдын бүрэн эрхэд оруулж буй зургаан өөрчлөлт, шүүх эрх мэдэлд оруулах дөрвөн өөрчлөлтийн талаар Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Төсвийн байнгын хорооны ажлын албаны ахлах зөвлөх Ц.Батбаатар танилцууллаа. Үүний дараа Улсын Бага хурлын гишүүн, Ардын Их Хурлын депутат, Улсын Их Хурлын ахмад ажилтан Р.Хатанбаатар төрийн алба, Улсын Их Хурлын хянан шалгах түр хороо, Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагатай холбоотойгоор Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн талаар танилцуулав.



Сэлэнгэ аймгийн Мандал сум нь улсдаа хамгийн олон хүн амтай, аймгийн таван бүс дотроо Хараагийн бүсийн хөгжлийн тулгуур төв гэгддэгийн хувьд Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтөөр ихээхэн хүлээлттэй байгаа газруудын нэг гэдгээрээ онцлог. 23 мянган хүн ам бүхий аймгийн төвтэйгөө харьцуулахад 27 мянган хүн ам, 17 мянган сонгогчтой, долоон сургуультай тус сум өмнө нь Зүүнхараа хот хэмээн нэрлэгддэг томоохон төв байсан билээ. Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат, Г.Эрхэмбаяр аварга зэрэг нэр хүндтэй хүмүүсээрээ ихээхэн бахархдаг энэ нутгийнхан Монгол Улсын засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний удирдлагатай холбоотойгоор Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтөөр сумынх нь статус орон нутгийн чанартай хот болж өөрчлөгдөнө гэсэн хүлээлттэй байгаа аж.

Хэлэлцүүлэгт оролцсон иргэд Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийн талаарх мэдлэг, мэдээллээ зузаатгахын тулд санал авах хугацааг хойшлуулж болох эсэх, эдгээр өөрчлөлт шууд одооноос бус, 2020-2021 оноос хэрэгжиж эхлэхийн учир, “Монгол Улсын Ерөнхийлөгч батламжилна” гэсэн үүрэгжүүлсэн заалт хэрэгжих хариуцлагын тогтолцоо байгаа эсэх, иргэдээсээ асуухгүйгээр томилсон багийн Засаг дарга сэтгэл зүрхээрээ ажиллахгүй бол эргүүлэн татах ямар санкц байгаа зэргийг асууж байв. Мөн Төрийн албаны шалгалтад тэнцсэн хүмүүсийг сум, багийн Засаг даргаар томилох, үндсэн чиг үүргийн яамдаас Байгаль орчны яамыг хасаж, туслах чиг үүргийн юм уу бусад чиглэлийн яаманд хамруулах, Эрүүл мэнд, Боловсролын зэрэг яг хүндээ чиглэсэн яамдыг үндсэн чиг үүргийн яаманд хамааруулах, Ерөнхий прокурор, АТГ-ын даргыг ШЕЗ-ийн томилгоотой адил томилдог болох, сумын засаг даргыг ард түмнээсээ шууд сонгодог болох зэрэг санал дэвшүүлсэн юм.

Монгол Улсын Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийн талаарх хэлэлцүүлэг ойрын өдрүүдэд Сэлэнгэ аймгийн Сүхбаатар, Сайхан сум, Дархан-Уул аймгийн Дархан сум, Шарын гол, Орхон аймгийн Жаргалант, Баян-Өндөр сумдад үргэлжлэхээс гадна Дундговь, Говьсүмбэр, Дорноговь аймгуудад өрнөж байгаа билээ.

Ийнхүү үе үеийн парламент дамжин яригдаж, олон удаагийн ажлын хэсэг гарч, цөөнгүй тооны төсөл өргөн барьж, нийгэмд ихээхэн хүлээлт үүсгээд байгаа Үндсэн хуулийн сэдвээрх нийт ард түмний хоёр дахь хэлэлцүүлгийн тав дахь үе шат орон нутагт үргэлжилж байна. 1991 оны 6 - 9 дүгээр сард орон даяар явагдсан анхны хэлэлцүүлгийн үеэр 900 гаруй мянган иргэнээс давхардсан тоогоор 200 мянга орчим санал гаргасан байдаг байна гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтэс мэдээлэв.

Өрхийн нийгэм, эдийн засгийн 2017 оны 2 дугаар улирлын судалгаагаар нэг өрхийн сарын дундаж мөнгөн орлого 926.4 мянган төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 52.0 (6.0%) мянган төгрөгөөр өслөө. Нэг өрхийн сарын дундаж мөнгөн орлого өсөхөд хөдөө аж ахуйн бус үйлдвэрлэл, үйлчилгээний орлого 5.9 (7.9%) мянган төгрөгөөр буурсан хэдий ч цалин хөлсний орлого 23.3 (4.8%) мянган төгрөг, тэтгэвэр, тэтгэмжийн орлого 23.9 (14.9%) мянган төгрөгөөр өссөн нь голлон нөлөөлжээ.

Нэг өрхийн сарын дундаж бодит (үнийн нөлөөллийг арилган тооцсон) мөнгөн орлогын хэмжээ 2017 оны 2 дугаар улиралд 896.8 мянган төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 22.4 (2.6%) мянган төгрөгөөр өслөө. Нэг өрхийн сарын дундаж мөнгөн зарлага 2017 оны 2 дугаар улиралд 1.0 сая төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 53.1 (5.6%) мянган төгрөгөөр өслөө. Нэг өрхийн сарын дундаж мөнгөн зарлага өсөхөд хүнсний бус бараа, үйлчилгээний болон бусад зарлага 45.3 (6.4%) мянган төгрөгөөр өссөн нь голлон нөлөөлжээ.

Цэцэрлэгийн цахим бүртгэл 50 хувьтай байна

Түгээх
2017-08-15 14:48:39 - Нийслэл
tsetserleg
Цэцэрлэгийн цахим бүртгэлд өнөөдрийн байдлаар 19.454 хүүхэд буюу 50 хувь нь хамрагджээ. Цахимаар бүртгүүлэх боломжгүй иргэдэд энэ сарын 10-ны өдрөөс эхлэн цэцэрлэг дээр нь нэгдсэн журмаар багш, ажилтнууд бүртгэх юм.
Харин элсэлт авах хүүхдийн тоо хэтэрсэн цэцэрлэгүүд дээр энэ сарын 25-ны өдөр 10:00 цагт санамсаргүй сонголтын аргаар онлайнаар элсэлтийг зохион байгуулах аж. Санамсаргүй сонголтын аргаар тухайн хүүхэд сонгогдсон, эс сонгогдсон талаарх мэдээллийг эцэг, эхчүүдийн бүртгүүлсэн гар утсанд мессежээр хариу илгээх юм. Эцэг, эхчүүд хүүхдээ элсэж орсон эсэхийг цэцэрлэг дээр нь очиж, лавлах шаардлагагүй бөгөөд цахим системээс харах боломжтой. Харин өмнөх хичээлийн жилд цэцэрлэгт хамрагдсан болон тухайн цэцэрлэг нь 3-5 насны хүүхдийг шинээр элсүүлэн авах бол бүртгэлийг энэ сарын 21-24-нийг хүртэл уламжлалт аргаар цэцэрлэг тус бүр дээр зохион байгуулахаар болсон байна.

Улсын хэмжээнд 2017 оны эхний 7 сард 41977 эх амаржиж, амьд төрсөн хүүхэд
42245 болж, өмнөх оны мөн үеэс амаржсан эх 3629 (8.0%)-өөр, амьд төрсөн
хүүхэд 3571 (7.8%)-ээр буурсан байна. Энэ оны 7 дугаар сард 6665 эх амаржиж,
6709 хүүхэд төрүүлсэн нь өмнөх сараас амаржсан эх 302 (4.7%)-оор, амьд төрсөн
хүүхэд 316 (4.9%)-гаар нэмэгдсэн байна.

Аврагчдын онолын мэдлэг, мэргэжлийн ур чадварыг дээшлүүлэх зорилгоор Говь-Алтай аймгийн Онцгой байдлын газрын даргын 2017 оны 08 дугаар сарын 09-ний өдрийн баталсан удирдамжийн дагуу Эрэн хайх, аврах бүлгийн бүрэлдэхүүний дунд “Уснаас эрэн хайх, аврах ажиллагаа” сэдэвт сургалт, дадлагыг Тайшир сумын “Гэгээн нуур”-т амжилттай зохион явууллаа.

Уг сургалтаар уснаас аврах ажиллагаа явуулахад ашиглагдах багаж хэрэгслийг хэрэглэх заавар, таван метрийн гүний шумбалт, завь жолоодох болон иргэдийг тээвэрлэх зэрэг сургалт, дадлагыг эзэмшлээ.

Мөн газрын офицер бүрэлдэхүүн усны мандлын анхан шатны сэлэлтүүдийг сурах дадлагыг эзэмшив. Сургалтад Онцгой байдлын газрын нийт 20 гаруй алба хаагч хамрагдав.

Говь Алтай аймгийн хувьд томоохон гол, нуурт иргэд осолдох тохиолдол их байдаг тул уснаас эрэн хайх, аврах ажиллагааны дадлага сургуулийг аврагчдын дунд тогтмол явуулах, тэдний ур чадварыг дээшлүүлэхэд сургалт, дадлагын зорилго оршиж байгаа юм.



Энэ жилийн хувьд тус аймагт дөрвөн иргэн санамсар, болгоомж алдсаны улмаас гол усанд осолдож аврагчид эрэн хайх ажиллагааг зохион байгуулсан гэж Говь-Алтай аймгийн Онцгой байдлын газраас мэдээллээ.

Манай А.Баатархуягийн шинэ аналитик өгүүллийг толилуулж байна…
Хариуцлагын гинжин хэлхээ
МАН дахь дотоод зөрчил хурцдсаар… Намрын чуулганы эхэнд эсбөгөөс чуулган нээгдэхээс өмнө Засгийн газрыг огцруулах нь тодорхой болж байх шиг. Мэргэжлийн ЗГ байгуулна гэж амласан ч хандивын ЗГ байгуулсан нь Ерөнхийлөгчийн сонгуульд сул талаа хангалттай харууллаа.
УИХ-даа 65 гишүүнтэй, өөрөөр хэлбэл найдвартай шүхэртэй Засгийн газар, түүнийг томилсон нам Ерөнхийлөлөгчийн сонгуульд ялагдана гэдэг албан хэллэгээр бол туйлын хариуцлагагүй явдал бөгөөд сул дорой Засгийн газрынхаа мөн чанарыг эртхэн бүрэн таньж авсан нь МАН-ын хувьд гарз бус олз ч юм бил үү?. Энэ олзны төлөө Ж.Эрдэнэбат гарз болох нь тодорхой болжээ. Унхиагүй үлбэгэр, ургийн Засгийн газар бол 2016 оны сонгуулийн үр дүнгээс сонгогчдын хүлээж байсан хүлээлт биш байжээ гэдэг нь тодорхой болжээ. Бүхий л ажлыг нуруундаа үүрдэг институцийн нь хувьд аливаа сонгуулиар сонгогчид ЗГ-ын үйл ажиллагаанд л дүн тавьдаг. Тэр дүн муу бол нам нь ялагддаг. МАН УИХ-ын сонгуульд оролцохдоо дангаараа Засгийн газраа байгуулах эрхээ олж авахын төлөө л үхэн зүтгэсэн. 60 тэрбумын хэргээс үл хамаараад нийт сонгогчдын хүлээлтийн эцсийн ханамж зөвхөн ЗГ-ийн үйл ажиллагаанаас шалтгаална. Хэрэв сая УИХ-ын сонгууль болсон бол сүйрэх тавилантай байснаа мэдсэн МАН яаравчлан ЗГ-аа солихыг эрмэлзэж байгаа нь зүй ёсны эрмэлзэл юм.
Үнэндээ Ерөнхий сайд нь харалган загнаж, сонгуульд нэр дэвшигчээ идэвхтэй дэмжихийн оронд дотоод зөрчил, хувь хорсолдоо явцуурч, өөрийн хүнийг золигт гаргах ажил л хийж байж. Энэ “дотор хүний” тооцоо нь эцэстээ нэр дэвшигчээ сүйрэлд хүргэсэн байна. Ийм Ерөнхий сайд “Улс чирэлцэх үү?”
Тиймээс ялагдлын хариуцлагыг зүй ёсоор хамгийн түрүүнд ЗГ хүлээх ёстой болов. М.Энхболд хуулиас гадуур гишгэж, намын даргын хувьд ЗГ-аа толгойлохын оронд суудлаа хамаатандаа “түрээслэчихлээд” өөрөө амар хялбар замаар Ерөнхийлөгч болох гэж оролдсоноос МАН чухамдаа унхиагүй Түр Засгийн газар л байгуулсан байна. Тиймээс дараа нь намын даргын хувьд, Ж.Эрдэнэбатыг томилсноороо тэр хариуцлага хүлээнэ. Миний ялагдал бол миний хүлээж буй хариуцлага гэж уйлагнах эрх түүнд байхгүй, энэ нам чинь М.Энхболдын хувийн компани биш, түүний төлөө байгуулагдсан ч юм биш. Тэр тусмаа намын даргын эрх мэдлээрээ түрж, өөрийнхөө төлөө ажилладаг ЗГ байгуулсан нь МАН-ын түүхэн дэхь шившигт үзэгдэл мөн. Энэ шившиг л өөрт нь эргэж нялзаж байгаа юм.
Тиймээс өөрчлөлтийн гинжин урвал МАН-ын толгойд ноёрхсон ургийн бүлэглэлийг цэвэрлэхээс нааш дуусахгүй нь бололтой. Өөрчилнө гэдэг бол өнөөдөр яг бодат байдалд хүнийг нь өөрчилнө л гэсэн үг. Хэрэв өөрчилж амжихгүй бол МАН сонгуульд ялагдаж байж “цэвэрших” янзтай. Уг нь МАН-ынхан богинохон өөрчлөлтөөр ялагдлын хямралыг давж гарна гэж бодож байсан ч энэ тэмцэл хоёр биш гурван туйлтай болчихоор ингэхээс яах вэ?
Бяцхан тахин шүтэлт
МАН-ын алдаа нь 2016 оны сонгуулийн гэнэтийн ололтонд толгой нь эргэж, тохиолдлын удирдагчаа бяцхан “тахин шүтсэн”-д, түүнд бүх эрх мэдлийг найр тавин өгсөнд оршиж байж. Харин тэр тахин шүтлэг нь нэг сонгуулийн аригийг даасангүй л дээ. Энэ буруу гэдгийг сануулсан фракцаа дарж авах дотоод хуйвалдаан нь намын эв нэгдлийг бусниулж, гадаад өрсөлдөгчдөөсөө гадна дотоодын тавдугаар цуваатай нэгэн зэрэг хоёр фронт дээр тэмцэх нөхцлийг бүрдүүлжээ.
Энэ гарцаагүй ялагдлыг ёрлосон намын фракцууд М.Энхболдыг дэвшүүлэн зайлуулж, нам, засгийн эрх мэдлийг авахаар үгсэн хуйвалдсан байж. “Хонь нь бүтэн, чоно нь цатгалан” байх фракцуудын энэ тооцоог “хотын фракц” мэдээгүй биш мэдэж байсан, гагцхүү фракцын толгойлогчоо ялуулчихсан тохиолдолд Ерөнхийлөгчийн сүр хүчээр далайлгаж эрх мэдэл, сүр хүчээ хадгалж үлдэнэ гэж тооцсон байж. Тэгээд мөнгөний ресурт гол найдлагаа тавьсан л даа. Гэвч энэ удаад мөнгө гүйсэнгүй, түүний дээрээс тэр мөнгөтэй нь зүйрлэшгүй үнэт мэдээллүүдийг дотоод тавдугаар цуваанаас өрсөлдөгчдөд хүргүүлж байсныг зогсоож чадаагүйгээс ялагджээ. Зогсоох гэж оролдоогүй биш оролдсон гэхдээ буруу хүнээ У.Хүрэлсүхийг онилсон юм. Гэтэл…
МАН-ын дотоод зөрчлийг харвал хотын фракцыг сөрсөн ажилласан нэг биш хоёр үндсэн бүлэглэл байжээ. Энэ хоёр бүлэглэлийн ялгааг үйлдлээс нь харж болно. Эхний хэсэг нь У.Хүрэлсүх тэргүүтэй ил тод тэмцэгчдийн бүлэг байсан юм. Тэд бол Н.Энхбаярын үеийн залуучуудын байгууллагын гол хүч, өнөөдөр МАН-ын дунд насныхны төлөөлөл болсон хуучин МАСЗХ-ныхон юм. Нөгөө хэсэг нь “далд” ажилласан С.Баярын фракц.
У.Хүрэлсүхийнхэн бол ЗГ-ыг булаан авах, дайчин зоримог ажиллах сонирхолтой учраас М.Энхболд-Ж.Эрдэнэбатын нартай эхнээсээ ил од зөрчилдсөн бөгөөд Шадар сайдын суудал нь яалт ч үгүй ийм байдалд хүргэсэн юм. Тиймээс Ж.Эрдэнэбат гол дайснаа У.Хүрэлсүх гэж үзсэн байна. Энэ зөрчил нь ЗГ-ыг нь ч, өөрийг нь ч баллав. Учир нь У.Хүрэлсүх нь нам дахь нэр хүндээрээ Ж.Эрдэнэбатыгаа дагуулахгүй л дээ. Тэр ч байтугай түүнийг ивээгч М.Энхболдтой эн зэрэгцэх ч байх. Тиймээс Ж.Эрдэнэбат халж ч чадахгүй, ханилж ч чадахгүй удтал тэчъяадан хорссоны эцэст сул талыг нь ашиглан “зодооны хэрэгт”-ээр зайлуулахыг оролджээ. Хэрэв У.Хүрэлсүхийг дарж авбал хэсэгтээ амар амгалан засаглана гэж дотор ухаандаа тооцсон байна. Гэтэл энэ тэнэглэлийг нь ашиглан “гуравдагч” тоглогч У.Хүрэлсүх болоод түүний фракцыг яагаа ч үгүй байхад нь тээрэм болгож улстөрд нялх балчир Ж.Эрдэнэбатыг турхирч байлдуулчихаад, үргээлгийг өөр сувгаар хийж байсан бол яах вэ?
Тэр суваг “аядуу зөөлөн” ажилласан юм. Тэдний “зөөлөн хүчний бодлого нь” С.Баярын тооцоолсноор намын эрх мэдлийг гартаа авахад чиглэж байв. Тэгээд… М.Энхболд ялагдчихав. Тэр явсангүй ээ. Нам, хот, УИХ-ын даргын суудлыг өвлөн авахыг хүсэгчид хоосон хоцрохдоо тулав. Харин У.Хүрэлсүх Ж.Эрдэнэбатын шугам дээр тулаан ширүүсэв. У.Хүрэлсүх л боломжтой, дэмжлэг сайтай, тэгээд ч зөрчил нь хэдийнээ ил болчихсон тул цааш нуух аргагүй болсон.
У.Хүрэлсүхийн фракц Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар ердөө л идэвхгүйжсэн болохоос эсрэг ажиллаагүй юм, ялагдуулах сонирхол ч байгаагүй, гэвч Ж.Эрдэнэбатын хорон төлөвлөгөө илэрсэн эцсийн мөчид, хоёр дахь шатны санал хураалтын өмнө л тэсвэр алджээ. Хэн үүнийг нь илчилсэн байж таарах вэ?
С.Баярын фракц хорон ажиллаж, Х.Баттулгын штабыг мэдээллээр хангаж, цуврал үргээлэг зохион байгуулж байлаа. УИХ-ын ТГ-аас алдагдсан мэтгэлцээний бэлтгэлийн бичлэг алдагдахад С.Баяр оролцоогүй байх үндэсгүйг бүгд л мэдэж байгаа биз! Буцаагаад М.Энхболдын фракц руу энэ бүхнийг хуучин МАСЗХ хийж байна гэсэн мэдээ өгч байв, ийм мэдээлэл цуглуулдаг бүтэц МАН-д ажиллаж байсан шүү дээ! Ингээд МАН-д гурвал үүсчээ. Хоёр нь барьцалдаж, нэг нь дөгөөгөөд л байж.
С.Баяртай үгссэн Ц.Элбэгдорж ацалсан байдалтай сонгуулийг өнгөрөөсөн бөгөөд тэртэй тэргүй суудлаасаа шилжих тэрээр зөвхөн өөрийгөө бодож, аль алинд нь тал алдахгүйг хичээж байсан хэрэг. М.Энхболдод илүү найдлага тавьж байсан ч С.Баярын “ухаалаг” үйлдлүүдийг гайхан харсаар суужээ. Эсвэл гайхаагүй юм болов уу?
Гурван талт өрөг
Одоо МАН-ын хувьд асуудал дараахь байдлаар өрнөх өрөг тавигдсан байна.
1. М.Энхболдын ичээ болсон хотын фракцыг нэгмөсөн дарж авахын тулд Ц.Сундуйг нийслэлийн ИТХ-ын даргаас ойрын үед авч хаян, 60 тэрбумын асуудлаар фракцаар нь золионд хийх, дахин сэргэхгүй болтол нь дарах.
2. Засгийн газрыг ойрын хугацаанд огцруулж, У.Хүрэлсүхийг Ерөнхий сайдаар томилох, хандивын сайдуудыг огцруулж, улстөрийнхнөөр ЗГ-аа бүрдүүлэх, ингэж бэхэжсэнийхээ дараа намын даргын сонгуульд хүч үзэх.
3. Харин үүнийг ашиглан намын эрх мэдлийг С.Баярын фракц түрүүлж булааж авах, үүндээ Ц.Элбэгдоржийн дэмжлэгийг ашиглах У.Хүрэлсүхэд шахалт үзүүлэх. Үүнийг мөн л ухаалгаар хийх.
4. Гантулгын тойрогт нөхөн сонгууль хийх, оронд нь фракцууд төлөөллөө оруулахыг эрмэлзэх
5. Эцэст нь Ц.Нямдоржийн асуудал эргэлзээтэй болов.
Үүнийг дэлгэрүүлье! М.Энхболд өөрийн эсрэг өрнөж буй үйл явцыг ажиглаж “хувааж захир” номлолдоо оржээ. Хүчирхэг бол бүхнийг хам, сул дорой бол бусадтайгаа хуваа! Тиймээс М.Энхболд УИХ-ын даргын албыг өөрт нь үлдээгээд бусдыг нь хувааж авахыг зөвшөөрчээ. Ингээд зодоон эхэлнэ, би үлдэнэ гэж тооцсон байх.
Харин М.Энхболдын дараа УИХ-ын дарга гэж бодож байсан Ц.Нямдоржийн найдлага үүгээр тасарч магадгүй юм. Магадгүй гэдэг нь М.Энхболдыг УИХ-ын дарга дээр үлдээнэ гэж хэн ч амлаагүй л байгаа шүү! Ц.Нямдорж үндсэндээ Н.Энхбаярын үеийн лидерүүдийн лидер гэсэн албан бус хаягтай, гэхдээ түүнд нэгдмэл зохион байгуулалттай бүлэглэл байхгүй юм. Тиймээс М.Энхболд удаан боддог ч намаа мэддэгийн хувьд энэ сул талыг гярхай ажиглаж, бууж өгөх хэлэлцээрт цаг хожиж, УИХ-ын даргын суудалдаа үлдэх санал тавиад байна.
Үнэндээ тэднээс хамгийн сул нь Ц.Нямдорж. Гэхдээ тэр амбицын хувьд их эрүүл. Хэзээ ч намын дарга, эсвэл Ерөнхий сайд болно гэж явдаггүй. Харин УИХ-ын дарга бол заяаны хуульч, сүрхий дэглэгч өөрт нь яг таарсан ажил болохыг үйлдэл бүрээр илэрхийлээд удаж байгаа юм л даа!
С.Баяр ба түүний нөхөд
М.Энхболдыг унагахыг тэд л хамгийн их хүссэн. Зарим ажиглагчдын таамагладагчлан энэ нь гадаад эрх ашигтай холбогдсон байж магадгүй. С.Баяр л ажлаа хаяад яаран ирж сонгуульд оролцож эхэлсэн тэр цагаас бүх зүйлс ойлгомжгүй болж, будлиан эхэлсэн. Одоо бүрмөсөн буцаж ирэх гэж байна. Ерөнхийлөгчийн С.Баярыг эргүүлэн татах шаардлага нь МАН-д том аюул юм. Ирэхээрээ яадгийг нь мэддэг, хар даран зүүдэлдэг МАН-ынхны хувьд хамгийн үл хүсэх лай бол энэ л байна.
ЗГ-аа сольж, У.Хүрэлсүхэд өгөөд, хотын фракцыг хазаарлан хямгадаад дараагийн сонгуульд бэлтгэх цомхон төлөвлөгөөтэй байсан МАН-ынхны хамаг төлөвлөгөө С.Баярыг ирэх сургаар задарч, үүрээ хөндүүлсэн шоргоолж шиг болжээ. С.Баяр нөлөөтэй, ухаантай, шуналтай, бас аймаар…
МАН одоо гурав хуваагдаж, тус бүртээ бяцхан тахин шүтлэгийн онго босгоод авч. М.Энхболд тулхтай (энийгээ сонгуулийн үеэр тодруулаагүй нь хачин жигтэй), У.Хүрэлсүх зоримог, шийдэмгий, С.Баяр ухаантай. С.Баярын сул тал нь өөрөөсөө бусдыг “тэнэг” гэж боддогт, биеэ тоож, ихэмсэглэдэгт бий. У.Хүрэлсүхийн сул талыг харин Ж.Эрдэнэбат баттай бөглөж өгөх шиг боллоо. М.Энхболд сайн муу нь хамаагүй уначихсан шүү дээ!
С.Баяр ирээд юуны өмнө ЗГ-ын томилгоонд гар дүрж эхлэх нь тодорхой байна. Ингэхдээ MCS-ийн дэмжлэгээр өөрийн хүмүүсийг ЗГ-т шургуулах, ингэхдээ Шадар сайд, Сангийн сайдыг авах замаар шинэ ЗГ-т нөлөөгөө тэлэхийг хичээж байна. Үүний дээрээс Гадаад хэргийн яамыг ч сонирхоно. Энэ бол Монголын гадаадтай байгуулсан гэрээ, эдийн засгийн гадаад, дотоод хяналтыг ЗГ-т бий болгох сонирхолтой нь холбоотой. Чухамхүү Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн дүн гарахаас аль өмнөө түүний тодруулсан шинэ ЗГ-ын Сангийн сайд нь ажилдаа дур сонирхолтойгоо илэрхийлээд эхэлчихсэн байв. Хэрэв У.Хүрэлсүх болзлыг нь хүлээн авахгүй бол М.Энхболдтой тохирч Ж.Эрдэнэбатын ЗГ-ыг тогтоож үлдээд энэ болзлоо тулган хүлээлгэхэд бэлэн байна.
Уг нь бүх юм тодорхой, талууд сүү тос шиг ялгарчихаад байсан шинэчлэлийн үйл явц энэ хүн ирснээр бантан болж, учир нь олдохгүй болтлоо хярамцаглахдаа тулчихаад байна. Тиймээс МАН-ынхан бараг л Ерөнхийлөгчөөс “Саналаа татаач…” гэж мөргөн гуйх нь холгүй болчихжээ. Ерөнхийлөгч болоод ЗГ-т үндэсний үзэлтнүүд давамгайлах төлөвтэй болсон энэ үед манай гадаад орчин үймж байна. Ийм нөхцөлд С.Баяр шиг хэрэггүй хүн байхгүй гэж МАН-ынхан үзэж байгаа бололтой. Хятадаас гадаад хэргийн дэд сайдын зиндааны хүн ирээд нам, засгийнхныг толгой түрүүгүй загнаад ядаж байхад англиас С.Баяр ирэхээр чинь ямар олиг байх вэ дээ!
Одоо МАН-ынханд өөрсдийнх нь толгойд “яргын сэлэм билүүдэж” байгаа гадныхнаас салж чадах эсэхийг тодруулах тулгалт үүсчээ. Уг нь “Монгол ялна” гэдэг хоёрхон монгол үг л 350 тэрбум төгрөгөөс ч үнэтэй болохыг саяхан хараад баясаад сууж байгаа юм л даа!
2017 оны 08 дугаар сарын 14.