Төрийн тэргүүнийг сонгох зургаадахь удаагийн сонгуулийн санал хураалтыг ирэх зургадугаар сарын 9-нд явуулахаар УИХ товлон зарласан. Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай хуульд зааснаар улс төрийн намууд нэр дэвшигчээ санал авах өдрөөс 40 хоногийн өмнө эхлүүлж, гурав хоногийн хугацаанд дуусгана.
Хуулийн энэ хугацаа ердөө ес хоногийн дараа эхэлнэ. Ердөө есхөн хоногийн дараа Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөх эрхтэй улс төрийн намууд нэр дэвшигчээ тодруулж эхэлнэ гэсэн үг.
Энэ удаагийн Ерөнхийлөгчийн сонгуульд парламентад суудалтахй дөрвөн нам нэр дэвшүүлэх эрхтэй байгаа. Энэ нь УИХ-д 62 суудалтай МАН, 9 суудалтай АН, нэг суудалтай ХҮН, нэг суудалтай МАХН гэсэн дөрвөн нам.
МАН-ын хувьд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигч тодорхой байгаа. Тус намын дарга У.Хүрэлсүх зургаадахь удаагийн Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн нэр дэвшигч гэдэг нь тодорхой болоод байгаа.
Нэр дэвшүүлэх эрхтэй, өрсөлдөх эрхтэй дараагийн нам МАХН-ын хувьд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд МАН-ыг дэмжиж оролцож магадгүй байгаа.
Хоёр намын дарга нар, удирдлагын түвшиндээ Ерөнхийлөгчийн сонгуульд хамтарч оролцохоор яриа хөөрөөгөө эхлүүлээд хоёр гурван сар болж байгаа. Улс төрийн хүрээнд яригдаж байгаа бор шувуу тэднийг учраа ололцсон, Ерөнхийлөгчийн сонгуульд хамтарч оролцоно харин сонгуулийн дараа хоёр яамны сайдыг МАХН-аас томилно гэж жиргэж байгаа. ХҮН-ын хувьд одоогоор нэр дэвшигч нь тодорхой бус. Ганц нэгхэн бизнесмэнүүдэд санал тавьсан гэсэн яриа байгаа ч энэ нь баттай эх сурвалжийнх биш.
Анх удаа Ерөнийилөгчийн сонгуульд оролцох гэж байгаа энэ намын хувьд МАН-ыг дэмжиж оролцож ч магадгүй дүр зураг байгаа. Сүүлийн үед улс төрд өрнөөд байгаа үйл явдлуудыг харахад ХҮН-ынхан МАН-ынхантай нягт холбоотой байгаа нь тодорхой байгаа.
Учир нь улс төрийн хамгийн халуун үйл явдлыг өрдөөд байгаа Үндсэн хуулийн Цэцийн дунд суудлын хуралдаанд гомдол гаргагч тал нь ХҮН-ын дарга Т.Доржханд, тус намын гишүүн Д.Үүрцайх нар байсан юм. Тэдний хүчин чармайлтаар, магадгүй МАН-ын захиалгаар одоогийн болоод өмнөх Ерөнхийлөгч нар Ерөнхийлөгчийн сонгуульд дахин нэр дэвших эрхгүй болох магадлалтай байгаа. Тэд одоо хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөөр одоогийн Ерөнхийлөгчийг нэр дэвших эрхгүй хэмээн Үндсэн хуулийн Цэцэд хандаад байв. Үндсэн хуулийн дунд суудлын хуралдаанаар тэдний энэ гомдлыг үндэслэлтэй хэмээн шийдвэрээ гаргасан. Үүнийг нь УИХ-ын байнгын хороогоор хэлэлцээд эхэлсэн. Одоо УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар хэлэлцээд эцсийн шийдвэрийг гаргах ёстой. Өчигдөр хуралдсан Хууль зүйн байнгын хорооныг хуралдааны явцаас харахад 62 гишүүнтэй МАН-ын бүлэг Цэцийн дунд суудлын хуралдаанаас гарсан шийдвэрийг дэмжих магадлалтай байгаа. Ингэснээр тав дахь төрийн тэргүүнээр сонгогдсон цагаасаа хойш л зургаа дахь удаагийн Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвших хүсэлтэй байсан Х.Баттулгын хүсэлд цэг тавьж байна.
Намууд нэр дэвшигчээ зарлах хуулийн хугацаа хэзээ мөдгүй болсон энэ үед гаргаж байгаа олонхийн хийгээд Үндсэн хуулийн цэцийн эл шийдвэр Х.Баттулга Ерөнхийлөгчид гэлтгүй АН-д хүндээр тусч байна. Хоёр тамгатай, хоёр даргатай АН-ын хувьд хамгийн боломжит нэр дэвшигч нь одоогийн Ерөнхийлөгч Х.Баттулга байсан.
Харин түүний нэр дэвших эрх нь хаагдсанаар арав хүрэхгүй хоногийн дараа эхлэх Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигчээ тодруулах дотоод “зодоон” эхэлж байна. Хоёр АН-ын хувьд хэд хэдэн нэр дэвшигч нөөцөнд байгаа. Эхнийх нь Ц.Оюунгэрэл. Хамгийн анх нэр дэвших хүсэлтээ илэрхийлсэн тэрбээр С.Эрдэнийн буюу М.Тулгатын АН-ыг түшиж байгаа.
Нам дотроо Ц.Элбэгдоржийн гэх тамгатай тэрбээр Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвших хүсэлтээ илэрхийлснээс хойш үдэш болгон лайваар “үзэгчидтэй” уулзаж байгаа. Гэхдээ тэрбээр өөрийн түшсэн АН-аас нэр дэвших эрхээ авах магадлал маш бага.
Учир нь, М.Тулгатад АН-ын даргын тамгаа шилжүүлсэн С.Эрдэнэд ч Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөх хүсэл байгаа. Үндсэн хуулийн Цэцийн шийдвэр гарснаас хойшх өдрүүдэд бас л лайваар иргэдтэй уулзалдах болсноос нь харахад С.Эрдэнэ энэ хүслээ дарж ядан байна. Хэрвээ С.Эрдэнэ нэр дэвшинэ гэвэл эл фракцыг түшсэн Ц.Оюунгэрэлд боломж олдохгүй нь тодорхой. АН-аас нэр дэвших магадлалтай хэмээгдэж байгаа дараагийн нэр дэвшигч нь тус намын дарга асан, УИХ-ын дарга асан З.Энхболд. Түүнийг нэр дэвшигчээр нэрлэж байгаа ч одоогийн Ерөнхийлөгчийг нэр дэвшүүлэхгүй байх хамаг зүйлийн буруутныг бас л түүнийг хэмээж байгаа. Ийм фактын автороор нэрлэгдээд байгаа нь түүний хувьд нэр дэвших хүслээ дарах шалтгаан нь болж байгаа. Дараагийн нэр дэвшигч нь мөн л тус намын дарга асан, Ерөнхий сайд асан Н.Алтанхуяг. Гэхдээ түүний хувьд АН-аас хөөгдсөн хэмээгдээд намын даргын сунгаанд ч бүртгүүлж чадахгүй хасагдаж байсан. С.Эрдэнэ намын дарга байхдаа түүнийг намаас хөөсөн тухай бичиг хожим ил болж, УИХ-ын сонгуулиар бие даан нэр дэвшиж байсан юм.
Н.Алтанхуягийн хувьд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшихэд гишүүдийнхээ дэмжлэгийг авах магадлал эдгээрээс хамгийн өндөр ч Ц.Элбэгдорж ч, З.Энхболд ч, С.Эрдэнэ ч түүнийг нэр дэвшүүлэхгүй хэмээн хамаг хүчээрээ саад тавих нь бас л хамгийн өндөр магадлалтай таамаг юм.
Ердөө арав хүрэхгүй хоногийн дараа намууд зургаа дахь удаагийн сонгуульд нэр дэвшигчээ тодруулж эхлэх байтал МАН-ын хамгийн том өрсөлдөгч АН өнөөдөр хоёр даргатай, хоёр тамгатай нь АН-ын зовлон, нэр дэвшигчгүй байгаа нь ардчилал Монголд ирсэн гучин жилийн түүхэн дэх хамгийн том эмгэнэл болж байна.
С.Сүлд
Сэтгэгдэл (9)