Монголын парламент удахгүй Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийг хэлэлцэнэ. Хүлээлтийн шатанд байгаа эл хуулийн тухай сайн, муу яриа сүүлийн өдрүүдэд газар авч байна. Уг хуулийн төслийг Засгийн газраас яаралтай хэлэлцүүлэхээр энэ сарын 9-ны өдөр өргөн барьсан юм. Агуулга нь эдийн засгийн өршөөл үзүүлэх. Тодруулбал, татвараа буруу мэдүүлсэн, нуун дарагдуулсан, авлига өгч авсан, хууль бусаар хөрөнгө хураасан, оффшор бүсэд хөрөнгөө нууж байсан зэрэг хэргээр шалгагдаж буй эсвэл ял эдэлж байгаа хүмүүсийг өршөөх зорилготой юм. Нэг үгээр хэлбэл тэдгээр хүмүүст нууц хөрөнгөө ил болгож түүнийгээ улсад тушаах боломжийг өгч байна гэсэн үг. Сангийн сайд Ч.Улааны хэлж буйгаар тэдний нуусан хөрөнгийг ил болгож эдийн засгаа эрчимжүүлэхэд ашиглах гэнэ. 

УИХ-ын гишүүдийн хувьд уг хуулийг дэмжиж байгаа ч зарим заалт нь учир дутагдалтай байгаа талаар ярьж буй. Тодруулбал, УИХ дахь сөрөг хүчний дарга С.Бямбацогт уг хуулийн талаар “Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих нэрийн дор өргөн барьсан татварын өршөөл үзүүлэх хуулийн төсөл нь хөрөнгө орлогын мэдүүлгээ худал бөглөсөн, хөрөнгөө нуусан, үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжсөн авлигачдыг өршөөхөд чиглэгдсэн. Мөрөөрөө бизнес хийж яваа хүмүүс, олон өрхийн амьдралыг авч яваа бизнес эрхлэгчид шударгаар татвар төлснийхөө төлөө хохирдог байж болохгүй. Хууль бусаар хөрөнгөжсөн, авлига авсан нөхдийг өршөөнө гэсэн хуулийн төсөл оруулж ирсэн нь шударга ёсны зарчимд харшилж байна. Эдийн засгийн ил тод байдлыг дэмжих тухай хуулийн төсөл нь аж ахуйн нэгж, иргэдэд зориулагдсан гэхээсээ илүүтэй хуулиа сахин биелүүлдэггүй, авлига авч хууль бусаар хөрөнгөжсөн цагаан захтнуудыг өөгшүүлсэн. Өөрөөр хэлбэл, "хуульчлагдсан авлигачид" болж хуулиар өршөөгдөх боломжийг олгож байна. Мөн шударгаар эд хөрөнгөө бүртгүүлж татвараа төлж байгаа аж ахуйн нэгж, иргэдийн урмыг хугалсан, хууль зөрчиж болдог, хуулиа биелүүлсэн нь хохирдог юм байна гэсэн ойлголтыг татвар төлөгчдөд бий болгож байна” гэсэн юм.

Мөн УИХ дахь бие даагчдын зөвлөлөөс тус хуулийг С.Бямбацогттой яг адил байдлаар шүүмжлээд байгаа. “Шударга ёс” эвслийн бүлгийн зүгээс ч тус хуулийг дэмжихгүй гэдгээ илэрхийлсэн. Тэгэхээр АН-ын бүлгээс бусад нь уг хуулийн талаар ам муутай байна гэсэн үг.

Уг хуулийг дэмжихгүй гэсэн тэдний гол шалтгаан нь Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хууль батлагдсанаар энгийн иргэд, дунд гарын бизнесмэнүүд бус зөвхөн төрийн өндөр албан тушаал хашиж байхдаа авлига авч, хууль бусаар хөрөнгөжсөн цагаан захтнууд өршөөгдөх гэж байгаад юм.

Тухайлбал, тус хуулийн 4.5 дугаар зүйлд зааснаар хоёр тайлан гаргадаг, татварынханд дарамтлуулдаг нөгөө хэдэн жижиг, дунд үйлдвэрүүд, өмнөх өршөөлд хамрагдаж чадаагүй хоцорсон компаниуд  хохироод үлдэж магадгүй байгаа аж. Хуулийн төслийн 4.5-д “Эрх бүхий байгууллагын хяналт шалгалтаар ил болсон, хэрэг бүртгэх мөрдөн байцаах, шүүхээр хянан хэлэлцэх шатанд байгаа хэрэг болон шүүхийн шийдвэр гарсан хэрэгтэй холбогдож ил болсон хөрөнгө, орлого, өр төлбөр, алданги, хүү, торгууль энэ хуульд хамаарахгүй” гэсэн нь 2008 оны өршөөлд хамрагдаж чадаагүйгээс болоод хоёр тайлан гаргаж, шоронгийн хаалга татахад хүрээд байгаа бизнесийнхнийг “хохь” гэх маягтай заалт боллоо гэж үзэж буй юм байна. Үүнээс болж Монголын хэдэн авлигачид зориулж, зориудаар хууль санаачлан батлуулахаар оролдож эхэллээ гэсэн шүүмжлэл нь үнэний ортой гэсэн бодлыг төрүүлж эхэллээ.

Мөн хуулийг тойрсон бас нэгэн ноцтой яриа гарсан нь эрх баригчид өөрийн намын харъяалалтай авлигач нөхдүүдийг аврах гэж оруулж ирж буй хууль гэх хардлагыг төрүүлж байна. Эх сурвалжуудын мэдээлж буйгаар уг хууль нь АН-ын зарим гишүүдэд ихээхэн хамаатай хууль аж. Ялангуяа тендерт оролцолгүй ажил авч түүнийгээ бондын их хэмжээний мөнгөөр хийсэн хүмүүсийг өршөөлд хамруулах зорилготой байгаа гэнэ. 

Үүнтэй холбоотой ганц жишээ дурдахад 500 долларын үнэтэй замын цагдаагийн торгуулийн цахим төхөөрөмжийг 5 сая төгрөгөөр нийлүүлсэн хэрэг байна. Угтаа бол тус аппарат нь нэг бүр нь 500 долларын үнэтэйгээр онлайн дэлгүүрт зарагддаг. Ингээд 300 ширхэгийг нийт 1 тэрбум 500 сая төгрөгөөр Замын цагдаагийн газарт шахсан байгаа юм. Ямар ч тендергүйгээр уг ажлыг гүйцэтгэсэн “Смарт” Солюшнз компани  нь Ерөнхий сайд буюу түүнийг тойрсон хүмүүстэй ямар нэгэн байдлаар холбоотой гэсэн үг. Нэг тэрбумыг сул цохьчихсон тус компанийг хууль хяналтын байгууллагаас шалгах нь тодорхой. Энэ мэт эрх баригчидтай холбоотой шалгаж, нягтлах хэргүүд маш олон байна. Харин Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хууль батлагдвал энэ мэт хэргүүд замхарна гэсэн үг юм.

Бас нэгэн ноцтой асуудал нь нуусан хөрөнгөө ил болгосон тохиолдолд тухайн аж аж ахуйн нэгж, иргэн дээр шинэ мэдээллийн сан үүсгэж нууцлах бөгөөд дахин эрүүгийн хэрэг үүсгэхгүй, мөрдөж шалгахгүй гэх заалт аж. Тэр бүү хэл 2009 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс 2014 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрийг хүртэлх тайлан, баланс, хөрөнгө орлогын мэдүүлэг, холбогдох мэдээллийг устгахаар заасан байна. Мөн эл хуулийн төсөлд нууцлахаар заасан мэдээллийг олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр хэвлэн нийтлэхийг хориглоно гэжээ. Энэ тухай мэдээллийг ил болговол иргэнийг таван сая, аж ахуйн нэгж байгууллагыг 50 сая төгрөгөөр торгоно гэсэн заалт оруулжээ. Энэ заалтаар бол юм бүрийн цаад учрыг олон нийтэд ил болгох гэж ажилладаг сэтгүүлчид хамгийн ихээр торгуулж, хоригдохоор байгаа юм.