УИХ дахь Ардчилсан намын бүлэг хуралдаж дараа нь бүлгийн дарга Д.Эрдэнэбат, дэд дарга С.Одонтуяа, УИХ-ын гишүүн Б.Гарамгайбаатар нар мэдээлэл хийлээ.
-Газрын тухай хуулинд ашиглуулах хугацааг нь 60-аас дээш хэрвээ хүсэлт гаргах юм бол нэмээд 100 жил уртасгана гэсэн байна. Энэ хуулийн заалт яг бодитой юу?
-Б.Гарамгайбаатар: Засгийн газраас өргөн барьсан хууль УИХ-д орж ирээд УИХ-ын мэдэлд шилжиж байгаа. УИХ байнгын хороодоор тухайн асуудлыг хэлэлцээд ажлын хэсэг байгуулж Газрын тухай хуулинд тодорхой өөрчлөлтүүдийг хийхээр ажлын хэсэг ажиллаж байна. Өмнөх Газрын тухай хуулиас зарчмын зөрүүтэй өөрчлөлт хийгдээгүй. Хугацааны хувьд өмнөх хуулиндаа бүгд заачихсан байгаа. Зөвхөн газрын биржийг л сонгодог хэлбэрээр ажиллуулах, энэ тал дээр илүү анхаарч ажиллаж байгаа. Одоо мөрдөгдөж байгаа хууль дээр эзэмшүүлэх, ашиглуулах бүгд нээлттэй заачихсан. Эзэмших гэдэг нь төрийн төсөвт байгууллагууд эзэмшинэ, бусад нь ашиглана гэсэн зориулалтаар гарахаар бэлтгэгдэж байгаа.
-Д.Эрдэнэбат: Сайхан харагдах гэж сайхан юм ярьж болно л доо. Гэхдээ асуудал түүндээ биш. Өмчлөх, эзэмших, ашиглах, түрээслэх эрх гэдгээ ялгахгүй бол олон юм битгий ярь. Ашиглахыг өмчлөх рүү оруулчихаад тэрүүгээр олон түмэнд сайхан харагдах гээд байвал буруу шүү. Дөрвөн өөр ойлголт шүү дээ. Бид энэ асуудлыг шийдэх үүрэгтэй. Гэхдээ зөв шийднэ. Маш олон хэлэлцүүлгийг хийсэн. Тийм учраас энэ асуудал цаашид хэлэлцэгдээд явах байх гэж найдаж байна.
-Ашигт малтмалын тухай хууль, Газрын тухай хууль, Газрын тосны тухай хууль зэргийг баяр наадмын үеэр батлах гээд байна гэсэн зүйл яригдаад эхэллээ. Мөн Стратегийн орд газрууд дээр тодорхой мэдээлэл өгөхгүй юу?
-Д.Эрдэнэбат: Стратегийн ордын асуудал дээр хоёр янзын зөрчилдөөнтэй санал байгаа. Нэг нь Үндсэн хуулинд газрын доорхи баялаг бол ард түмний өмч гээд заачихсан. Гэхдээ уул уурхайн баялагийг ашиглахад ард түмэн ямар хэлбэрээр ашиглах нь үр өгөөжтэй тусаж байна вэ гэдэг дээр гишүүдийн дунд хоёр үндсэн санал байгаа. Намууд болон гишүүд өөрсдийн байр суурин дээр байгаа. Түүнээс биш үүнийг ямар нэгэн баяр наадам далимдуулаад шийдэх гээд байгаа юм шиг гэнэн улс төр хийж болохгүй шүү дээ.
-Б.Гарамгайбаатар: Би Ашигт малтмалын хуулийн ажлын хэсгийн ахлагчаар ажиллаж байгаа. Ашигт малтмалын тухай хуулийн талаар Бат-Эрдэнэ гишүүн өнгөрсөн 7 хоногт хэвлэлийн бага хурал хийснийг сонссон. Уг нь Бат-Эрдэнэ гишүүн ажлын хэсгийн гишүүн юм. Энэ хууль өнөөдрийг хүртэл УИХ-ын чуулганаар орж ирэхгүй байгаа шалтгаан бол бусад бүлгийн шийдвэрийг хүлээж байгаатай холбоотой. МАН бүлэг дээрээ Ашигт малтмалын тухай хуулиар дотроо нэгдсэн шийдэлд хүрч чадахгүй байгаа гэдгээ албан ёсоор илэрхийлсэн. Ашигт малтмалын тухай хууль бол Эрдэс баялагийн бодлогын баримт бичиг гарсантай уялдуулсан. Түүнээс биш гэнэтхэн өөрчлөлт хийгээд байгаа юм байхгүй. Хуваарийн дагуу явагдаж байгаа. 6 дугаар сард багтааж гаргах чиглэлийг УИХ-аас өгчихсөн учраас баяр наадмыг далимдуулж хууль гаргах гээд байна гэсэн яриа байхгүй. Энэ бол улс төр хийж байгаа нэг, хоёр хүний асуудал.
-С.Одонтуяа: Төрөөс эрдэс баялагийн салбарт баримтлах бодлогод юу гэж тусгасан бэ гэхээр 2007 оны 27 дугаар тогтоолд заасан Стратегийн ордуудыг цэгцлэх ийм зүйлийг тусгасан байгаа. Өөрөөр хэлбэл энэ олон стратегийн ордуудаар яах юм бэ, нэг тийш нь болгоё, заримыг нь хасья, зайлшгүй үлдэх ёстой стратегийн ордууддаа төр хяналтаа зөв тавьж үр ашгийг нь нэмэгдүүлэх дээр онцгой анхаарч ажиллая гэдэг зүйл орсон. Ялангуяа эдийн засгийн үр ашиг том, том стратегийн ордуудаас шууд хамааралтай байгаа юм. Тийм учраас Засгийн газраас стратегийн ордуудын асуудлыг оруулж ирж байгаа юм. Оруулж ирсний дараа УИХ, төрийн өмчийн оролцоо хэдэн хувь байх вэ гэдгийг УИХ өөрөө шийднэ. Бодлогын баримт бичгийг хэлэлцэх үед санал өгч байсан эрдэмтэн, судлаачдын 90 гаруй хувь нь стратегийн орд гэдгээ болиоч, Монгол Улсад эдийн засгийн үр ашигггүй байдлыг бий болгоод байна гэсэн саналыг хэлж байсан. Бид өнөөдөр ард түмний өмчөөс нөөц ашигласны төлбөр, бусад хураамжаа сайн авья, түүнээс биш төрийн өмч байгаа нэрээр хэдхэн хүн завшдаг, авилгал хээл хахуулын уурхай болгодог энэ зүйлийг таслах зогсоох зарчмыг баримталж байгаа юм.
-Газрын тухай хуулинд ашиглуулах хугацааг нь 60-аас дээш хэрвээ хүсэлт гаргах юм бол нэмээд 100 жил уртасгана гэсэн байна. Энэ хуулийн заалт яг бодитой юу?
-Б.Гарамгайбаатар: Засгийн газраас өргөн барьсан хууль УИХ-д орж ирээд УИХ-ын мэдэлд шилжиж байгаа. УИХ байнгын хороодоор тухайн асуудлыг хэлэлцээд ажлын хэсэг байгуулж Газрын тухай хуулинд тодорхой өөрчлөлтүүдийг хийхээр ажлын хэсэг ажиллаж байна. Өмнөх Газрын тухай хуулиас зарчмын зөрүүтэй өөрчлөлт хийгдээгүй. Хугацааны хувьд өмнөх хуулиндаа бүгд заачихсан байгаа. Зөвхөн газрын биржийг л сонгодог хэлбэрээр ажиллуулах, энэ тал дээр илүү анхаарч ажиллаж байгаа. Одоо мөрдөгдөж байгаа хууль дээр эзэмшүүлэх, ашиглуулах бүгд нээлттэй заачихсан. Эзэмших гэдэг нь төрийн төсөвт байгууллагууд эзэмшинэ, бусад нь ашиглана гэсэн зориулалтаар гарахаар бэлтгэгдэж байгаа.
-Д.Эрдэнэбат: Сайхан харагдах гэж сайхан юм ярьж болно л доо. Гэхдээ асуудал түүндээ биш. Өмчлөх, эзэмших, ашиглах, түрээслэх эрх гэдгээ ялгахгүй бол олон юм битгий ярь. Ашиглахыг өмчлөх рүү оруулчихаад тэрүүгээр олон түмэнд сайхан харагдах гээд байвал буруу шүү. Дөрвөн өөр ойлголт шүү дээ. Бид энэ асуудлыг шийдэх үүрэгтэй. Гэхдээ зөв шийднэ. Маш олон хэлэлцүүлгийг хийсэн. Тийм учраас энэ асуудал цаашид хэлэлцэгдээд явах байх гэж найдаж байна.
-Ашигт малтмалын тухай хууль, Газрын тухай хууль, Газрын тосны тухай хууль зэргийг баяр наадмын үеэр батлах гээд байна гэсэн зүйл яригдаад эхэллээ. Мөн Стратегийн орд газрууд дээр тодорхой мэдээлэл өгөхгүй юу?
-Д.Эрдэнэбат: Стратегийн ордын асуудал дээр хоёр янзын зөрчилдөөнтэй санал байгаа. Нэг нь Үндсэн хуулинд газрын доорхи баялаг бол ард түмний өмч гээд заачихсан. Гэхдээ уул уурхайн баялагийг ашиглахад ард түмэн ямар хэлбэрээр ашиглах нь үр өгөөжтэй тусаж байна вэ гэдэг дээр гишүүдийн дунд хоёр үндсэн санал байгаа. Намууд болон гишүүд өөрсдийн байр суурин дээр байгаа. Түүнээс биш үүнийг ямар нэгэн баяр наадам далимдуулаад шийдэх гээд байгаа юм шиг гэнэн улс төр хийж болохгүй шүү дээ.
-Б.Гарамгайбаатар: Би Ашигт малтмалын хуулийн ажлын хэсгийн ахлагчаар ажиллаж байгаа. Ашигт малтмалын тухай хуулийн талаар Бат-Эрдэнэ гишүүн өнгөрсөн 7 хоногт хэвлэлийн бага хурал хийснийг сонссон. Уг нь Бат-Эрдэнэ гишүүн ажлын хэсгийн гишүүн юм. Энэ хууль өнөөдрийг хүртэл УИХ-ын чуулганаар орж ирэхгүй байгаа шалтгаан бол бусад бүлгийн шийдвэрийг хүлээж байгаатай холбоотой. МАН бүлэг дээрээ Ашигт малтмалын тухай хуулиар дотроо нэгдсэн шийдэлд хүрч чадахгүй байгаа гэдгээ албан ёсоор илэрхийлсэн. Ашигт малтмалын тухай хууль бол Эрдэс баялагийн бодлогын баримт бичиг гарсантай уялдуулсан. Түүнээс биш гэнэтхэн өөрчлөлт хийгээд байгаа юм байхгүй. Хуваарийн дагуу явагдаж байгаа. 6 дугаар сард багтааж гаргах чиглэлийг УИХ-аас өгчихсөн учраас баяр наадмыг далимдуулж хууль гаргах гээд байна гэсэн яриа байхгүй. Энэ бол улс төр хийж байгаа нэг, хоёр хүний асуудал.
-С.Одонтуяа: Төрөөс эрдэс баялагийн салбарт баримтлах бодлогод юу гэж тусгасан бэ гэхээр 2007 оны 27 дугаар тогтоолд заасан Стратегийн ордуудыг цэгцлэх ийм зүйлийг тусгасан байгаа. Өөрөөр хэлбэл энэ олон стратегийн ордуудаар яах юм бэ, нэг тийш нь болгоё, заримыг нь хасья, зайлшгүй үлдэх ёстой стратегийн ордууддаа төр хяналтаа зөв тавьж үр ашгийг нь нэмэгдүүлэх дээр онцгой анхаарч ажиллая гэдэг зүйл орсон. Ялангуяа эдийн засгийн үр ашиг том, том стратегийн ордуудаас шууд хамааралтай байгаа юм. Тийм учраас Засгийн газраас стратегийн ордуудын асуудлыг оруулж ирж байгаа юм. Оруулж ирсний дараа УИХ, төрийн өмчийн оролцоо хэдэн хувь байх вэ гэдгийг УИХ өөрөө шийднэ. Бодлогын баримт бичгийг хэлэлцэх үед санал өгч байсан эрдэмтэн, судлаачдын 90 гаруй хувь нь стратегийн орд гэдгээ болиоч, Монгол Улсад эдийн засгийн үр ашигггүй байдлыг бий болгоод байна гэсэн саналыг хэлж байсан. Бид өнөөдөр ард түмний өмчөөс нөөц ашигласны төлбөр, бусад хураамжаа сайн авья, түүнээс биш төрийн өмч байгаа нэрээр хэдхэн хүн завшдаг, авилгал хээл хахуулын уурхай болгодог энэ зүйлийг таслах зогсоох зарчмыг баримталж байгаа юм.
Т.Хулан
Сэтгэгдэл (9)