Монгол Улсын Их Сургуулийн Сэтгүүл зүй, олон нийтийн харилцааны тэнхимийн багш, доктор, дэд профессор, сэтгүүл зүйн нэрт эрдэмтэн Чойжилжавын Чойсамба 2017 оны 8 дугаар сарын 23-ны өдөр таалал төгсөж Монголын сэтгүүл зүйн салбарт хүнд гарз учирлаа.

Нийслэлийн Авто замын сангийн хөрөнгө оруулалтаар Налайх дүүргийн гол замууд болох Даваажав, Дамдин, Найрамдлын гудамжны 1,3 км авто замын өргөтгөл шинэчлэлтийн ажлыг хийхээр болсон. Тус замын гүйцэтгэгчээр “Эко тогтол” ХХК шалгарсан бөгөөд 2.8 тэрбум төгрөгийн төсөвт өртгөөр 2017 оны 10 дугаар сарын 01-нд хүлээлгэн өгөхөөр гэрээ байгуулсан ч ажлын хугацаанаас нь өмнө дуусгаж, өнөөдөр нээлтээ хийлээ. Хуучин 2 эгнээ байсан авто замыг 14 метр өргөнтэй 4 эгнээ болгон шинэчилж, 3 метр өргөнтөй явган хүний зам, гадаргууны ус зайлуулах байгууламж, гэрэлтүүлэгийг цогцоор нь шийдэж, иж бүрэн замын ажлыг хүлээлгэн өгч байна.

Засгийн газрын энэ сарын 17-ны өдрийн хурлаар Өмнөговь аймгийн Ханбогд сумын Цагаан хадан дахь Гаалийн хяналтын талбайн үйл ажиллагааг хаахаар шийдвэрлэсэн билээ. Харин энэ асуудлаар Өмнөговь аймгийн Засаг дарга өчигдөр мэдээлэл хийж уг шийдвэрийг буруу хэмээн мэдэгдсэн юм. Тэгвэл энэ талаар Автотээврийн үндэсний төвийн дэд захирал Ш.Батсайхан тайлбар өгчээ.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга захирамж гаргаж Баянзүрх дүүргийн Засаг дарга Д.Пүрэвдавааг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Байгаль орчин,

Ерөнхий сайдыг огцруулах бичигт гарын үсэг зурсан УИХ-ын гишүүн Л.Оюун-Эрдэнэтэй сэтгүүлчид уулзаж, цаг үеийн асуудалд хариулт авчээ.

Авто худалдааны цогцолборын орлогч дарга Ц.Гүрбадам ”Авто худалдааны цогцолбор нь 6,375 зогсоолтой. Үүнээс 1,200 нь эзэддээ оччихсон байгаа.

Улаанбаатар хотод авто машин, сэлбэгийн худалдаа хийдэг есөн зах, 102 цэг үйл ажиллагаа явуулж байна. Эдгээр газрыг нэгтгэж, нэг цогцолборт төвлөрүүлэх нь олон давуу талтай.

Авто цогцолборт машины дугаар үйлдвэрлэх үйлдвэр, банк гэх мэт шаардлагатай бүх газрууд бий. Тэгэхээр иргэдэд нэг дор бүх үйлчилгээг авах боломж бүрдэж байгаа юм” гэлээ.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулгад Саудын Арабын Вант Улсын Эрхэм дээд хунтайж Абдула бин Абдулрахман бин Абдулазиз Аль-Сауд өчигдөр бараалхав.

УИХ дахь МАН-ын бүлгийн гишүүд Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбатыг огцруулах санал гаргаад байгаа билээ. Тэдгээр гишүүдийн нэг нь Ж.Энхбаяр. Тэрбээр энэ асуудлаар дараах байр суурийг илэрхийллээ.

Нийслэлийн Засаг даргын Дэд бүтэц, гэр хорооллын хөгжлийн асуудал хариуцсан орлогч П.Баярхүү Европийн сэргээн босголт хөгжлийн банкны Суурин төлөөлөгч Ирина Кравченкотой өнөөдөр уулзлаа.

Монголын цэргийн нисэх хүчний буурал түүхэнд Ч.Шагдарсүрэн, Д.Дэмбэрэл, В.А.Судец, И.Г.Маны, Р.Самдан, Д.Лувсандамба, Ц.Мөнхөө, М.А.Судник, Ф.И.Андрианов нарын нэр алдраа дуурсгасан орос, монголын олон нисгэгч, нисэхийн ажилтан байсны нэг нь Дэмбэрэлийн Жамбаа байжээ. Энэ хүний тухай төдийлэн дурсдаггүй ч, байгуулсан гавьяат үйлс нь даанч арилшгүй ул мөрийг үлдээсэн учир баатарлаг энэ нисгэгчийг мөнхжүүлэх үйлсэд нэгэн үзүүрт сэтгэлээр хүчин зүтгэсэн хүмүүс гэвэл бэлтгэл хурандаа Я.Даваасамбуу, нисгэгч, зохиолч Т.Батжаргал нар билээ. Т

Дэмбэрэлийн Жамбаа Засагт хан аймгийн Ахай бэйсийн хошуу, одоогийн Хөвсгөл аймгийн Тосонцэнгэл сумын нутагт 1906 онд төржээ. 1926 оны 10 дугаар сарын 26-ны өдөр цэргийн албанд татагдаж, эвлэлийн гишүүн Д.Ламжав, Ч.Шагдарсүрэн, Б.Батцэрэн нарын хамт ЗХУ-ын мэргэжилтнийг дагалдан нисэх онгоцны моторчин, дархан зэрэг мэргэжил эзэмшицгээжээ. Улмаар тэд ЗХУ-ын Оренбург хотын, маршал К.В.Ворошиловын нэрэмжит цэргийн нисгэгчийн дунд сургуульд суралцаж, 1932 онд “Р-5” онгоцны бага нисгэгчээр төгсчээ. Ч.Шагдарсүрэн, Б.Батцэрэн нар эх орондоо ирж, нислэгийн ур чадвар, хэлний мэдлэгээр бусдаасаа илүү байсан Д.Жамбааг сургууль нь авч үлдсэн байна. Ийнхүү тухайн үед ЗХУ-ын нисэх хүчинд шинээр зэвсэглэлд орсон “И-5” хэмээх сөнөөгч онгоцны нисгэгчийн сургалтад Орос нөхдийн хамт хамрагдан төгсч, сөнөөгч онгоцны анхны монгол нисгэгч болж алдарших их хувь тавилан Дэмбэрэлийн Жамбаад тохиожээ.

Д.Жамбаа нь тэр үед манай нисэх хүчинд ашиглагдаж байсан “Ю-13”, “Ю-33”, “К-5”, “Ган-3”, “Р-1”, “Р-5”, “У-1”, “У-2” зэрэг онгоцоор ниссэн, багш нисгэгч, Ардын цэргийн анхны хурандаа нарын нэг байжээ. Д.Жамбаа, Ч.Шагдарсүрэн нар “Р-1” онгоцоор Улаанбаатар-Баянтүмэн-Тамсагбулаг хүртэл хоёр талдаа 2000 гаруй километр агаарын замыг анх нээсэн алдартнууд байж. Мөн 1935 онд Улаан-Үдээс Д.Жамбаа, Ч.Шагдарсүрэн, Б.Батцэрэн нар 11 “Р-1”, 4 “По-2” онгоцыг Улаанбаатарт авчрах ажлыг онц чадварлагаар гүйцэтгэсэн нь Монгол нисгэгчдийн гадаад оронд хил дамнан ниссэн анхны гадаад нислэгийн эхлэл байв. 1936 оноос манай улсын зүүн хил хязгаарын байдал нэн түгшүүртэй болж, Японы зүгээс заналхийлэл үзүүлэх нь ихэсч, улмаар 1936 оны 3 дугаар сарын 29-ний өдөр Бүх цэргийн жанжин Г.Дэмидийн тушаалаар Тамсагбулагаас Д.Жамбаа, Д.Дэмбэрэл нар “Р-5” онгоцоор 20 ширхэг бөмбөг, 2400 сум авч нисчээ. Тэд 1000 метрийн өндрөөс дайсанд ойртож, анхны бөмбөгөө хаясанд дайсны нэг машин өртжээ. Үүндээ урамшин дайралтаа цааш үргэлжлүүлэн байлдаж, пулемётоор галлаж, дахин нэг машиныг жагсаалаас гаргав. Ийнхүү байлдаан эхлээд хагас цаг хэртэй болж байтал Д.Жамбаагийн онгоцны хөдөлгүүрийн эд анги дайсны суманд өртөж, гэмтсэн учир өөрийн хилийн орчимд аргагүйдсэн буултыг амжилттай хийжээ. Нисгэгч Д.Дэмбэрэл дайралтаа ганцаараа үргэлжлүүлж, 2 цаг гаруй байлдаж, сум, галт хэрэгсэл нь дуусчээ. Энэ өдрийн байлдаанд Д.Жамбаагийн онгоц дайсны суманд 30 удаа, Д.Дэмбэрэлийн онгоц 29 удаа оногдсоноос өөр онцын хохирол амсаагүй байна. Харин Япон, Манжийн талаас 4 автомашин 100 шахам хүн алагдаж, шархджээ. Нисгэгч Д.Жамбаа нисэх бригадын байлдааны нэгдүгээр Отрядын дарга, Жанжин штабын нисэх тусгай Отрядын анхны даргаар ажиллахдаа 1934, 1936 онуудад Байлдааны гавьяаны Улаан тугийн I, II зэргийн одонгоор шагнуулсан Монголын анхны нисгэгч нарын нэг байсныг дахин тодотгон тэмдэглэх нь зүйтэй болов уу! Харамсалтай нь түүнийг 1937 оны 10 дугаар сарын 25-ны өдөр П.Гэндэн, Г.Дэмидийн хэрэгт холбогдуулан баривчилж, цаазлан хороожээ.

ГАЛЗУУРСАН “БУМБА” НУУД

…Монголын нийгмийн ѳнѳѳгийн тѳрхийг ажих аваас “Бурхангүй газрын бумба галзуурна” гэдэг хэлц үг санаанд буугаад байх. Гажуудсан нийгмийн тогтолцоо дээр галзуу солиотой мэт хүмүүс шийдвэр гаргах гэж адгаж, ичих булчирхайгүй эрээ цээрээгүй хашгиралдаж, үнэнийг хаа нэгтээ нууж, олон нийтийг, дээр нь хар бэхээр юу ч гэж бичиж болох “цагаан цаас” хэмээн басамжилж хандах нь хэрээс хэтэрлээ.

*Галзуурсан улстѳрчид

“60 тэрбумын хэрэг”ийн талаарх олон олон бичлэгүүдийг харьцуулж зѳндѳѳ үзлээ. Монголын улс тѳрийн шийдвэр гаргах эрх мэдэлд ямар мунхаг харанхуй, соёлгүй бүдүүлэг, мэдлэггүй тэнэг, галзуу солиотой сэтгэлгээтэй, үнэнч сэтгэлгүй шуналтай хүмүүсээр дүүрээ вэ? “Эвлүүлэг”, “эвлүүлэг биш” гэх маргаандаа ч биш, ерѳѳсѳѳ л Монголын улстѳр дэх олон жил дамжиж ирсэн заваарлын илрэл. Ѳчүүхэн шуналыг бага дээр нь дараагүйгээс, эрээ цээрээгүй ѳсѳж томорсоор “бирд” болж байгаагийн жишээ. Дарж чадаагүй шуналынхаа гайгаар ѳнѳѳдѳр ил болж олны ѳмнѳ шившиг болж байгаа нь М.Энхболд, Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нар болохоос эдний хэрийн новшнууд улстѳрд зѳндѳѳ байгаа. 27 жил улстѳрийг заваан тогоо болгон ѳѳрсдѳѳ хутгалдчихаад, ѳнѳѳдѳр “Муур багш”- ийн “дүр эсгэж” суугаа нѳхдүүдээс ч хариуцлага асуух ёстой. Монголын улстѳр зѳнѳж хѳгширчээ. Хэзээ ч ѳѳрчлѳгдѳхгүй тэднийг улстѳрѳѳс зайлуулж , намуудыг ч нийгмийг ч бүхэлд нь цэвэрлэн шинэчлэхгүй бол бид цааш явах аргагүй болж байна.

-Нэгэнт ил тод болж байгаа “60 тэрбумын хэрэг”т холбоотой хүмүүсийг хуулийн дагуу шалгаж, хэрвээ нотлогдох аваас “Монголын Тѳрийн эрхийг хууль бусаар авах оролдлого”ынх нь тѳлѳѳ хуулийн хариуцлага хүлээлгэж, хууль бусаар олсон хѳрѳнгѳ мѳнгийг нь хурааж улсад авах ёстой. Хэн нэгэнд хариуцлага хүлээлгэхдээ хулгайлж завшсан хѳрѳнгийг нь хуулийн дагуу нотолж хурааж авдаггүйгээс, шоронгоос гарч ирээд “хаданд гардаг” завшигчид олон бий. Монголын улстѳрийг ашиг олдог бизнес хэмээн тооцдог хүмүүс хэт олширсноос л, мэдсээр атлаа тэднийг сонгож байдаг бид ѳѳрсдѳѳ зовсоор буй. Тѳрд бурхан байхгүй аваас бумбанууд галзуурдгийн гайг бид ѳѳрсдѳѳ л амсаж байна шүү дээ.

*Галзуурсан орон “Нутгийн зѳвлѳл”-ийнхѳн

-Наадам болохоор гэнэт гарч ирээд “Улсын цол” авсан нутгийн бѳхѳѳ “Нутгийн уул усаа баярлуулав” хэмээн магтаж, үнэтэй машин байр бэлэглэдэг “Нутгийн зѳвлѳл” хэмээх нѳхдүүд аймаг бүрт байдаг. Найраатай болон найраагүй цол авсан бѳхчүүдээ орон нутагтаа “бэсрэг Ерѳнхийлэгч”-ийн хэмжээнд угтан хүндэт харуул жагсаан хэдэн цэрэг цагдаагаа парад алхуулан, нутгийн иргэдээр “Уухай”- луулан, бэлгийн далай үерлүүлнэ. Сумын ойн баяраа тэмдэглэхдээ дуураймал “Есѳн хѳт цагаан туг”- аа морин дээр залж яваад үргэсэн морьддоо чирэгдэн мѳнѳѳх “Есѳн хѳлт цагаан туг” нь ѳѳрсѳдтэй нь хамт талаар нэг тарж унахыг нүүрномоор үзэв. Ёслол хүндэтгэлд хэмжээ хязгаар гэж үгүй болж, орон нутгийн жижиг дарганцарууд “Бурхангүй газар бумба галзууруулан”, “хѳгѳѳ хѳлдѳѳ чирцгээнэ”. Tѳрийн хэмжээний ёслол хүндэтгэлийн арга хэмжээнд хэмжээ хязгаар тогтоон журамлах цаг болжээ.

Бизнесмэнүүд голдуу даргатай, садан голдуу гишүүдтэй “Нутгийн зѳвлѳл” ийнхэн орон нутгийн хѳгжил, оюун ухааны үнэлэмжийн талаар огт мэдэхгүй бас сонирхохгүй. Наадам цагаан сараар нутгийн хэдэн иргэдийн сэтгэлийг цѳстэй нь хамтад хѳѳрѳгдѳн, алсдаа улстѳрд орох “нүхээ малтана”. Найраатай найраагүй цол авсан бѳхчүүдийг авсан цолоо 3 жилийн дотор батлаагүй тохиолдолд хүчингүй болгох дүрэм гаргахгүй бол тив, дэлхийн аваргуудаас ч илүү таахалзсан “бумба”-нууд олшрох нээ.

*Галзуурсан сошиалынхан

-Хэн нэгнийг магтан мандуулж, мохоон сѳхрѳѳж, эсвэл галзууруулж чаддаг сошиал ертѳнцѳд бид ихэнхи цагаа ѳнгѳрѳѳж буй. Санамсаргүйгээр аалигүйтээд, эсвэл марзганаад хийсэн шууд бичлэгүүдийг хѳѳргѳн дэвэргэсээр эзнийг нь “галзууруулдаг” жишээ нь Осоржамаа хэмээх залуу. Эрүүл бишээр маяглаж, эцэстээ хэнээс юуг ч хамаагүй шаардаж, ичих эмээхээ мэдэхээ больтол нь хѳѳргѳн дэвэргэж, түүнийг нь шоолж тохуурхаж бах таваа хангах нь хэнд хэрэгтэй юм бол? Нийгэм дэх энэ гаж үзэгдлийн гайгаар хичнээн олон залуус “ичих” гэдгийг мартаж сошиал орон зайд маяглан аяглах нь “Бурхангүй газрын бумба галзуурах” мэт. Хүн сэтгэлгээний болон ёс зүйн хэм хэмжээгээ алдаад ирэхээрээ адгуусан тѳрѳл рүүгээ ойртож очдгийн олон олон жишээг бид харцгааж буй.

-Хэн нэгний гаргаж буй мунхаг бүдүүлэг араншинг бид зүгээр л тоохгүй орхичихвол тэд яах ч үгүй. Их л удахдаа хэд оролдож үзээд хэн ч тоохгүй болохоор уйдаад л орхичихно. Хѳѳргѳж дэвэргээд олны анхааралд ѳртүүлээд ирэхээр тэд хяналтаа алдаж эхэлнэ. Хэдийгээр шоолж инээлдээд байх авч яг үнэндээ энэ бол толинд тусах бидний тусгал мѳн. Бусад хумуус ч биднийг нийтлэг ингэж үнэлэн, аажимдаа энэ байдалдаа ѳѳрсдѳѳ ч дасч мэдэх юм. Яг үнэндээ түрийвчээрээ даллаад их мѳнгѳ олно гэж биднийг ятгаад, “хэдэн малынхаа буянд жаргаж суугаа” тэр авгайг бид л ѳѳрсдѳѳ гаргаж ирсэн юм шүү дээ.

…Бүх зүйл ѳѳрийн хэм хэмжээтэй, бас ёс зүйтэй байдаг. Энэ хэм хэмжээ саваа халиад ирэхээр л утга учраа алдаж, ѳѳрийгѳѳ ч, бусдыг ч эвгүй байдалд оруулна. Хүндлэх ах зах, сахих ёс зүй, үнэлэх үнэлэмж байдаг болохоор л “Бурхангүй газрын бумба галзуурна” гэдэг хэллэгээр хэм хэмжээг сануулсан хэрэг. Бид бүх зүйлсийг эргэцүүлээд харах цаг болжээ. Монголчууд бидний бүх зүйлс байх байрандаа, бас хэм хэмжээндээ байвал юутай сайн сан.

Харнууд овгийн Гомбосүрэнгийн Галбадрах

УИХ дахь МАН-ын бүлгийн гишүүд Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбатыг огцруулах санал гаргаад байгаа билээ. Тэдгээр гишүүдийн нэг нь Ц.Гарамжав. Тэрбээр энэ асуудлаар дараах байр суурийг илэрхийллээ.

УИХ дахь МАН-ын бүлгийн зарим гишүүн одоогийн Засгийн газрыг бүрэн бүрэлдэхүүнээр нь огцрох ёстой гэж үзэж гарын үсэг цуглуулсан билээ. МАН-ын бүлгийн 65 гишүүний 33 нь энэ үйл явцыг дэмжиж байгаа талаар талаарх мэдээлэл байсан ч Засгийн газрыг огцруулах бичигт УИХ-ын 30 гишүүн гарын үсгээ зурсан гэдгийг дөнгөж сая Т.Аюурсайхан мэдэгдлээ.





Тэрбээр “УИХ-ын гишүүд албан ёсоор Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбатыг огцруулах санал тавьж байна. Ж.Эрдэнэбат Анх томилогдсон цагаасаа хэд хэдэн хууль зөрчсөн. Үйл ажиллагаа нь Монгол Улсын нийт ард түмний эрх ашигт нийцээгүй. Цөөн хэдэн хүний эрх ашгийг хамгаалсан. Алдаа, эргэж буцсан шийдвэрүүд их гаргасан. Өнгөрсөн Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар монголын ард түмэн Засгийн газрын үйл ажиллагаанд дүнгээ тавьсан. Тиймээс бид огцруулах санал гаргаж албан ёсоор тавьж байна. Одоогоор УИХ-ын дарга М. Энхболд байхгүй байна. Тиймээс бид УИх-ын дэд дарга Я.Санжмятавд саналаа өгнө. УИХ-ын 30 гишүүн гарын үсгээ зурсан. Мөн нэлээд олон гишүүн бидний байр суурийг дэмжиж байгаа” гэлээ.

МАН-ын бүлгийн 65 гишүүний 33 нь энэ үйл явцыг дэмжиж байгаа талаар талаарх мэдээлэл байсан ч Засгийн газрыг огцруулах бичигт

Хөвсгөл аймгийн Ренчинлхүмбэ суманд өчигдөр шөнө дундаас хойш орсон нойтон орж байгаа тухай бид мэдээлсэн.

УИХ дахь МАН-ын бүлгийн зарим гишүүн одоогийн Засгийн газрыг бүрэн бүрэлдэхүүнээр нь огцрох ёстой гэж үзэж гарын үсэг цуглуулсан билээ. МАН-ын бүлгийн 65 гишүүний

2017 он гарсаар улсын хэмжээнд иргэдийн санамсар болгоомжгүй байдлаас шалтгаалан усны ослын золгүй тохиолдол 16 аймгийн 51 сум, нийслэлийн 4 дүүрэгт нийт 74 удаа гарчээ. Гол усны золгүй тохиолдлын улмаас 91 хүн амь насаа алдсан бол үүний 13 нь бага насны хүүхэд байгаа юм.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат манай улсад айлчлал хийж буй ОХУ-ын Гадаад хэргийн орлогч сайд Игорь Владимирович Моргуловыг хүлээн авч уулзлаа. Ерөнхий сайд, манай улсад энэ жил зуншлага тааруу, ихэнх нутагт гантай байгаагаас ургац алдах эрсдэлтэй байна. Иймд ОХУ-аас өвс, тэжээл худалдан авахаар ярилцаж тохирч байгаа.

Хөвсгөл аймаг сүүлийн өдрүүдэд гэнэтийн хүчтэй усархаг аадар бороо, мөндөр орж хүн, мал эрсдэх тохиолдол гарсан байна.

Өнгөрсөн жил зам тээврийн осолд 4800 хүүхэд өртжээ